Download - Owady I Substancje
Feromony owadów
Feromony płci
*Związki uwalniane przez samice owadów w celu:
• przyciągnięcia samca z dużej odległości • zachęcenie samca do kopulacji, kiedy już znajdzie się w
bliskiej odległości
* Związki wytwarzane przez samca i wpływające podniecająco na samicę
U Lepidoptera feromony zidentyfikowano u ponad 500gatunków, a nowe związki okrywane są niemalże każdego dnia
Najprostszym pod względem budowy chemicznej atraktantem płciowym jest kwas walerianowy wydzielany przez samice pilnicznika (Limonius californicus)
Większość feromonów to długołańcuchowe alkohole nienasycone, octany czy kwasy karboksylowe
Takie typy substancji feromonowych posiada ok.77% gatunków Lepidoptera
kwas 9-keto-2-decenowy
• substancja matki pszczelej przyciągająca trutnie podczas lotu godowego
Cykliczne feromony korników sosny piran
zapach poziomek lub ananasów
R-melleina-wydzielana z gruczołów parzystoskrzydłowych samców jednego gatunku omacnicowatych-ćmy (Aphomia sociella)żerującej na wosku trzmieli
Ten feromon pochodzi od grzyba
(Aspergillus ochraceous)
nepetalaktonW wydzielinach kończyn samicy mszycy Myoura viciae
żerującej na wykach To silny atraktant dla kotów!!!
Feromony !!! W bardzo małych stężeniach...aby wyodrębnić
i zidentyfikować trzeba zebrać wiele osobników owada
• Rzępicowate żerujące na daglezji zielonej w odwłoku ok.40ng feromonu;
6000 owadów aby można było scharakteryzować feromon• Skośnik bawełnowy – ok. miliona samic 1,5 mg feromonu
Podobne zestawy feromonów !!!
Zwojkówki: Clepis spectrana i Adoxophyes orana
wytwarzają octany: (Z)-9- i (Z)-11-tetradecenylu
Clepis spectrana 1:3Adoxophyes orana 3:1
Całkowicie nie spokrewnione związki= ten sam sygnał !!!
samiec Przybyszki amerykańskiej (Periplaneta americana)
Pobudzenie:- związki występujące w ekstrakcie roślinnym- naturalny feromon samicy
Rośliny okrytozalążkowe wydzielają zw.lotne, które oddziałują jak feromony na karaluchy
Wpływ roślin w chemizmie zachowań płciowych owadów, które na nich żerują
• muchówki
• owad –sówka (Heliothis zea)
Feromony antyafrodyzjakalne (abstiony)
!!!muchy tse-tse(Glossina morsitans morsitans)
Stężenie u samca 1-2 µg
Stężenie 2-4 µg => częstotliwość podejmowania prób kopulacji o 80%
Wykorzystanie:
• do zwalczania szkodników 2 sposoby:
-pułapki uwalniające feromony żeńskie (chwytają samce)
-pułapki uwalniające mało specyficzne związki lotne maskujące działanie feromonu i zakłócające odbiór sygnałów chemicznych
Feromony znakowania szlaku
- owady żyjące w społecznościach:• mrówki• pszczoły• termity Pozostawienie zapachu na ścieżce, którą
inne osobniki tego samego gatunku podążają z gniazda do źródła pokarmu i z powrotem
Mrówka tnąca liście(Atta texana)
0,33mg 4-metylopirolo-2-karboksylanu metylu wystarczy na wyznaczenie szlaku wokół kuli ziemskiej !!!
Mrówka czerwona (Myrmica)
3-etylo-2,5-dimetylopirazynaGąsienice prządki (Malacosoma americanum)
5β-cholestano-3,24-dion
Termity (Reticulitermes virginicus)
3,6,8-odekatrienol
Pszczoła miodna (Apis mellifera)
GERANIOL
Pszczoły bezżądłowe Trigona
BENZALDEHYD
• zapach migdałów
Feromony alarmowe
• Wytwarzane i wyzwalane z :- gruczołów żuchwowych
- gruczołów odbytowych
- aparatu żądlącego
W walce pomiędzy owadami żyjącymi grupowo zawartość gruczołów żuchwowych jest uwalniana przez żuwaczkę na napastnika, który zostaje oznakowany jako agresor. Sygnał alarmowy jest przenoszony do innych osobników grupy poprzez dyfuzję par feromonu w powietrzu !!!
Pszczoła europejska Pszczoła afrykańska
Octan izopentenylu i (Z)-11-eikosen-1-olu
mrówki rodzaju Formica
KWAS MRÓWKOWY
Substancja obronna jak i alarmowa
Oecophylla longinoda
bukiet feromonów - 4utlenione węglowodory różnej lotności :
1. 1-heksanal - ostrzeżenie
2. 1-heksanol – przyciągnięcie w kierunku miejsca ataku
3. 2-butylo-2-oktenal - „marker gryzienia”
4. 3-undekanon – sygnał orientacji na niewielką odległość
SUBSTANCJE OBRONNEDobrze znany mechanizm działający jako form ochrony wielu zwierząt przed napastnikami. Rozpoznano wiele mechanizmów obronnych i zidentyfikowano wiele substancji chemicznych biorących udział w tych procesach.
Obronne substancje chemiczne zwierząt
Wybrane substancje obronne syntetyzowane zarówno przez
zwierzęta, jak i rośliny.
Wydzieliny obronne = Mieszanina związków chemicznych
Octan n-nonylu + kwas mrówkowy
Biegacz Helluomorphoides
„feromony obronne”
Motyl Heliconius erato
Zapach pełni ogólną funkcje obronną.
„pył miłosny” Monarcha
TerpenoidyTo grupa związków organicznych, będących
pochodnymi terpenów zawierające dodatkowe grupy funkcyjne, np. grupę karboksylową, karbonylową czy też
karboksylową.
Obronne terpenoidy
Gąsienica borecznika rudegoNeodiprion sertifer
Żywica sosny i wydzielina owada – zawierają tę samą mieszaninę mono- i dipterpenoidów.
Występuja takie związki jak:α- i β-pinen, kwas pinifoliowy, kwas pimarynowy, kwas palustrykowy, kwasdehydrobietynowy, kwas abietynowy, kwas neoabietynowy.
Patyczak MrówkaAnisomorpha buprestoides Acanthoyops claviger
Proste terpeny jako związki obronne stawonogów
System obrony chemicznej żołnierzy termitów
Kantarydyna we krwi chrząszcza kantarydy Lytta vesicatoria
Kusak Staphylinus olens