Otto Raspe
Anet Weterings
Martijn van den Berge
Frank van Oort
Gerard Marlet (Atlas voor Gemeenten)
Veronique Schutjens (Economische Geografie, UU)
Wouter Steenbeek (Sociologie, UU)
Symposium Bedrijvigheid en Leefbaarheid in stedelijke woonwijken
19 april 2010
De Haagse Lobby, Den Haag
Ministerie van VROM (WWI)
…wijken moeten weer vitale, woon-, werk-, leer- en
leefomgevingen zijn waar het prettig is om in te wonen en waarin
mensen betrokken zijn bij de samenleving, een perspectief
hebben op sociale stijging en participeren op de arbeidsmarkt en
waar mensen met uiteenlopende etnische en
levensbeschouwelijke achtergronden de bereidheid hebben om
elkaar als mede-eigenaren van de wijk of de buurt
te accepteren (VROM 2007 pagina 8).
VROM trekt samen op met EZ
'Ondernemerschap en bedrijvigheid dragen wezenlijk bij aan de
kracht van een wijk. Het creëert nieuwe werkgelegenheid en
economische groei. Het draagt bij aan onderlinge solidariteit
tussen wijkbewoners en schept nieuwe perspectieven voor
individuen. Ook is ondernemerschap goed voor de integratie en
arbeidsparticipatie en daarmee de emancipatie van kwetsbare
groepen. Verder dragen bedrijven bij aan de leefbaarheid van een
wijk door te investeren in hun pand en bedrijfsomgeving (schoon,
heel en veilig) en door het leveren van voorzieningen aan
bewoners.' (EZ 2008, pagina 2)
De economische pijler van het wijkenbeleid is gericht op het
stimuleren van de wijkeconomie en het
ondernemerschap in de wijk
(VROM 2006, 2007)
Kennislacune(s)
• Relatie tussen leefbaarheid en
bedrijvigheid is mogelijk wederkerig
• Empirisch weinig bekend over deze
relatie(s) i.t.t. fysieke en sociale pijler
• Aandachtswijken ook in economisch
opzicht opvallend?
Vraagstelling
• Wat zijn de recente economische
ontwikkelingen in wijken?
• Wat is de relatie tussen leefbaarheid en
bedrijvigheid in de wijk
– Effect van leefbaarheid op bedrijvigheid
– Effect van bedrijvigheid op leefbaarheid
– Inzet van ondernemers tbv de wijk
'Wijken', 'Bedrijvigheid', Leefbaarheid'
• Type onderzoek– Empirisch – Kwantitatief – Landsdekkend
• 725 woonwijken (pc4)– G70.000 – OAD - >500 woningen- excl kleine kernen
• Bedrijvendynamiek– Oprichtingen, Beëindigingen, Groei, Vestigingen & Vertrek
• Leefbaarheid– Overlast, Verloedering, Geweld, Bedrijfsinbraken
– Leegstand, Werkloosheid
• 'Controle'– Ruimtelijke-, Bevolkings- en Economische Structuur
– Type Wijken
Hoofdboodschap
Leefbaarheidsproblemen in stedelijke woonwijken, zoals
overlast, verloedering, inbraken en leegstand, leiden ertoe dat
bedrijven eerder uit deze wijken vertrekken, minder
overlevingskans hebben, en worden geremd in hun
groeimogelijkheden.
Omgekeerd draagt meer bedrijvigheid in de wijk gemiddeld
genomen niet bij aan een afname van de
leefbaarheidsproblemen, tenzij het bij die bedrijvigheid gaat
om kleinschalige detailhandel.
Werkloosheid
• Minder werkloosheid draagt bij aan verbeteren van de
leefbaarheid
• De kans dat een extra baan in de wijk tot een afname van de
werkloosheid leidt, en als gevolg daarvan tot een verbetering van
de leefbaarheid, is verwaarloosbaar klein.
Ondernemers centraal
• Houding en actie t.b.v. cohesie en
fysieke en sociale (wan)orde
• SSNE (385 ondernemers bevraagd)
• Kenmerken
1. Ondernemer en bedrijf
2. Buurtgebondenheid
3. Perceptie en verwachting t.a.v. anderen
4. Objectieve buurtkenmerken
The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)
Ondernemers centraal
• Veel bedrijven vervullen géén ontmoetingsfuntie
– >60% heeft minder dan een keer per 2 weken een
klant 'op bezoek'
– 40% zelden of nooit.
– Detailhandel wel
• Er wordt veel minder vaak actie ondernomen om
leefbaarheid te verbeteren (23%) dan om
onderling contact te versterken (59%)
• Groot verschil tussen houding en actie
The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)
Ondernemers centraal
• Houding:
– Buurtbinding vermindert neiging tot ingrijpen
– Geen verband tussen objectieve kenmerken en houding t.a.v
ingrijpen
– Wèl: kenmerken bedrijf en verwachtingen t.a.v. anderen
• Actie (gedrag)
– niet economische maar persoonlijke karakteristieken bepalen
inzet t.b.v. de leefbaarheid (bijv. hoe lang ondernemer in de wijk
woont)
• Conclusie: Het runnen van een lokaal bedrijf zegt weinig
over ingrijpen in leefbaarheid
The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)
Economische dynamiek van wijken
• In hoeverre verschilt de economische
ontwikkeling van wijken van algemene
trends?
Trends en ontwikkelingen (3) Percentage gemiddeld per jaar (1999-2006)
Wijken veel oprichtingen
Wijken veel beëindigingen
Per saldo maakt dat niet
het verschil
Migratie belangrijker!
Ook groei relevant
Wijken blijven achter
Wijken zijn broedplaatsen
• In wijken worden meer bedrijven opgericht
• Leefbaarheid daarop weinig van invloed
• Bevolkingsstructuur (leeftijd, opleiding) wel
• Leefbaarheid wel van invloed op overleven,
groeien en verhuizen van nieuwe bedrijven.
Conclusie
Zet in op het verbeteren van de
leefbaarheid, dàt heeft een gunstig effect
de bedrijvigheid in de wijk
Andersom is véél minder overtuigend