P l a t f o r m v o o r o n t w e r P, f a b r i c a g e, b o u w e n g e b r u i k v a n P r e f a b b e t o n P r o d u c t e n
j u l i 2 0 1 0#15
b:t
on
#
15
jul
i 2
01
0
funderingsbalken zetten bouw op voorsprong complete woning met zes betonelementen Stille wegdekken met betonstraatstenen
voorwoord:
vanzelfsprekend leggen wij als branche en als individuele fabrikanten elke dag de nadruk op de plus
punten van prefab betonelementen en betonproducten. niet alleen omdat het ons dagelijks brood
vertegenwoordigt, maar vooral omdat wij volop in onze producten geloven. Ze bewijzen in hun
toepassingen dat de voordelen die wij benadrukken ook daadwerkelijk gelden. met prefab beton bouwen
wij op een aantrekkelijke manier aan onze toekomst. op een economisch aantrekkelijke, procesmatig
slimme, kostenvriendelijke en milieutechnisch verantwoorde manier.
je bewijst echter de markt en jezelf een grote dienst door met twee voeten op de grond te blijven staan.
bijvoorbeeld door continu te beseffen waar nog lacunes liggen. Punten waar je prefab beton als product en
proces dient te verbeteren. Het klinkt clichématig, maar er is altijd ruimte voor verbetering. wij kunnen bij
heel veel projecten stellen dat wij de beste oplossing kunnen aandragen. wij zullen echter ook erkennen
als een andere keuze beter scoort. dit betekent overigens niet dat prefab betonfabrikanten dan lijdzaam
toezien hoe andere methodes of producten ook een volgende keer met de eer gaan strijken. er wordt
gewerkt aan verdere innovaties, zodat wij morgen wél een antwoord op dat specifieke vraagstuk hebben.
u heeft het meeste baat bij een eerlijk verhaal. daarom zijn betonfabrikanten open over de mogelijk heden
en onmogelijkheden. daarom bieden onze producten en diensten extra vertrouwen. omgekeerd gaan
wij ervan uit dat u een eerlijke keuze in uw project maakt, nadat u alle argumenten ook de onze hebt
beschouwd. in deze uitgave van b:ton komt die eerlijkheid duidelijk naar voren. Zo is prefab beton op
het gebied van duurzaamheid een verantwoorde keuze. maar de bfbn en de lidfabrikanten ontwikkelen
de nodige initiatieven om er nog een schepje duurzaamheid op te doen. nog meer hergebruik van
betonpuingranulaat, een mogelijk lager cementpercentage in beton en andere duurzaamheidmaatregelen.
Zodat wij milieutechnisch kunnen (blijven) wedijveren op het hoogste niveau. ook in het artikel over
prefab funderingsbalken worden vele voordelen genoemd, maar wordt tevens gesteld dat in bepaalde
gevallen het misschien niet past. marktpartijen moeten bewust alle voordelen eerlijk (kunnen) afwegen
en dan kiezen. dat is ons uitgangspunt. datzelfde geldt voor vloertypen en hun pluspunten in een bepaald
project. of stille wegdekken met betonstraatstenen versus asfalt. Het is onze bedoeling u wederom met
deze uitgave te helpen bij uw volgende keuze. niet om prefab er klakkeloos door te drukken. want daar
schieten u en wij niets mee op. eerlijkheid duurt wat prefab beton betreft ook het langst.
veel leesplezier.
bart van melick
voorzitter bfbn
eerlijk verhaal
Ruimte voor nieuwe ideeën.Lelyweg 23, 4612 PS Bergen op Zoom, tel.: 0164 27 42 00, [email protected], www.wacolingen.nl
Waco Lingen Beton in Bergen op Zoom is een toonaangevende ontwikkelaar en producent van innovatieve bouwproducten en -systemen in prefab-beton voor de woningbouw, utiliteitsbouw en grond-, weg- en waterbouw en industrie.
Wij denken pro-actief mee met de klant. Dit levert steevast oplossingen die leiden tot een sneller en doeltreffender bouwproces, lagere kosten en een eindproduct dat volledig aan uw verwachtingen voldoet, of zelfs overtreft.
Je kunt het zo prefab niet bedenken, wij maken het.
b:ton juli 2010
inhoud:03: voorwoord
07: techniek: bijzondere flyovers in den bosch
10: Speciale bestrating biedt letterlijk en figuurlijk opening
13: column
14: actualiteiten deel 1
29: bollenplaatvloer compleet met leidingen voor nieuwbouw ministeries
30: actualiteiten deel 2
37: visionair Precast 2010
38: olmenhof: grafisch spel van afwisseling en variatie
44: actualiteiten deel 3
48: Prefab betonfabrikanten: duurzaamheid op alle fronten
50: Prefab betonbouw bevordert doorstroom a2
54: colofon
52: ZiP en viPliggers
20
Huis Ymo: woning die dubbel zo groot lijkt
42
repetitie van moderne witte elementen in façades
25
Stil wegdek betonstraatstenen verdient luid signaal
46
de breedplaatvloer: gebundelde krachten
Prefab funderingsbalken passen bij een modern bouwproces waarin bewuste keuzes worden gemaakt in kwaliteit, tijd en kosten. wat te denken van een efficiënter proces, waarbij de aannemer in één dag de fundering voor pakweg twintig woningen gemonteerd ziet worden; de volgende dag kan hij al met de begane grondvloeren aan de gang. of de installateur die dankzij de opgenomen voorzieningen in de balken de hele reeks woningen vlot kan afwerken.
een fraaie woning op ijburg manifesteert zich als luchtige bouwmassa, met volop openheid. de benodigde grote overstekken bleken het goedkoopst in uitvoering in prefab beton. als gevelmateriaal is gekozen voor een massieve prefab betonconstructie in schoonbeton, met aan de binnenzijde isolatie. resultaat: een lage ePnwaarde en slanke gevelconstructie, zodat inpandig extra volume overblijft.
een cluster van appartementengebouwen vormt door hetzelfde materiaalgebruik en repetitie van volumes één geheel. de gevels bestaan uit een in het werk gemaakte ‘plint’ met beige stenen met daarboven kant en klare prefab betonelementen met metselwerk van witte bakstenen, afgewisseld met marmer. een snelle en hoogwaardige bouwwijze, die zijn waarde in woning en utiliteitsbouw steeds vaker mag bewijzen.
binnen de woonomgeving is het belangrijk het verkeersgeluid te beteugelen. de toepassing van geluidreducerende ofwel stille wegdekken blijkt een prima optie. een wegdek met betonstraatstenen in keperverband is per definitie stiller dan jarenlang werd aangenomen, zo blijkt uit onderzoek. Speciale geluidreducerende betonstraatstenen met open toplaagstructuur kunnen zelfs stiller zijn dan dicht asfaltbeton.
met breedplaatvloeren kan snel en economisch worden gebouwd. met dit vloertype kan aan flexibele eisen tijdens het bouwproces worden voldaan. de combinatie van een vloerelement van prefab beton met daar bovenop een laag in het werk gestort gewapend beton laat ruimte voor late (kopers)wensen en zorgt voor een monoliet eindproduct dat instaat voor de stijfheid van het gebouw.
Zes betonnen kokers die samen de begane grond en eerste verdieping van een eengezinswoning vormen. de geprefabriceerde elementen zijn in de fabriek voorzien van leidingen, sanitair, keuken, trappen, deurkozijnen, binnenwanden en binnenspouwbladen. twee topgevels en twee dakkappen completeren de iQwoning met een zolder. inclusief de afbouw is de woning in zes weken sleutelklaar.
16
iQwoning: één dag stapelen van prefab elementen
35
Prefab funderingsbalken zetten bouw op voorsprong
4 5
techniek:
Voor de rondweg Den Bosch wordt door de combi-
natie infraA2 en Haitsma Beton een drietal indruk-
wekkende fly-overs gerealiseerd. De brugdekken
hebben een dwarsverkanting van maar liefst 6 %.
Daarnaast hebben de viaducten een vlakke onder-
zijde waarbij de pijlerbalk geïntegreerd is in het dek.
Op het eerste gezicht lijkt het toepassen van gepre-
fabriceerde liggers dan ook niet mogelijk. Toch heeft
de combinatie een oplossing gevonden met voorge-
spannen, geprefabriceerde omgekeerde T-liggers
(zogenaamde HRP-liggers) die middels een in het
werk gestorte druklaag constructief met elkaar ver-
bonden worden tot een lang dek. Door de randlig-
ger te voorzien van flenzen die gelijk lopen met de
boogstraal van de weg, werd het tevens mogelijk
om het dek met rechte liggers uit te voeren.
bijzondereflyovers in den bosch
door: Pieter de boer (ingenieursbureau mozes en de boer), Siebe de boer (ballast nedam engineering) en rogier van vugHt (ballast nedam engineering).
figuur 1: dwarsdoorsnede kw 3Ons complete assortiment vindt u op www.envo-fix.nl
ENVO-FIX BV, Tel.: 0172 - 61 22 88, [email protected]
Praxifix-S
Dé afstandhouder voor uw schoon werkprojecten!
- minimale afdruk in het betonoppervlak door puntige pootjes
- voor zowel horizontale als verticale toepassingen geschikt
- goede stabiliteit en excellente beton doorstromingseigenschappen
- groot klembereik voor staafdiameters van 6 t/m 20 mm
- verkrijgbaar voor betondekking van 20 t/m 60 mm
OP AFSTAND DE BESTE
Adv-praxifixs-200x130.indd 1 29-04-2009 16:18:14
www.haitsma.nl 0512-33 56 78
■ Bar r i e r s
■ Bruggen & v iaduc ten
■ Heipa len
■ Pa rkee rga rages
■ Spec ia l i t e i t en
■ S tad ions & t r ibune
e lementen
b:ton juli 2010
7
direct in de gewijzigde vorm zou zijn gemaakt. dit is ook te schrijven als:
m0 + (m1m0)* . in figuur 3 is dit grafisch weergegeven. daaruit blijkt
dat de momentenlijn t.g.v. de term (m1m0)* een vrij eenvoudig
verloop heeft, dat met behulp van de steunpuntmomenten is te bepalen. de
momenten m0 werken op de prefab ligger, de momenten (m1m0)*
werken op de samengestelde ligger.
bij de berekening van de kunstwerken over de a2 bij den bosch is gebleken dat
de invloed van deze momenten groot is. Het maakt de berekening complex,
omdat rekening moet worden gehouden met de spanningen op het moment
dat het dek voor het eerst wordt bereden, en met de spanningen na vele jaren.
de eerste fase is vooral van belang voor de spanningen onderin de ligger ter
plaatse van het veldmidden. de laatste fase is bepalend voor de spanningen bo
venin nabij de opleggingen.
inwendige pijlerbalk: de dekken, bestaande uit prefab liggers met een
druklaag, worden door middel van de ‘natte knopen’ met elkaar verbonden.
Ze vormen dwarsdragers die elk worden ondersteund door één kolom. de con
structiehoogte van de dwarsdragers is gelijk aan die van de prefab liggers met
druklaag. de breedte van de balk is 3,0 m. Hierbij ‘steken’ de prefab liggers aan
weerzijde 0,85 m in de ‘natte knoop’. de druklaag is in beton c28/35 uitge
voerd, voor de ‘natte knoop’ is c35/45 nodig.
de ‘natte knoop’ is ondersteund door één wand waarop 2 gewapende elas
tomeerblokken zijn geplaatst. Hierop rust het dek. de uitkragende delen van
de ‘natte knoop’ zijn bij deze dekken groot, waardoor de bovenwapening uit
2 lagen Ø40 bestaat.
de prefab liggers ‘hangen’ in de ‘natte knopen’. om de kracht vanuit de ligger
in de dwarsdrager te leiden, is ophangwapening toegepast bestaande uit:
• Zvormige staven bestaande uit 3 gebundelde staven 2Ø20;
• dubbele beugels Ø12 in het gedeelte à 850 mm dat in de ‘natte knoop’
steekt.
beide onderdelen zijn zodanig gedimensioneerd dat ze elk circa 50% van de
kracht af kunnen dragen. naast de ophangwapening zijn de aansluitvlakken
van de prefab ligger met de ‘natte knoop’ opgeruwd. in combinatie met de wa
pening die door de liggers gaat, zouden deze opgeruwde vlakken een afschuif
weerstand hebben die minstens 50% van de ophangkracht is. deze verborgen
veiligheid is echter niet meegenomen in de berekeningen.
8
De randliggers: de randliggers van de kunstwerken be
staan uit een omgekeerde lvorm. de ‘flap’ aan de boven
zijde van de ligger varieert over de lengte van de overspan
ning van minimaal 340 tot 1150 mm als een holle vorm en
van 420 tot 900 mm als een bolle vorm. door hun asym
metrische vorm buigt dit type ligger niet alleen in verticale
richting door maar vindt er ook een uitbuiging in horizon
tale richting plaats. nadat de ligger eenmaal is gemonteerd
en gekoppeld aan de overige liggers zal er alleen nog een
doorbuiging in verticale richting plaatsvinden.
is bij normale liggers de voorspelling (berekening) van de
doorbuiging al slechts een benadering, bij dit type ligger
neemt het aantal parameters dat de vervorming beïnvloedt
nog sterk toe. dit maakt de berekening van de vervormingen
ten gevolge van eigen gewicht en voorspanning erg gecom
pliceerd. de eis is dat onder belasting van alleen eigen gewicht
en voorspanning de ligger in horizontale richting recht dient
te zijn en verticaal een opbuiging dient te hebben. om de be
rekening mogelijk te maken is de ligger in lengterichting in
een groot aantal stukjes opgeknipt die ieder hun eigen stijf
heid en voorspanning meekrijgen. Hiervoor is een rekenpro
gramma ontwikkeld waarmee voor de verschillende liggers
de optimale ligging van de voorspanning is berekend. de in de
praktijk gemeten vervormingen voldeden goed aan de bere
kende waarden.
om de gebogen vorm van de rand te realiseren worden de
randliggers voorzien van prefab plaatjes aan de onderzijde
van het profiel. de plaatjes worden met behulp van hoeksta
len aan het lijf van de liggers bevestigd. Het gewicht van de
plaatjes beïnvloedt het eigen gewicht van de liggers en daar
mee de vervormingen in de fase voor de montage. een extra
complicatie. na montage in het werk en het storten van de
druklaag worden de randelementen gemonteerd. de liggers
zijn nu al gekoppeld waardoor de belasting over meerdere lig
gers wordt verdeeld en de randligger niet meer op dubbele
buiging wordt belast.
Conclusie: al met al zijn het bijzondere kunstwerken ge
worden waarbij zeker de grenzen van de voorschriften zijn
opgezocht. de liggers hebben een slankheid gekregen van
bijna 1:32 wat voor omgekeerde tliggers met een in het werk
gestorte druklaag zeer slank is. dit kwam tot uitdrukking in
de zware steunpuntwapening van 2 lagen r40100 in beide
richtingen. wel zorgt de gekozen oplossing, door het ontbre
ken van voegovergangen in de tussensteunpunten, voor een
onderhoudsvriendelijk viaduct, die de concurrentie met een in
het werk gestorte flyover zeker aan kan gaan.
de natte knoop de randligger de randligger gemonteerd
figuur 2: bepaling van de vervormingen onder invloed van kruip in de samengestelde ligger
figuur 3: momentenverloop in de samengestelde ligger onder invloed van kruip
in dit artikel wordt dieper ingegaan hoe de krachtsverdeling in het dek wijzigt
als gevolg van de invloeden van krimp en kruip. verder wordt aandacht be
steed aan de inwendige pijlerbalk en de verbinding met de prefab liggers. tot
slot wordt nog specifiek ingegaan op de engineering van de randliggers.
invloed krimp en kruip op krachtsverdeling: doordat de dekken, be
staande uit prefab liggers met een druklaag, door middel van de ‘natte knopen’
aan elkaar worden gestort, ontstaat een statisch onbepaald dek (figuur 1 naast
intro). naast de rustende en mobiele belasting die op deze bovenbouw werken,
is in de loop der tijd ook krimp en kruip van invloed op de krachtsverdeling.
Het krimpverschil tussen het beton van de druklaag en van het prefab element
veroorzaakt onder andere krommingen die door het maken van de ‘natte
knopen’ worden verhinderd. dit verschil dat vooral wordt veroorzaakt door het
onderscheid in betonkwaliteit en ouderdom, geeft dus momenten in het brug
dek waarop dient te worden gewapend. de momenten mogen volgens vbc
artikel 7.3.7 worden gereduceerd met de factor: .
net zoals bij krimp veroorzaakt kruip door verschillen in vervormingen tussen
prefab ligger en druklaag extra spanningen in de samengestelde ligger. door
de kruip geven de voorspanning en het eigen gewicht van het element en de
druklaag de rekken zoals die in figuur 2 zijn uitgewerkt:
• ε1 wordt veroorzaakt door de normaalkracht *voorspankracht fp;
• ε2 wordt veroorzaakt door de momenten *(voorspankracht fp* ex cen
triciteit + momenten t.g.v. het eigen gewicht van ligger+druklaag);
• ε3 wordt veroorzaakt door het momenten *(voorspankracht fp* verschil in
excentriciteit tussen de prefab ligger en de samengestelde ligger);
• ε4 zijn de rekken die de eigenspanningen veroorzaken.
de krommingen en worden door het storten van de ‘natte knopen’
verhinderd, waardoor een herverdeling van momenten ontstaat. omdat het
hier gaat om verhinderde vervormingen mogen zij gereduceerd worden met de
factor . de momenten waaruit de genoemde krommingen zijn ontstaan,
*m0, geven uiteindelijk dus momenten in het statisch onbepaalde dek van
* m1 * = m1 * .
de laatste term is ook bekend uit vbc artikel 7.3.7. Het artikel omschrijft dat bij
wijzigingen in het statisch systeem onder invloed van kruip de momenten zich
als volgt herverdelen:
m0* + m1* . Hierin is m0 het moment voor de wijziging in het sta
tisch systeem, en m1 is het moment dat zou ontstaan indien het systeem
Drie op een rij
de drie flyovers voor de rondweg den bosch bieden het autoverkeer
een soepel verloop:
• flyover kw 3 bij empel bestaande uit 7 overspanningen met een
boogstraal van r=180m en een totale bruglengte van 162 meter.
• flyover kw 4 bij empel bestaande uit 5 overspanningen met een
boogstraal van r=180m en een totale bruglengte van 126 meter.
• flyover kw 14 bij Hintham bestaande uit 8 overspanningen met een
boogstraal van r=280m en een totale bruglengte van 127 meter.
b:ton juli 2010 b:ton juli 2010
9
Speciale bestrating biedt letterlijk en figuurlijk opening
Het mobiel geneeskundig ondersteunings Systeem, kortweg mogoS, heeft
een goede oefenplaats nodig voor de containers met medische apparatuur en
compleet ingerichte operatiekamers, inclusief icvoorzieningen. ook de energie
voorziening maakt deel uit van de opstelling; de generatoren staan eveneens
opgesteld in containers. al deze containers kunnen worden gekoppeld tot een
compleet veldziekenhuis, waar nodig uitgebreid met tenten voor de manschap
pen. Zo ontstaat een veldhospitaal dat bijvoorbeeld ook dienst kan doen bij calami
teiten in burgerziekenhuizen, zoals bij de brand in het ziekenhuis van enschede.
ing. bas van der Stelt, technicus terreintechniek en bestekschrijver bij ingeni
eurs diensten van de dienst vastgoed defensie directie noord legt uit: “de
gebruiker van mogoS ging in eerste instantie uit van een halfverharding, juist
voor het kunnen slaan van die haringen en aardpennen op alle mogelijke plek
ken. aan de andere kant heb je te maken met zware voertuigen en container
units en wil je een terrein waarop redelijk schoon kan worden geoefend. Het
bracht ons op de speciale grasbetonsteen, waarvan je de openingen van deze
betonstraatsteen zodanig naar elkaar toe kunt leggen, dat de openingen pre
cies voldoende zijn voor die grote houten haringen. alsof het er voor gemaakt
is. op die manier konden wij het terrein op een hoogwaardige, duurzame ma
nier verharden met een maatwerkoplossing voor dit geneeskundige systeem.”
Waterpasserend: ook andere omstandigheden wezen in de richting van dit
type bestrating. collega john assink, toezichthouder bij de afdeling terrein
techniek van dezelfde dienst vastgoed, haakt in: “we wilden het regenwater
niet afvoeren maar ter plekke bergen. Het terrein kent daarom geen riolering.
dat zou op zo’n groot terrein ook niet passen, want dan krijg je een hobbelig
landschap met overal afschot, goten en kolken. bovendien zitten we op pure
zandgrond, zodat het hemelwater prima kan infiltreren. ook dat is een facet
van duurzaamheid. wel zijn er aparte opstelplaatsen gekomen voor de ag
gregaten om, bij calamiteiten, vervuild water netjes op te vangen. die opstel
plaatsen zijn verhard met 25 cm dikke betonnen bedrijfsvloerplaten. tevens is
de bestrating opgesloten met extra zware betonbanden van 50 cm breedte en
4 m lengte. Sommige civieltechnische oplossingen zijn daarbij specifiek voor
defensie, zoals de voegvulling tussen deze betonbanden, met een rubberen
flap. we hebben in de loop der jaren nogal wat kennis opgebouwd wat betreft
civiele constructies en terreinrichting. maar deze oplossing met de grasbeton
stenen was ook voor ons nieuw.”
bij dergelijke projecten is defensie verplicht openbaar aan te besteden. er
was echter in feite maar één type steen wat als technische oplossing voldeed.
tevens paste het product in de milieueisen, met 25% secundaire grondstoffen
in het product. van der Stelt vervolgt: “vanzelfsprekend telt ook de kwaliteit.
we willen ook komokeur. met die wensenlijst zijn we naar de markt gestapt.
bij de aanbesteding kwam knipscheer uit almere als laagste inschrijver uit de
Zelden zal een type verharding zo zijn afgestemd op het gebruik als de ruim 14.000 m2 bestrating op de
Generaal Spoorkazerne in Ermelo. Daar is een opstel/oefenterrein bestraat met betonnen grasstenen,
waarbij het legpatroon zodanig is gekozen dat de grote houten ‘Defensieharingen’ voor de tenten
en aardpennen precies in de openingen kunnen worden geslagen. Tegelijkertijd is sprake van een
robuuste bestrating, bestand tegen het zware materieel. Dat daarbij tevens is uitgegaan van betonnen
bestratingsproducten met Milieukeur (percentage secundaire grondstoffen in het product) tekent de
maatschappelijk verantwoorde keuze van Defensie. door Paul engelS
Projectgegevens:
opdrachtgever: ministerie van defensie
ontwerp: ingenieurs diensten,
dienst vastgoed defensie,
directie noord
uitvoering: knipscheer, almere en
Sallandse wegenbouw, daarle
betonnen
bestratingsmaterialen: Holcim, mbi, diamant beton,
de meteoor, bouwkomeet
bus. maar dan ben je er nog niet, want de speciale stenen moeten wel machi
naal worden gestraat. dan begint de zoektocht naar een geschikte klem die
de stenen in dat juiste patroon kan schuiven en straten. de fabrikant van de
stenen heeft hierbij geholpen. bovendien praat je over zulke grote oppervlak
ten dat het belangrijk is om de zichtlijnen van de bestrating kaarsrecht te hou
den. er is veel aandacht besteed aan de uitvoering en die is prima geslaagd.
de combinatie van expertise van aannemer, machinale bestratingsploegen
en onze eigen civiele knowhow heeft elkaar versterkt. Het terrein ligt er strak
en vlak in.”
Bestand tegen zwaar materieel: begin van dit jaar werden de afgeronde
werkzaamheden uitgevoerd en was het terrein klaar voor de oefeningen. de be
strating bewijst zijn diensten bij elke oefening en opstelling van de voertuigen
en containers. john assink besluit: “Het is zeker een bestrating die ook bij an
dere terreinen goed zou kunnen werken, maar daar zullen de eisen en wensen
weer net anders zijn. we zoeken steeds naar maatwerk in verhardingen. met
het uitgebreide assortiment producten en systemen in bestratingsmaterialen
is dat ook zondermeer mogelijk. elders op deze kazerne zijn wij ook volop aan
het bouwen en uitbreiden waarbij gebruik gemaakt wordt van betonstraatste
nen. Prima voor wegen en opstelplaatsen. op vier complexen, waaronder ook
in ermelo, worden bijzondere overkappingen gerealiseerd voor geavanceerde
wapensystemen als tanks, houwitsers en verkenningsvoertuigen, waarbij met
behulp van droge warme lucht de voertuigen met hun apparatuur worden be
schermd. ook daar liggen als terreinverharding reguliere betonstraatstenen,
die uitstekend bestand zijn tegen de zware tanks. overigens gelden ook hier
weer milieu en duurzaamheideisen voor die betonstraatstenen. we vinden
altijd wel de juiste opening.” bij het mogoSterrein is dat wel heel letterlijk te
nemen...
b:ton juli 2010
10
b:ton juli 2010
11
column:
architecten weten prefab beton steeds beter te waar
deren. dat heeft stellig te maken met de casestudies
Prefab beton die sinds 2003 jaarlijks worden georgani
seerd. Het nederlandse cement&betoncentrum vormt
samen met abfab en het belgische febelarch de motor
achter dit initiatief. inmiddels hebben ongeveer 100
architecten uit nederland en belgië in deze casestudies
op heel intensieve en creatieve wijze kennis gemaakt
met de mogelijkheden van product en industrie. Het
format is gebaseerd op directe en open dialoog, en
gericht op innovatie.
kern van deze casestudies is de directe uitwisseling
van ideeën en kennis tussen de verschillende discipli
nes binnen de bouw. Specifieke expertises worden
optimaal benut binnen een intensieve brainstormses
sie van één dag. deze sessie eindigt met selectie van
de meest kansrijke ideeën. elk van de deelnemende
bedrijven adopteert één of twee van deze ideeën, elk
gekoppeld aan één of meer architecten en experts uit
andere sectoren. Zo ontstaan teams die binnen een
aantal maanden het idee uitwerken en toetsen tot en
met de vervaardiging van een prototype.
de leerervaringen en prototypen worden gepresen
teerd aan de volledige groep. tijdens evaluatie van
deze prototypen worden de productieprocessen, de
potentiële toepassingen en benodigde verdere ont
wikkelingstrajecten tegen het licht gehouden. Presen
taties van de prototypen in brochures en tentoonstel
lingen vormen de afronding van de casestudies. in de
praktijk blijkt dat een aantal van de meest veelbelo
vende ideeën inmiddels verder zijn ontwikkeld en een
plek hebben gevonden in gerealiseerde projecten. Het
format van de casestudies ontving in 2009 de neder
landse bouwprijs juist vanwege de betrokkenheid van
alle disciplines uit de branche, de open communicatie
en de ambitie tot innovatie.
elke casestudy wordt opgebouwd rondom een actueel
thema, waarbij wordt onderzocht wat de betekenis van
beton hierin kan zijn. na thema’s als ‘licht in/op/door
beton’ en ‘groen beton’ is de meest recente casestu
die georganiseerd rondom het thema ‘de energieke
gevel’. buiten het veld van de bekende passieve bouw
fysische eigenschappen als thermische isolatie, zon en
geluidwering speelt de gevel een actieve, dynamische
en wellicht bewegende rol in het tonen of verhullen van
verouderingsprocessen, de beheersing van de energie
en klimaathuishouding, het programma en de uitstra
ling van het gebouw en de interacties met gebruiker en
omgeving. Zestien ontwerpers hebben samen met vier
nederlandse en vier belgische producenten gewerkt
aan zeer uiteenlopende ambities ten aanzien van het
thema. naast energieverbruik in de gehele productie
keten is gekeken naar onder andere energieopwekking,
monolithische oplossingen voor isolerende gevels, be
groeide panelen en zeer specifieke tactiele eigenschap
pen van beton.
de volgende casestudy Prefab beton zal in het najaar
van 2010 starten met een gedurfd thema, namelijk ‘de
naadloze voeg’. dat zal ongetwijfeld tot boeiende en
misschien ook wel lastige discussies leiden. en dat is
ook de bedoeling. met een ‘open mind’ de dialoog aan
gaan, met de wens de ander te begrijpen en tegemoet
te komen, dan komen we verder. en dat is in het belang
van markt en industrie.
Verder komen met innovatie en communicatie
Siebe Bakker,
bureaubakker
De Co-maker in funderingen
Sonderen • Heien • Prefab funderen
IJB GroepLemmer(0514) 56 88 00 [email protected]
Hakron-Terwa: totaaloplossing voor de prefab-betonindustrieDe combinatie Hakron-Terwa staat voor een jarenlange ervaring in de productie, advisering en verkoop van instortvoorzieningen. De kwaliteit van onze producten wordt onder meer bewezen via diverse certificaten en beproevingsrapporten.
Compleet leveringsprogramma o.a.
• Koudebrugonderbreking• Gevelplaatankers• Hulpmaterialen en bevestigingsmiddelen• Konnektieankers• Sandwichplaatankers• T-slotankers• TSS bordesoplegging
Meer weten? Voor een toelichting op ons programma of het aanvragen van documentatie belt u: 0341 27 88 30. E-mail: [email protected] Of kijk op internet: www.hakronterwa.nl
Hakron-Terwa Voltweg 10, 8071 CZ NunspeetPostbus 46, 8070 AA Nunspeet
b:ton juli 2010
13
meer mechanisch straten
beeldenbibliotheek betonplaza.nl vernieuwd
als aanvulling op de prefab betonnen minirotondeelementen voor de rotondes r=12,75 en r=13,50 zijn bij
passende rammelstroken met een aangestorte rwSband in de kleur wit geïntroduceerd. de rammelstrook,
die overigens ook afzonderlijk te gebruiken is, is voorzien van een heidepaars getint kasseimotief om overrij
den te ontmoedigen. de rotonde is uiterst snel aan te leggen (12 rotonde en 24 rammelstrookelementen),
uiterst solide (verkeersklasse 60) en kent een 10jarige garantie op de elementen. tevens is een bindend
legplan beschikbaar, dat ook als bestekbijlage te gebruiken is. Het legplan is eenvoudig te downloaden als
cad of jPegbestand. in de provincie noordHolland de provincie is initiatiefnemer/medeontwikkelaar
samen met nijmeegse betonindustrie de Hamer, romein beton en Sterringhart heeft men inmiddels ken
nisgemaakt met deze prefab rotondes met rammelstrook. verschillende rotondes zijn op deze manier met
succes gerealiseerd. informatie: www.dehamer.nl en www.sterringhart.nl
rotondes met bijpassende rammelstroken
in Heumen is met putten en buizen een bergbezinkleiding (bbl) gerealiseerd. Het zorgt ervoor dat bij hevige
regenbuien het rioolwater wordt verzameld, voordat het via een overstort in het oppervlaktewater terecht komt.
voor de aanleg van het bergbezinkriool is het niveau van het grondwater tijdelijk verlaagd. Het bergbezinkriool
is opgebouwd uit vlakke voetbuizen (grootste diameter 900 mm) van nijmeegse betonindustrie de Hamer
en rechthoekige duikerelementen (2500x1000 mm) van romein beton. de aannemer verhoeve groep uit
Hummelo & keppel koos in overleg met de gemeente voor een systeem van losse elementen in het werk,
waarbij buizen, duikers en putten met een rubberring verbinding/profiel aan elkaar worden bevestigd. de
keuze voor beton, met blijvend flexibele verbindingen, is gemaakt omdat er op een nabij gelegen locatie een
verontreiniging met pentachloorfenol (PcP) moet worden gesaneerd. informatie: www.dehamer.nl
waterberging in stelsel van buizen en putten
actualiteiten:
recent zijn de nieuwe arbocatalogus bestratingen en de crowpublicatie ‘mechanisch aanbrengen elementenverharding’ verschenen. via wetgeving en hand
having gelden eisen voor de verwerking van elementenverharding. de crowpublicatie legt een basis voor een eenduidig afwegingskader of mechanisch kan
worden bestraat. mechanisch straten is in de regel mogelijk, zonder dat de kwaliteit van het werk eronder lijdt. een belangrijke ontwikkeling voor de branche is het
vervallen van de tilgewichten. Hiermee wordt de afweging omtrent al of niet mechanisch verwerken van elementen veel helderder. ook de tijdelijke maatregel,
‘de 1.500 m2 eis’, is komen te vervallen, waardoor kleinere oppervlakten die mechanisch kunnen worden aangelegd ook daadwerkelijk zodanig worden uitge
voerd. goed nieuws dus voor straatmakers die per dag veel kleinere oppervlakten moeten bestraten. in de nieuwe arbocatalogus bestratingen wordt de crow
publicatie als uitgangspunt neergezet. Hiermee is geborgd dat er in bestratingsprojecten wordt samengewerkt aan vermindering van de fysieke belasting van de
straatmaker. ook voor het werk dat alleen handmatig uitgevoerd kan worden, voorziet de publicatie in richtlijnen die fysiek gezond werken borgen. informatie:
www.obn.nl en www.crow.nl
eenmaal in het project gemonteerd, is het resultaat nóg bevredigender dan al tijdens de pro
ductie het geval was. de vijf door Heesakkers beton geproduceerde prefab panelen (9 m hoog
en 2,5 m breed) met grafische beeltenis van bomen laten nu zien hoe knap de verbinding
wordt gelegd tussen bestaand gebouw en nieuwbouw van een kinderdagverblijf in ermelo en
hoe fraai de aansluiting met de bosrijke omgeving wordt gevonden. Precies zoals architect
anne klein breteler uit vught het voor ogen had. Het werd mogelijk gemaakt door de ne
derlandse firma compañero uit utrecht die vanuit finland de grafische techniek voor beton
(graphic concrete) naar de benelux heeft gehaald. met zeefdruktechniek en betonvertragen
de middelen wordt de gewenste afbeelding op een speciale folie gedrukt. een prefab betonfa
brikant plaatst de folie vacuüm gezogen in de mal , stort voorzichtig het betonmengsel en
spuit de betonelementen daarna onder druk schoon. door de werking van de betonvertrager
op bepaalde plekken komt het beeld – diapositief tevoorschijn. als gevolg van materiaal
verschillen in onderbeton en deklaag kan men ook nog eens extra fraaie nuances bereiken. tevens is het mogelijk om met kleurverschillen te werken. alle
denkbare motieven, patronen en afbeeldingen zijn mogelijk, mits men pakweg 2 mm tussen de lijnen aanhoudt voor een scherp beeld. Qua maatvoering kan
3 x 1,25 m worden gezeefdrukt. dit betekent dat voor grote betonpanelen meerdere foliedelen moeten worden gebruikt. in het geval van de bomengevels zijn
meer sjablonen ingezet per paneel, waarbij met opzet een spiegeling van de bomen is gecreëerd. alsof de bomen in het water worden gereflecteerd. er wordt
veel van deze vorm van grafisch beton verwacht voor nederland, aangezien het in finland veelvuldig wordt toegepast. informatie: www.heesakkersbeton.nl
beeldend beton: grafisch meesterwerk
de website www.betonplaza.nl vormt een praktisch informatieplatform vanuit en binnen de pre
fab betonindustrie. iedereen die kennis wil maken met de meest voorkomende betonproducten
in diverse branches is op deze site aan het juiste adres. toepassingsmogelijkheden, achtergrond
informatie, fotomateriaal, boeken, magazines, activiteiten in de prefab betonindustrie en de
laatste actuele ontwikkelingen in de branche zijn verzameld. recent is het betonplaza fotoalbum
vernieuwd. de manier waarop naar foto’s kan worden gezocht, is verbeterd. men kan nu kiezen
voor product, sector of specialiteit. ook kan er naar een combinatie van deze onderwerpen wor
den gezocht. tevens is de fotobibliotheek fors uitgebreid. er zijn ruim 3750 rechtenvrij te down
loaden beelden verzameld, die kunnen worden gebruikt voor bijvoorbeeld presentaties of als
ondersteuning bij studieverslagen. Het fotoalbum wordt wekelijks aangevuld met actuele foto’s.
informatie: www.betonplaza.nl
megaviaduct over a12Haitsma beton heeft eind vorig jaar zeer lange prefab liggers (46,5 meter lengte)
voor een grote overspanning van het viaduct over de a12 bij Zevenhuizen ge
leverd. door de megalengte zijn voor dit viaduct geen middenpijlers nodig. dit
laat meer ruimte over voor het verkeer, bevordert de doorstroming en maakt
eventuele toekomstige wegreconstructies eenvoudiger. Het speciale transport
en de montage van de lange betonnen elementen door de prefab betonfabrikant
vonden ’s nachts plaats. Het viaduct wordt opgebouwd uit drie velden: een mid
denveld en twee aanbruggen. de lange liggers (18 kokerbalken van 46,5 meter
lengte, 1,60 meter hoog en 130 ton gewicht) voor het middenveld zijn in één keer over de a12 geplaatst. daarnaast zijn38 railliggers (20,5 meter lang en 30 ton per
stuk) voor de aanbruggen en vier afgeschuinde randbalken (47 ton per stuk) geleverd. Het kunstwerk bij Zevenhuizen is één van de negen kunstwerken die onderdeel
zijn van de reconstructie van de a12 die rijkswaterstaat momenteel uitvoert en waarvoor genoemde prefab betonfabrikant alle liggers en heipalen levert en mon
teert. de kunstwerken worden gebouwd door ballast nedam infra. informatie: www.haitsma.nl
14
b:ton juli 2010
15
Het eerste proefproject omvat in totaal vijf eengezinswoningen in de
wijk berkelbosch te eindhoven. jac Seelen, directeur bouw en ontwik
keling van ballast nedam, was nauw betrokken bij de ontwikkeling van
de woningbouwmethode. Hij licht toe waarom de intelligent Quality
woning is gemaakt: “ondanks allerlei inspanningen verloopt de bouw
van een traditionele woning vaak ongeconditioneerd en ongecontro
leerd. loop maar eens over de bouwplaats, zeker in deze tijd. of de
bouwplaats is gesloten vanwege vorstverlet, of men zit in de keet om
dat het regent. allerlei vakdisciplines rijden af en aan en werken dik
wijls langs elkaar. Het vergt een dure organisatie om de versnipperde
bouwprocessen op elkaar af te stemmen. bij bouwen in een fabriek kun
je de arbeidsomstandigheden goed beheersen en de productieproces
sen stroomlijnen. Zo'n anderhalf jaar terug vroegen we ons af, zou het
niet mogelijk zijn om woningen te maken in een geïndustrialiseerde
omgeving? we vonden het belangrijk om herkenbare materialen toe
te passen met een goede en constante kwaliteit. daarom kozen we als
basis voor prefab beton.”
over de beoogde verbetering van efficiency zegt Seelen: “we wilden
met een nieuwe bouwmethode de doorlooptijd van een project ver
korten. een woningbouwproject duurt in de regel één tot twee jaar.
door de hoge kapitaallasten is voor veel kopers een nieuwbouwwoning niet
bereikbaar. Het productiegedeelte op de bouwplaats zou minimaal moeten
zijn. dit vraagt om bouwen met weinig vervoersbewegingen. daarnaast zou
je het hoofd moeten bieden aan het tekort aan vakbekwame bouwplaatsme
dewerkers, veroorzaakt door de opkomende vergrijzing. dit probleem oplos
sen kan door de arbeid te verplaatsen naar een semigeautomatiseerde fa
briek.”
Prefab betonnen kokerelementen: Hoco beton in weert, één van de
betonfabrieken van ballast nedam, produceert de rechthoekige betonnen ko
kers. de prefabricage van de bouwdelen voor een grondgebonden iQwoning
gaat als volgt: de wapeningskorf prefabriceert het bedrijf uit weert los van
de binnen en buitenbekisting in een aparte houten mal. dit om de bekisting
vrij te houden voor de continue productie. de leidingen voor het koelen en
verwarmen van de verdiepingsvloeren, en de elektriciteitsleidingen worden
aan de korf bevestigd. de fabrieksmedewerkers plaatsen de kokervormige
wapeningskorf in de binnenkist en sluiten vervolgens de buitenkist. daarna
stort een fabrieksmedewerker zelfverdichtend beton. Seelen zegt over de
prefabricage: “de betonnen elementen zijn 5,4 meter breed, 3 meter diep en
3 meter hoog. na het ontkisten zag het er perfect uit. de elementen waren
schitterend aan de maat.”
in het najaar van 2009 presenteerde ballast nedam een efficiënte woningbouwmethode. de bouwer
monteerde zes betonnen kokers die samen de begane grond en eerste verdieping vormen van een
eengezinswoning. de geprefabriceerde elementen zijn in de fabriek voorzien van leidingen, sanitair,
keuken, trappen, deurkozijnen, binnenwanden en binnenspouwbladen. twee topgevels en twee
dakkappen completeren de iQwoning met een zolder. inclusief de afbouw was het huis in zes weken
sleutelklaar. door martijn van den bouwHuijSen
iQwoning:in één dag wind en waterdicht
lage kostprijs door stapelen van in de fabriek afgebouwde elementen
b:ton juli 2010 b:ton juli 2010
1716
na de betonwerkzaamheden monteren de medewerkers de overige leidingen.
vervolgens kantelen ze de kokerelementen en monteren de trap, het aanrecht,
de binnenspouwbladen inclusief ramen en binnenwanden. ook plaatsen ze alle
installaties, inclusief de warmtepomp. Zelfs wand en vloertegels en het sani
tair worden in de fabriek gemonteerd. de productie van de zes elementen voor
een woning vergt enkele uren. op een vrachtwagen passen twee elementen.
Snelle montage en afbouw: de bouw van een grondgebonden iQwoning
verloopt als volgt: ballast nedam maakt de fundering op de bouwplaats, waarop
de prefab betonnen delen komen. een gemiddelde grondgebonden woning be
staat uit zes zelfdragende elementen, drie per verdieping. de prefab betonfabri
kant stapelt de twee rijen kokers op elkaar. Het eigen gewicht en de verander
lijke belasting gaan via de woningscheidende wanden direct naar de fundering.
Seelen zegt over de vorm van de kokers het volgende: “in de vloerplaten van de
elementen zitten ribben, zodat deze constructie dun kan zijn. tevens ontstaat er
zo een holle ruimte tussen de kokers voor de doorvoer van bijvoorbeeld riole
ringspijpen. omdat de ribben verspringen tussen de boven en onderzijde van
de kokers, passen de elementen in elkaar. daar waar twee ribben tegen elkaar
liggen, worden de kokerelementen met draadeinden aan elkaar gebout. Zo ont
staat een stabiele constructie.”
op de bouwplaats plaatst één stelploeg de kokers. dezelfde dag bevestigen de
bouwplaatsmedewerkers met stekgain verbindingen de twee driehoekige be
tonnen topgevels. die dragen op hun beurt de klapkappen; houten elementen
die met een scharnier aan elkaar zijn bevestigd. jac Seelen: “in totaal gaat het bij
deze bouwmethode om tien hijsbewegingen per woning. Het blijkt mogelijk om
met een stelploeg vier iQwoningen per dag te maken. na het plaatsen van de
elementen en de dakkap, moeten alleen nog de dakpannen worden gelegd en
buitenspouwbladen worden gemetseld. binnen hoeven we niets meer te doen
behalve spuitwerk en de plinten leggen. de prefab woning is in één dag wind en
waterdicht en behangklaar. inclusief het maken van de fundering kan de opleve
ring binnen vier weken plaatsvinden. ”
Goedkoper en comfortabel: Het eerste proefproject was succesvol. Seelen
zegt: “de prijs van de iQwoning blijkt uit een bouwkostenvergelijking ruim be
neden traditioneel gebouwde eengezinswoningen te liggen. omdat de woning
onder geconditioneerde omstandigheden tot stand komt, komt er weinig vertra
ging voor en blijven opleveringsgebreken grotendeels achterwege. de bouwme
thode vereist vijftig procent minder vervoersbewegingen dan een traditioneel
gebouwde eengezinswoning. de totale doorlooptijd van een serie woningen
daalt met vijftig procent, wat de kapitaallasten drastisch verlaagt. tot slot zijn
de arbeidsomstandigheden verbeterd. een bewerkelijke cementdekvloer zit er
bijvoorbeeld helemaal niet in.” de iQwoningen zijn voorzien van vloerverwar
ming en koeling, middels een warmtepomp, kennen een ePc van 0,4 en krijgen
het energielabel a++. Het demandflow ventilatiesysteem maakt gebruik van na
tuurlijke luchtaanvoer en co2 gestuurde luchtafvoer via afzuigpunten.
Nieuwe fabriek: jac Seelen zegt over de toekomstplannen van het bouwbe
drijf: “gekeken naar onze woningbouwprojecten van de afgelopen jaren, blijkt
deze bouwmethode geschikt voor tachtig procent van de woningtypen. na het
succesvolle experiment van de zes grondgebonden woningen ontwikkelen we
een gestapelde versie. we onderzoeken tot hoe hoog we appartementen kun
nen stapelen, en hoe je de stabiliteit verzekerd bij hoogbouw. een ander project
behelst het uitwerken van studentenwoningen met deze bouwmethode. Zeker
in universiteitssteden is er veel vraag naar dit soort huisvesting. daarnaast inves
teren we 15 miljoen in een fabriek die 900 woningen per jaar kan produceren. wij
gaan na de zomervakantie volop in productie. een aantal optimalisaties voeren
we door. Straks bij de nieuwe fabriek kunnen we werken met meerdere kisten en
produceren we mede daardoor vier woningen per dag.”
Het metselwerk van de buitenspouwbladen blijkt maatgevend voor de duur
van de resterende afbouw. Hierover zegt Seelen: “door ook het buitenspouw
blad te prefabriceren kan de bouwtijd worden verkort. vooral voor projecten
in de binnensteden heeft dat grote praktische voordelen. dit prefabriceren
kan op verschillende manieren gebeuren. de eerste methode houdt in om in
de fabriek het metselwerk aan het binnenspouwblad te maken. de tweede
methode is dat je een apart buitenspouwblad maakt, dat je op de bouwplaats
monteert. de laatste methode kenmerkt zich als een bewezen techniek en is
reeds in de bouw toegepast.” over de duurzaamheid van het prefab bouw
concept zegt Seelen tot slot het volgende: “we analyseren de carbon foot
print van de productiefabriek. om de co2 uitstoot te verminderen overwegen
we om regenwater als aanmaakwater te gebruiken, de fabriek alternatief te
verwarmen en gebruik te maken van zonneenergie.” meer afbeeldingen en
film van het bouwproces: www.iqwoning.nlNO
E-B
eto
nvo
rmg
evin
gb
.v.
Po
stb
us
25,
4240
CA
Ark
el
Tel.
(0183) 5
698
99, F
ax
(0183) 5
633
17
E-M
ail
info
@n
oe.n
l,w
ww
.no
e.n
l,w
ww
.no
e.c
om
pla
st
NOE geeftuw werk structuur
plast
Structuur in uw werkNOE-Bekistingtechniek is deleverancier/producent vanhet product NOENOE staat voor uitpolyurethaan geprodu-ceerde structuurmatten diein een bekisting bevestigdworden om uiteindelijk deafdruk van de structuurachter te laten in een beton-element.
NOE structuurmattenworden toegepast in prefabbeton, maar worden ooksteeds vaker toegepast bij inhet werk gestorte betonpro-jecten. Naast een leverings-programma van meer dan100 standaardstructurenzien we een toename in deproductie en levering vaneigen ontwerpen en specialestructuren.
Met deze ervaringen vindt uin NOE een goede partner inde ontwikkeling en verwe-zenlijking van een door uontworpen structuur ofbetonvorm.
Wenst u meer informatie ofzijn er specifieke wensen ophet vlak van betonstructu-rering, vraag dan onzeNOE catalogus aan ofneem contact op met eenvan onze NOE specia-listen.
NOE structuurmattengeven betonoppervlaktenvorm en structuur. NOElaat zich eenvoudig toepas-sen in de prefabbeton in-dustrie, evenals bij werkenwaarbij beton in het werkgestort wordt.
Meer dan 100 standaard-structuren leverbaar
houtnerfnatuursteenmetselwerkpleisterwerkgebouchardeerdestructurenantislipgrafische structurenvrije, artistieke structuren
plast.plast
plast
plast
plast
plast
plast
�
�
�
�
�
�
�
�
Q:\Lw_E\NOE\NOE\NOE Niederlande\Anzeigen\2009-07 NOEplast News Deja-vu Hochformat.cdrMontag, 24. August 2009 15:36:12
Farbprofil: Generisches CMYK-DruckerprofilKomposit Standardbildschirm
b:ton juli 2010
19
Huis Ymo:woning die dubbel zo groot lijkt
De opgave was een huis met ruimte. En dat op een compacte kavel op het Steigereiland op ijburg
Amsterdam, waar de woningen in vrij opdrachtgeverschap aaneengeschaard worden gerealiseerd,
met een verplichte blinde gevel aan één zijde. “We hebben een huis ontworpen met enerzijds veel
glasoppervlak en lichtinval en anderzijds voldoende privacy. Een huis dat veel groter lijkt door een
routing in en om het huis te ontwerpen. Met dank aan de prefab schoonbetonconstructie die een
ruimtelijke en slanke opzet mogelijk maakte.” door Paul engelS
Projectgegevens Huis YMO
opdrachtgever: familie m. van ’t Hof / Y. Piekman,
zoon ole (Ymo)
architect: Studio Seven architecten, amsterdam/den Haag
team: marc Prins en martin kuitert
constructeur: on man, amsterdam
aannemer: dekker bv, aalsmeer
aannemer beton: cees boet, Spaarndam
Prefab betonfabrikant: Sterk beton, alkmaar
“door te werken met een 8vormige looplus in de woning, in combinatie
met open trappen, een hoge woonkamer met vide en een balkon aan die
routing, ontstaat een ruimtelijk ogende woning,” benadrukken marc Prins
en martin kuitert van Studio Seven architecten, met twee vestigingen in
den Haag en amsterdam. de architecten Prins en kuitert werken zelfstan
dig, maar bundelen waar nodig hun krachten en hebben ‘Huis Ymo’ op
ijburg samen gerealiseerd. Zij leggen uit: “de particuliere opdrachtgever
had specifieke wensen ten aanzien van optimale bezonning, privacy en
ruimtes zoals een tvkamer/werkhoek. door overhoekse openingen in zo
wel de voor als achtergevel aan te brengen, werd die bezonning bereikt.
een buitentrap zorgt voor een flexibel gebruik van het huis met mogelijke
praktijkruimte, dat met een diepe achtertuin veel privacy heeft. wij heb
ben in de woning ruimtes zodanig gesitueerd dat bijvoorbeeld de tvkamer/
werkhoek afgescheiden kwam te liggen, maar toch deel uitmaakt van de
grote, dubbel hoge ruimte als centraal punt in de woning. ook de slaapka
mer is daarmee verbonden. de ruimte onder de trap is benut als een speel
huis voor de zoon des huizes. Het is geen huis met louter aparte kamers
geworden, maar ruimtes als onderdeel van het totale woninggebruik.”
Prefab schoonbeton: Het was behoorlijk puzzelen, omdat de kavel niet
echt veel ruimte bood. “in feite wilden wij de kavel maximaal benutten
voor bebouwing, maar dan wel op een luchtige manier, zonder dat het een
massief blok zou worden. de openheid is onder andere verwezenlijkt door
een balkon over de volle breedte van de woning, naast de entreetrap. aan
de achterzijde is er de dubbel hoge woonkamer. voor beide constructies
was een grote overstek nodig. Het bleek het goedkoopst om deze bijzon
b:ton juli 2010
20
b:ton juli 2010
21
klein keukenraam in mocht komen fungeert ontwerptechnisch als een soort
projectiescherm voor de hele woning. vervolgens zijn alle aanliggende ruim
tes aan die blinde muur gekoppeld en in beton gevat. maar wel met die hoge
mate van openheid. de kwaliteitslat lag hoog. kijk bijvoorbeeld naar een de
tail zoals de prefab betonnen dorpels onder de deuren. ook in de totale aan
blik met onder meer het schoonbeton en het andere materiaalgebruik proef
je de kwaliteit. we wilden geen stucwerkgevel, omdat de kwaliteit daarvan
vaak te wensen overlaat. de opdrachtgever weet dat het beton onder invloed
van de weersomstandigheden zich nog tekent. Zeker de verschillen tussen
noord en zuidgevel zullen zich openbaren. maar dankzij de gladde afwerking
en de afwatering naar binnen toe, zullen de gevels natuurlijk mooi blijven.”
Binnen budget: “we willen voor al onze projecten een maatpak maken. in
dit geval in een hoger segment, zonder dat het extreem wordt. integendeel,
dankzij de betonconstructie hebben wij de kosten kunnen beteugelen en zijn
wij binnen het budget gebleven.” de woning is inmiddels bijna een jaar in ge
bruik. naar volle tevredenheid van de bewoners. tijdens de arcam architec
tuurtochten wordt regelmatig gesproken over de mooiste woning op de route.
Prefab schoonbeton in combinatie met eikenhout en glas. men krijgt het gevoel
van een moderne Zwitserse woning met veel contact tussen binnen en buiten.
maar ook de gewenste beschutting en privacy. een woning die eruit springt en
dat te midden van woningen die allemaal een eigen gezicht hebben.
dere constructie met zijn overstekken van 5,40 en 3,50 m in prefab beton uit
te voeren. bovendien hebben wij in overleg met de opdrachtgever die beton
als gevelmateriaal waardeert gekozen voor een massieve betonconstructie
in schoonbeton, met aan de binnenzijde isolatie. op die manier draag je in
ruime mate bij aan een lage ePnwaarde en tevens blijft de gevelconstruc
tie beperkt tot een slanke 26 cm, zodat je extra inpandig volume realiseert
in vergelijking met een traditionele bouwmethode. dan moet je wel op zoek
naar een prefab betonfabrikant die in staat is om dit schoonbeton volgens
de curaanbeveling 100 ‘Schoon beton’ netjes te produceren. dat heeft de
betrokken prefab betonfabrikant, die er op basis van bewezen expertise is bij
gehaald, prima weten te fabriceren. wij hebben een kijkje in de keuken mo
gen nemen en zijn veelvuldig bij de ontwikkelings en productiefase aanwezig
geweest. alle elementen zijn voor montage gecheckt op maatvoering, vooraf
aangebrachte constructieve voorzieningen en hun kwaliteit in schoonbeton.
Het resultaat is geweldig goed gelukt. wat dat betreft alle lof voor beton.”
Het betreft zeker geen eenvoudige productie. voor de 22 prefab elementen
was bijvoorbeeld sprake van maar liefst zo’n 800 gains. “constructief is het
woonhuis met de overstekken en het dak als vijfde gevel met daglichttoetre
ding bijzonder van opzet. de constructeur heeft speciale verbindingen be
dacht om alle krachten te kunnen opvangen. er zitten zelfs een soort zwaluw
staartverbindingen in de constructie.” de blinde noordgevel waar toch een
Nijverheidsstraat 42 | Postbus 296 | 3370 AG Hardinxveld-GiessendamT 0184-617937 | F 0184 - 617803 | www.prefunko.nl | [email protected]
Funderingenop maat
Prefunko B.V. stoelt met haar prefab funderings-
systeem op een jarenlange ervaring. Het prefab
funderingssysteem is opgebouwd uit geprefabri-
ceerde elementen. De funderingsbalken worden
op maat geleverd en zijn op elk type betonpaal te
monteren. Door de uitvoeringssnelheid en de hoog-
waardigheid van het product bewijst Prefunko B.V.
dagelijks haar grote nut op vele bouwplaatsen. Of
het gaat om bungalow bouw, Serie-woningbouw,
utiliteitsbouw of bouwwerken boven het water, het
prefab funderingssysteem is toepasbaar
9008454 BFBN advertentie prefunko 200 x 130mm v4.indd 1 09-06-2010 13:45:03
Volcano is een actief reclamebureau! Een bureau dat in actie komt wanneer u maar wilt: active on demand noemen we dat
voortaan. Deze nieuwe slogan vertelt exact waar wij voor staan. De draak in onze huisstijl is een symbool van onze gedrevenheid
en beweegelijkheid. Waar die gedrevenheid zoal toe leidt, vertellen we u graag tijdens een persoonlijk gesprek en aan de hand
van ons werk. Campagnes die gemaakt zijn om te communiceren en om de concurrenten van onze opdrachtgevers het vuur
aan de schenen te leggen. Eén telefoontje of mailtje is genoeg om tot een afspraak te komen. Wij zijn active on demand.
Volcano is een actief reclamebureau! Een bureau dat in actie komt wanneer u maar wilt: active on demand noemen we dat
voortaan. Deze nieuwe slogan vertelt exact waar wij voor staan. De draak in onze huisstijl is een symbool van onze gedrevenheid
Volcano Advertising BV Breda Tel. 076 560 88 44 Fax 076 560 88 40 E-mail [email protected] Website www.volcanoadvertising.com
b:ton juli 2010
23
Stil wegdek betonstraatstenen verdient
luid signaal Binnen de woonomgeving is het belangrijk het
verkeersgeluid te beteugelen. Dit kan het beste
bij de bron: vermindering van het bandenge-
luid op het wegdek. De toepassing van geluid-
reducerende ofwel stille wegdekken blijkt een
prima optie. Een wegdek met betonstraat-
stenen in keperverband is per definitie stiller
dan jarenlang werd aangenomen, zo blijkt uit
onderzoek. Kiest de opdrachtgever c.q. weg-
beheerder voor speciale geluidreducerende
betonstraatstenen met open toplaagstructuur
dan kan het geluid zelfs minder zijn dan van
dicht asfaltbeton. door Paul engelSNijmeegse Betonindustrie De Hamer B.V.
Weezenhof 9307Postbus 6553, 6503 GB NijmegenTelefoon: +31 (0)24 - 3572620Telefax: +31 (0)24 - 3572393E-mail: [email protected]
DEEL 1
Hoe kosten te besparen?Er zijn vergevorderde regeringsplannen om - vooruitlopend op verplichte maatregelen - bedrijven te belonen die zelf voor opvang van schoon regenwater zorgen. Bedrijven die schoon regenwater in het riool lozen, zullen daarentegen extra worden belast. Het hemelwater bergen/infiltreren of her te gebruiken is daarom nu al dé oplossing. Deze keuze voorkomt dat verharde oppervlakten zoals bedrijfsterreinen en daken van bedrijfspanden op de riolering moeten worden aangesloten. Nijmeegse Betonindustrie De Hamer BV geeft u als dé specialist het juiste advies voor uw specifieke locatie enomstandigheden en kan desgewenst subsidiemogelijkheden onderzoeken. Ook voor inrichtingadviezen gericht op het onderhoud of de beoogde uitstraling is De Hamer uw juiste partner.
Water ‘overlast’ op uw bedrijventerrein?
25
er is de wet geluidhinder die een maximaal toelaatbaar geluidniveau voor
schrijft, onder andere voor verkeersgeluid rond woningen en scholen. om dat
geluidsniveau te bepalen is er het reken en meetvoorschrift. Hierin kan reke
ning worden gehouden met een wegdekeffect, bijvoorbeeld voor elementen
verhardingen. dit wegdekeffect wordt uitgedrukt in cwegdek (wegdekcor
rectie). jarenlang werd de geluidemissie voor een elementenverharding bij
50 km/h gesteld op ongeveer +4 db ten opzichte van het referentiewegdek
dicht asfaltbeton. met name de voegen tussen de stenen zouden voor het ex
tra geluid verantwoordelijk zijn, zeker als het nietmaatvaste klinkers betreft
die kunnen ‘rammelen’.
uit recent onderzoek blijkt echter dat de ‘meerwaarde’ van een elementen
verharding in keperverband slechts +2 db bedraagt. met betonstraatstenen
zelfs nog minder: +1,5 db. betonstraatstenen zijn immers maatvast en zorgen
zo voor een behoorlijk strak wegdek. de gemeten waarden betekenen bijna
een halvering van het feitelijke geluidsniveau ten opzichte van de oude reken
waarde. ing. ronald van loon, adviseur bij m+P raadgevende ingenieurs uit
vught, legt de impact van dit nieuwe cijfer uit: “gemeenten willen graag een
elementenverharding in hun 50 km straat of 30 km zone. om reden van geluid
koos men regelmatig voor een asfaltverharding. Het argument geluid geldt
nog steeds, maar men kan met die lagere waarde gemakkelijker voorrang ge
ven aan esthetische of praktische argumenten, zoals snelheidsreductie van
het verkeer of opneembaarheid van een elementenverharding. ik constateer
alom dat gemeenten enthousiast met de thans gecorrigeerde rekenregels
aan de slag gaan.” Sinds de twee crowpublicaties (‘Handreiking wegdek
correctie voor elementenverhardingen’ en ‘Handreiking berekenen wegver
keerslawaai bij 30 km/h’) zijn verschenen, krijgt het adviesbureau veel vragen
van gemeenten over geluidsberekeningen voor elementenverhardingen.
Keperverband: belangrijk daarbij is te beseffen dat men dan moet kiezen
voor een elementenverharding in keperverband, het meest toegepaste bestra
tingsverband in rijwegen. metingen tonen aan dat als gevolg van de schuinte
van voegen ten opzichte van de rijrichting van de autobanden het geluid lager
ligt dan in geval van een haakse aanrijrichting. men moet daarom nadenken
over fietssuggestiestroken die vaak in elleboogverband worden gelegd, als
(subtiel) verschil met de rijbaan in keperverband. voor geluid is het beter om
met verschillende kleuren stenen voor rijweg en fietsstrook te werken, maar
beide in keperverband.
ronald van loon: “akoestisch produceert een weg met elementenverharding
in keperverband niet veel meer geluid dan een asfaltweg. dan zijn er ook nog
de speciale geluidreducerende betonstraatstenen, die zelfs een reductie op
leveren ten opzichte van standaard asfalt. beton is een geschikt materiaal om
akoestisch te verbeteren. je kunt met bepaalde korrelgroottes werken en de
eigenschappen van de toplaag beïnvloeden. dit alles om het contactgeluid van
autobanden te absorberen. met die specifieke producten werd en wordt al an
ders gerekend. voor de standaard betonstraatstenen en straatbakstenen zijn
nu nieuwe rekentabellen geïntroduceerd, waarmee de ontwerper genuanceer
der en gedifferentieerder het wegdekgeluid kan berekenen. dit kan zowel voor
de 50 km straat als voor de 30 km zone, waarvoor aparte tabellen bestaan.”
Fundering: aangetekend moet worden dat de staat van het wegdek ui
teraard bepalend is voor het geproduceerde verkeersgeluid. als een bestra
ting (machinaal) strak wordt aangelegd op een deugdelijke fundering die
bestand is tegen het aanwezige (zware) verkeer, dan zal het wegdek strak
en vlak blijven. een betonnen elementenverharding is extra geschikt als stil
wegdek vanwege de grote maatvastheid van de betonstraatstenen. Smalle
voegen en geringe vellingkanten hebben een verdere positieve uitwerking
op de geluidsreductie. daarnaast is extra aandacht ten aanzien van verwer
king op z’n plaats. verder moet worden gelet op de voegbreedte en vulling.
voor een goed aangelegde en onderhouden elementenverharding zijn die
lage getallen van +2 of +1,5 db reëel. misschien ligt het hier en daar zelfs
lager, want er is gemeten aan een gemiddelde elementenverharding. de
zelfde onderhoudseisen zijn overigens ook voor een asfaltverharding van
toepassing; als die matig wordt onderhouden, neemt het geluid ook signi
ficant toe.
ronald van loon besluit: “als geluid echt cruciaal is voor een straat, dan moet
men inzetten op geluidsreducerend asfalt of speciale geluidsreducerende
betonstraatstenen. dan wordt de straat het beste jongetje van de klas. als
men gewoon ruimschoots aan de wettelijke grenswaarden wil voldoen, dan
is een elementenverharding in keperverband een keuze die stiller is dan men
altijd heeft verondersteld. verschillen tussen elementen en standaard asfalt
zijn kleiner en een (gemeentelijke) overheid kan zodoende andere keuzear
gumenten voorrang geven. die keuzes zijn dankzij het onderzoek naar geluid
van elementenverhardingen na 25 jaar nu eindelijk zuiver van toon.”
meer informatie: www.stillerverkeer.nl.
-4 -2 0 2 4 6
natuurstenen/kinderkoppen
gezaagde natuurstenen
Streetprint
elementen in halfsteensverband
Geosilent
Stilstone
SilenTONE
Durasilent
Silentway
elementenverharding in keperverband
stille elementenverhardingen
elementenverharding
geluidsreductie geluidstoeslag
standaard elementenverharding stille elementenverharding streetprint natuurstenen
wegdekcorrectie uitCROW-publicatie 200/CROW-infoblad 964
wegdekcorrectie van producten op www.stillerverkeer.nl
resultaten uit diverse geluidonderzoeken(indicatief)
dB
b:ton juli 2010
26
b:ton juli 2010
27
bollenplaatvloer compleet met leidingen
Puzzelen voorministeries
aan de turfmarkt in den Haag waar
voorheen het gebouw de Zwarte madonna
stond verrijst een nieuw en bijzonder
bouwwerk. in dit gebouw met twee torens
van 140 meter hoog komen de ministeries
van justitie en binnenlandse Zaken en
koninkrijksrelaties. onder deze torens
zullen ook winkel en horecaruimten
worden gevestigd. in totaal is sprake
van 131.583 m2 bvo. Het gros van de
vloeroppervlakte wordt uitgevoerd in
bollenplaatvloeren van bubbledeck
benelux, waarin gelissen beton en
bubbledeck nederland participeren. Zij
kregen de vraag om in de bollenplaatvloer
fabrieksmatig reeds de luchtkanalen en
betonkernactivering op te nemen, zodat
dit niet op de bouwplaats in weer en wind
hoeft te geschieden.
gewoontegetrouw gaat men vooraf met alle partijen aan tafel zitten om zo’n
puzzel op te lossen. in dit geval met jubi b.v., een combinatie van bam uti
liteitsbouw, ballast nedam bouw Speciale Projecten, imtech nederland en
Homij technische installaties, alsmede met bubbledeck nederland dat de
berekeningen en engineering van de vloeren verzorgt en met constructeur
ingenieursbureau Zonneveld. bij dergelijke vragen is overigens flexibiliteit ver
eist. de betrokken, nietvolledig geautomatiseerde fabrikant kon goed op de
wensen voor allerlei (inbouw en valbeveiligings) voorzieningen inspringen.
daarvoor worden in de regel proefopstellingen gemaakt om te kijken of die
voorzieningen in de mal te bevestigen zijn en zich goed laten vullen met beton.
ook in het geval van jubi is een proefopstelling (mockup) gemaakt om alle
partijen ‘fysiek’ te laten zien hoe hun wensen zijn vertaald. de proefopstelling
van de bollenplaatvloer met luchtkanalen en betonkernactivering werd najaar
2009 op de locatie in beek goedgekeurd. inmiddels wordt geproduceerd voor
en geleverd aan het spraakmakende project naar een ontwerp van Prof. Hans
kollhoff architekten.
29
Maatwerk is meerwaardeRioleringsputten Carrouseltafels
Duikerelementen Milieucontainers
Kademuren Liggers
www.hendriks-groep.nlPostbus 52 3900 AB Veenendaal T 0318 566 555Hendriks precon bv maakt deel uit van de Hendriks groep bv
Prefab betonmallen voor:
heipalen, vast en verstelbaarvoorgespannen (gebogen) kokerliggersstadion-elementen(geknikte) TT platenronde en vierkante kolommenkeerwandenmilieucontainersstapelblokkenputmallen voor rioleringsystemen
Infra bekistingen voor:
ronde en vierkante kolommenpijlers in elke willekeurige vormkolomkoppenkolomtafelsafzinktunnelscut & cover tunnelskademurenbrugdekken
We leveren ook:
productiebanen voor breedplaatvloeren
productiebanen voorkanaalplaatvloeren
spanbankencarrouseltafelshydraulische kanteltafels
b:ton juli 2010
als de voorbereidingen goed zijn getroffen, kan het plaatsen van een prefab
betonnen kelder van Sterk beton binnen een uur plaatsvinden. een kelder is
sowieso al een interessante optie, omdat er veel ruimtewinst ontstaat voor de
woning. de prefab betonnen kelder kan onder nieuwbouw of naast bestaan
de bouw worden geplaatst, waarbij normaliter de woninguitbreiding wordt
gerealiseerd in de vorm van een serre, garage of tuinhuis bovenop de kelder,
waarin de trap naar de kelder zit. Ze kunnen opgehangen worden aan slechts
twee tegenover elkaar liggende fundatiebalken. een belangrijk pluspunt van
de prefab kelder zit in het feit dat ze uit één stuk gegoten worden (monoli
tisch gestort) en daarmee lekvrij. Het is een naadloze bak. daarnaast hebben
modulaire kelder past altijd
waar lodewikus voorgespannen beton tien jaar geleden een record brak met een heipaal van 37 meter voor de wegom
legging in het caland tracé, daar heeft het bedrijf eind vorig jaar maar liefst 39 m lange heipalen (450x450 mm, 20 ton per
stuk) geleverd voor de fundering voor een geluidsscherm langs de snelweg a15 bij barendrecht. de acht lange palen wer
den ingezet op het stuk met de slechtste, drassige ondergrond. in totaal levert de prefab betonfabrikant 638 palen tussen
de 19,5 en 39 meter lang. om tot de inzet en productie van zulke lengtes heipalen over te kunnen gaan, moeten normen
en rekenmethodes diepgaand worden toegepast en is veelvuldig contact met de constructeurs, werkvoorbereiders en
uitvoerders noodzakelijk. Het resultaat is dat de palen met de recordlengte door van den berg transport probleemloos
zijn vervoerd en met een heiinstallatie met stellinghoogte van 50 m door bam grondtechniek technisch eveneens pro
bleemloos zijn geslagen. alleen broedende oeverzwaluwen hebben het proces verstoord en de heiwerkzaamheden tij
delijk stilgelegd. nadat het nest was uitgebroed, werden de werkzaamheden direct hervat. Het grondlichaam (boven
belasting) zorgt er overigens voor dat de grond eronder alvast wat inzakt zodat het geluidsscherm straks goed sluit. Het
scherm moet medio 2010 klaar zijn. informatie: www.lodewikus.nl
actualiteiten:
de prefab kelders van deze fabrikant unieke ophangmethoden: met bouten
aan de fundatiebalk of met de speciaal ontwikkelde, innovatieve Sterkoppe
ling op de 4 hoeken. de koppeling biedt een stelruimte van 80 millimeter.
voorts zijn de kelders modulair van opzet: er zijn twee breedtematen en vele
lengtematen met stappen van slechts 150 mm. daardoor is het aanpassen
van de breedte van funderingsbalken voorgoed verleden tijd. kelders kunnen
ook aan elkaar worden gekoppeld. informatie: www.sterkbeton.nl
Het innovatieve btspanslot van Hakronterwa maakt het op de bouwplaats kop
pelen van prefab betondelen heel eenvoudig. dit nieuwe spanslot maakt een
precieze montage en een duurzame constructieve verbinding mogelijk, bij voor
namelijk permanente belastingen in trek en dwarsrichting. ook het opspannen
van bouwelementen is mogelijk zonder aanvullende materialen of bijzondere
hulpmiddelen. ingewikkelde maatwerkoplossingen kunnen daarmee vervallen.
inbouw in de prefabricage is mogelijk met optioneel leverbaar btmagneettech
niek. naast het aanspannen van de te verbinden delen, kan men ervoor kiezen
om de voegen (waterdicht) af te werken. Hiervoor biedt de totaalleverancier
voor de (prefab) betonindustrie diverse speciale afdichtingproducten aan. Het
btspanslot is leverbaar in twee verzinkt stalen typen (maximaal 50 kn en maxi
maal 100 kn trekkracht). de noviteit is toepasbaar in onder meer de wegenbouw,
tunnelbouw, bij koppeling van vloeren en/of wanden, keerwanden en vele an
dere constructieve prefab constructies. een tweede noviteit betreft de ankerrails
die in verschillende standaardmaten uit voorraad leverbaar is. ankerrail is een
railprofiel dat men vóór het betonstorten op de bekisting plaatst. de aangelaste
ankers van de ankerrail worden in het beton opgenomen. na ontkisten kan de
ankerrail als bevestigingsconstructie worden toegepast. Hiervoor worden met
name hamerkopbouten gebruikt. een groot voordeel van ankerrail is de flexibele
maatvoering bij afmonteren. informatie: www.hakronterwa.nl
Snelle verbinding van bouwelementen
bij de renovatie van de cranendoncklaan in budel (gemeente cranendonck) werd bij de aanleg van het
nieuwe rioleringsstelsel (afkoppelen en infiltreren van schoon regenwater) gebruik gemaakt van een voor
nederlandse begrippen vrij onbekend fenomeen, namelijk ronde putten. vanwege de grote diameter van
de toegepaste infiltratiebuizen (800 mm) was het volgens aannemer Heijmans niet mogelijk om met blok
opstortingen voor een hoekverdraaiing te werken. alternatieven waren een metselsparing of een maat
werkput met schuine wand. Zo’n metselsparing zorgt voor wat vertraging aangezien het metselwerk ten
minste één dag moet drogen voordat de rioolsleuf kan worden aangevuld en verdicht. daarbij is het ook
een concessie op het gebied van kwaliteit door het gevaar van krimpscheuren en daarmee gepaard gaande
lekkage. Struyk verwo aqua kwam met het voorstel om op die plekken ronde putten toe te passen, met
als voordeel het besparen van metselwerk en een vlotte doorlooptijd in het project. buizen met grotere
diameters kunnen direct en onder de juiste hoek worden aangesloten worden op de put. in goed overleg
met de gemeente is deze optie gekozen en om de uniformiteit te bewaken is besloten in het gehele project
ronde putten te gebruiken. informatie: www.struykverwo.nl
ronde putten geven positieve draai aan project
Het project datacentrum tu delft, ontworpen door joke vos architecten, heeft de betonprijs 2009 in
de categorie utiliteitsbouw gewonnen. Het project is als een moderne burcht: stoer, robuust, maar
ook expressief in zijn harmonie met de natuurlijke omgeving. mede dankzij de prefab betonnen gevel
die een variatie kent van vier verschillende afwerkingen: schoon beton, gestraald beton, beton met
bamboereliëf en beton met een deklaag van gerecycled glas. de jury spreekt van een oogstrelende
vormgeving en uitstraling. en dat juist voor een utilitair gebouw. maar de vormgeving ‘ontspoort’ niet
doordat eenvoud in detaillering en uitvoering aan die aansprekende vormgeving is gekoppeld. een
combinatie die feitelijk alleen met prefab betontechnologie te maken is. dit uit zich onder andere in
nagestreefde repetitie in mallen, doordachte samenstelling van het beton, deklagen en patronen en
een mooi samenspel van schijnvoegen en echte voegen. de jury heeft het over de hand van de meester
hierin. opdrachtgever: tu delft faciliteit management & vastgoed. constructeur: abt delft. aannemer:
bouwmij gouda. informatie: www.bton.nl (uitgave 10, augustus 2008) en www.jokevos.nl
record heipaallengte
betonprijs voor prefab betonnen datacentrum
Stichting komo certificering van producten, processen en diensten in de bedrijfstak bouw opereert
vanaf 1 januari 2010 vanuit gouda. ing. lodewijk niemoller is per genoemde datum directeur van Stich
ting komo. de rol van onafhankelijk voorzitter wordt ingevuld door de heer mr. H.m. (Henry) meijdam,
in het dagelijks leven voorzitter van de vromraad (adviesorgaan van de regering en het parlement), al
gemeen directeur van het leerwerkbedrijf eSPeQ voor de bouwnijverheid en algemeen directeur van het
kennisnetwerk curnet. Het bestuur wordt ondersteund door de komo adviesraad (kar). deelname
aan de kar staat open voor alle brancheverenigingen binnen de bouwsector. de bfbn, die met de prefab
betonsector de grootste toeleverende branche vertegenwoordigt, zal actief op deze uitnodiging ingaan
om daarmee bij te dragen aan de verdere kwaliteitsverhoging van de bouw. informatie: www.komo.nl
nieuws van komo
30
b:ton juli 2010
31
Met 61,75 m verbreekt Spanbeton het liggerlengterecord in Nederland. Voor de overbrugging van de Ringvaart in de Westrandweg (KW 511) zijn 25 stuks SKK 1850 kokerbalken van deze lengte benodigd.
Postbus 5 2396 ZG KOUDEKERK AAN DEN RIJN
T: 071- 3420200www.spanbeton.nl
Putten voor ondergrondse afvalopslag
de meteoor produceert prefab betonnen putten als behuizing voor onder
grondse afvalopslag. eén en ander voor internationaal marktleider in afvalsys
temen koninklijke bammens, die verzinkte bakken van 3, 4 of 5 kuub toepast
waar een betonnen bescherming omheen gaat. door met zelfverdichtend be
ton te produceren, hoefden de speciaal ontwikkelde mallen minder zwaar te
worden geconstrueerd. groot bijkomend voordeel is dat de werkomstandig
ultrahogesterktebeton (uhsb) is een innovatieve betontechniek voor slank en
duurzaam bouwen. Hoewel het in andere landen een beproefde techniek is, is
er in ons land aarzeling mede vanwege de hogere kosten en het ontbreken van
regelgeving. om de aarzeling te overwinnen, heeft het cement&betoncentrum
initiatief genomen voor uhsbcasestudies. de eerste case die wordt uitgewerkt
door een integraal ontwerpteam betreft de helixvormige op en afritten van
de bij nigtevecht te bouwen fietsbrug over het amsterdamrijnkanaal. Het
ontwerp van de brug is gericht op duurzaamheid. de helixvormige opgangen
verkleinen de landschappelijke ‘footprint’ en spelen in op specifieke criteria
voor duurzaam inkopen van kunstwerken. voor deze eerste casestudy is een
team gevormd van romein beton (detailengineering en productievoorberei
ding), royal Haskoning (constructief ontwerp), gtecz (betontechnologische
adviezen) en de la rive box (initiator en ontwerper van de brug). de keuze voor
uhsb voor de op en afritten is vooral ingegeven door de wens tot slanke con
structies op een minimaal grondvlak. om het ontwerp en fabricageproces zo
eenvoudig mogelijk te houden en de kostprijs te drukken, is op voorhand ge
eerste uhsbcasestudy van start
kozen voor een modulaire opbouw met prefab betonelementen. de kracht van
prefabricage ligt namelijk in het produceren van grote series met een beperkt
aantal mallen. informatie: www.cementenbeton.nl
actualiteiten:
heden voor de medewerkers aanzienlijk verbeteren: de productie gaat met
veel minder stof en lawaai gepaard, omdat er niet getrild hoeft te worden.
en het hydraulische ontkistingsysteem werkt niet alleen schoon en snel maar
ook veilig. inmiddels worden na enige aanloopvraagstukken met betrekking
tot het ontkisten met succes de betonnen bakken geproduceerd, naar volle
tevredenheid van de opdrachtgever. informatie: www.meteoor.nl
32
b:ton juli 2010
33
ing. jan willem blaauboer, commercieel directeur van de ijb groep spreekt in
dit verband namens een viertal binnen de bfbnproducenten die prefab beton
nen funderingsbalken produceren en indien gewenst monteren. appel beton,
Prefunko, Schokindustrie/de ringvaart en zijn eigen onderneming bieden een
’lean’ concept aan, dat verschillende bouwpartijen direct op voorsprong zet.
wat te denken van een efficiënter proces, waarbij de aannemer in één dag de
fundering voor pakweg twintig woningen gemonteerd ziet worden; de volgen
de dag kan hij al met de begane grondvloeren aan de gang. of de installateur
die dankzij de opgenomen voorzieningen in de balken de hele reeks woningen
vlot kan afwerken. de opdrachtgever heeft uiteraard profijt bij die bouwtijd
winst, maar hecht ook aan de lage risico’s en hoge kwaliteit die deze manier
Tijd voor het volledige verhaal... De afgelopen weken is in verschillende media naar voren gebracht dat
prefab funderingsbalken uitkomst bieden om de bouwvakker ‘uit de modder te halen’. in plaats van het
werken in weer en wind kunnen funderingsbalken ook hoogwaardig in de fabriek worden gemaakt en
op de bouwplek in ‘no time’ worden gemonteerd. “Betere arbeidsomstandigheden zijn onmiskenbaar
een belangrijk voordeel van prefabricage en raken ook het maatschappelijk ondernemen van ons als
fabrikanten. Het is echter slechts één aspect in een breed scala aan voordelen. Prefab funderingsbalken
passen simpelweg bij een modern bouwproces waarin bewuste keuzes worden gemaakt in kwaliteit,
tijd en kosten.” door Paul engelS
van werken met zich meebrengt. “Het werken met prefab funderingsbalken
bewijst zich dagelijks en verkoopt zichzelf dag in dag uit. elke partij die dit pro
duct leert kennen, is meteen verkocht. niet verwonderlijk dat er sprake is van
een groeiende belangstelling. juist ook van opdrachtgevers die bijvoorbeeld
razendsnel vervangende nieuwbouw voor hun bewoners willen plegen in her
structureringswijken. ook voor de omwonenden wordt er via prefabricage snel
en zonder veel overlast gebouwd.”
Totaalpakket: ondanks het feit dat de methode zichzelf verkoopt, proberen
de vier fabrikanten gezamenlijk een extra impuls te geven aan het product.
Het is overigens beter te spreken van een systeem, omdat de fabrikanten via
Prefab funderings balken zetten bouw op voorsprong
wapening op de correcte wijze in de prefab balken opgenomen conform bere
kening en toetsing. Het product is rondom gecertificeerd. de balken worden
gecodeerd, hetgeen het monteren vereenvoudigd. jan willem blaauboer: “de
aannemer heeft geen omkijken meer naar dit deel van het werk. geen orga
nisatie en begeleiding van het werk van funderingsploeg, koppensnellers en
vlechters. Ze verstaan allemaal hun vak, maar je praat over zware handmatige
arbeid, veelal in wind en regen. arbeidsomstandigheden zijn een zaak van ons
allemaal, in toenemende mate ook van de opdrachtgevers die de aannemers
daarop aanspreken. de aannemers zelf zien steeds meer de voordelen in van
het uitbesteden van onderdelen van het bouwproces. Het is eigenlijk vreemd
dat ze bij de fundering daar nauwelijks nog bij stilstaan. want juist bij de fun
dering is veel winst te behalen. in tijd, in geld, in kwaliteit en in risicoverlaging.
niemand zit te wachten op problemen met de fundering die na een paar jaar
opeens opduiken.”
Bewuste keuzes: een schone bouwplaats waar efficiënt en gecontroleerd
wordt gewerkt. Het past bij het moderne bouwproces. Prefab funderingsbal
ken zullen in het gros van de projecten uitkomst bieden. ook een keertje niet.
“Het is ons eraan gelegen dat bouwpartijen een bewuste keuze maken voor de
fundering van woningen. en dat zij daarbij de voordelen in het proces allemaal
meetellen. oók het werk dat men binnen de eigen organisatie heeft als men
kiest voor traditionele funderingen, compleet met uiteenlopende partijen, con
troles en administratie. nu wordt één en ander vooraf keurig voorbereid, ter
plekke effectief uitgevoerd en achteraf ontvangt men de termijnfacturen. Zo
simpel is het. voorwaarde is wel dat bouwpartijen niet alleen die bewuste keuze
maken, maar ook hun proces daaromheen organiseren. Het zou zonde zijn als je
in één dag twintig woningen fundeert en men wacht dan een tijd met het leg
gen van de vloeren. de aannemer kan z’n bouwproces verbeteren en verkorten.
dit begint bij een doordachte fundering.”
berekeningen, tekenwerk, legplan, productie en montage een totaalpakket
van product en bijbehorende diensten leveren. “wij promoten het systeem
omdat het aansluit op een aantal ontwikkelingen in het bouwproces van van
daag en morgen. ten eerste is steeds meer behoefte aan prefabricage. dit biedt
bouwtijdwinst in een controleerbaar proces met betrouwbare, hoogwaardige
uitkomsten. ten tweede gaan we onmiskenbaar naar uniforme informatie
uitwisseling zoals bim toe, waarbij bouwpartijen snel met ons communiceren
over de benodigde fundering. waar je in het verleden een flink aantal weken
nodig had bij prefab, kunnen wij vandaag de dag binnen luttele weken de ge
vraagde balken leveren. maatvast en compleet met opleg, instort en hijsvoor
zieningen. ten derde heb je met dit systeem een antwoord op de terugloop aan
vakmanschap op de bouwplaats doordat ervaren mensen (moeten) stoppen.
de aanwas van jongeren is gering en vult dit kennisgat onvoldoende op. Hierin
kan verdere fabrieksmatige automatisering en standaardisatie als oplossing
dienen. Zonder overigens aan flexibiliteit in te boeten, want met prefab funde
ringsbalken is ook die ene vrijstaande woning prima te funderen. Het hoeven
bij het woord prefab niet meteen tientallen woningen te zijn. daarnaast zijn
complexere vormen, splitlevelwoningen en het bouwen boven of in het water
juist bij uitstek geschikt voor prefab funderingsbalken.”
Qua uitvoering zijn de voordelen helder: de funderingsbalken worden gemon
teerd op op hoogte geslagen heipalen of in de grond gevormde palen. funde
ringsbedrijven bezitten de expertise om dit feilloos te doen. bij heipalen hoeft
de kop niet te worden gesneld voor de benodigde steklengte. dit scheelt al
gauw tot 50 cm aan paallengte en dus aan materiaal. er is geen werkvloer no
dig zoals bij traditionele bekistingen of er is geen gevaar voor het wegwaaien
of opdrijven zoals bij PSbekistingen. tevens hoeft ter plekke geen wapening
te worden gevlochten, getild of te worden gecontroleerd door toezichthou
ders. geen beton kruien, aftrillen en ander zwaar werk. in de fabriek wordt de
“vandaag twintig woningen gefundeerd, morgen de vloeren”
34
b:ton juli 2010
35
Als nieuw!met Cuglacrete®
Een complete betonreparatielijnCuglacrete is de naam voor een complete lijn producten die
worden ingezet voor het repareren van schade aan betoncon-
structies. Het omvat hechtprimers, constructieve mortels en
cosmetische (niet constructieve) mortels voor zowel algemeen
voorkomende als specifieke reparaties. De Cuglacrete repara-
tiemortels bestaan uit een lijn op basis van portlandcement en
een lijn op basis van hoogovencement. Dit betekent dat afhan-
kelijk van de bestaande constructie, altijd de juiste productkeuze
kan worden gemaakt. Wenst u advies of aanvullende informatie.
Bel dan met (076) 541 06 00 of kijk op www.cuglacrete.nl.
visionair Precast 2010Het prefab beton symposium op 15 juni was een succes.
De syllabus van dit symposium is voor € 25,- te verkrijgen bij het secretariaat van de sectie Gebouwen en Civieltechnische Constructies, tel: 015-2783990/ e-mail: [email protected].
Ir. R.N.J. (Rob) Huijben:
“Precast2010 werd een inspirerende
symposiumdag. Uit een breed
spectrum van lezingen was de
volgende toonzetting waarneembaar:
prefab beton blijkt een bouwcultuur
te genereren, waarmee nieuwe
mogelijkheden worden gecreëerd.
Ontwikkelingen betreffende
materiaal, vormgeving, toepassingen,
voorbereiding en bouwmethoden
versterken elkaar. Opdrachtgevers,
architecten, constructeurs,
onderzoekers en bouwers blijken
steeds meer gecharmeerd te raken
van de onvermoede mogelijkheden.”
Prof. dr. ir. H. (Hennes) de Ridder:
“De aandacht voor prefabricage op
een symposium als Precast2010 is
volkomen terecht; voor Nederland
is dit eigenlijk al bij veel projecten
de praktijk. Wat echter nog niet
overal is doorgedrongen, en wat
ik heb geprobeerd duidelijk te
maken, is dat de Nederlandse
bouw gebaat is bij andere
contractvormen en nieuwe wijzen
van aanbesteding. De vakkennis
vanuit de bouwbranche wordt nu
nog onvoldoende benut.”
Ir. H.R. (Roel) Schipper:
“Vrije gekromde vormen in beton zijn nu nog vooral het exclusieve
terrein van de Architectuur met een hoofdletter A, zoals je die tegenkomt
bij bijvoorbeeld musea en stations. Wanneer je wereldwijd kijkt naar
de ontwerpen van de nieuwe generatie jonge architecten, dan zullen
gekromde vlakken en complexe geometrie steeds meer doordringen tot de
alledaagse bouwpraktijk. Deze boodschap hebben we tijdens
Precast2010 duidelijk overgebracht.”
Prof. dr. ir. J.C. (Joost) Walraven:“Dit symposium bood een prachtige gelegenheid om de laatste buitenlandse ontwikkelingen van het materiaal Ultra Hoge Sterkte Beton aan de branche te laten zien. Wij geloven dat dit Nederlandse producenten kan inspireren tot ontwikkeling van innovatieve betonproducten of verdere vernieuwing van bestaande toepassingen.”
b:ton juli 2010
37
Het project Olmenhof - seniorenwoningen met zorgvoorzieningen - werd in 2009 genomineerd voor de prijs BNA Gebouw
van het jaar. Architect joke Vos maakte in dit project veel originele en verrassende keuzes. Prefab beton en andere materialen
hebben ervoor gezorgd dat het project uitblinkt in verscheidenheid en afwisseling. door liliane verwoolde
genomineerd voor het bna gebouw van het jaar
Het grafische spelvan afwisseling en variatie
de oude scholenwijk in de wijk griffioen, net buiten de vestingwallen van middelburg, heeft
plaatsgemaakt voor de olmenhof. maar wie hier een complex verwacht dat uit de toon valt
met z’n omgeving, komt bedrogen uit. de 48 zorgwoningen en de zorgvilla passen natuurlijk
in hun omgeving, die uitsluitend bestaat uit kleinschalige laagbouw. de zorgvilla ontvouwt
zich als een zigzagvorm rond een nieuwe groene tussentuin, die zich met uitgestrekte armen
verbindt met de omliggende wijk. Het indrukwekkende volume van de olmenhof bruto
vloeroppervlak 5905 m2, compleet met parkeergelegenheid is eigenzinnig, verrassend en
afwisselend.
Passend in de omgeving: bij de selectie van de te nomineren gebouwen waardeerde de
jury in de olmenhof vooral de discretie, precisie en eenvoudige middelen waarmee de archi
tecten erin waren geslaagd om een eigen rustige wereld te creëren die zich naadloos voegt
in zijn context. joke vos van joke vos architecten: “voor ons golden twee belangrijke ver
trekpunten: enerzijds was een lift gezien de functie van het gebouw een must, waardoor een
opdeling in paviljoens niet aan de orde was. anderzijds was voor ons meteen duidelijk dat
we de olmenhof laag wilden houden. met één en hier en daar twee etages past de olmenhof
logisch in haar omgeving.”
Het grafische spel: bij het ontwerp van de olmenhof heeft de architect de onregelmatig
heid van de locatie aangegrepen, de zigzaggende vvorm biedt het gebouw aantrekkelijke
en verrassende verbindingen. Zo slingert de galerij van de binnenkant naar de buitenkant van
het gebouw. anderzijds vraagt het grote volume om afwisseling en verfijning, gevonden in
de toepassing van verschillende materialen. “we hebben een mix van materialen toegepast
om de gevel in verschillend uitgevoerde, maar grafisch verwante eenheden op te knippen.
de balkons, borstweringen en afwerklagen verschillen per segment en spelen zo een belang
rijke rol in de ervaring van de gevels.”
b:ton juli 2010
38
b:ton juli 2010
39
Projectgegevens
Project: de olmenhof
opdrachtgever: woongoed middelburg
architect: joke vos architecten
(joke vos en niels woesthuis)
bouwer: van der Poel, terneuzen
constructeur: van der vorm engineering delft
Prefab betonproducten: Hop betonfabriek, baarn
Meerdere gezichten: “binnen dit palet is prefab beton een dankbaar materiaal,” vertelt
joke vos. “natuurlijk onderzoeken we bij elk werk welke materialen het meest geschikt zijn.
maar elke keer wordt weer duidelijk dat prefab beton meerdere gezichten heeft. aan de ene
kant is het ruig en eigenwijs. je probeert het zo precies mogelijk te vormen, maar het is een
weerbarstig materiaal. toch zijn de volumes eenmaal ontkist ongelooflijk strak. en binnen
die strakke vorm blijf je die opgesloten kracht zien.”
De prefab elementen: de toegepaste prefab beton elementen in de olmenhof zijn opval
lend groot. met lengtes die reiken tot bijna acht meter zorgen de balkonbalustrades voor een
aantrekkelijk contrast met de met hout beklede gevels, die juist zijn opgebouwd uit kleine ele
menten. vos: “juist die afwisseling zorgt voor levendigheid en verfijning. om de elegantie te
verhogen hebben we gekozen voor een witte betonsoort. door de toevoeging van twee pro
cent titaandioxide hebben de betonelementen een mooie, lichtgrijze kleur.” meer prefab beton
duikt op in de lateien onder de balkons in de vorm van een bliksemschicht en in de kolom onder
de zorgvilla, waar ze zowel een constructieve als architectonische rol spelen.
inmiddels is de olmenhof een jaar in gebruik. Het gebouw is omgeven door groen. joke vos:
“we hebben voor dit project ook het stedenbouwkundige plan gemaakt. Het is goed om te
zien dat de hof zo mooi past in de omgeving. en dat we dat met niet al te hoge budgetten
voor elkaar hebben gekregen.”Cement&BetonCentrumwww.cementenbeton.nl
Beton is grijs/groen
BetonkernactiveringDoor intelligent gebruik van de thermische massa van beton kan het energie-gebruik in gebouwen drastisch worden gereduceerd. Thermische massa optimaliseert de voordelen van gratis zonnewarmte, vertraagt en dempt piek-temperaturen en reduceert het energieverbruik voor verwarming en koeling. Door het verminderde energieverbruik draagt beton bij aan beperking van de CO2-uitstoot, de hoofdveroorzaker van het broeikaseffect.
Beton is veel meer dan een duurzaam, constructief bouwmateriaal. De thermische kwaliteiten kunnen bijdragen aan een comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. Zo ontstaat toegevoegde waarde.
Dat vergt een nieuwe manier van denken. Het bouwkundig en installatie-technisch ontwerp moeten worden afgestemd op het actief inzetten van thermische massa. Integratie van architectuur, constructie en klimaatinstal-latie is de grote opgave van de komende jaren.
Het Cement&BetonCentrum ontplooit activiteiten om deze integratie van ruimte, materiaal en installatie te bevorderen. Door kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Zo werd ook de basis gelegd voor akoestische betonvloeren met betonkernactivering. Publicaties vindt u op onze website www.cementenbeton.nl.
Nude 54d | 6702 DN Wageningen | Tel. +31 (0)317 617 044 | [email protected] | www.scholz-benelux.nl
kleurpigmenten in elke vorm en verpakking
poeder | granulaat | slurry
Adv Scholz 184x124.indd 1 17-02-10 16:51
b:ton juli 2010
41
Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier gebouwen vormen architecto-
nisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en
produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,
borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit. De bouw van de laatste twee
appartementenblokken begint in 2010.
Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier gebouwen vormen architecto-
nisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en
produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,
borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit. De bouw van de laatste twee
appartementenblokken begint in 2010.
Kwaliteitscontrole: over de productievolgorde van de meest bijzondere
gevelplaten van het oranjekwartier, de sandwichelementen, zegt jansen het
volgende: “de volle bakstenen leg je in de bekisting met een patroon erin.
vervolgens plaatsen fabrieksmedewerkers wapening voor de onderlinge ver
ankering van de twee spouwbladen. na het storten van een laag betonspecie
is het buitenspouwblad vormvast. fabrieksmedewerkers prikken het isola
tiemateriaal over de stalen beugels. Het ontwerp en de uitvoering van deze
verankering tussen het binnen en buitenspouwblad vergt de nodige nauw
keurigheid. de twee platen mogen immers niet verschuiven ten opzichte van
elkaar. Sommige wandelementen hebben natuursteenplaten verlijmd aan ge
impregneerd hout, dat in de betonspecie van het buitenblad wordt ingebed.
de volgende stap behelst het storten van het betonnen binnenspouwblad.
na het verharden van de beton monteren fabrieksmedewerkers het glas en
de kozijnen in de sandwichelementen. Zo kunnen de gebouwen snel wind
en waterdicht worden gemaakt.” voorafgaand aan de serieproductie van de
gevelelementen, werd een proefelement gemaakt. “op deze manier kon de
architect controleren of het uiterlijk overeenkwam met het ontwerp en was
het mogelijk om één en ander nog aan te passen. ook de waterdichting toets
ten we vooraf bij dit project.”
moet zetten. dat vergt naast veel mankracht, tijd en dientengevolge veel
geld. je hebt kans op schade en vertraging. de combinatie van tunnelbouw
systeem én prefab betonnen gevelelementen voorspelde zoveel tijdwinst, dat
de aannemer hiervoor koos.
rob jansen zegt over de eerste bouwfase: “de volledig gevelsluitende sand
wichelementen bevinden zich in de voorgevels. dat zijn elementen van 6 x
3,5 x 0,25 m, opgebouwd uit een betonnen binnenblad, isolatiemateriaal en
volle bakstenen. de binnenspouwbladen van de sandwichelementen steu
nen op de in het werk gestorte vloeren van de tunnelcasco’s. de aanslui
ting tussen de buitenspouwbladen van de sandwichelementen boven elkaar
vergde de nodige aandacht om het water goed af te voeren. in dit geval
kozen we voor slabbes, waardoor het regenwater altijd naar buiten wordt
afgevoerd. met een uitzetbaar bandje zijn de voegen dichtgemaakt. in de
achtergevels van de vier gebouwen zitten prefab borstweringen en trapezi
umvormige balkons, waarop enkelschalige elementen staan, voorzien van
prefab metselwerk. deze prefab balkonranden zijn met een stekgain ver
binding aan de betonvloeren bevestigd. de enkelschalige kopgevelelemen
ten hangen aan de casco’s.”
Het totale bouwproject kent twee fasen. de appartementengebouwen
noordeinde en Soestdijk staan al fier overeind. deze woon en winkelflats van
het oranjekwartier realiseerde de aannemingscombinatie in 2007 en 2008.
door de toekomstige bouw van de wooncomplexen de Horsten en Het loo ont
staat een blok gebouwen rondom een groen plein. volgens planning worden
de laatste twee panden in 2012 opgeleverd. een ontwerp van dam & Partners
architecten vormt de onderlegger voor de bouw. de opvallend heldere witte
gebouwen herbergen, na complete realisatie, 468 appartementen en 2.400 m2
retail. de ondergrondse parkeergarage biedt plaats aan 732 parkeerplaatsen.
de appartementen variëren in grootte van 100 tot 160 m2 vloeroppervlak.
de eerste twee blokken zijn al bewoond. Het gaat om luxe onderkomens met
huurprijzen van 1.000 euro per maand.
de reeds bestaande en geplande gebouwen lijken qua architectuur op el
kaar. door hetzelfde materiaalgebruik en repetitie van volumes vormen
zij één geheel. de gevels bestaan uit een in het werk gemaakte ‘plint’ met
beige stenen met daarboven prefab betonelementen met metselwerk van
witte bakstenen, afgewisseld met marmer. Het prefab metselwerk in de ge
vels wisselt af met grote glassecties, waarachter zich de liften, de entrees en
de trappen bevinden. in de eerste twee gebouwen zijn 208 gevelsluitende
elementen, 300 borstweringen en 100 balkonelementen gebruikt. de kop
gevels bezitten een gesloten uiterlijk, daar zitten geen raamsparingen in.
Hier zijn enkelschalige elementen toegepast, die aan de in het werk gestorte
betonconstructie hangen. de sandwichelementen, inclusief vooraf gemon
teerde ramen, bevinden zich in de voorgevels en de borstweringen en bal
konranden in de achtergevels.
Prefab gevel: rob jansen is namens de prefab betonleverancier nauw be
trokken bij het hoofdstedelijke bouwproject. Hij legt uit hoe de opdracht
verlening van de eerste gebouwen tot stand kwam: “er was weinig ruimte
op de bouwplaats, er moest daarom nagenoeg justintime worden gewerkt.
omdat er een hoge mate van repetitie in het ontwerp zit, bleek bouwen met
geprefabriceerde betonelementen een prima oplossing.”
Het ontwerp was al in een vergevorderd stadium toen die vraag kwam. “bij
een tunnelbouwsysteem zijn de voor en achterkant van een gebouw open.
dat kan je invullen met een houtskeletgevel en daar metselwerk tegenaan
zetten. maar het probleem is dan dat je het gebouw helemaal in de steigers
“efficiëntbouwenmet grotearchitectonische vrijheid.”
repetitie van moderne witte elementen in façades
Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier
gebouwen vormen architectonisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer
zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en produceerde de eerste serie prefab
elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,
borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit.
De bouw van de laatste twee appartementenblokken begint dit jaar. door martijn van den bouwHuijSen
42
b:ton juli 2010
43
Speciale en record liggers
aan de Zuiderzeehaven in kampen zijn door de ijb groep ruim 8.500 heipalen
geslagen voor het nieuwe distributiecentrum voor het finse bedrijf wärtsilä,
dat totaalpakketten ontwerpt en levert voor de voortstuwing van schepen. Per
dag gingen met dank aan de inzet van 7 heistellingen ruim 250 palen de grond
in. Het werken met 7 heistellingen palen betekende een mijlpaal voor de prefab
betonfabrikant, zonder dat dit ten koste ging van de overige opdrachtgevers.
daarmee werd voldaan aan de voorwaarde van de opdrachtgever om deze klus
binnen 10 weken te klaren. tot de opdracht behoorden overigens ook honder
den sonderingen, funderingsadvies, engineering, productie, uitzetten, door
meten en koppensnellen van de palen. informatie: www.ijbgroep.nl
actualiteiten:
de ideeënprijsvraag ‘in de kiem gescoord groen beton’ van het cement&betoncentrum is gewonnen
door frank bucher met zijn inzending Xiriton. dit betreft een procédé waarbij een grote hoeveelheid co2
duurzaam kan worden opgeslagen in beton. crux van Xiriton is het gebruik van miscanthus (beter bekend
als olifantsgras) snippers als alternatief toeslagmateriaal in beton, zo mogelijk in combinatie met het mi
neraal olivijn. de snelgroeiende plantensoort absorbeert extreem veel co2 uit de lucht. de taaie snippers
zijn als vezels ter vervanging van zand en grind bruikbaar in beton, waardoor het beton zeer veel lichter
wordt en een zekere taaiheid krijgt. ook olivijn is in staat co2 te absorberen. voorts stelt hij combinaties
voor van licht en taai Xiritonbeton met sterk en dicht traditioneel beton. Hiermee kunnen de sterke ei
genschappen van beide worden gecombineerd tot slimme bouwelementen voor duurzaam bouwen. een
eervolle vermelding was er voor architect Huub Swillens voor zijn inzending multi rusable (mu.re), een
concept voor eindeloos herbruikbare bouwelementen. op basis van gestandaardiseerde kleine, hoog
waardige betonelementen kan zonder verlijming een groter element worden samengesteld. dankzij de
zeer slimme droge verbinding kan het element altijd weer worden gedemonteerd voor toepassing elders.
alle 51 inzendingen zijn verzameld in een boekje dat kan worden gedownload via www.cementenbeton.nl
en www.indekiemgescoord.nl
mijlpaal in heien
de 25 langste prefab betonliggers ooit in nederland gemaakt (type Skk 1850,
61,75 meter en een gewicht van 155 ton) gaan de ringvaart in het nieuwe
westrandwegtracé overbruggen. de westrandweg bestaat uit 10,3 km snelweg
tussen de toekomstige 2e coentunnel en de reeds bestaande a5, met daarin een
flyover van 3,3 km en 10 andere kunstwerken. behalve de kokerbalken voor de
ringvaartoverbrugging produceert Spanbeton voor de flyover een speciaal
ontwikkelde prefab ligger, de PiQligger. Standaard kokerliggers zijn normaal 1,5
meter breed. de PiQligger is 2,8 meter breed. Het bijzondere zit in de vormge
ving. een 2 meter brede kokerbalk is voorzien van flenzen aan de onderzijde om
de werkende breedte van de ligger zo breed mogelijk te maken, gezien de eis van
rijkswaterstaat dat de onderlinge voegen zo minimaal mogelijk moesten zijn.
een deel van de 850 PiQliggers wordt in een horizontale boogstraal gemaakt en
de randliggers zijn voorzien van een randafschuining. een PiQligger is gemiddeld
40 meter lang en weegt 145 ton. de nieuwe liggers zijn samen met van Hattum
en blankevoort bv ontwikkeld. de bouwer is binnen de combinatie westpoort
vof (van Hattum en blankevoort bv, kwS, boskalis bv) verantwoordelijk voor het
ontwerp en de bouw van alle elf kunstwerken in de westrandweg. opdrachtge
ver is rijkswaterstaat. informatie: www.spanbeton.nl en www.rws.nl
bureau angenent en Hurks beton zijn de winnaar van een innovatieve prijs
vraag van rijkswaterstaat. de dienst moet de komende jaren een aantal vaste
stalen bruggen in het hoofdwegennet renoveren. dat gebeurt veelal met een
overlaging van hogesterktebeton, waarbij rijbanen langdurig moeten wor
den afgesloten en veel verkeershinder ontstaat. Het prijswinnende voorstel
gaat uit van versterking van stalen bruggen met prefab hogesterktebeton
platen in combinatie met innovatieve meetmethoden. daarmee wordt de
hinderperiode fors verkort. minder hinder is winst voor heel nederland. Het
idee met prefab beton werd geselecteerd uit 165 inzendingen en beloond
met een half miljoen euro. eenzelfde bedrag is nog gereserveerd voor de tien
beste inzendingen waarmee via onderzoek en pilots de praktische haalbaar
heid en de effecten worden gemeten. als een idee integraal en binnen vijf jaar
daadwerkelijk wordt toegepast, wordt het bedrag uitgekeerd. overigens wil
rijkswaterstaat de innovatieve ideeën ook gebruiken voor andere renovatie
uitdagingen. informatie: www.hurksbeton.nl
innovatieprijs voor snellere renovatie bruggen
cement&betoncentrum heeft de brochure ‘de betonnen Step barrier’ uitgegeven. tot nu toe ontbrak een samen
vattend actueel document waarin de belangrijkste aspecten van betonnen barriers beschreven staan. (Prefab)
betonnen barriers bieden uitkomst daar waar de middenberm smal is en er bijvoorbeeld door wegverbredingspro
jecten ruimte moet worden gezocht. ook bij de wegreconstructies zelf zijn maatregelen nodig waarbij betonnen
barriers hun waarde bewijzen. in nieuwe, permanente situaties op rijkswegen mogen uitsluitend geleidebarriers
van het Stepprofiel (de engelse ‘singleslope’ barrier) worden toegepast. voor tijdelijke situaties, bij werk in uit
voering met een (verlaagde) maximum snelheid van 90 km/uur of lager, zijn ook barriers met het new jerseyprofiel
toegestaan. in de publicatie zijn recente ontwikkelingen over de europese regelgeving voor geleideconstructies,
en1317, beschreven. tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan de duurzaamheidsaspecten van betonnen
voertuigkeringen. voorts is er aandacht voor de voordelen van de betonnen barrier voor de veiligheid (niet of nau
welijks kunnen doorbreken of eroverheen kantelen van auto’s, behoud van functie na aanrijding, veilig voor motor
rijders en wegwerkers), economie (hoge levensduur, hoge dagproductie, onderhoudsarm) en duurzaamheid (geen
uitloging van metalen, recyclebaar, lage co2 waarde, onderhoudsarm, minder emissie als gevolg van onderhouds
werkzaamheden). meer informatie: www.cementenbeton.nl
brochure betonnen voertuigkeringen
uitslag prijsvraag groen beton
44
b:ton juli 2010
45
kort omschreven bestaat de breedplaatvloer uit een vloerelement van gepre
fabriceerd beton, met daar bovenop een laag in het werk gestort gewapend
beton. breedplaat en opstortlaag worden door middel van doorlopende tralie
liggers met elkaar verbonden. na het aanbrengen van leidingen, riolering e.d.
conform de laatste koperswensen, kan de druklaag worden gestort. Zo ontstaat
een monoliet eindproduct dat op zichzelf instaat voor de stijfheid van het ge
bouw. Het is de combinatie van prefab en gestort beton die de breedplaatvloer
in menig project aantrekkelijk is.
Snel en flexibel: met de breedplaatvloer kan snel en economisch worden
gebouwd. Henk Sieben spreekt namens de bfbnproducenten van breedplaat
vloeren: “de breedplaatvloer volgt moeiteloos de contouren van het ontwerp
en is hiermee veel flexibeler dan wordt aangenomen. als er 40 woningen wor
den gebouwd, waarbij de bewoners tot op het laatste moment inspraak heb
ben in de indeling van hun toekomstige woning, is er niemand die roept dat
de breedplaatvloer hiervoor niet geschikt zou zijn. integendeel. Het is dé vloer
om aan flexibele eisen te kunnen voldoen. in combinatie met gestorte wanden,
ontstaat bovendien een perfecte constructieve verbinding.”
dankzij de verwarmde mallen en geconditioneerde omstandigheden is de breed
plaat snel te produceren. in veel gevallen gebeurt dit op een zeer efficiënte manier,
de breedplaatvloer: gebundelde krachten
in geautomatiseerde fabrieken. daarbij worden met moderne automatisering
systemen alle productiespecificaties secuur overgebracht. daarnaast is er binnen
de range aan fabrikanten ook ruimte voor maximale productieflexibiliteit binnen
nietvolledig geautomatiseerde fabrikanten. Zij kunnen gemakkelijk inspringen
op wensen voor vooraf aangebrachte extra voorzieningen in de breedplaatvloer ,
tot en met plenumboxen, valbeveiligingen en verlichtingsrails en spotjes aan de
onderzijde van de breedplaatvloer. ook kunnen leidingen, bijvoorbeeld voor de be
tonkernactivering, reeds in de fabriek op de breedplaatvloeren worden bevestigd.
Geluidisolatie: ook bouwtechnisch bewijst de breedplaatvloer zijn waarde.
onder andere inzake de strenge eisen op het gebied van geluidsisolatie voor
hoogbouw. Hierdoor moet de betonvloer bijna 30 cm dik worden. met een
gewicht dat dan oploopt tot 800 kg/m2 wordt het lastig om zware betonele
menten per as te vervoeren. de combinatie van een relatief lichte breedplaat
vloer met betonmortel uit de directe omgeving biedt vaak uitkomst. daar waar
geluid geen criterium is, gaan de producenten op zoek naar de mogelijkheden
voor gewichtsbesparing. deze zoektocht levert aantrekkelijke varianten op zo
als de bollenplaatvloer, de polyplaatvloer met polystyreen en de airdeckvloer.
Sieben: “de nieuwe varianten lenen zich bij uitstek voor de bouw van parkeer
garages, die grote overspanningen vragen met gebruik van zo weinig mogelijk
kolommen.” ook de ontwikkelingen in de gezondheidszorg vragen om nieuwe
Prefab betonvloeren zijn snel leverbaar, flexibel inzetbaar en beschikken over een constante kwaliteit.
in situ betonvloeren bieden het voordeel dat ze uit één geheel bestaan en dat leidingen, ventilatieka-
nalen en doorvoeren moeiteloos kunnen worden ingestort. De breedplaatvloer combineert deze kwa-
liteiten. Gebundelde krachten in één vloersysteem. door liliane verwoolde
constructiematerialen. met de enorme hoeveelheden kokers en leidingen voor
elektra, water, verwarming en koeling, riolering, luchtbehandeling en meer,
biedt de breedplaatvloer unieke mogelijkheden om deze relatief eenvoudig
aan te leggen.
in 2003 heeft ingenieursbureau dHv in opdracht van de breedplaatproducen
ten gekeken naar de mogelijkheden van een breedplaatvloer zonder zandce
ment dekvloer. dit onderzoek wees uit dat de zandcement dekvloer prima ach
terwege kan blijven, als het betonoppervlak in de bouw wordt nabehandeld,
bijvoorbeeld door deze te vlinderen. deze oplossing is gunstig voor het milieu,
verlaagt de bouwkosten en verbetert de arbeidsomstandigheden.
Besparing op onderstempeling: in de prefab breedplaatelementen be
vindt zich de wapening die de trekkrachten, die in de constructie ontstaan, op
neemt. tijdens de uitvoering van het werk zorgt een tijdelijke onderstempeling
voor ondersteuning van de onderdelen. door een slimme combinatie van al of
niet voorgespannen wapening in de breedplaat en verzwaarde tralieliggers kan
de afstand tussen de stempels worden vergroot. dit zorgt voor een flinke be
sparing. normaliter vraagt het beton in principe 28 dagen om volledig uit te
harden. is dit te lang, dan kan de leverancier van betonmortel spelen met de
verhoudingen en het verhardingsproces versnellen. dit spel heeft betonsamen
Wegwijs in onderstempeling
in een gezamenlijke studie van leveranciers van breedplaten, on
derstempeling en betonmortel zijn besparingsmogelijkheden on
derzocht. Het resultaat is vastgelegd in de brochure ‘optimalisatie
van ondersteuningsconstructies en breedplaatvloeren’, met mede
werking van bfbn/abfab, Stichting Promotie breedplaatvloeren
(StiPb), vSb en het gietbouwcentrum. informatie: www.stipb.nl en
www.abfab.nl
stellingen opgeleverd, waarbij de stempels al na zeven dagen kunnen worden
verwijderd. alle kwaliteiten van de breedplaatvloer staan of vallen bij de juiste
verhoudingen en de juiste toepassing ervan. jan Heuveling, bouwtechnoloog
van de vobn, en remco kerkhoven, communicatiemedewerker vobn: “de
aannemer zal zelf een aantal onderbouwde beslissingen moeten nemen. kiest
hij voor de breedplaatvloer, complete prefab vloer of tunnelgietbouw? de juis
te keuze wordt bepaald door meerdere factoren. Staat hij voor de bouw van een
groot project met seriematige woningbouw, dan ligt tunnelen voor de hand,
andere projecten lenen zich meer voor kalkzandsteenwanden en kanaalplaat
vloeren. Hij kan ook uitkomen op gestorte wanden met breedplaatvloeren.
toonaangevende factoren zijn de tijdslimiet, de omvang van het werk, de hoe
veelheid leidingen in de vloer, de vorm en koperswensen, die tot op het laatste
moment kunnen wijzigen. uiteindelijk is het altijd een kwestie van afwegen en
rekenen.” Zowel de bfbn als het gietbouwcentrum ondersteunen aannemers
hierbij. de aannemer is sterk in het organiseren, terwijl de verschillende bran
cheorganisaties alles weten over bouwen met beton. “ook deze krachten wil
len wij bundelen. tijdens themabijeenkomsten hebben wij alle kwaliteiten aan
tafel en geven we informatie, bijvoorbeeld over de verbinding van wanden en
vloeren of de samenstelling van betonmortel. dan wordt het al een stuk gemak
kelijker om met de beste oplossing te komen tegen de laagst mogelijke totaal
prijs. maar voor die tijd is de keuze voor de breedplaatvloer al lang gemaakt.”
b:ton juli 2010
46
b:ton juli 2010
47
duurzaamheid op alle fronten
Als antwoord op de groeiende aandacht voor duurzaamheid worden voorschriften aangescherpt,
ontwikkelingen gestimuleerd en praktische instrumenten ontwikkeld. juist ook door de Bond van
Fabrikanten van Betonproducten in Nederland (BFBN) en de verenigde betonfabrikanten. “We hebben
forse stappen op weg naar sustainability van prefab beton gezet en zullen die stappen blijven zetten.
Prefab beton scoort in het algemeen goed. Het mag, kan en moet echter beter.” door Paul engelSsustainabilitydurability
cradle to cradle
ir. joost de wijs, adviseur kam en techniek binnen de brancheorganisatie, vindt
alle milieutechnische voordelen van prefab beton geen reden om achterover te
leunen en af te wachten wat nationaal en met name in europees verband aan
regelgeving over sustainability wordt opgetuigd. dit begrip sustainability dekt
de lading beter dan het woord duurzaamheid met zijn meervoudige inhoud van
technische levensduur (durability) en invloed op de toekomst (planet, people,
profit). bovendien omvat sustainability ook sociale aspecten als veiligheid en
arbeidsomstandigheden (people). “Sustainability is veelomvattend. natuurlijk
is het mooi als je straks conform europese normen één integrale beoordeling
van bouwwerken kunt maken. die kant gaan we op. de instrumenten van dit
moment, zoals greencalc, dubocalc, leed, breeam, gPrgebouw, maar ook de
prestatieladder co2 van Prorail, het programma duurzaam inkopen en de cradle
to cradle aanpak, zijn stuk voor stuk tools die duurzaamheid meetbaar maken.
de één meer richting integraal beeld dan de ander. binnen al die instrumenten
wil prefab beton een meer dan geaccepteerde bouwmethode zijn. en dat kan.”
uiteraard kunnen de fabrikanten schermen met een waslijst aan voordelen. te
denken valt aan: minimaal materiaalgebruik (materiaalarm bouwen), geen restaf
val en weinig energieverbruik tijdens de productie, hergebruik van betongranulaat
na de levensfase, lange levensduur, geconditioneerd werken door medewerkers,
schone bouwplaatsen, minder overlast voor omwonenden et cetera. opdrachtge
vers, architecten, constructeurs, aannemers en adviseurs zien in dat hun ambities
op milieugebied haalbaar zijn met prefab beton. Het is natuurlijk niet allemaal
hosanna. joost de wijs accentueert: “de co2 uitstoot van beton kan omlaag. dat
is een dominante factor in elke milieuvergelijking. door het cementgehalte te ver
lagen wordt beton nóg milieuvriendelijker. Het cementgehalte is helaas nu nog
vastgelegd in normen, richtlijnen en voorschriften. de voorgeschreven percenta
ges zijn te hoog en het is technisch mogelijk om deze te verlagen zonder de func
tionele eigenschappen van het prefab beton aan te tasten. door ons op prestaties
te richten en zogenaamde perfomance related design methods toe te passen, kun
je maatwerk in betonsamenstellingen leveren, zowel voor constructieve elemen
ten (gebouwen) als nietconstructieve producten (riolen en wegen).
Functionele eenheid: “de technische commissie van de bfbn heeft haar
pijlen gericht op duurzaam beton. de individuele leden zijn er ook volop mee
bezig, maar omdat het hier veelal om voorschriften gaat, willen wij dit in breed
verband oppakken en aansluiten op nationale en europese ontwikkelingen.”
temeer daar (inter)nationaal steeds meer wordt toegewerkt naar een toetsing
gemeten naar functionele eenheid, waar co2 een onderdeel van is. joost de
wijs vervolgt: “Het is natuurlijk een tekortkoming als je alleen co2 per kg mate
riaal meet. want die kg brugligger gaat wel decennialang mee. je moet de co2
uitstoot bijvoorbeeld in een m2 vloer uitdrukken en daarbij de extra functies
van die vloer, zoals betonkernactivering, betrekken. daarmee maak je gebruik
van de thermische massa van beton. Het is niet een sommetje per onderdeel.
Het is een totaalsom.”
daarom is het ook jammer dat bijvoorbeeld een instrument als de co2 presta
tieladder niet de hele levenscyclus betreft. een huidige positieve trend is dat in
strumenten als greencalc, dubocalc, breeamnl en gebouw gPr wél die hele
levenscyclus (willen) bestrijken. dat opent de weg naar een eerlijk vergelijk. nu
bovendien ook de input voor die rekenprogramma’s aan kwaliteit en eerlijkheid
wint, wordt het getouwtrek tussen materialen en bouwmethoden minder. joost
de wijs is enthousiast over de milieu relevante Product informatie (mrPi) die vol
gens de nen 8006 op productniveau de lcadata op een eerlijke en verifieerbare
wijze bepaalt. maar een levenscyclusanalyse van een product heeft pas werkelijke
waarde als die op projectniveau wordt bekeken. “er wordt nu mede op initiatief
van vrom gewerkt aan het rekenen op projectniveau, mede in het licht van het
nieuwe bouwbesluit dat eraan komt. daarnaast staan we aan de vooravond van
een uniforme nationale database waarin deze bredere mrPiinformatie wordt
opgeslagen. Stichting bouwkwaliteit gaat de informatie beheren en toetsen. op
dat moment heb je een uitgangssituatie die het mogelijk maakt om per gebouw
alle bouwproducten te vergelijken gedurende hun levensfase in dat project. als je
dan ook nog kostprijsmodellen eraan koppelt, kun je berekenen wat een gebouw
de maatschappij aan milieueffecten oplevert of kost.”
Succesvolle initiatieven: dat echte, zuivere rekenen komt eraan. de
prefab betonindustrie heeft zijn branchegemiddelde getallen beschikbaar.
“individuele fabrikanten kunnen daar nog een schepje bovenop doen. maar
dat moet dan wel weer objectief worden aangetoond. Het is goed dat wij
straks een eerlijke vergelijking kunnen maken en ook met z’n allen een extra
stap richting sustainability zetten in europees verband (via de eu technische
commissie 350). deze acties laten nog genoeg ruimte voor branches voor
hun specifieke kwaliteiten. Zo kijken wij bij onze branche naar extra herge
bruik van betongranulaat. voorts besteden wij veel aandacht aan veiligheid
en arbeidsomstandigheden. we organiseren workshops voor de leden, on
der andere verzorgd door keurcompany/arboned en aboma+keboma over
veiligheid en door vast en Zeker over ladingzekering. in samenwerking met
de arbeidsinspectie en de vakbonden is de arbocatalogus opgesteld, als lei
draad voor het functioneren van de lidfabrikanten. Succesvolle initiatieven
die de branche helpen versterken.”
waar op het gebied van milieu en duurzaamheid menigeen door de bomen het
bos niet meer zag zoveel initiatieven, instrumenten, vergelijkingen en voor
schriften zijn er de afgelopen jaren verschenen daar lijkt nu zicht te komen op
eerlijke en integrale beoordelingen van producten en bouwmethoden in hun
functionele eenheden. alles wordt meegewogen. aan de prefab betonindus
trie de schone taak om de sterke punten te waarborgen en de zwakkere punten
te verbeteren. dan is de uitkomst van de totaalsom: goed » beter » best.
b:ton juli 2010
48
b:ton juli 2010
49
Heijmans realiseert tussensteunpunten in één weekend.
Prefab betonbouw bevordert doorstroom a2
manier van bouwen met veel in het werk gestorte onderdelen duurt dikwijls
een aantal maanden. om de doorstroom optimaal te houden, besloten wij
om de tussenpijlers van prefab onderdelen te maken en deze ter plaatse in
elkaar te voegen. voor het monteren van deze onderdelen was wel een tijde
lijke totale afsluiting van de a2 nodig, gedurende één weekend, van vrijdag
avond tot maandagmorgen. er werd 24 uur per etmaal gewerkt.”
innovatieve pijlers: de nieuwe bouwmethode van een tussensteun
punt verliep, na het maken van de elementen in de bekistingsfabriek van
Heijmans in meppel, als volgt: na het opschonen van de middenberm werd
er een tijdelijk grondkerend scherm in de grond aangebracht. vervolgens
ontgroef de aannemer de bouwkuip en heide de prefab funderingspalen. in
de bouwkuip en rondom de prefab palen plaatsten de bouwplaatsmedewer
kers een prefab betonnen bak die als bekisting van de pijlerfundatie dienst
deed. in deze bak werd vooraf de wapening aangebracht, waarna boven
op de paalfundatie een tijdelijke staalconstructie werd gemonteerd. deze
staalconstructie ondersteunde de prefab kolommen en de prefab onder
slagbalk vooraf aan het storten van de betonspecie.
de exacte positie van kolommen en onderslagbalk werd afgesteld met be
hulp van hydraulische vijzels. een extra uitdaging hierbij vormde de door
de architect bedachte scheefstand van de kolommen. na het stellen van de
prefab onderdelen van de pijler werden de betonnen bak op maaiveldniveau
en de verbindingen tussen kolommen en onderslagbalk volgestort met be
tonspecie. na het verharden van het beton nam Heijmans de tijdelijke staal
constructie weg. de pijler was hiermee zelfdragend en functioneel gereed.
Succesvolle methode: de keuze om de middenpijlers in prefab te maken
bleek een succes. “in één weekend in september 2008 en één weekend in
november 2009 bouwden we op vier verschillende locaties middensteun
punten met de nieuwe methode,” zegt projectleider van goethem: “in to
taal zijn zeven ondersteuningsconstructies gemaakt op deze manier, waar
van één buiten het verkeer om. Het eerste weekend verrezen er twee pijlers
en in het tweede weekend waren dit er vier. natuurlijk zijn de kosten voor
het continue nacht en weekendwerk en de bijbehorende zware transpor
ten en het benodigde reservematerieel hoog. Hier staan minderkosten voor
verkeersmaatregelen tegenover die anders bij een klassiek middeneiland
nodig zouden zijn.
de waardering van de geringe verkeershinder voor de dagelijkse weggebrui
ker bleek doorslaggevend. ik ben benieuwd wat komende civiel technische
ontwikkelingen brengen. misschien bouwen we straks een heel viaduct in
één lang weekend.” met prefab beton moet dat tot de mogelijkheden be
horen.
Vogelprint: behalve voor de constructieve onderdelen, gebruikte Heijmans
ook prefab beton voor de onderdelen die zorgdragen voor de esthetische ele
menten van de kunstwerken. dit zijn 120 schaalelementen die het talud af
schermen. Hierin verwerkte de prefab betonleverancier een vogelprint. deze
escherachtige panelen, die ook in de landhoofden en geluidsschermen zijn
verwerkt, komen over een groot deel van het snelwegtraject a2 voor. bestcon
b.v., een werkmaatschappij van Heijmans, levert naast deze beeldbepalende
betonelementen ook de 108 betonnen verkeersbarriers.
de vernieuwde snelweg moet volgens de opdrachtgever rijkswaterstaat,
behalve voor een betere doorstroom, ook zorgen voor een grotere verkeers
veiligheid. Het gaat, afhankelijk van de bestaande situatie, om een verbreding
van 2x2 of 2x3 naar 2x4 rijstroken. de opdracht voor aannemer Heijmans
omvat de aanleg van asfalt, kunstwerken, geluidsschermen, markeringen,
dynamisch verkeersmanagement, geleiderails en verlichting. de meeste
viaducten over de a2 worden opnieuw aangelegd en ook de bruggen in de a2
worden vernieuwd.
michel van goethem is als projectleider bij Heijmans beton en waterbouw in
tensief bij de snelwegverbreding betrokken. Hij zegt over de bouw van de tien
Doorstromend verkeer: in september 2007
begon Heijmans met de grondwerkzaamhe
den voor de wegverbreding tussen deil en
everdingen. van de tien kunstwerken is nu
ruim de helft gereed. Spanbeton levert de
656 prefab brugliggers. eind 2010 staat de
eindoplevering van dit wegenbouwproject ge
pland. de bouwer nam de opdracht aan voor
85 miljoen euro. omdat het werk uitbreidde,
steeg de aanneemsom naar ongeveer 120
miljoen euro. opdrachtgever rijkswaterstaat
liet bij de aanbesteding van het werk behalve
de prijs ook de beperking van verkeershinder
meespelen. Het verkeer diende zoveel moge
lijk door te stromen tijdens het bouwproces.
Hierover zegt arco meerkerk, disciplineleider
van Heijmans infra geintegreerde Projecten: “Het aantal keer afsluiten
van een vluchtstrook en het gedwongen verlagen van de snelheid leverde
een boete op. na het verlenen van de opdracht verzocht rijkswaterstaat
Heijmans om de verkeershinder verder terug te brengen. daaruit ont
stond een nieuwe manier van werken.” van goethem vult zijn collega aan
en zegt: “normaalgesproken krijg je bij het bouwen van een viaduct een
soort eiland op de snelweg om het middensteunpunt te kunnen bouwen.
een dergelijke bouwmethode brengt versmalde rijstroken met zich mee en
allerlei soorten hinderlijk in en uitvoegend bouwverkeer. de traditionele
Weggebruikers van de A2 tussen de knooppunten Everdingen en Deil staan vaak in de file. Rijkswaterstaat
werkt daarom samen met aannemer Heijmans aan een snelwegverbreding. Om het verkeer zo min
mogelijk te hinderen, is gekozen om kunstwerken grotendeels in prefab beton uit te voeren. De aannemer
ontwikkelde een manier om een aantal viaductsteunpunten in één weekend te maken. Dit zou met een
traditionele bouwmethode ongeveer veertig werkdagen vergen. in combinatie met de toepassing van prefab
betonliggers wordt zo flinke tijdwinst geboekt in het uitvoeringsproces. door martijn van den bouwHuijSen
kunstwerken: “we kozen voor prefab beton
omdat er beperkte werkruimte is langs de
snelweg a2. bovendien moet het verkeer zo
veel mogelijk kunnen doorstromen tijdens de
bouw. alle dekconstructies van de kunstwer
ken tussen deil en everdingen voeren we daar
om in prefab beton uit, behalve één ecoduct.
Het bleek economischer en technisch eenvou
diger om de ingewikkelde getailleerde vorm
van deze natuurbrug in het werk te storten.”
50 51
b:ton juli 2010b:ton juli 2010
ZiP en viPBij de verbreding van de A2 tussen Holendrecht en Maarssen zijn in opdracht van Rijkswaterstaat ter plaatse van
de kruising met de N201 bij Vinkeveen twee nieuwe viaducten gerealiseerd. Elk viaduct telt 8 overspanningen van
circa 29 tot 38 meter. Bij de kortere overspanningen van 30 meter worden ViP-liggers met een tussenruimte van
1 meter geplaatst, waarop gewapend betonnen bekistingsplaten zijn aangebracht. Spanbeton heeft in opdracht
van Van Hattum & Blankevoort vorig jaar de engineering, levering en montage van de ZiP- en ViP-liggers voor de
dekken van de viaducten verzorgd, evenals de logistieke organisatie van de bekistingsplaten.
52 53
b:ton juli 2010 b:ton juli 2010
Appel Beton Opmeer bvT 0226 - 351877
E [email protected] www.appelbeton.nl
Appel Beton. Partnerschap met perspectief.
Op zoek naar de beste basis voor uw project? Naast ons brede assortiment standaard prefab funderingen bieden we ook maatwerk oplossingen. We zijn gespecialiseerd in het creatief meedenken in projecten, om zo samen met onze klanten, tot optimale resultaten te komen.
colofon:bfbn
Postbus 194
3440 ad woerden
tel: 0348 484484
fax: 0348 484450
email: [email protected]
internet: www.bfbn.nl en www.bton.nl
Secretariaat:
bfbn, drs. j.m. van der wurf
Hoofdredactie:
Paul engels
Redactie:
volcano creatieve communicatie
en bfbn
Redactiecommissie:
mevr. H. de kruijf
j. Hoeben
ing. S.j. de boer
r. Heijnen
drs. ing. b.j.w.m. van melick
ir. a.P. Pielkenrood
mevr. c. Zwijsen
uitgever:
volcano creatieve communicatie
Postbus 4768, 4803 et breda
tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40
bladmanager: kostas Sfirtsis
traffic: marloes boogaard
Concept/vormgeving & productie:
volcano creatieve communicatie
bas eijkelkamp
victor de Zeeuw
Advertentie exploitatie:
volcano creatieve communicatie
Postbus 4768, 4803 et breda
tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40
kostas Sfirtsis
Fotografie/illustraties:
Picture Productions
Studio Seven
ineke key fotografie
grace tan
Henk Snaterse
Aan B:ton werkten mee:
auteurs:
Paul engels
liliane verwoolde
martijn van den bouwhuijsen
Siebe bakker
Pieter de boer
Siebe de boer
rogier van vught
Lichtende voorbeeldenvan innovatief vakmanschapVaak vormt een simpel idee het startpunt voor technische vindingen die er echt toe doen. De professionals in de laboratoria van Tillman weten er alles van. Al vele jaren bewijzen zij, dat innovatief vakmanschap leidt tot hightech vernieuwingen op het gebied van slimme, duur-zame en grensverleggende hulpstoffen voor beton en mortel. Tillman is oer-Hollands, maar actief over de hele wereld. Intensieve contacten met nationale en internationale afnemers zorgenervoor dat we continu ons licht kunnen laten schijnen op de specifieke wensen en eisen van ondernemers in uiteenlopende branches. En dat leidt keer op keer tot verrassende, verfrissende énverhelderende oplossingen die een lichtend voorbeeld zijn in de markt voor chemische bouwstoffen.
g
b:ton juli 2010
54
Alles loopt op bolletjes
®
Alles loopt op bolletjes
Met vloeren van BubbleDeck® loopt voor iedereen alles op bolletjes. Aannemers zijn gecharmeerd van de vlakke constructie, het 35% lagere gewicht, de korte bouwtijd en de enorme flexibiliteit. Architecten waarderen de enorme vorm- en ontwerpvrijheid, de duurzaamheid en de milieuvriendelijkheid. En voor constructeurs is het vooral prettig dat een BubbleDeck® bollenplaatvloer eenmaal samengesteld geheel zelfdragend is. Balken zijn dus niet nodig. Daardoor is de constructiehoogte van de verdiepingsvloeren minimaal, kunnen de leidingen van de gebouwinstallaties vrij en in alle richtingen lopen en kan de bouwkundige detaillering eenvoudig blijven.
www.bubbledeck.nl
1008782 BubbleDeck Advertentie 225x297+5mm v 2.indd 1 01-07-2010 15:02:05