PEPTIDI I PROTEINI4. razred gimnazije
Predmet: KemijaProfesor: Antonija Jurčić
Gimnazija Ljubuški
PEPTIDI
• Aminokiseline se mogu međusobno povezivati peptidnom vezom u veće molekule
koje zovemo PEPTIDI
• Peptidna veza sadrži -CO-NH- skupinu
• Peptidi su amidi (reakcijom između karboksilne skupine jedne i amino-skupine druge
aminokiseline nastaje amid)
SLIJED AMINOKISELINA JE USMJREN
Slika 1. Nastajanje dipeptida Phe-Cys
PEPTIDI
• Peptidi čije su molekule izgrađene od dvije aminokiseline
zovu se dipeptidi, od tri aminokiseline tripeptidi, itd.
• Peptidi izgrađeni od najviše 10 deset aminokiselina zovemo
oligopeptidi
• Peptidi izgrađeni s više od deset aminokiselina zovu se
polipeptidi
• Molekule izgrađene s više od sto aminokiselina zovu se
proteini
PEPTIDI
• Sekvencija aminokiselina
• Nazivi peptida tvore se kombiniranjem naziva ili kratica pojedinih aminokiselina
Slika 2. Slijed aminokiselina
BIOLOŠKA ULOGA PEPTIDA
• Neuroprijenosnici
• Koenzimi
• Hormonski peptidi
• Hormoni gušterače (inzulin, glukagon)
• Peptidni antibiotici (pencilin)
• Jaki otrovi (zmijski otrovi po kemijskom sastavu su najčešće
peptidi)
• Citostatici (peptidi su citostatici te se koriste kod liječenja
zloćudnih tumora)
PROTEINI
PROTEINI (grč. proteios)
• Jednostavne građe• Organski spojevi • Velike relativne molekulske mase (104 do 107)• Sastoje se od jednog ili više polipeptidnih lanaca• Biološka funkcija• Netopljivi proteini (kolagen, elastin) • Proteini topljivi u vodi• Jednostavni proteini (građeni samo od aminokiselina)• Složeni proteini (građeni od aminokiselina i prostetičkih
skupina)
ULOGA PROTEINA
• Glavni građevni materijal organizma• Sudjeluju u regulaciji metabolizma kod:• Prijenosa kisika
• Stezanja mišića
• Imunološke zaštite (imunoglobulini)
• Bioloških procesa
• Prijenosa genetičkih informacija
• Hormonalne kontrole
PROTEINI I STRUKTURA PROTEINA
• Različiti proteini sastavljeni su od dvadesetak aminokiselina povezanih različitim slijedom
• Molekule proteina složene su građe• Razlikujemo četiri stupnja strukture proteina:1. PRIMARNU
2. SEKUNDARNU
3. TERCIJARNU
4. KVATERNU
PRIMARNA STRUKTURA PROTEINA
• Slijed aminokiselina u proteinskom lancu zove
se primarna struktura proteina
• Peptidni lanac je opružen u prostoru bez
dodatnih povezivanja unutar peptidnog lanca
• Primarna struktura je preduvjet nastajanja
složenijeg strukturnog uređenja proteina
• Inzulin
Slika 1. Primarna
struktura proteina
SEKUNDARNA STRUKTURA PROTEINA• Pravilan prostorni raspored aminokiselinskih ostataka u polipeptidnom
lancu, stabiliziran vodikovim vezama između bliskih jedinica naziva se sekundarnom strukturom proteina
• Nastaje uslijed vodikovih veza koje se stvaraju između kisika karbonilneskupine jedne peptidne veze i amidnog vodika druge peptidne veze
• Vlaknasti (fibrilarni) proteini
Slika 3. Vodikove veze između polipeptidnih
lanaca
SEKUNDARNA STRUKTURA PROTEINA
Slika 4. Sekundarne strukture proteina
TERCIJARNA STRUKTURA PROTEINA• Tercijarna struktura proteina nastaje uslijed blizine aminokiselinskih R
ostataka u samoj proteinskoj molekuli • Pod utjecajem nekovalentnih vezivanja dolazi do povijanja
polipeptidnog lanca a proteinska molekula zauzima sferični izgled u prostoru
• Tercijarna struktura proteina je kombinacija primarne i sekundarne strukture
• Prostorno uređenje je stabilizirano energijom veza• Nekovalentne interakcije: 1. Vodikove veze2. Ionske sile3. Hidrofobne interakcije4. Koordinacija iona metala
• Globularni proteini
KVATERNA STRUKTURA PROTEINA
• Nastaje međusobnim udruživanjem i polimerizacijom proteina tercijarne strukture
• Udruživanje se temelji na istim vezama kao i kod tercijarne strukture• Hemoglobin
Slika 5. Hemoglobin
SVOJSTVA PROTEINA
• Nativna (prirodna) konformacija• Denaturiranje (ireverzibilno i reverzibilno)
➢ Reakcije karakteristične za proteine su:1. Denaturacija proteina (https://www.youtube.com/watch?v=DAs34WA5tXk)
2. Ksantoproteinska reakcija (https://www.youtube.com/watch?v=y2FbmNUoJtM)
3. Biuret-reakcija (https://www.youtube.com/watch?v=WzI2CWvPykk)
PONOVIMO!
SAMOSTALNI RAD
1. Definiraj peptide i aminokiseline.
2. Objasni ulogu peptida i proteina.
3. Opiši strukturu hemoglobina, navedi kojoj skupini proteina pripada i
koja je njegova biološka uloga u organizmu.
4. Usporedi primarnu, sekundardnu, tercijarnu i kvaternu strukturu
proteina.
5. Izradi modele primarne, sekundarne, tercijarne i kvaterne strukture
proteina uz pomoć materijala koje imaš u svome domu.
Za sve nejasnoće u vezi
nastavnog gradiva iz kemije
obratite se predmetnom profesoru ili meni na mail:
LITERATURA
1. Stričević, D., Seber, B., (2006), Temelji organske kemije, Zagreb, Profil
2. Sikirica, M., Kopar-Čolig, B., (2006), Organska kemija, Zagreb, Školska knjiga
3. Cooper, G. M., Hausman, R. E., (2004), Stanica, Zagreb, Medicinska naklada
4. Stryer, L., Berg, J., Tymoczko, J., (2013), Biokemija, Zagreb, Školska knjiga
