• PANKREAS HİSTOLOJİSİ
• Yrd.Doç.Dr.Sevda Söker
PANKREAS
• Karın boşluğunda,2-3.bel vertebraları hizasında ,retroperitoneal bir organ
• Baş,gövde ve kuyruk kısmı• Bağ dokusu kapsülle çevrili ekzokrin ve
endokrin bir bez
PANKREAS
Ekzokrin ve endokrin (Langerhans adacıkları)bölümlere sahip
Kapsüllü Bileşik alveolar/asinar Saf seröz İnterkalar duktuslar (+) Çizgili duktus İnterlobüler duktuslar (+)
I-Ekzokrin PankreasAsinilerden oluşmuştur.Saf seröz salgı yapar.Asinilerin lümenini sentroasiner hücreler döşer.
EKZOKRİN PANKREASTAKİ HÜCRE TİPLERİ-I
1. Seröz asinar hücreler: Piramidal biçimli hücreler ve yuvarlak nukleus Protein (enzim) sentezleyen hücreler Bazal sitoplazmada GER ()
Bazofilik bazal sitoplazma Apikal sitoplazmada zimojenik granüller ()
Asidofilik apikal sitoplazma Zimojenik
granüllerde;inaktif sindirim enzimleri
SupranuklearGolgi Kompleksi
mitokondrion Golgi Kompleksi
1-aktif olmayan proenzimler asiner hüc.GER’de sentezlenir,
2-Zimojen granül oluşturacak tarzda vezikül içinde yoğunlaşacağı
3-Golgi aygıtına taşınır.Her zimojen granül alınan besine göre
değişen çok sayıda pankreatik enzim içerir.
Pankreas enzim salınımı duodenumda yer alan enteroendokrinhüc.ile salınan peptidlerle ,yine endokrin pankreasta ki Langerhansadacıkları ile kontrol edilir.
Her bir Langerhans adacığı pencereli endotel ile döşeli kapiller ağı oluşturan aff.arteriollerle kanlanır. Bu ağ insuloasiner portal sistem diye bilinir.Adacığı terkeden kapillerler pank.asinuslarının kan akımını sağlamaktadır.Bu vasküler sistem adacıkta sentezlenen hormonların ekzokrin pankreas üzerine olan bölgesel etkisine de imkan verir.
Asiner damar sistemi bağımsız bir arter sistemi olup pankreas asinüslerine kan akımı sağlar.
Zimojenik Granüller
Proteazlar Amilaz Lipazlar Nükleazlar
Tripsinojen
Kimotripsinojen
Elastaz
Karboksipeptidaz
Triaçilgliserol lipaz
Fosfolipaz A2
Deoksiribonükleaz
Ribonükleaz
Protein hidrolizi
Karbonhidrat hidrolizi
Lipid hidrolizi
Nükleik asit hidrolizi
ENTEROSİT
ENTEROKİNAZ aktivasyonu(mikrovilusların glikokaliks tabakasında yerleşik)
TRİPSİNOJEN TRİPSİN(inaktif) (aktif)
Enzimler ince bağırsak lümenine eriştikten sonra aktive olurlar.
Proteinlerin hidrolizi diğer inaktif enzimlerin konversiyonu
EKZOKRİN PANKREASTAKİ HÜCRE TİPLERİ-II
2. Sentroasinar hücreler:
İnterkalar duktusların başlangıç bölümlerininasinus lümenlerine penetre olmasına bağlı olarakasinusların lümenlerinde görülen hücreler(İnterkalar duktusları döşeyen epitelyal hücreler)
Soluk boyalı sitoplazma
Pankreatik Asinusların İnce Yapısı
Pankreas
İnterkalar duktus
Seröz hücre nukleusu
Sentroasinar hücre
Zimojenikgranüller
Ekzokrin Pankreasta Kanal Sistemi1- Sentroasiner hücrelerin
oluşturduğu kanalın başlangıç kısmı
2- Pars İnterkallata 3- Duktus İntralobülaris4- Duktus İnterlobülaris5- Duktus Ekskretorius
(Wirsung Kanalı)
1. İnterkalar duktuslarKısadır ve toplayıcı intralobuler duktuslara
açılır.Pankreatik sekresyona bikarbonat ve su
eklerler.2. Çizgili duktus Ø3. İnralobuler duktus ağı
Alçak silindirik epitel Enteroendokrin h.ler ve Goblet hücreler (ara sıra)
4. İnterlobuler duktuslarAna pankreatik kanala açılır.(wirsung kanalı)
Pankreasın Duktusları
• Wirsung kanalı,Kuyruk va ana gövde boyu ilerler,
• kanal dalı boyunca salgıları toplar.• Pank.baş kısmında aşağı doğru
dönerek dırekt ortak safra kanalı ile birleşimi sonrası AMPULLA VATERİDE Duodenuma
boşalır.• ODDİ SFİNKTERİ ortak safra kanalı
ve pankreas kanalının duodenum duvarınıgeçtiği bölgede izlenir.
İnterlobüler duktus
Langerhans adacıkları(endokrin pankreas)
Seröz asinuslar(ekzokrin pankreas)
İnterkalar duktus
Pankreas
Pankreas
Seröz asinusSentroasinar hücre nukleusları
Asinustaki seröz hücrelerin nukleusları
Seröz asinuslar
Seröz asinuslar
Langerhansadacığı
Pankreas
Langerhans adacığı
Pankreas
Serözasinuslar
Pankreas
Seröz asinuslar
İnterlobülerduktus
İnterkalarduktus
Langerhansadacığı
İnterlobülerduktus
arter
ven
Bağdokusu
Pankreas
Serözasinuslar
Pankreas
Eksokrin Pankreas Sekresyonunun Kontrolü1. Hormonal Kontrol (Sekretin ve Kolesistokinin [ince
bağırsağın enteroendokrin hüc.lerinden])
Asidik mide içeriğinin duedonuma girişi
SEKRETİN SALINIMI
İnterkalar duktus h.lerinin uyarılması
Bikarbonattan zengin, enzim az/Ø, sulu sekresyon
Kimusun asit pH’sının nötralizasyonu(Pankreatik enzim aktivitesi için nötral pH gerekli)
Asinar Hücreler KOLESİSTOKİNİN
Proenzim salgılanması
Kolesistokinin ve sekretin etkisi
Enzimden zengin, sıvı yönünden fazla, sekresyon
2. Otonomik innervasyon(n.vagus ve splanknik sinirpleksusu)
Sempatik pankreatik kan akımıParasempatik asinar ve sentroasinar
h. lerin aktivasyonu
Pankreas ile Gl. Parotis Ayırımı
Özellikler
Bezin Tipi
İnterkalar duktus
Çizgili duktus*
İnterlobüler duktus
Sentroasinar hücre*
Langerhans adacığı*
Pankreas
Saf Seröz
+
Ø
+
(+)
(+)
Gl. Parotis
Saf Seröz
+
(+)
+
Ø
Ø
II-Endokrin Pankreas• Langerhans
adacıklarından oluşmuştur.
• Pankreasın %1-2’sini oluşturur.
• Langerhans adacığını oluşturan hücreler majör ve minör hücreler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Alfa Hücreleri: Hücrelerin %20’sini
oluşturur. Granülleri 250 nm.
Çapındadır. Periferde yer alırlar. Glukagon salgılarlar.
Beta Hücreleri: Hücrelerin %70’ini oluşturur. Granülleri 300 nm. çapındadır. Sentralde yer alırlar. İnsülin salgılarlar.
Delta Hücreleri: Hücrelerin %5’ini
oluşturur. Granülleri 325 nm.
çapındadır. Periferde yer alırlar. Somatostatin
salgılarlar.
1- Majör Hücreler
2- Minör Hücreler
Pankreatik Polipeptit Hücreler:• Bu hücrelere F hücreler adı da verilir• Pankreatik Polipeptit hormonu salgılar.
D-1 Hücreleri• Vazoaktif intestinal peptit (VIP) hormonu
salgılar.
Enteroendokrin Hücreleri• Sekretin, motilin ve substans-P salgılar.
Endokrin pankreas
• Hücreler özel boyalarla gösterilebilir.• ALDEHİT FUKSİN B HÜC.KOYU,• Grimeliyus gümüş boyama ile A HÜC.SİYAH• Hellerstrom-Holman gümüş boyama ile D HÜC. Özel boyanır.• Mallory Azan üçlü boyası ile Ahüc.kırmızı• B hüc.turuncu
D HÜC.mavi
PANKREAS
Langerhans
Adacığı
KAYNAKLAR• Gartner LP, Hiatt JL. Color Textbook of Histology W.B.
Saunders Company, Philedelphia, 2006• Junqueira LC, Carneiro J. Basic Histology, Text & Atlas.
Lange Medical Books McGraw-Hill, New York, 2003 • Tekelioğlu, M.: Genel Tıp Histolojisi, Beta Basım Yayım
Dağıtım A.Ş.Himaye-i Etfal Sk.No:13-15 Cağaloğlu / İstanbul, 1993
• Ross M.H., Pawlina W., Histology A Text and Atlas, Fourth Edition, Lippincott Williams & Wilkins Company, Baltimore, 2006
• Young B, Heath JW. Wheater’s Functional Histology a Text and Colour Atlas, 4th edn. Edinburgh, Churchill Livingstone, 2000:133