Download - Perzische oorlogen
E. Mos-Burgers
DE PERZISCHE
OORLOGEN
8e eeuw v. Chr.: Griekse bevolking groeit;
Gebrek aan eten emigraties:
Stichten kolonies langs Middellandse Zee op kust van de
Middellandse Zee en Zwarte Zee
BELANGRIJKE ONTWIKKELING
DE GRIEKSE KOLONISATIE (750-550
V. CHR.)
Grieken vestigen zich in poleis (stadstaten)
polis = een klein gebied met een stad als kern en
bestuurscentrum
bewoners beschouwen zich als autonoom
meestal bestuur van
-volksvergadering van vrije mannen
- raad van aristocraten:
kiezen magistraten
POLEIS
Handel met koloniën steden rijker
Ook onrust:
aristocraten worden steeds rijker en machtiger
andere rijken willen ook meer politieke macht
Sociale onrust tussen poleis en binnen poleis onderling.
GEVOLGEN
In 7e-6e eeuw v. Chr. zien we ineens in veel poleis tirannen.
Reactie op de onrust: één iemand grijpt de macht
Belooft veranderingen, welvaart etcetera.
Uiteindelijk veel tirannen
weer verjaagd.
TIRANNEN
5e eeuw = bloeiperiode van Griekenland
Athene is bolwerk van democratie
Voorbeeld voor latere culturen
DEMOCRATIE
OSTRAKATHEMISTOCLES, CIMON, ARISTIDES, MEGACLES
DE ATHEENSE DEMOCRATIE
Boulē van 50050 per fyle,
door loting uit groslijst,
Jaarlijks, éénmaal herkiesbaar,
maar niet aansluitend
ekklēsia ingedeeld in 10 fylen,
Ekklēsia heeft het laatste woord, recht van amendement en initiatief
HēliaiaVolksrechtbank
6000 burgers
Dikastēria(juryrechtbanken)
9 archonten Gekozen door ekklēsia,
vanaf 487 door loting aangewezen,
Ambtstermijn 1 jaar
Niet herkiesbaar
10 strategen1 per fyle,
jaarlijks gekozen
Elk jaar herkiesbaar
Areopagus,Ex-archonten,
Voor het leven
probouleuma
Mannelijke dēmos = politai
ATHEENSE DEMOCRATIEHOOGSTE AMBTEN
9 Archonten + 1 secretaris van de thesmotheten
Archōn epōnymos: staatshoofd
archōn basileus: rel igieuze taken
archōn polemarchos: t i tulair legeraanvoerder, na 487 leiding
ceremonies voor gevallenen
6 thesmotheten: organisatie juryrechtbanken
10 strategen
. legeraanvoerders
ATHEENSE DEMOCRATIERADEN EN VOLKSVERGADERING
Boulē (‘Raad’) van 500 Dagelijks bestuur
Maken van probouleumata , wetsvoorstellen.
Ekklēsia (‘Volksvergadering’)
Wetgevende macht; heeft laatste woord
Recht van amendement, ingrijpende verandering, verwerping
Recht van Initiatief
Areopagus Contrôle over wetgeving (tot 461 v.Chr.)
Rechtbank voor halsmisdrijven
BEVOLKING VAN ATHENE EN SPARTA
Athene:
politai: „burgers ‟ (Athēnaioi)
metoikoi: „vreemdelingen, resident aliens ‟
douloi: „slaven ‟ (privé eigendom)
Sparta:
Spartiātai, homoioi, „gelijken ‟, burgers in vollen
rechte
perioikoi: „omwonenden ‟; vrij zonder politieke
rechten
Heilōtes (Heloten): horigen (staatseigendom)
STAATSINSTELLINGEN VAN SPARTA
2 koningen (legerleiders; erfeli jk)
5 eforen (jaarli jks gekozen, niet herkiesbaar, dagelijks
bestuur)
Gerousia (30 leden: 2 koningen + 28 gerontes; kon
uitspraken volksvergadering terugdraaien)
Apella (volksvergadering van Spartiaten)
500 REPUBLIEK:
Lucius Junius
Brutus: 1e
consul (509)
451: XII Tafelen
KLASSIEKE TIJD (500 – 338)
490: Marathon (Miltiades)
480: Thermopylae (Leonidas†)
Salamis (Themistocles 490-470)
479: Plataeae (Pausanias)
477-404: Delisch-Attische
Zeebond
c. 470-461: Cimon
c. 460-429: Pericles
461-446: Oorlog Athene Sparta
449: “Vrede van Callias” m Perzen
PERZISCHE RIJK
Darius (522-486)
Xerxes (486-465)
Artaxerxes I (465-24)
431-404: Peloponnesische Oorlog
Pericles – Cleon – Alcibiades
404: Aigospotamoi (Lysander
Sparta)
Darius II (424-404)
400 396: Veji
367: Leges
Liciniae Sextiae
338: Latijnse
Bond †
386: Koningsvrede
377-355: 2e Attische Zeebond
371: Leuctra (Epaminondas Thebe)
362: Mantinea (Epaminondas†)
359-336: Philippus II (Macedonië)
338: Chaeronea
Artaxerxes II (404-358)
Artaxerxes III (358-338)
Arses (338-336)
Darius III (336-330)
Moest eerst al belasting betalen aan Kroisos
Vanuit het Oosten breiden daarna de Perzen
hun macht uit (Cyros)
Griekse steden vallen vanaf 546 v. Chr.
(Darios) onder Perzische heerschappij
In de Griekse steden wordt
een Perzische tiran aan-
gesteld om ze onder de
duim te houden
KLEIN-AZIË
PERZISCHE KONINGEN:
CHRONOLOGISCHE LIJN
Cyrus
Cambyses
Darius
Xerxes
PERZISCHE RIJK
Cyrus:
uitbreiding naar het westen. Poleis in Klein-Azië vallen vanaf 546 v.
Chr. onder Cyrus : de Perzen benoemen tirannen om de poleis onder
de duim te houden
Cambyses: verovert Egypte en Noord-Afrika
Athene
zag de Perzische uitbreiding richting Thracië
wilde handel met Zwarte Zee behouden (kwam meeste graan
voor Griekenland vandaan)
zette Ionische steden aan tot
opstand
IONISCHE OPSTAND – 499 V. CHR
PERZISCHE OORLOGEN: DARIUS
499-494 : Ionische opstand met steun van Athene en Eretria
Verwoesting van Milete
Strafexpeditie naar Griekenland om ook dat te onderwerpen:
= De Perzische Oorlogen
HET PERZISCHE ANTWOORD
Darios stuurt zijn generaal Mardonios op pad om Thracië te
veroveren en daarna Griekenland.
Perzische vloot vergaat door storm bij
berg Athos (300 schepen;
20.000 man)
Expeditie afgeblazen
Conclusie:
Perzen li jden schipbreuk op
Athosgebergte
EERSTE PERZISCHE OORLOG (492)
EERSTE EXPEDITIE (492)
ATHOS NU
Darios stuurt 600 schepen direct over zee; zij verwoesten
het eiland Euboia en gaan door naar Marathon
Atheense hoplieten overrompelen
de Perzen daar olv Miltiades
(6400 192 doden)
Perzen vluchten met hun boten en trekken
zich terug.
Conclusie: Perzen verliezen slag bij
Marathon.
EERSTE PERZISCHE
OORLOG (490)
Een Atheense soldaat rende
in één ruk van Marathon naar
Athene om de overwinning te
melden. Na zijn mededeling
stortte hij dood neer.
490 V. CHR. - DE SLAG BIJ MARATHON
MARATHON 490 V. CHR.
PHILLIPIDES
-van Athene naar Sparta
-van Sparta naar Athene
-van Athene naar Marathon
-vechten in Marathon
-van Marathon naar Athene
-dood
HET PERZISCHE RIJK CA. 480 V.
CHR.
XERXES VOLGT DARIUS OP (480)
Xerxes nieuwe koning
Stuurde leger langs twee routes: leger over land; vloot volgde over zee
Griekenland verenigt zich in Helleense Bond
Atheners bouwen vloot o.l.v. Themistocles.(483)
Zeeslag bij Thermopylae:Landleger van de Spartanen verslagen door Perzen (481)
Slag bij SalamisAtheners verslaan vloot van de Perzen (480)(Xerses terug naar Perzië)
Slag bij Plataiai:Landleger van de Perzen verslagen door Spartanen (479)
TWEEDE PERZISCHE OORLOG (481-479)
480 V. CHR. - SLAG BIJ THERMOPYLAE
Thermopylae
Een Griekse Trireem
SLAG BIJ THERMOPYLAE
Thermopylae 479 v. Chr.
GRIEKEN IN PANIEK
• Grieken proberen tevergeefs Perzen tegen
te houden
•Athene wordt ontruimd
• vloot wordt naar Salamis gestuurd
• wie houdt het landleger van Xerxes tegen?
• Spartaanse
koning Leonidas + 300 hoplieten Vechten zich dood
• Massagraf
300 Spartanen
• Spartanen verliezen slag bij Thermopylae.
Atheners evacueerden mensen en vee naar Salamis. (o.l.v.
Themistocles)
Xerses verwoest het lege Athene.
Zijn vloot wordt echter in 480 verslagen door Atheners in de
baai van Salamis.
XERXES STEEKT BOSPORUS OVER
THERMOPYLAE:
MASSAGRAF VAN DE 300 SPARTANEN
GRAFSCHRIFT SIMONIDES
Beeld Leonidas langs snelweg
bij Thermopylae:
480 V. CHR. - SLAG BIJ SALAMIS
SALAMIS, 480 V. CHR.
SALAMIS(FOTO: JONA LENDERING)
480 V. CHR. - SLAG BIJ SALAMIS
480 V. CHR. - SLAG BIJ SALAMIS
SLAG BIJ PLATAEAE
479:
Grieken verslaan Perzische landleger bij Plataeae
o.l.v. Pausanias
Perzen verdwijnen uit Griekenland
Griekse steden in Klein-Azie bevrijd door Atheense
vloot
479 V. CHR. – SLAG BIJ PLATAEAE
OVERZICHT PERZISCHE OORLOGEN
490: Marathon
Darius – Athene/Plataeae: Grieken winnen
481: Thermopylae
Xerxes – 300 Spartanen en bondgenoten: Perzen winnen
480: Salamis
Xerxes – Athene en bondgenoten: Grieken winnen
479: Plataea
Mardonios – Grieken olv. Spartanen: Grieken winnen