İİNSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI YYÖÖNETNETİİMMİİ
ÖÖğğrr. . GrvGrv. Dr. M. Volkan . Dr. M. Volkan TTüürkerrkerT.C. Marmara T.C. Marmara ÜÜniversitesiniversitesi
İİİİBF BF -- İşİşletme Bletme BööllüümmüüYYöönetim ve Organizasyon Anabilim Dalnetim ve Organizasyon Anabilim Dalıı 22
İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetimine Girinetimine Girişşİİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı YYöönetimi Nedir?netimi Nedir?
ÖÖrgrgüüttüün verimlilin verimliliğğini ve etkenliini ve etkenliğğini arttini arttıırmak rmak amacamacıı ileile, , ççalalışışan insanan insanıın kapasitesinin ve n kapasitesinin ve motivasyonunun artmotivasyonunun artıırrıılmaslmasıınnıı sasağğlamaya lamaya ççalalışışan, an, bunu yaparken de insanbunu yaparken de insanıı öörgrgüüttüün n en en öönemli denemli değğeri olarak kabul edeneri olarak kabul eden bir bir
bilim ve uygulama alanbilim ve uygulama alanııddıır.r.
33
İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetiminetimi……
Ne yapar ? Ne yapar ? ÇÇalalışışan insanan insanıın kapasitesinin ve n kapasitesinin ve motivasyonunun artmotivasyonunun artıırrıılmaslmasıı……Neden yapar ? Neden yapar ? ÖÖrgrgüüttüün verimlilin verimliliğğini ve ini ve etkenlietkenliğğini arttini arttıırmak irmak iççinin……NasNasııl yapar ? l yapar ? En baEn başşta insanta insanıı öörgrgüüttüün en n en öönemli denemli değğeri olarak kabul ederekeri olarak kabul ederek……Ne zaman yapar ? Ne zaman yapar ? SSüüreklilik arz etmelidirreklilik arz etmelidir……Ne kadar yapar ? Ne kadar yapar ? Vizyon, Stratejiler, Vizyon, Stratejiler, AmaAmaççlar, Hedefler dolar, Hedefler doğğrultusunda gerektirultusunda gerektiğği i kadarkadar……Kim yapar ?Kim yapar ?
44
İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetiminin Kapsamnetiminin Kapsamıı
1.1. İİdari Kapsamdari Kapsam2.2. Teknik KapsamTeknik Kapsam3.3. DavranDavranışışsal Kapsamsal Kapsam
55
İİdari (Bdari (Büürokratik) kapsamrokratik) kapsamA. A. İşİşççii--İşİşveren (Endveren (Endüüstri) stri) İİlilişşkilerikileri
1. Bireysel 1. Bireysel İİlilişşkilerkilera. a. İşİşe Girie Girişş İşİşlemlerilemlerib. b. ÇÇalalışışma Dma Düüzeninin Sazeninin Sağğlanmaslanmasııc. Hizmet Sc. Hizmet Söözlezleşşmesinin Sona Ermesimesinin Sona Ermesi
2. Toplu 2. Toplu İİlilişşkilerkilera. Sendikalara. Sendikalarb. Toplu b. Toplu İşİş SSöözlezleşşmesimesi
B. Personel SaB. Personel Sağğllığıığı ve ve İşİş GGüüvenlivenliğğii1. 1. İşİş KazalarKazalarıı2. Meslek Hastal2. Meslek Hastalııklarklarıı
C. ArC. Arşşiv ve Dokiv ve Doküümantasyonmantasyon66
Teknik KapsamTeknik Kapsam
1.1. İşİş AnaliziAnalizi2.2. İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı PlanlamasPlanlamasıı3.3. Personel Bulma, SePersonel Bulma, Seççme ve me ve İşİşe Yerlee Yerleşştirmetirme4.4. Personel EPersonel Eğğitimi; Yetiitimi; Yetişştirme ve Gelitirme ve Gelişştirmetirme5.5. Performans YPerformans Yöönetiminetimi6.6. Kariyer YKariyer Yöönetiminetimi7.7. İşİş DeDeğğerlemeerleme8.8. ÜÜcret Ycret Yöönetiminetimi9.9. İİnsan Kaynansan Kaynağığı Bilgi SistemiBilgi Sistemi
77
DavranDavranışışsal Kapsamsal Kapsam
1. 1. ÖÖrgrgüüt Kt Küültltüürrüü2. 2. İİletiletişşimim3. Motivasyon3. Motivasyon4. 4. İşİş TatminiTatmini5. Grup Dinami5. Grup Dinamiğğii6. De6. Değğiişşim Yim Yöönetiminetimi7. 7. ÇÇatatışışma Yma Yöönetiminetimi8. Yarat8. Yaratııccııllıık Yk Yöönetiminetimi9. Stres Y9. Stres Yöönetimi netimi
İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetiminin netiminin
ggüünnüümmüüz z iişşletmeleri iletmeleri iççin in
ööneminemi
99
21. Y21. Yüüzyzyıılda Rekabetin lda Rekabetin DinamikleriDinamikleri
KKüüresellereselleşşme me Teknolojideki GeliTeknolojideki Gelişşmeler meler –– ÜÜretim Teknolojilerindeki Geliretim Teknolojilerindeki Gelişşmeler meler –– BiliBilişşim (Bilgi + im (Bilgi + İİletiletişşim) Teknolojilerindeki im) Teknolojilerindeki
GeliGelişşmelermeler
Rekabetin DeRekabetin Değğiişşen Yen Yüüzzüü
1010
KKüüresellereselleşşmeme
Küresel Pazar Küresel İşgücü
Küresel Kültür
Küresel İşletmeKüresel Rekabet
Küresel Ürün
Küresel ⇒ Bütün dünyayı kapsayan demektir.
1111
KKüüresellereselleşşmeme
Bu sayede toplumlar arasında bulunan sosyal, kültürel ve ekonomik sınırların ortadan kalkmasıgibi bir sonuç ortaya çıkmıştır.
İletişim ve ulaşım teknolojilerindeki ilerlemeler fiziksel uzaklıkların önemini azaltmış, farklı kültürel yapıya sahip toplumların birbirlerine yakınlaşmasını kolaylaştırmıştır.
Küreselleşme, sosyal anlamda benzer kültürel yapılara sahip olma, ekonomik anlamda da paranın küresel boyutta tam dolaşım serbestisi kazanmasıgibi sonuçlar doğurmuştur.
1212
Toplumsal dToplumsal döönnüüşşüüm m kaynakaynağığı olarak teknolojiolarak teknoloji
““Devrim niteliDevrim niteliğği tai taşışıyan teknolojik bir yan teknolojik bir ilerleme ilerleme üüretimde kullanretimde kullanııldldığıığında, bnda, büüyyüük k ççapta sapta süürdrdüürrüülebilir balebilir başşararıı sasağğlarsa, larsa, toplumun sosyal, ktoplumun sosyal, küültltüürel, ekonomik, siyasi, rel, ekonomik, siyasi, hukuki, alanlarhukuki, alanlarıında kalnda kalııccıı dedeğğiişşimler imler meydana getirir.meydana getirir.””AlvinAlvin TofflerToffler, 3. Dalga kuram, 3. Dalga kuramıı..
1313
Teknolojik buluşlarla birlikte bir yandan insan hayatı kolaylaşmakta diğer yandan toplumsal yapıda önemli değişikler meydana gelmektedir.
teknoloji
Tarım toplumu Sanayi toplumu Bilgi toplumu
teknoloji
Teknolojideki GeliTeknolojideki Gelişşmelermeler
2. DalgaSanayi Devrimi
3. DalgaBilgi Devrimi
1414
1765
1776Milletlerin Zenginliği
1789Fransız Devrimi
SANAYİDEVRİMİ
Teknolojideki GeliTeknolojideki Gelişşmelermeler
1515
Rekabetin DeRekabetin Değğiişşen Yen Yüüzzüü
Üretim Üstünlüğü ile Rekabet Gücü
1960
Maliyet Üstünlüğü ile Rekabet Gücü
1970
Kalite Üstünlüğü ile Rekabet Gücü
1980
Hız Üstünlüğü ile Rekabet Gücü
1990
Yenilik ve Yaratıcılık Üst. ile Rek.Gücü
2000
1616
YYöönetim Dnetim Düüşşüüncesinin ncesinin GeliGelişşiminde iminde İİnsan nsan KaynaklarKaynaklarıı
1717
YYöönetim Dnetim Düüşşüüncesinin ncesinin GeliGelişşiminde iminde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
Klasik YKlasik Yöönetim Dnetim Düüşşüüncesinde ncesinde İİnsan nsan KaynaklarKaynaklarııKlasik yKlasik yöönetim dnetim düüşşüüncesinde insan ncesinde insan kaynaklarkaynaklarıı, makinenin bir par, makinenin bir parççasasıı gibi gibi ggöörrüülmlmüüşş; standartla; standartlaşşttıırrıılmlmışış ve asgari ve asgari ddüüzeyde ezeyde eğğitimle yapitimle yapıılabilecek ilabilecek işşlerde bir lerde bir didiğğerinin yerine erinin yerine gegeççebilirebilir niteliktedir. niteliktedir. Bireysel farklBireysel farklııllııklar gklar gööz z öönnüüne ne alalıınmamaktadnmamaktadıır. r. 1818
Klasik YKlasik Yöönetim Dnetim Düüşşüüncesinde ncesinde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
AkAkıılclcıı--İİktisadi ktisadi İİnsan Modelinsan ModeliDiDiğğer er üüretim faktretim faktöörlerinden farksrlerinden farksıız z ggöörrüülmesilmesiİİnsannsanıın ve n ve öörgrgüüttüün sosyal varln sosyal varlığıığınnıın gn gööz z ardardıı edilmesi.edilmesi.
1919
Klasik YKlasik Yöönetim Dnetim Düüşşüüncesinde ncesinde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
““uyaruyarıımm--tepkitepki”” modelimodeli
Uyarım(Teşvikli ücret
sistemi)
Tepki(Verimlilik
artışı)
2020
YYöönetim Dnetim Düüşşüüncesinin ncesinin GeliGelişşiminde iminde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
NeoNeo--klasik Yklasik Yöönetim Dnetim Düüşşüüncesinde ncesinde İİnsangnsangüüccüüİİnsan nsan İİlilişşkileri Yaklakileri Yaklaşışımmıı ((HawthorneHawthorne) ) EndEndüüstri stri İİlilişşkilerinin Artan kilerinin Artan ÖÖnemi ve nemi ve YYöönetim (Bnetim (Büüyyüük Buhran)k Buhran)ÇÇalalışışma Hayatma Hayatıınnıın Kalitesi (n Kalitesi (MaslowMaslow, , McGregorMcGregor,..),..)
2121
!! ParanParanıın tek motivasyon aracn tek motivasyon aracıı olarak golarak göörrüüldldüüğğüüklasik teorilerde, insan da diklasik teorilerde, insan da diğğer er üüretim retim faktfaktöörleriyle bir olarak drleriyle bir olarak düüşşüünnüülmlmüüşşttüü..
X Y
YYöönetim Dnetim Düüşşüüncesinin ncesinin GeliGelişşiminde iminde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
2222
YYöönetim Dnetim Düüşşüüncesinin ncesinin GeliGelişşiminde iminde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
““uyaruyarıımm--organizma (birey)organizma (birey)--tepkitepki”” modeli modeli
Uyarım(Teşvikli ücret
sistemi)
Tepki(Verimlilik
artışı)Organizma
(Birey)
2323
YYöönetim Dnetim Düüşşüüncesinin ncesinin GeliGelişşiminde iminde İİnsan Kaynaklarnsan Kaynaklarıı
Modern YModern Yöönetim Dnetim Düüşşüüncesinde ncesinde İİKYKYSistem KuramSistem Kuramıı ve ve İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetimi: Sistem, Alt sistem netimi: Sistem, Alt sistem -- AAççıık sistem k sistem –– Geri BildirimGeri BildirimDurumsallDurumsallıık Teorisi; en iyi tek bir k Teorisi; en iyi tek bir yyöönetim binetim biççimi yoktur.imi yoktur.19801980’’li Yli Yııllar: Rekabetllar: Rekabetççi Strateji ve i Strateji ve RekabetRekabetççi Avantaji Avantaj
2424
Personel YPersonel Yöönetiminden netiminden İİnsan nsan KaynaklarKaynaklarıı YYöönetimine Genetimine Geççiişş
Personel Yönetimi
İnsan Kaynakları Muhasebesi
İnsan Kaynakları Yönetimi
İnsangücü Yönetimi
Entelektüel Sermaye
2525
Personel YPersonel Yöönetiminetimi’’nden nden İİnsan nsan KaynaklarKaynaklarıı YYöönetiminetimi’’ne Gene Geççiişş
1970'li y1970'li yııllardan itibaren illardan itibaren işşggüüccüünnüün n niteliniteliğğinde yapinde yapıısal desal değğiişşimin ve geliimin ve gelişşimin imin yayaşşandandığıığınnıı ssööylemek mylemek müümkmküündndüür.r.ÖÖzellikle zellikle "mavi yakal"mavi yakalıı" " olarak olarak nitelendirdinitelendirdiğğimiz beden gimiz beden güüccüüne dayalne dayalııççalalışışma kompozisyonuna sahip insan ma kompozisyonuna sahip insan kaynaklarkaynaklarıından, daha ndan, daha ççok zihni ok zihni ççalalışışma ma potansiyelini kullanan potansiyelini kullanan "beyaz yakal"beyaz yakalıı" " bilgi ibilgi işşççisine doisine doğğru bir dru bir döönnüüşşüüm m yayaşşanmanmışışttıır. r.
2626
Bilgi toplumunda birçok kavram yeniden şekillenmiştir;
Bilgi toplumunda yeni işçi kavramı; BBİİLGLGİİ İŞİŞÇÇİİLERLERİİ
Bilgi işçisi niteliklidir ve geleneksel işçiye nazaran;
• farklı üretim araçlarına sahiptir,• ikame edilmesi oldukça güçtür,• değişime, belirsizliğe ve esnek örgütlenmeye yatkın ve bireyselliği daha fazladır.
Personel YPersonel Yöönetiminetimi’’nden nden İİnsan nsan KaynaklarKaynaklarıı YYöönetiminetimi’’ne Gene Geççiişş
2727
İnsan Kaynakları Yönetiminin Tarihçesi
DÖNEMLER
TEKNİKLER İŞVERENLERİN BAKIŞI TEMEL KRİTER
1899 öncesi
Disiplin Sistemleri Çalışanların ihtiyaçlarıönemli değildir.
Üretim teknolojileri
1900-1910
Güvenlik ve Yaratıcılık Programları
Çalışanlar güvenliğe ve fırsatlara ihtiyaç duyarlar.
İşyerinde fiziki koşulların iyileştirilmesi
1910-1920
Zaman ve hareket etüdü araştırmaları
Çalışanlar yüksek verimlilikle birlikte yüksek ücretler isterler.
Görev verimliliği
1920-1930
Psikolojik testler, danışmanlık prog.
Çalışanların kişisel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
Kişisel farklılıklar
1930-1940
İletişim programları
Çalışanların ihtiyaçlarıkurum içerisinde tatmin edilmelidir.
Sendikalaşma
1940-1950
Emeklilik ve sağlık gibi ek yararlar
Çalışanlar ekonomik güvenliğe ihtiyaç duyarlar.
Ekonomik güvenlik
2828
1950-1960
Süpervizöreğitimleri
Çalışanlara baskı unsuru az olan bir denetim uygulanmalıdır.
İnsan İlişkileri
1960-1970
Katılımcı yönetim teknikleri, eşit fırsatlara dayanan şirket kuralları
Çalışanlar görevleri ile ilgili kararlara katılmak isterler. Tüm çalışanlara eşit davranılmalıdır.
Katılım,İş Kanunları
1970-1980
Görev zenginliği, entegre çalışma grupları
Çalışanlar becerilerine uygun ve kendilerini zorlayacak görevler ister.
Görevlerin zorluğu ve çalışma hayatının kalitesi
1980-1990
İşten çıkarma, işten çıkartılanlara işbulma çabaları
İşlerini ekonomik koşullardan dolayı kaybedenlerin yeni işlere ihtiyacı vardır.
Zorunlu İşten ayrılmalar
1990-2000
Yetkinlikleri, eğitim, etik, küreselleşme gibi olgularıbütünleştirme
Çalışanlar iş ve iş dışıdünyalarını dengelemeli ve katkıda bulunmalıdır.
Üretkenlik, kalite, değişime uyum sağlayabilme
2929
Personel YPersonel Yöönetimi ile netimi ile İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetimi Arasnetimi Arasıındaki Farklar ndaki Farklar
Personel Yönetimi İnsan Kaynakları Yönetimiİş odaklı İnsan odaklıOperasyonel faaliyet Danışmanlık hizmetiKayıt sistemi Kaynak anlayışıStatik bir yapı Dinamik bir yapıİnsan maliyet unsuru İnsan önemli bir girdiKalıplar, normlar Misyon ve değerler
Klasik yönetim Toplam kalite yönetimi
İşte çalışan insan İşi yönlendiren insanİç planlama Stratejik planlama
3030
Stratejik Stratejik İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetimi Yaklanetimi Yaklaşışımmııİşİş yayaşşamamıınnıın n öözellikle son yzellikle son yııllarda yollarda yoğğun un bir bibir biççimde yaimde yaşşadadığıığı dedeğğiişşim sim süürecinde recinde insan kaynaklarinsan kaynaklarıı yyöönetimi alannetimi alanıındaki ndaki evrim, evrim, kaykayııt tutuculuktan, stratejik t tutuculuktan, stratejik ortaklortaklığığa gea geççiişş, i, işşletmenin rekabet letmenin rekabet ggüüccüünnüün ve kârln ve kârlııllığıığınnıın arttn arttıırrıılmaslmasıında nda insan kaynaklarinsan kaynaklarıı yyöönetiminin artan netiminin artan dedeğğer ve er ve öönemini ortaya koymaktadnemini ortaya koymaktadıır.r.
3131
Stratejik Stratejik İİnsan Kaynaklarnsan KaynaklarııYYöönetimi Yaklanetimi Yaklaşışımmıı
ÖÖRNEK; RNEK; PorterPorter’’ıınn Jenerik StratejileriJenerik Stratejileri1.1. Maliyet Maliyet ÖÖnderlinderliğği Stratejisi; En di Stratejisi; En düüşşüük k
maliyetle, uygun kalitede mal ve maliyetle, uygun kalitede mal ve hizmet sunmak.hizmet sunmak.
2.2. FarklFarklıılalaşşma Stratejisi; Piyasaya ma Stratejisi; Piyasaya ““farklfarklıı””(yeni) bir (yeni) bir üürrüün sunmak.n sunmak.
3.3. Odaklanma Stratejisi; En uygun pazar Odaklanma Stratejisi; En uygun pazar kesimini tespit edip, bu alanda kesimini tespit edip, bu alanda yoyoğğunlaunlaşşmak.mak.
TeTeşşekkekküür ederimr ederim……
Dr. M. Volkan Tü[email protected]