Download - Program nauczania wraz z planem wynikowym
Program nauczania wraz z planem wynikowym
Krakoacutew 2012R
Z Kam or
Szkoła ponadgimnazjalnazakres podstawowy
Spis treści
Wstęp 5
I Ogoacutelne założenia programu 6
II Cele nauczania fizyki na poziomie podstawowym 7
III Treści kształcenia 8
IV Ogoacutelny rozkład materiału nauczania 9
V Szczegoacutełowy rozkład materiału nauczania 10
VI Cele operacyjne czyli plan wynikowy 12
VII Procedury osiągania celoacutew 23
VIII Propozycje metod oceny osiągnięć ucznioacutew 28
5
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
WSTĘP
Przedstawiamy program przeznaczony do pracy z podręcznikiem Świat fizyki Podręcznik dla szkoacuteł ponadgimnazjalnych Zakres podstawowy (red Maria Fiałkowska)
Zgodnie z nową Podstawą programową nauczanie fizyki w zakresie podstawowym na IV etapie edukacyjnym jest kontynuacją procesu kształcenia realizowanego w gimnazjum i kończy obowiązkowy dla każdego ucznia cykl uczenia się tego przedmiotu
Treści nauczania fizyki w zakresie podstawowym w pierwszej klasie szkoły ponadgimna-zjalnej zostały zawężone do trzech działoacutew
1 Grawitacja i elementy astronomii2 Fizyka atomowa3 Fizyka jądrowa
W Podstawie programowej do IV etapu edukacyjnego (zakres rozszerzony) nie przewidzia-no powtarzania i uzupełniania zagadnień z astronomii i fizyki jądrowej W naszym progra-mie i podręczniku zaproponowano więc taki sposoacuteb ich omawiania w kursie podstawowym by uczeń ktoacutery wybierze fizykę jako przedmiot dalszej nauki był w pełni przygotowany do zdawania egzaminu maturalnego z tego przedmiotu
Roacutewnocześnie dołożono starań aby w maksymalnym stopniu zainteresować wszystkich ucznioacutew omawianymi zagadnieniami i zachęcić do kontynuowania nauki fizyki na poziomie rozszerzonym
W trosce o jak najlepszą i jak najbardziej efektywną realizację programu nauczania przy-gotowano multimedialną obudowę podręcznika i dodatkowe materiały dydaktyczne Szcze-goacutełowe informacje na ten temat zamieszczono w Poradniku dla nauczycieli
6
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
I OGOacuteLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU
1 Zgodnie z Ramowym planem nauczania na kształcenie podstawowe w zakresie przed-miotu fizyka w szkołach ponadgimnazjalnych przeznaczono 30 godzin Prezentowany program można zrealizować w tej liczbie godzin
2 Program służy realizacji obowiązującej Podstawy programowej na wybranych możliwie łatwych i interesujących treściach Obejmuje on rozwinięcie wszystkich haseł zawartych w Podstawie programowej przedmiotu fizyka IV etap edukacyjny ndash zakres podstawowy
3 Program można realizować zaroacutewno z uczniami liceum ogoacutelnokształcącego i techni-kum jak i uczniami szkoacuteł zawodowych Zgodnie z ideą reformy nauczanie fizyki w za-kresie podstawowym powinno być ściśle powiązane ze znaną uczniom rzeczywistością i przygotować ich do samodzielnego uzupełnienia wiedzy przyrodniczej do czytania ze zrozumieniem tekstoacutew popularnonaukowych do rozumnego i krytycznego odbioru informacji medialnych do sprawnego funkcjonowania w świecie opanowanym przez technikę i do świadomego korzystania ze zdobyczy cywilizacji
4 Prezentując zamierzone osiągnięcia ucznioacutew do niezbędnego minimum ograniczono liczbę informacji do zapamiętania czyli tzw wiedzę bierną Kierowano się przy tym za-sadą że wiedza powinna być operatywna i służyć do
bull wyjaśniania podstawowych zjawisk otaczającej nas przyrody bull wyjaśniania zasady działania omawianych urządzeń bull rozwiązywania problemoacutew stymulujących ogoacutelny rozwoacutej ucznia
5 Aby nauczanie fizyki mogło się przyczynić znacząco do wypełnienia zadań przypisa-nych zreformowanej szkole należy stosować takie metody pracy z uczniami ktoacutere będą wyzwalały ich aktywność rozwijały zainteresowanie wiedzą przyrodniczą kształtowały umiejętności uczenia się i samokontroli
6 Zadaniem szkoły jest stworzenie uczniom odpowiednich warunkoacutew do samodzielne-go zdobywania informacji z roacuteżnych źroacutedeł poprzez zapewnienie możliwości korzysta-nia z Internetu i dostępu do literatury popularnonaukowej oraz czasopism (np bdquoFotonrdquo bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo)
7
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
II CELE NAUCZANIA FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM
Cel strategicznyZnaczący udział wiedzy o przyrodzie i umiejętności kształtowanych podczas uczenia się fizy-ki oraz astronomii w ogoacutelnym wykształceniu Polaka
Cele ogoacutelne programu1 Zapewnienie uczniom trwałej ogoacutelnej wiedzy z zakresu fizyki i astronomii2 Stymulowanie ogoacutelnego rozwoju intelektualnego ucznia3 Kształtowanie charakteru i postawy
Ogoacutelne cele edukacyjne1 Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wyni-
kająca z niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza2 Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodni-
czymi3 Przygotowanie do rozumnego odbioru i oceny informacji a także odważnego podejmo-
wania dyskusji i formułowania opinii4 Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki medycyny ekologii jej związku z roacuteżnymi
dziedzinami działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery za-wodowej
5 Zainteresowanie fizyką kosmologią i tajemnicami przyrody
Cele poznawcze kształcące społeczne i wychowawcze1 Kształtowanie umiejętności obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astrono-
micznych2 Rozwijanie umiejętności planowania i wykonywania prostych doświadczeń formu-
łowania wynikających z nich wnioskoacutew oraz opisywania ze zrozumieniem metod ba-dawczych stosowanych w fizyce i astronomii (w zakresie zagadnień objętych podstawą programową)
3 Kształtowanie umiejętności opisywania zjawisk fizycznych i rozwiązywania problemoacutew fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem prostych technik matematycznych
4 Rozwijanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną do zbierania da-nych ich przetwarzania oraz modelowania zjawisk fizycznych
5 Budzenie szacunku do przyrody i podziwu dla jej piękna6 Rozwijanie zainteresowania otaczającym światem i motywacji do zdobywania wiedzy7 Kształtowanie aktywnej postawy wobec problemoacutew społecznych wynikających z rozwo-
ju techniki i nowych technologii8 Rozwijanie umiejętności wspoacutełpracy w zespole przestrzegania reguł wspoacutełodpowie-
dzialności za sukcesy i porażki wzajemnej pomocy9 Ukształtowanie takich cech jak dociekliwość rzetelność wytrwałość i upoacuter w dążeniu do
celu systematyczność dyscyplina wewnętrzna i samokontrola
8
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
III TREŚCI KSZTAŁCENIA
1 Grawitacja bull Trochę historii czyli o odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona bull O Newtonie i prawie powszechnej grawitacji bull Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych bull O ruchu po okręgu i jego przyczynie bull Siła grawitacji jako siła dośrodkowa bull III prawo Keplera bull Ruchy satelitoacutew bull Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości
2 Astronomia bull Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd bull Księżyc ndash nasz naturalny satelita bull Świat planet
3 Fizyka atomowa bull Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne bull O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i bdquowizytoacutewkachrdquo pierwiastkoacutew czyli ich wid-
mach liniowych bull Model Bohra budowy atomu wodoru
4 Fizyka jądrowa bull Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości bull Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie promieniowania na
organizmy żywe bull Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego bull Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego bull Energia wiązania Reakcja rozszczepienia bull Bomba atomowa energetyka jądrowa bull Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa
5 Świat galaktyk bull Nasza Galaktyka bull Inne galaktyki bull Prawo Hubblersquoa bull Teoria Wielkiego Wybuchu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
Spis treści
Wstęp 5
I Ogoacutelne założenia programu 6
II Cele nauczania fizyki na poziomie podstawowym 7
III Treści kształcenia 8
IV Ogoacutelny rozkład materiału nauczania 9
V Szczegoacutełowy rozkład materiału nauczania 10
VI Cele operacyjne czyli plan wynikowy 12
VII Procedury osiągania celoacutew 23
VIII Propozycje metod oceny osiągnięć ucznioacutew 28
5
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
WSTĘP
Przedstawiamy program przeznaczony do pracy z podręcznikiem Świat fizyki Podręcznik dla szkoacuteł ponadgimnazjalnych Zakres podstawowy (red Maria Fiałkowska)
Zgodnie z nową Podstawą programową nauczanie fizyki w zakresie podstawowym na IV etapie edukacyjnym jest kontynuacją procesu kształcenia realizowanego w gimnazjum i kończy obowiązkowy dla każdego ucznia cykl uczenia się tego przedmiotu
Treści nauczania fizyki w zakresie podstawowym w pierwszej klasie szkoły ponadgimna-zjalnej zostały zawężone do trzech działoacutew
1 Grawitacja i elementy astronomii2 Fizyka atomowa3 Fizyka jądrowa
W Podstawie programowej do IV etapu edukacyjnego (zakres rozszerzony) nie przewidzia-no powtarzania i uzupełniania zagadnień z astronomii i fizyki jądrowej W naszym progra-mie i podręczniku zaproponowano więc taki sposoacuteb ich omawiania w kursie podstawowym by uczeń ktoacutery wybierze fizykę jako przedmiot dalszej nauki był w pełni przygotowany do zdawania egzaminu maturalnego z tego przedmiotu
Roacutewnocześnie dołożono starań aby w maksymalnym stopniu zainteresować wszystkich ucznioacutew omawianymi zagadnieniami i zachęcić do kontynuowania nauki fizyki na poziomie rozszerzonym
W trosce o jak najlepszą i jak najbardziej efektywną realizację programu nauczania przy-gotowano multimedialną obudowę podręcznika i dodatkowe materiały dydaktyczne Szcze-goacutełowe informacje na ten temat zamieszczono w Poradniku dla nauczycieli
6
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
I OGOacuteLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU
1 Zgodnie z Ramowym planem nauczania na kształcenie podstawowe w zakresie przed-miotu fizyka w szkołach ponadgimnazjalnych przeznaczono 30 godzin Prezentowany program można zrealizować w tej liczbie godzin
2 Program służy realizacji obowiązującej Podstawy programowej na wybranych możliwie łatwych i interesujących treściach Obejmuje on rozwinięcie wszystkich haseł zawartych w Podstawie programowej przedmiotu fizyka IV etap edukacyjny ndash zakres podstawowy
3 Program można realizować zaroacutewno z uczniami liceum ogoacutelnokształcącego i techni-kum jak i uczniami szkoacuteł zawodowych Zgodnie z ideą reformy nauczanie fizyki w za-kresie podstawowym powinno być ściśle powiązane ze znaną uczniom rzeczywistością i przygotować ich do samodzielnego uzupełnienia wiedzy przyrodniczej do czytania ze zrozumieniem tekstoacutew popularnonaukowych do rozumnego i krytycznego odbioru informacji medialnych do sprawnego funkcjonowania w świecie opanowanym przez technikę i do świadomego korzystania ze zdobyczy cywilizacji
4 Prezentując zamierzone osiągnięcia ucznioacutew do niezbędnego minimum ograniczono liczbę informacji do zapamiętania czyli tzw wiedzę bierną Kierowano się przy tym za-sadą że wiedza powinna być operatywna i służyć do
bull wyjaśniania podstawowych zjawisk otaczającej nas przyrody bull wyjaśniania zasady działania omawianych urządzeń bull rozwiązywania problemoacutew stymulujących ogoacutelny rozwoacutej ucznia
5 Aby nauczanie fizyki mogło się przyczynić znacząco do wypełnienia zadań przypisa-nych zreformowanej szkole należy stosować takie metody pracy z uczniami ktoacutere będą wyzwalały ich aktywność rozwijały zainteresowanie wiedzą przyrodniczą kształtowały umiejętności uczenia się i samokontroli
6 Zadaniem szkoły jest stworzenie uczniom odpowiednich warunkoacutew do samodzielne-go zdobywania informacji z roacuteżnych źroacutedeł poprzez zapewnienie możliwości korzysta-nia z Internetu i dostępu do literatury popularnonaukowej oraz czasopism (np bdquoFotonrdquo bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo)
7
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
II CELE NAUCZANIA FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM
Cel strategicznyZnaczący udział wiedzy o przyrodzie i umiejętności kształtowanych podczas uczenia się fizy-ki oraz astronomii w ogoacutelnym wykształceniu Polaka
Cele ogoacutelne programu1 Zapewnienie uczniom trwałej ogoacutelnej wiedzy z zakresu fizyki i astronomii2 Stymulowanie ogoacutelnego rozwoju intelektualnego ucznia3 Kształtowanie charakteru i postawy
Ogoacutelne cele edukacyjne1 Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wyni-
kająca z niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza2 Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodni-
czymi3 Przygotowanie do rozumnego odbioru i oceny informacji a także odważnego podejmo-
wania dyskusji i formułowania opinii4 Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki medycyny ekologii jej związku z roacuteżnymi
dziedzinami działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery za-wodowej
5 Zainteresowanie fizyką kosmologią i tajemnicami przyrody
Cele poznawcze kształcące społeczne i wychowawcze1 Kształtowanie umiejętności obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astrono-
micznych2 Rozwijanie umiejętności planowania i wykonywania prostych doświadczeń formu-
łowania wynikających z nich wnioskoacutew oraz opisywania ze zrozumieniem metod ba-dawczych stosowanych w fizyce i astronomii (w zakresie zagadnień objętych podstawą programową)
3 Kształtowanie umiejętności opisywania zjawisk fizycznych i rozwiązywania problemoacutew fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem prostych technik matematycznych
4 Rozwijanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną do zbierania da-nych ich przetwarzania oraz modelowania zjawisk fizycznych
5 Budzenie szacunku do przyrody i podziwu dla jej piękna6 Rozwijanie zainteresowania otaczającym światem i motywacji do zdobywania wiedzy7 Kształtowanie aktywnej postawy wobec problemoacutew społecznych wynikających z rozwo-
ju techniki i nowych technologii8 Rozwijanie umiejętności wspoacutełpracy w zespole przestrzegania reguł wspoacutełodpowie-
dzialności za sukcesy i porażki wzajemnej pomocy9 Ukształtowanie takich cech jak dociekliwość rzetelność wytrwałość i upoacuter w dążeniu do
celu systematyczność dyscyplina wewnętrzna i samokontrola
8
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
III TREŚCI KSZTAŁCENIA
1 Grawitacja bull Trochę historii czyli o odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona bull O Newtonie i prawie powszechnej grawitacji bull Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych bull O ruchu po okręgu i jego przyczynie bull Siła grawitacji jako siła dośrodkowa bull III prawo Keplera bull Ruchy satelitoacutew bull Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości
2 Astronomia bull Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd bull Księżyc ndash nasz naturalny satelita bull Świat planet
3 Fizyka atomowa bull Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne bull O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i bdquowizytoacutewkachrdquo pierwiastkoacutew czyli ich wid-
mach liniowych bull Model Bohra budowy atomu wodoru
4 Fizyka jądrowa bull Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości bull Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie promieniowania na
organizmy żywe bull Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego bull Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego bull Energia wiązania Reakcja rozszczepienia bull Bomba atomowa energetyka jądrowa bull Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa
5 Świat galaktyk bull Nasza Galaktyka bull Inne galaktyki bull Prawo Hubblersquoa bull Teoria Wielkiego Wybuchu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
5
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
WSTĘP
Przedstawiamy program przeznaczony do pracy z podręcznikiem Świat fizyki Podręcznik dla szkoacuteł ponadgimnazjalnych Zakres podstawowy (red Maria Fiałkowska)
Zgodnie z nową Podstawą programową nauczanie fizyki w zakresie podstawowym na IV etapie edukacyjnym jest kontynuacją procesu kształcenia realizowanego w gimnazjum i kończy obowiązkowy dla każdego ucznia cykl uczenia się tego przedmiotu
Treści nauczania fizyki w zakresie podstawowym w pierwszej klasie szkoły ponadgimna-zjalnej zostały zawężone do trzech działoacutew
1 Grawitacja i elementy astronomii2 Fizyka atomowa3 Fizyka jądrowa
W Podstawie programowej do IV etapu edukacyjnego (zakres rozszerzony) nie przewidzia-no powtarzania i uzupełniania zagadnień z astronomii i fizyki jądrowej W naszym progra-mie i podręczniku zaproponowano więc taki sposoacuteb ich omawiania w kursie podstawowym by uczeń ktoacutery wybierze fizykę jako przedmiot dalszej nauki był w pełni przygotowany do zdawania egzaminu maturalnego z tego przedmiotu
Roacutewnocześnie dołożono starań aby w maksymalnym stopniu zainteresować wszystkich ucznioacutew omawianymi zagadnieniami i zachęcić do kontynuowania nauki fizyki na poziomie rozszerzonym
W trosce o jak najlepszą i jak najbardziej efektywną realizację programu nauczania przy-gotowano multimedialną obudowę podręcznika i dodatkowe materiały dydaktyczne Szcze-goacutełowe informacje na ten temat zamieszczono w Poradniku dla nauczycieli
6
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
I OGOacuteLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU
1 Zgodnie z Ramowym planem nauczania na kształcenie podstawowe w zakresie przed-miotu fizyka w szkołach ponadgimnazjalnych przeznaczono 30 godzin Prezentowany program można zrealizować w tej liczbie godzin
2 Program służy realizacji obowiązującej Podstawy programowej na wybranych możliwie łatwych i interesujących treściach Obejmuje on rozwinięcie wszystkich haseł zawartych w Podstawie programowej przedmiotu fizyka IV etap edukacyjny ndash zakres podstawowy
3 Program można realizować zaroacutewno z uczniami liceum ogoacutelnokształcącego i techni-kum jak i uczniami szkoacuteł zawodowych Zgodnie z ideą reformy nauczanie fizyki w za-kresie podstawowym powinno być ściśle powiązane ze znaną uczniom rzeczywistością i przygotować ich do samodzielnego uzupełnienia wiedzy przyrodniczej do czytania ze zrozumieniem tekstoacutew popularnonaukowych do rozumnego i krytycznego odbioru informacji medialnych do sprawnego funkcjonowania w świecie opanowanym przez technikę i do świadomego korzystania ze zdobyczy cywilizacji
4 Prezentując zamierzone osiągnięcia ucznioacutew do niezbędnego minimum ograniczono liczbę informacji do zapamiętania czyli tzw wiedzę bierną Kierowano się przy tym za-sadą że wiedza powinna być operatywna i służyć do
bull wyjaśniania podstawowych zjawisk otaczającej nas przyrody bull wyjaśniania zasady działania omawianych urządzeń bull rozwiązywania problemoacutew stymulujących ogoacutelny rozwoacutej ucznia
5 Aby nauczanie fizyki mogło się przyczynić znacząco do wypełnienia zadań przypisa-nych zreformowanej szkole należy stosować takie metody pracy z uczniami ktoacutere będą wyzwalały ich aktywność rozwijały zainteresowanie wiedzą przyrodniczą kształtowały umiejętności uczenia się i samokontroli
6 Zadaniem szkoły jest stworzenie uczniom odpowiednich warunkoacutew do samodzielne-go zdobywania informacji z roacuteżnych źroacutedeł poprzez zapewnienie możliwości korzysta-nia z Internetu i dostępu do literatury popularnonaukowej oraz czasopism (np bdquoFotonrdquo bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo)
7
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
II CELE NAUCZANIA FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM
Cel strategicznyZnaczący udział wiedzy o przyrodzie i umiejętności kształtowanych podczas uczenia się fizy-ki oraz astronomii w ogoacutelnym wykształceniu Polaka
Cele ogoacutelne programu1 Zapewnienie uczniom trwałej ogoacutelnej wiedzy z zakresu fizyki i astronomii2 Stymulowanie ogoacutelnego rozwoju intelektualnego ucznia3 Kształtowanie charakteru i postawy
Ogoacutelne cele edukacyjne1 Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wyni-
kająca z niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza2 Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodni-
czymi3 Przygotowanie do rozumnego odbioru i oceny informacji a także odważnego podejmo-
wania dyskusji i formułowania opinii4 Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki medycyny ekologii jej związku z roacuteżnymi
dziedzinami działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery za-wodowej
5 Zainteresowanie fizyką kosmologią i tajemnicami przyrody
Cele poznawcze kształcące społeczne i wychowawcze1 Kształtowanie umiejętności obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astrono-
micznych2 Rozwijanie umiejętności planowania i wykonywania prostych doświadczeń formu-
łowania wynikających z nich wnioskoacutew oraz opisywania ze zrozumieniem metod ba-dawczych stosowanych w fizyce i astronomii (w zakresie zagadnień objętych podstawą programową)
3 Kształtowanie umiejętności opisywania zjawisk fizycznych i rozwiązywania problemoacutew fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem prostych technik matematycznych
4 Rozwijanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną do zbierania da-nych ich przetwarzania oraz modelowania zjawisk fizycznych
5 Budzenie szacunku do przyrody i podziwu dla jej piękna6 Rozwijanie zainteresowania otaczającym światem i motywacji do zdobywania wiedzy7 Kształtowanie aktywnej postawy wobec problemoacutew społecznych wynikających z rozwo-
ju techniki i nowych technologii8 Rozwijanie umiejętności wspoacutełpracy w zespole przestrzegania reguł wspoacutełodpowie-
dzialności za sukcesy i porażki wzajemnej pomocy9 Ukształtowanie takich cech jak dociekliwość rzetelność wytrwałość i upoacuter w dążeniu do
celu systematyczność dyscyplina wewnętrzna i samokontrola
8
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
III TREŚCI KSZTAŁCENIA
1 Grawitacja bull Trochę historii czyli o odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona bull O Newtonie i prawie powszechnej grawitacji bull Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych bull O ruchu po okręgu i jego przyczynie bull Siła grawitacji jako siła dośrodkowa bull III prawo Keplera bull Ruchy satelitoacutew bull Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości
2 Astronomia bull Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd bull Księżyc ndash nasz naturalny satelita bull Świat planet
3 Fizyka atomowa bull Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne bull O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i bdquowizytoacutewkachrdquo pierwiastkoacutew czyli ich wid-
mach liniowych bull Model Bohra budowy atomu wodoru
4 Fizyka jądrowa bull Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości bull Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie promieniowania na
organizmy żywe bull Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego bull Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego bull Energia wiązania Reakcja rozszczepienia bull Bomba atomowa energetyka jądrowa bull Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa
5 Świat galaktyk bull Nasza Galaktyka bull Inne galaktyki bull Prawo Hubblersquoa bull Teoria Wielkiego Wybuchu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
6
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
I OGOacuteLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU
1 Zgodnie z Ramowym planem nauczania na kształcenie podstawowe w zakresie przed-miotu fizyka w szkołach ponadgimnazjalnych przeznaczono 30 godzin Prezentowany program można zrealizować w tej liczbie godzin
2 Program służy realizacji obowiązującej Podstawy programowej na wybranych możliwie łatwych i interesujących treściach Obejmuje on rozwinięcie wszystkich haseł zawartych w Podstawie programowej przedmiotu fizyka IV etap edukacyjny ndash zakres podstawowy
3 Program można realizować zaroacutewno z uczniami liceum ogoacutelnokształcącego i techni-kum jak i uczniami szkoacuteł zawodowych Zgodnie z ideą reformy nauczanie fizyki w za-kresie podstawowym powinno być ściśle powiązane ze znaną uczniom rzeczywistością i przygotować ich do samodzielnego uzupełnienia wiedzy przyrodniczej do czytania ze zrozumieniem tekstoacutew popularnonaukowych do rozumnego i krytycznego odbioru informacji medialnych do sprawnego funkcjonowania w świecie opanowanym przez technikę i do świadomego korzystania ze zdobyczy cywilizacji
4 Prezentując zamierzone osiągnięcia ucznioacutew do niezbędnego minimum ograniczono liczbę informacji do zapamiętania czyli tzw wiedzę bierną Kierowano się przy tym za-sadą że wiedza powinna być operatywna i służyć do
bull wyjaśniania podstawowych zjawisk otaczającej nas przyrody bull wyjaśniania zasady działania omawianych urządzeń bull rozwiązywania problemoacutew stymulujących ogoacutelny rozwoacutej ucznia
5 Aby nauczanie fizyki mogło się przyczynić znacząco do wypełnienia zadań przypisa-nych zreformowanej szkole należy stosować takie metody pracy z uczniami ktoacutere będą wyzwalały ich aktywność rozwijały zainteresowanie wiedzą przyrodniczą kształtowały umiejętności uczenia się i samokontroli
6 Zadaniem szkoły jest stworzenie uczniom odpowiednich warunkoacutew do samodzielne-go zdobywania informacji z roacuteżnych źroacutedeł poprzez zapewnienie możliwości korzysta-nia z Internetu i dostępu do literatury popularnonaukowej oraz czasopism (np bdquoFotonrdquo bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo)
7
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
II CELE NAUCZANIA FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM
Cel strategicznyZnaczący udział wiedzy o przyrodzie i umiejętności kształtowanych podczas uczenia się fizy-ki oraz astronomii w ogoacutelnym wykształceniu Polaka
Cele ogoacutelne programu1 Zapewnienie uczniom trwałej ogoacutelnej wiedzy z zakresu fizyki i astronomii2 Stymulowanie ogoacutelnego rozwoju intelektualnego ucznia3 Kształtowanie charakteru i postawy
Ogoacutelne cele edukacyjne1 Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wyni-
kająca z niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza2 Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodni-
czymi3 Przygotowanie do rozumnego odbioru i oceny informacji a także odważnego podejmo-
wania dyskusji i formułowania opinii4 Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki medycyny ekologii jej związku z roacuteżnymi
dziedzinami działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery za-wodowej
5 Zainteresowanie fizyką kosmologią i tajemnicami przyrody
Cele poznawcze kształcące społeczne i wychowawcze1 Kształtowanie umiejętności obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astrono-
micznych2 Rozwijanie umiejętności planowania i wykonywania prostych doświadczeń formu-
łowania wynikających z nich wnioskoacutew oraz opisywania ze zrozumieniem metod ba-dawczych stosowanych w fizyce i astronomii (w zakresie zagadnień objętych podstawą programową)
3 Kształtowanie umiejętności opisywania zjawisk fizycznych i rozwiązywania problemoacutew fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem prostych technik matematycznych
4 Rozwijanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną do zbierania da-nych ich przetwarzania oraz modelowania zjawisk fizycznych
5 Budzenie szacunku do przyrody i podziwu dla jej piękna6 Rozwijanie zainteresowania otaczającym światem i motywacji do zdobywania wiedzy7 Kształtowanie aktywnej postawy wobec problemoacutew społecznych wynikających z rozwo-
ju techniki i nowych technologii8 Rozwijanie umiejętności wspoacutełpracy w zespole przestrzegania reguł wspoacutełodpowie-
dzialności za sukcesy i porażki wzajemnej pomocy9 Ukształtowanie takich cech jak dociekliwość rzetelność wytrwałość i upoacuter w dążeniu do
celu systematyczność dyscyplina wewnętrzna i samokontrola
8
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
III TREŚCI KSZTAŁCENIA
1 Grawitacja bull Trochę historii czyli o odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona bull O Newtonie i prawie powszechnej grawitacji bull Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych bull O ruchu po okręgu i jego przyczynie bull Siła grawitacji jako siła dośrodkowa bull III prawo Keplera bull Ruchy satelitoacutew bull Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości
2 Astronomia bull Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd bull Księżyc ndash nasz naturalny satelita bull Świat planet
3 Fizyka atomowa bull Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne bull O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i bdquowizytoacutewkachrdquo pierwiastkoacutew czyli ich wid-
mach liniowych bull Model Bohra budowy atomu wodoru
4 Fizyka jądrowa bull Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości bull Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie promieniowania na
organizmy żywe bull Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego bull Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego bull Energia wiązania Reakcja rozszczepienia bull Bomba atomowa energetyka jądrowa bull Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa
5 Świat galaktyk bull Nasza Galaktyka bull Inne galaktyki bull Prawo Hubblersquoa bull Teoria Wielkiego Wybuchu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
7
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
II CELE NAUCZANIA FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM
Cel strategicznyZnaczący udział wiedzy o przyrodzie i umiejętności kształtowanych podczas uczenia się fizy-ki oraz astronomii w ogoacutelnym wykształceniu Polaka
Cele ogoacutelne programu1 Zapewnienie uczniom trwałej ogoacutelnej wiedzy z zakresu fizyki i astronomii2 Stymulowanie ogoacutelnego rozwoju intelektualnego ucznia3 Kształtowanie charakteru i postawy
Ogoacutelne cele edukacyjne1 Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wyni-
kająca z niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza2 Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodni-
czymi3 Przygotowanie do rozumnego odbioru i oceny informacji a także odważnego podejmo-
wania dyskusji i formułowania opinii4 Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki medycyny ekologii jej związku z roacuteżnymi
dziedzinami działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery za-wodowej
5 Zainteresowanie fizyką kosmologią i tajemnicami przyrody
Cele poznawcze kształcące społeczne i wychowawcze1 Kształtowanie umiejętności obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astrono-
micznych2 Rozwijanie umiejętności planowania i wykonywania prostych doświadczeń formu-
łowania wynikających z nich wnioskoacutew oraz opisywania ze zrozumieniem metod ba-dawczych stosowanych w fizyce i astronomii (w zakresie zagadnień objętych podstawą programową)
3 Kształtowanie umiejętności opisywania zjawisk fizycznych i rozwiązywania problemoacutew fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem prostych technik matematycznych
4 Rozwijanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną do zbierania da-nych ich przetwarzania oraz modelowania zjawisk fizycznych
5 Budzenie szacunku do przyrody i podziwu dla jej piękna6 Rozwijanie zainteresowania otaczającym światem i motywacji do zdobywania wiedzy7 Kształtowanie aktywnej postawy wobec problemoacutew społecznych wynikających z rozwo-
ju techniki i nowych technologii8 Rozwijanie umiejętności wspoacutełpracy w zespole przestrzegania reguł wspoacutełodpowie-
dzialności za sukcesy i porażki wzajemnej pomocy9 Ukształtowanie takich cech jak dociekliwość rzetelność wytrwałość i upoacuter w dążeniu do
celu systematyczność dyscyplina wewnętrzna i samokontrola
8
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
III TREŚCI KSZTAŁCENIA
1 Grawitacja bull Trochę historii czyli o odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona bull O Newtonie i prawie powszechnej grawitacji bull Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych bull O ruchu po okręgu i jego przyczynie bull Siła grawitacji jako siła dośrodkowa bull III prawo Keplera bull Ruchy satelitoacutew bull Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości
2 Astronomia bull Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd bull Księżyc ndash nasz naturalny satelita bull Świat planet
3 Fizyka atomowa bull Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne bull O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i bdquowizytoacutewkachrdquo pierwiastkoacutew czyli ich wid-
mach liniowych bull Model Bohra budowy atomu wodoru
4 Fizyka jądrowa bull Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości bull Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie promieniowania na
organizmy żywe bull Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego bull Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego bull Energia wiązania Reakcja rozszczepienia bull Bomba atomowa energetyka jądrowa bull Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa
5 Świat galaktyk bull Nasza Galaktyka bull Inne galaktyki bull Prawo Hubblersquoa bull Teoria Wielkiego Wybuchu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
8
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
III TREŚCI KSZTAŁCENIA
1 Grawitacja bull Trochę historii czyli o odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona bull O Newtonie i prawie powszechnej grawitacji bull Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych bull O ruchu po okręgu i jego przyczynie bull Siła grawitacji jako siła dośrodkowa bull III prawo Keplera bull Ruchy satelitoacutew bull Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości
2 Astronomia bull Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd bull Księżyc ndash nasz naturalny satelita bull Świat planet
3 Fizyka atomowa bull Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne bull O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i bdquowizytoacutewkachrdquo pierwiastkoacutew czyli ich wid-
mach liniowych bull Model Bohra budowy atomu wodoru
4 Fizyka jądrowa bull Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości bull Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie promieniowania na
organizmy żywe bull Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego bull Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego bull Energia wiązania Reakcja rozszczepienia bull Bomba atomowa energetyka jądrowa bull Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa
5 Świat galaktyk bull Nasza Galaktyka bull Inne galaktyki bull Prawo Hubblersquoa bull Teoria Wielkiego Wybuchu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
9
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
IV OGOacuteLNY ROZKŁAD MATERIAŁUPropozycja przydziału godzin na poszczegoacutelne działy
Nr Dział fizyki Liczba godzin przeznaczonych na
nowe treści powtoacuterzenie sprawdzenie
1 Grawitacja 7 12 Astronomia 3 13 Fizyka atomowa 6 14 Fizyka jądrowa 7 15 Świat galaktyk 2 1
Całkowita liczba godzin 25 5
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
10
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
V SZCZEGOacuteŁOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
1 Grawitacja ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 O odkryciach Kopernika Keplera i o geniuszu Newtona Prawo powszechnej
grawitacji1
2 Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 13 O ruchu po okręgu i jego przyczynie 24 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa III prawo Keplera Ruchy satelitoacutew 25 Co to znaczy że ciało jest w stanie nieważkości 16 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
2 Astronomia ndash 4 godziny
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Jak zmierzono odległości do Księżyca planet i gwiazd 12 Księżyc ndash nasz naturalny satelita 13 Świat planet 14 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
3 Fizyka atomowa ndash 7 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22 O promieniowaniu ciał widmach ciągłych i widmach liniowych 23 Model Bohra budowy atomu 24 Powtoacuterzenie Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
4 Fizyka jądrowa ndash 8 godzin
Temat Liczba godzin
lekcyjnych1 Odkrycie promieniotwoacuterczości Promieniowanie jądrowe i jego właściwości 12 Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Działanie
promieniowania na organizmy żywe1
3 Doświadczenie Rutherforda Budowa jądra atomowego 14 Prawo rozpadu promieniotwoacuterczego Metoda datowania izotopowego 15 Energia wiązania Reakcja rozszczepienia 1
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
11
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Temat Liczba godzin
lekcyjnych6 Bomba atomowa energetyka jądrowa 17 Reakcje jądrowe Słońce i bomba wodorowa 18 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
5 Świat galaktyk ndash 3 godzinyTemat Liczba
godzin lekcyjnych
1 Nasza Galaktyka Inne galaktyki 12 Prawo Hubblersquoa Teoria Wielkiego Wybuchu 13 Powtoacuterzenie wiadomości Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
12
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VI
CELE
OPE
RA
CYJ
NE
CZY
LI P
LAN
WYN
IKO
WY
1 G
raw
itac
ja
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
odk
ryci
ach
Kope
rnik
a
Kepl
era
i o g
eniu
szu
New
tona
Pr
awo
pow
szec
hnej
gr
awita
cji
bullop
owie
dzie
ć o
odkr
ycia
ch K
oper
nika
Ke
pler
a i N
ewto
na
bullop
isać
ruch
y pl
anet
bull
poda
ć tr
eść
praw
a po
wsz
echn
ej g
raw
itacj
ibull
nary
sow
ać s
iły
oddz
iały
wan
ia
graw
itacy
jneg
o dw
oacutech
kul j
edno
rodn
ych
bull
obja
śnić
wie
lkoś
ci
wys
tępu
jące
we
wzo
rze
FG
mm r
=1
22
bullpr
zeds
taw
ić g
łoacutew
ne
zało
żeni
a te
orii
helio
cent
rycz
nej
Kope
rnik
abull
zapi
sać
i zin
terp
reto
wać
w
zoacuter p
rzed
staw
iają
cy
war
tość
siły
gra
wita
cji
bullob
liczy
ć w
arto
ść
siły
gra
wita
cyjn
ego
przy
ciąg
ania
dw
oacutech
je
dnor
odny
ch k
ul
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o do
strz
egam
y sk
utki
pr
zyci
ągan
ia p
rzez
Zi
emię
ota
czaj
ącyc
h na
s pr
zedm
iotoacute
w a
nie
ob
serw
ujem
y sk
utkoacute
w
ich
wza
jem
nego
oddz
iały
wan
ia
gr
awita
cyjn
ego
bullpo
dać
treś
ć I i
II p
raw
a Ke
pler
abull
uzas
adni
ć d
lacz
ego
hipo
teza
New
tona
o
jedn
ości
Wsz
echś
wia
ta
umoż
liwiła
wyj
aśni
enie
pr
zycz
yn ru
chu
plan
et
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
graw
itacj
i
bullna
pod
staw
ie
sam
odzi
elni
e zg
rom
adzo
nych
m
ater
iałoacute
w p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
New
ton
na
tle e
poki
bull
wyk
azać
że
Kope
rnik
a m
ożna
uw
ażać
za
czło
wie
ka re
nesa
nsu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
13
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Sp
adan
ie c
iał j
ako
skut
ek o
ddzi
aływ
ań
graw
itacy
jnyc
h
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i ja
ko p
rzyc
zynę
sw
obod
nego
spa
dani
a ci
ał n
a po
wie
rzch
nię
Ziem
i bull
posł
ugiw
ać s
ię
term
inem
bdquospa
dani
e sw
obod
nerdquo
bullob
liczy
ć pr
zybl
iżon
ą w
arto
ść s
iły g
raw
itacj
i dz
iała
jące
j na
ciał
o w
pob
liżu
Ziem
i bull
wym
ieni
ć w
ielk
ości
od
ktoacute
rych
zal
eży
przy
spie
szen
ie
graw
itacy
jne
w p
obliż
u pl
anet
y lu
b je
j ksi
ężyc
a
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
ając
y z
eks
pery
men
toacutew
G
alile
usza
wni
osek
do
tycz
ący
spad
ania
cia
ł bull
wyk
azać
że
spa
dani
e sw
obod
ne z
nie
wie
lkic
h w
ysok
ości
to
ruch
jedn
osta
jnie
pr
zysp
iesz
ony
z p
rzys
pies
zeni
em
graw
itacy
jnym
bullw
ykaz
ać ż
e w
arto
ść
przy
spie
szen
ia
spad
ając
ego
swob
odni
e ci
ała
nie
zale
ży o
d je
go
mas
ybull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u Zi
emi
bullpr
zeds
taw
ić p
oglą
dy
Ary
stot
eles
a na
ruch
i s
pada
nie
ciał
bull
wyj
aśni
ć d
lacz
ego
czas
y sp
adan
ia
swob
odne
go (z
taki
ej
sam
ej w
ysok
ości
) cia
ł o
roacuteżn
ych
mas
ach
są
jedn
akow
ebull
oblic
zyć
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
gr
awita
cyjn
ego
w p
obliż
u do
wol
nej
plan
ety
lub
jej k
sięż
yca
bullza
plan
ować
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p z
e śr
ubam
i prz
ycze
pion
ymi
do n
ici)
wyk
azuj
ące
że
spad
anie
sw
obod
ne
odby
wa
się
ze s
tały
m
przy
spie
szen
iem
3 4
O ru
chu
po o
kręg
u i j
ego
przy
czyn
iebull
opis
ać ru
ch je
dnos
tajn
y po
okr
ęgu
bull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
ok
resu
i po
jęci
em
częs
totli
woś
ci
bullw
skaz
ać s
iłę
dośr
odko
wą
jako
pr
zycz
ynę
ruch
u po
ok
ręgu
bullop
isać
zal
eżno
ść
war
tośc
i siły
do
środ
kow
ej o
d m
asy
i szy
bkoś
ci c
iała
po
rusz
ając
ego
się
po o
kręg
u or
az o
d pr
omie
nia
okrę
gu
bullpo
dać
przy
kład
y si
ł pe
łnią
cych
rolę
siły
do
środ
kow
ej
bullob
licza
ć w
arto
ść s
iły
dośr
odko
wej
bull
oblic
zać
war
tość
pr
zysp
iesz
enia
do
środ
kow
ego
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
w k
toacutery
ch
rolę
siły
doś
rodk
owej
od
gryw
ają
siły
o roacute
żnej
na
turz
e
bullom
oacutewić
i w
ykon
ać
dośw
iadc
zeni
e (n
p
opis
ane
w z
adan
iu 4
na
str
43) s
praw
dzaj
ące
zale
żnoś
ć F r(m
u r
)
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
14
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Siła
gra
wita
cji j
ako
siła
do
środ
kow
a II
I pra
wo
Kepl
era
Ru
chy
sate
litoacutew
bullw
skaz
ać s
iłę g
raw
itacj
i kt
oacuterą
oddz
iału
ją S
łońc
e i p
lane
ty o
raz
plan
ety
i ich
ksi
ężyc
e ja
ko s
iłę
dośr
odko
wą
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciem
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
bullpo
dać
treś
ć III
pra
wa
Kepl
era
bull
opis
ywać
ruch
sz
tucz
nych
sat
elitoacute
w
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
pier
wsz
ej p
rędk
ości
ko
smic
znej
bulluz
asad
nić
użyt
eczn
ość
sate
litoacutew
ge
osta
cjon
arny
ch
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
plan
et U
kład
u Sł
onec
zneg
obull
wyp
row
adzi
ć w
zoacuter
na w
arto
ść p
ierw
szej
pr
ędko
ści k
osm
iczn
ej
i obj
aśni
ć je
j sen
s fiz
yczn
ybull
oblic
zyć
war
tość
pi
erw
szej
prę
dkoś
ci
kosm
iczn
ej
bullst
osow
ać II
I pra
wo
Kepl
era
do
opis
u ru
chu
ukła
du s
atel
itoacutew
kr
ążąc
ych
wok
oacuteł te
go
sam
ego
ciał
abull
wyp
row
adzi
ć III
pra
wo
Kepl
era
bullob
liczy
ć sz
ybko
ść
sate
lity
na o
rbic
ie
o za
dany
m p
rom
ieni
u
bullob
liczy
ć pr
omie
ń or
bity
sat
elity
ge
osta
cjon
arne
go
7Co
to z
nacz
y ż
e ci
ało
jest
w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullpo
dać
przy
kład
y ci
ał z
najd
ując
ych
się
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullpo
dać
przy
kład
y do
świa
dcze
ń w
ktoacute
rych
m
ożna
obs
erw
ować
ci
ało
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
sta
n ni
eważ
kośc
ibull
wyk
azać
pr
zepr
owad
zają
c od
pow
iedn
ie
rozu
mow
anie
że
prze
dmio
t leż
ący
na p
odło
dze
win
dy
spad
ając
ej s
wob
odni
e je
st w
sta
nie
niew
ażko
ści
bullza
plan
ować
w
ykon
ać i
wyj
aśni
ć do
świa
dcze
nie
po
kazu
jące
że
w s
tani
e ni
eważ
kośc
i nie
moż
na
zmie
rzyć
war
tośc
i ci
ężar
u ci
ała
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
15
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
2 A
stro
nom
ia
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1Ja
k zm
ierz
ono
odle
głoś
ci
do K
sięż
yca
pla
net
i gw
iazd
bullw
ymie
nić
jedn
ostk
i od
legł
ości
uży
wan
e w
ast
rono
mii
bullpo
dać
przy
bliż
oną
odle
głoś
ć Ks
ięży
ca o
d Zi
emi (
przy
najm
niej
rząd
w
ielk
ości
)
bullop
isać
zas
adę
pom
iaru
od
legł
ości
do
Księ
życa
pl
anet
i na
jbliż
szej
gw
iazd
ybull
wyj
aśni
ć n
a cz
ym
pole
ga z
jaw
isko
pa
rala
ksy
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
em k
ąta
para
laks
y ge
ocen
tryc
znej
i h
elio
cent
rycz
nej
bullzd
efini
ować
rok
świe
tlny
i jed
nost
kę
astr
onom
iczn
ą
bullob
liczy
ć od
legł
ość
do K
sięż
yca
(lub
najb
liższ
ych
plan
et)
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
ge
ocen
tryc
znej
bull
oblic
zyć
odle
głoś
ć do
na
jbliż
szej
gw
iazd
y
znaj
ąc k
ąt p
aral
aksy
he
lioce
ntry
czne
jbull
doko
nyw
ać z
amia
ny
jedn
oste
k od
legł
ości
st
osow
anyc
h w
ast
rono
mii
bullw
yraż
ać k
ąty
w m
inut
ach
i se
kund
ach
łuku
2Ks
ięży
c ndash
nasz
nat
ural
ny
sate
lita
bullop
isać
war
unki
jak
ie
panu
ją n
a po
wie
rzch
ni
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
fa
z Ks
ięży
ca
bullpo
dać
przy
czyn
y d
la
ktoacuter
ych
obse
rwuj
emy
tylk
o je
dną
stro
nę
Księ
życa
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Słoń
ca
bullpo
dać
war
unki
jak
ie
mus
zą b
yć s
pełn
ione
by
dosz
ło d
o ca
łkow
itego
za
ćmie
nia
Księ
życa
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o za
ćmie
nia
Słoń
ca
i Ksi
ężyc
a ni
e w
ystę
pują
cz
ęsto
bull
obja
śnić
zas
adę
ktoacute
rą
przy
jęto
prz
y ob
licza
niu
daty
Wie
lkan
ocy
3Św
iat p
lane
tbull
wyj
aśni
ć s
kąd
poch
odzi
na
zwa bdquo
plan
etardquo
bull
wym
ieni
ć pl
anet
y U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullop
isać
ruch
pla
net
wid
zian
ych
z Zi
emi
bullw
ymie
nić
obie
kty
wch
odzą
ce w
skł
ad
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yjaś
nić
dla
czeg
o pl
anet
y w
idzi
ane
z Zi
emi
prze
suw
ają
się
na tl
e
gwia
zd
bullop
isać
pla
nety
Ukł
adu
Słon
eczn
ego
bullw
yszu
kać
info
rmac
je n
a te
mat
rzym
skic
h bo
goacutew
kt
oacuteryc
h im
iona
mi
nazw
ano
plan
ety
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
16
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
3 F
izyk
a at
omow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1 2
Zjaw
isko
foto
elek
tryc
zne
zew
nętr
zne
bullw
yjaś
nić
poję
cie
foto
nu
bullza
pisa
ć w
zoacuter n
a en
ergi
ę fo
tonu
bull
poda
ć pr
zykł
ady
prak
tycz
nego
w
ykor
zyst
ania
zja
wis
ka
foto
elek
tryc
zneg
o
bullop
isać
i ob
jaśn
ić
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
opis
ać ś
wia
tło ja
ko
wią
zkę
foto
noacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży li
czba
fo
toel
ektr
onoacutew
bull
wyj
aśni
ć o
d cz
ego
zale
ży m
aksy
mal
na
ener
gia
kine
tycz
na
foto
elek
tron
oacutew
bullob
jaśn
ić w
zoacuter E
inst
eina
op
isuj
ący
zjaw
isko
fo
toel
ektr
yczn
ebull
oblic
zyć
min
imal
ną
częs
totli
woś
ć i m
aksy
mal
ną d
ługo
ść
fali
prom
ieni
owan
ia
wyw
ołuj
ąceg
o ef
ekt
foto
elek
tryc
zny
dla
met
alu
o da
nej p
racy
w
yjśc
ia
bullop
isać
bud
owę
zas
adę
dzia
łani
a i z
asto
sow
ania
fo
toko
moacuter
ki
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c w
zoacuter E
inst
eina
bull
odcz
ytyw
ać in
form
acje
z
wyk
resu
zal
eżno
ści
E k(n)
bullpr
zeds
taw
ić w
ynik
i do
świa
dcze
ń św
iadc
zący
ch
o kw
anto
wym
ch
arak
terz
e od
dzia
ływ
ania
św
iatła
z
mat
erią
bull
spor
ządz
ić i
obja
śnić
w
ykre
s za
leżn
ości
m
aksy
mal
nej
ener
gii k
inet
yczn
ej
foto
elek
tron
oacutew
od c
zęst
otliw
ości
pr
omie
niow
ania
w
ywoł
ując
ego
efek
t fo
toel
ektr
yczn
y dl
a fo
toka
tod
wyk
onan
ych
z roacute
żnyc
h m
etal
ibull
wyj
aśni
ć c
o to
zna
czy
że
św
iatło
ma
natu
rę
dual
ną
3 4
O p
rom
ieni
owan
iu
ciał
wid
mac
h ci
ągły
ch
i wid
mac
h lin
iow
ych
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
ciąg
łe
i wid
mo
linio
we
bullro
zroacuteż
nić
wid
mo
emis
yjne
i ab
sorp
cyjn
e
bullop
isać
wid
mo
prom
ieni
owan
ia c
iał
stał
ych
i cie
czy
bullop
isać
wid
ma
gazoacute
w
jedn
oato
mow
ych
i par
pi
erw
iast
koacutew
bull
wyj
aśni
ć roacute
żnic
e m
iędz
y w
idm
em e
mis
yjny
m
i abs
orpc
yjny
m
bullop
isać
szc
zegoacute
łow
o w
idm
o at
omu
wod
oru
bull
obja
śnić
wzoacute
r Bal
mer
abull
opis
ać m
etod
ę an
aliz
y w
idm
owej
bull
poda
ć pr
zykł
ady
za
stos
owan
ia a
naliz
y w
idm
owej
bullob
liczy
ć dł
ugoś
ci fa
l od
pow
iada
jący
ch li
niom
w
idzi
alne
j czę
ści w
idm
a at
omu
wod
oru
bullob
jaśn
ić u
ogoacutel
nion
y w
zoacuter B
alm
era
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
17
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5 6
Mod
el B
ohra
bu
dow
y at
omu
bullpr
zeds
taw
ić m
odel
Bo
hra
budo
wy
atom
u i p
odst
awow
e za
łoże
nia
tego
mod
elu
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że p
rom
ieni
e or
bit
w a
tom
ie w
odor
u są
sk
wan
tow
ane
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że e
nerg
ia e
lekt
ronu
w
ato
mie
wod
oru
jest
sk
wan
tow
ana
bullw
yjaś
nić
co
to z
nacz
y
że a
tom
wod
oru
jest
w
sta
nie
pods
taw
owym
lu
b w
zbud
zony
m
bullob
liczy
ć pr
omie
nie
kole
jnyc
h or
bit w
ato
mie
w
odor
u
bullob
liczy
ć en
ergi
ę el
ektr
onu
na d
owol
nej
orbi
cie
atom
u w
odor
ubull
oblic
zyć
roacuteżn
ice
ener
gii
pom
iędz
y po
ziom
ami
ener
gety
czny
mi a
tom
u w
odor
ubull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
linio
weg
o w
idm
a em
isyj
nego
i w
idm
a ab
sorp
cyjn
ego
atom
u w
odor
u
bullob
liczy
ć cz
ęsto
tliw
ość
i dłu
gość
fali
prom
ieni
owan
ia
poch
łani
aneg
o lu
b em
itow
aneg
o pr
zez
atom
bull
wyj
aśni
ć po
wst
awan
ie
serii
wid
mow
ych
atom
u w
odor
ubull
wyk
azać
że
uogoacute
lnio
ny
wzoacute
r Bal
mer
a je
st
zgod
ny z
e w
zore
m
wyn
ikaj
ącym
z m
odel
u Bo
hra
bullw
yjaś
nić
pow
staw
anie
lin
ii Fr
aunh
ofer
a
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
18
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
4 F
izyk
a ją
drow
a
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1O
dkry
cie
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
Pr
omie
niow
anie
jądr
owe
i jeg
o w
łaśc
iwoś
ci
bullw
ymie
nić
rodz
aje
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o w
ystę
pują
cego
w
prz
yrod
zie
bullpr
zeds
taw
ić
pods
taw
owe
fakt
y do
tycz
ące
odkr
ycia
pr
omie
niow
ania
ją
drow
ego
bullop
isać
wkł
ad M
arii
Skło
dow
skie
j-Cur
ie
w b
adan
ia n
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
ości
ąbull
omoacutew
ić w
łaśc
iwoś
ci
prom
ieni
owan
ia a
b i g
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
uży
liczn
ik G
-M
bullpr
zeds
taw
ić
wni
oski
wyn
ikaj
ące
z do
świa
dcze
nia
Wyk
ryw
anie
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go za
pom
ocą
liczn
ika
G-M
bullod
szuk
ać in
form
acje
o
prom
ieni
owan
iu X
bull
wsk
azać
isto
tną
roacuteżn
icę
mię
dzy
prom
ieni
owan
iem
X
a pr
omie
niow
anie
m
jądr
owym
bull
przy
goto
wać
pr
ezen
tacj
ę na
te
mat
His
toria
od
kryc
ia i b
adan
ia
prom
ieni
owan
ia
jądr
oweg
o2
Odd
ział
ywan
ie
prom
ieni
owan
ia
joni
zują
cego
z
mat
erią
Dzi
ałan
ie
prom
ieni
owan
ia n
a or
gani
zmy
żyw
e
bullw
ymie
nić
pods
taw
owe
zasa
dy o
chro
ny p
rzed
pr
omie
niow
anie
m
joni
zują
cym
bull
ocen
ić s
zkod
liwoś
ć pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
poch
łani
aneg
o pr
zez
ciał
o cz
łow
ieka
w
roacuteżn
ych
sytu
acja
ch
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
poch
łoni
ętej
i p
odać
jej
jedn
ostk
ę
bullw
yjaś
nić
poję
cie
daw
ki
skut
eczn
ej i
poda
ć je
j je
dnos
tkę
bullop
isać
wyb
rany
sp
osoacuteb
wyk
ryw
ania
pr
omie
niow
ania
jo
nizu
jące
go
bullob
liczy
ć da
wkę
po
chło
nięt
ąbull
wyj
aśni
ć po
jęci
e m
ocy
daw
ki
bullw
yjaś
nić
do
czeg
o sł
użą
dozy
met
ry
bullpo
dejm
ować
św
iado
me
dzia
łani
a na
rzec
z oc
hron
y śr
odow
iska
nat
ural
nego
pr
zed
nadm
iern
ym
prom
ieni
owan
iem
jo
nizu
jący
m (a
b g
X)
bullod
szuk
ać i
prze
dsta
wić
in
form
acje
na
tem
at
moż
liwoś
ci z
bada
nia
stęż
enia
rado
nu
w s
woi
m o
tocz
eniu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
19
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
3 D
ośw
iadc
zeni
e Ru
ther
ford
a
Budo
wa
jądr
a at
omow
ego
bullop
isać
bud
owę
jądr
a at
omow
ego
bullpo
sług
iwać
się
po
jęci
ami
jądr
o at
omow
e p
roto
n
neut
ron
nuk
leon
pi
erw
iast
ek i
zoto
p
bullop
isać
doś
wia
dcze
nie
Ruth
erfo
rda
i om
oacutewić
je
go z
nacz
enie
bull
poda
ć sk
ład
jądr
a at
omow
ego
na
pods
taw
ie li
czby
m
asow
ej i
atom
owej
bullpr
zepr
owad
zić
rozu
mow
anie
kt
oacutere
poka
że ż
e w
ytłu
mac
zeni
e w
ynik
u do
świa
dcze
nia
Ruth
erfo
rda
jest
m
ożliw
e ty
lko
przy
za
łoże
niu
że
praw
ie
cała
mas
a at
omu
jest
sk
upio
na w
jądr
ze
o śr
edni
cy m
niej
szej
ok
105 ra
zy o
d śr
edni
cy
atom
u
bullw
ykon
ać i
omoacutew
ić
sym
ulac
ję
dośw
iadc
zeni
a Ru
ther
ford
abull
odsz
ukać
info
rmac
je n
a te
mat
mod
eli b
udow
y ją
dra
atom
oweg
o i o
moacutew
ić je
den
z ni
ch
4Pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
M
etod
a da
tow
ania
iz
otop
oweg
o
bullop
isać
rozp
ady
alfa
i b
eta
bullw
yjaś
nić
poję
cie
czas
u po
łow
iczn
ego
rozp
adu
bullza
pisa
ć sc
hem
aty
rozp
adoacutew
alfa
i be
ta
bullop
isać
spo
soacuteb
pow
staw
ania
pr
omie
niow
ania
ga
mm
a
bullpo
sług
iwać
się
poj
ęcie
m
jądr
a st
abiln
ego
i nie
stab
ilneg
obull
posł
ugiw
ać s
ię p
ojęc
iem
cz
asu
poło
wic
zneg
o ro
zpad
ubull
nary
sow
ać w
ykre
s za
leżn
ości
od
czas
u lic
zby
jąde
r kt
oacutere
uleg
ły
rozp
adow
ibull
obja
śnić
pra
wo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
bullw
yjaś
nić
zasa
dę
dato
wan
ia s
ubst
ancj
i na
pod
staw
ie je
j skł
adu
izot
opow
ego
i sto
sow
ać
tę z
asad
ę w
zad
ania
ch
bullw
ykon
ać d
ośw
iadc
zeni
e
sym
uluj
ące
rozp
ad
pr
omie
niot
woacuter
czy
bullza
pisa
ć pr
awo
rozp
adu
prom
ieni
otw
oacutercz
ego
w p
osta
ci
N =
N0 (1
2)t
T bull
poda
ć se
ns fi
zycz
ny
i jed
nost
kę a
ktyw
nośc
i pr
omie
niot
woacuter
czej
bull
rozw
iązy
wać
zad
ania
ob
licze
niow
e s
tosu
jąc
wzo
ry N
= N
0(12
)tT o
raz
A =
A (1
2)t
T bull
wyj
aśni
ć c
o to
zn
aczy
że
rozp
ad
prom
ieni
otw
oacutercz
y m
a ch
arak
ter s
taty
styc
zny
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
20
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
5En
ergi
a w
iąza
nia
Re
akcj
a ro
zszc
zepi
enia
bullop
isać
reak
cję
rozs
zcze
pien
ia u
ranu
92235U
bullw
yjaś
nić
na
czym
po
lega
reak
cja
łańc
ucho
wa
bullpo
dać
war
unki
zaj
ścia
re
akcj
i łań
cuch
owej
bull
posł
ugiw
ać s
ię
poję
ciam
i en
ergi
a sp
oczy
nkow
a d
eficy
t m
asy
ene
rgia
wią
zani
a
bullob
liczy
ć en
ergi
ę sp
oczy
nkow
ą
defic
yt m
asy
ene
rgię
w
iąza
nia
dla
roacuteżn
ych
pier
wia
stkoacute
w
bullpr
zean
aliz
ować
wyk
res
zale
żnoś
ci e
nerg
ii w
iąza
nia
przy
pada
jące
j
na je
den
nukl
eon
E Aw
od li
czby
nuk
leon
oacutew
wch
odzą
cych
w s
kład
ją
dra
atom
u
bullzn
ając
mas
y pr
oton
u
neut
ronu
ele
ktro
nu
i ato
mu
o lic
zbie
m
asow
ej A
obl
iczy
ć en
ergi
ę w
iąza
nia
tego
at
omu
bullna
pod
staw
ie
wyk
resu
zal
eżno
ści
E AA
w(
) wyj
aśni
ć
otrz
ymyw
anie
wie
lkic
h en
ergi
i w re
akcj
ach
rozs
zcze
pien
ia c
iężk
ich
jąde
r6
Bom
ba a
tom
owa
en
erge
tyka
jądr
owa
bullpo
dać
przy
kład
y
wyk
orzy
stan
ia e
nerg
ii ją
drow
ej
bullop
isać
bud
owę
i zas
adę
dzia
łani
a re
akto
ra
jądr
oweg
obull
opis
ać d
ział
anie
el
ektr
owni
jądr
owej
bull
wym
ieni
ć ko
rzyś
ci
i zag
roże
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
en
ergi
i jąd
row
ej
bullop
isać
zas
adę
dzia
łani
a bo
mby
ato
mow
ej
bullop
isać
bud
owę
bom
by
atom
owej
bull
przy
goto
wać
w
ypow
iedź
na
tem
at
Czy
elek
trow
nie
jądr
owe
są n
iebe
zpie
czne
bullod
szuk
ać in
form
acje
i p
rzyg
otow
ać
prez
enta
cję
na te
mat
sk
łado
wan
ia o
dpad
oacutew
radi
oakt
ywny
ch
i zw
iąza
nych
z ty
m
zagr
ożeń
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
21
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
7Re
akcj
e ją
drow
e S
łońc
e i b
omba
wod
orow
abull
poda
ć pr
zykł
ad re
akcj
i ją
drow
ej
bullna
zwać
reak
cje
zach
odzą
ce w
Sło
ńcu
i w in
nych
gw
iazd
ach
bullod
pow
iedz
ieć
na
pyta
nie
jaki
e re
akcj
e są
źr
oacutedłe
m e
nerg
ii Sł
ońca
bullw
ymie
nić
i obj
aśni
ć roacute
żne
rodz
aje
reak
cji
jądr
owyc
hbull
zast
osow
ać z
asad
y za
chow
ania
licz
by
nukl
eonoacute
w ł
adun
ku
elek
tryc
zneg
o or
az
ener
gii w
reak
cjac
h ją
drow
ych
bullpo
dać
war
unki
ni
ezbę
dne
do z
ajśc
ia
reak
cji t
erm
ojąd
row
ej
bullop
isać
pro
ces
fuzj
i le
kkic
h ją
der n
a pr
zykł
adzi
e cy
klu
pp
bullop
isać
reak
cje
zach
odzą
ce w
bom
bie
wod
orow
ej
bullpo
roacutew
nać
ener
gie
uwal
nian
e w
reak
cjac
h sy
ntez
y i r
eakc
jach
ro
zszc
zepi
enia
5 Ś
wia
t gal
akty
k
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
1N
asza
Gal
akty
ka
Inne
gal
akty
kibull
opis
ać b
udow
ę na
szej
G
alak
tyki
bull
opis
ać p
ołoż
enie
U
kład
u Sł
onec
zneg
o w
Gal
akty
ce
bullpo
dać
wie
k U
kład
u Sł
onec
zneg
o
bullw
yjaś
nić
jak
pow
stał
y Sł
ońce
i pl
anet
ybull
opis
ać s
posoacute
b w
yzna
czen
ia w
ieku
pr
oacutebek
ksi
ężyc
owyc
h
i met
eory
toacutew
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę ga
lakt
yk d
ostę
pnyc
h na
szym
obs
erw
acjo
m
bullpo
dać
przy
bliż
oną
liczb
ę gw
iazd
w g
alak
tyce
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
22
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Lp
Tem
at le
kcji
Treś
ci k
onie
czne
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
pod
staw
owe
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
rozs
zerz
one
Ucz
eń p
otra
fiTr
eści
dop
ełni
ając
eU
czeń
pot
rafi
2Pr
awo
Hub
blersquo
abull
na p
rzyk
ładz
ie m
odel
u ba
loni
ka w
ytłu
mac
zyć
obse
rwow
any
fakt
ro
zsze
rzan
ia s
ię
Wsz
echś
wia
ta
bullpo
dać
wie
k W
szec
hśw
iata
bullpo
dać
treś
ć pr
awa
Hub
ble
a z
apis
ać
je w
zore
m u
r = H
r
i obj
aśni
ć w
ielk
ości
w
ystę
pują
ce w
tym
w
zorz
ebull
wyj
aśni
ć te
rmin
bdquou
ciec
zka
gala
ktyk
rdquo
bullob
liczy
ć w
iek
W
szec
hśw
iata
bull
obja
śnić
jak
na
pods
taw
ie p
raw
a H
ubbl
ea
wni
osku
jem
y
że g
alak
tyki
odd
alaj
ą si
ę od
sie
bie
bullro
zwią
zyw
ać z
adan
ia
oblic
zeni
owe
sto
sują
c pr
awo
Hub
ble
a
3Te
oria
Wie
lkie
go
Wyb
uchu
bullok
reśl
ić p
oczą
tek
znan
ego
nam
W
szec
hśw
iata
term
inem
bdquoW
ielk
i Wyb
uchrdquo
bullop
isać
Wie
lki W
ybuc
hbull
wyj
aśni
ć c
o to
jest
pr
omie
niow
anie
re
likto
we
bullpo
dać
argu
men
ty
prze
maw
iają
ce z
a sł
uszn
ości
ą te
orii
Wie
lkie
go W
ybuc
hu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
23
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VII PROCEDURY OSIĄGANIA CELOacuteW
Nauczanie fizyki według prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego Uczniowie powinni być systematycznie aktywizowani do prze-prowadzania wszechstronnych operacji umysłowych
Praca powinna przebiegać w roacuteżnych tokach nauczania głoacutewnie w toku problemowym i podającym W miarę możliwości nauczyciel powinien także stosować tok praktyczny i eks-ponujący
W ramach toku podającego szczegoacutelnie przydatne będą metody bull praca z książką bull pogadanka bull pokaz bull opis bull Tok problemowy powinien być realizowany głoacutewnie poprzez takie metody jak bull dyskusja bull metody sytuacyjne bull metoda seminaryjna bull metoda projektoacutew
Tok praktyczny w nauczaniu fizyki jest realizowany poprzez stosowanie metody obserwa-cji i doświadczeń w tym także symulowanych
W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować roacuteżne metody Świadome roacuteżnicowanie podczas lekcji metod nauczania zdaniem M Śnieżyńskie-go1 aktywizuje ucznioacutew uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału
I tak np pokaz animacja lub symulacja zjawiska może służyć zainicjowaniu bdquoburzy moacute-zgoacutewrdquo Praca z podręcznikiem może być wstępem do dyskusji podczas ktoacuterej uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę lub rozwiązywania problemoacutew
Tok eksponujący związany z przeżywaniem i wyzwalaniem stanoacutew emocjonalnych może być połączony z zastosowaniem metod problemowych np dyskusji nad wynikami obser-wacji
Wśroacuted szczegoacutelnie przydatnych metod opartych na toku podającym celowo nie wymie-niono wykładu Uważamy że ze względu na trudności ucznioacutew w koncentracji brak umie-jętności wyselekcjonowania przez nich najistotniejszych elementoacutew i brak umiejętności efektywnego notowania wykład w konwencjonalnej postaci powinien być stosowany incy-dentalnie
Znacznie użyteczniejszy na lekcjach fizyki może być wykład realizowany w sposoacuteb proble-mowo-programowany W takim przypadku temat wykładu zostaje zamieniony w problem głoacutewny a tezy ndash w problemy szczegoacutełowe Po udzieleniu odpowiedzi na każde pytanie-pro-blem nauczyciel odwołuje się do ucznioacutew ktoacuterzy mogą stawiać pytania i żądać powtoacuterzenia niejasnych kwestii Powstające sprzężenie zwrotne między nauczycielem i uczniami zapo-biega powstawaniu luk i umożliwia natychmiastową weryfikację wiedzy
Szczegoacutelną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe ktoacutere rozbudzają ak-tywność intelektualną ucznioacutew wyzwalają samodzielne i twoacutercze myślenie Pracując takimi metodami nauczyciel odgrywa rolę inspiratora i doradcy w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii Nauczyciel powinien zadbać o jak najczęstsze stawianie ucznioacutew w sytuacji proble-
1 Marian Śnieżyński Dialog edukacyjny Wydawnictwo Naukowe PAT Krakoacutew 2001
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
24
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
mowej i indywidualizowanie nauczania poprzez roacuteżnicowanie problemoacutew dla poszczegoacutel-nych grup ucznioacutew w zależności od ich aktualnych możliwości intelektualnych
Metody te są preferowane przez reformę edukacji W nauczaniu fizyki te preferencje mogą się objawiać w szerszym stosowaniu metody sytuacyjnej Powinna ona obejmować nie tylko sytuacje wymagające dokonywania obliczeń (zadania obliczeniowe opisujące pewną sytu-ację fizyczną) ale przede wszystkim sytuacje wymagające wyjaśniania oceniania przewi-dywania poszukiwania argumentoacutew itp Nauczyciel powinien przy tym stwarzać uczniom możliwości do formułowania dłuższych wypowiedzi w języku fizyki zwracając uwagę na poprawność merytoryczną i logiczną
Zatrważające doniesienia o powszechnym w polskim społeczeństwie braku rozumienia czytanego tekstu nakładają na nauczycieli obowiązek stosowania metody polegającej na pracy z dostarczonym przez nauczyciela tekstem i prezentacją jego treści (metoda semi-naryjna)
Według M Śnieżyńskiego metoda ta ma dużą wartość dydaktyczną ponieważ bdquouczy kon-centracji uwagi czytania ze zrozumieniem poszerza zakres słownictwa uczy odpowiedzial-ności za słowordquo Stosowanie tej metody w nauczaniu fizyki przyczyni się do ukształtowania umiejętności posługiwania się przez ucznioacutew językiem fizyki poprawnego definiowania wielkości fizycznych odczytywania ich sensu fizycznego ze wzoroacutew definicyjnych ustalania zależności od innych wielkości fizycznych poprawnego wypowiadania treści praw fizycz-nych i zapisywania ich w języku matematyki poprawnej interpretacji praw przedstawionych w matematycznej formie
Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umie-jętności
bull obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych bull wykonywania doświadczeń fizycznych i prostych obserwacji astronomicznych zapi-
sywania i analizowania wynikoacutew bull oraz sporządzania i interpretacji wykresoacutew
Umiejętności te należy kształtować posługując się metodami toku praktycznego tj po-kazem połączonym z obserwacją oraz doświadczeniem Doświadczenie powinno być przez ucznioacutew zaplanowane a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezento-wanie wynikoacutew Ze względu na małą liczbę godzin fizyki brak podziału na grupy i mizerne wyposażenie pracowni skomplikowane doświadczenia wymagające długiego czasu wy-konywania i drogiej aparatury zastępuje się prostymi doświadczeniami z wykorzystaniem przedmiotoacutew codziennego użytku Rodzaj wykorzystywanych materiałoacutew nie wpływa na wartość naukową doświadczenia Ważne jest natomiast jego staranne przygotowanie za-roacutewno od strony metodycznej (uświadomienie celu przedyskutowanie koncepcji doświad-czenia sformułowanie problemu przedyskutowanie hipotez weryfikacja hipotez i wy-prowadzenie wnioskoacutew) jak i organizacyjnej (przygotowanie koniecznych przedmiotoacutew ustalenie formy pracy indywidualnej lub zespołowej)
W praktyce ze względu na ograniczenia czasowe lub specyfikę nauczanych treści real-ne doświadczenia fizyczne są zastępowane przez symulacje komputerowe lub doświadcze-nia sfilmowane Jakkolwiek doświadczenie symulowane nigdy nie zastąpi doświadczenia realnego dobrze przygotowany nauczyciel może je włączyć w problemowy tok nauczania z dużą korzyścią dla ucznioacutew Modelowanie i symulacje komputerowe są nieocenione w realizacji treści dotyczących mikroświata i kosmologii czyli treści ktoacutere ze swej natury nie mogą być ilustrowane realnym doświadczeniem Bezwzględnie konieczne jest jednak wy-konanie chociaż kilku doświadczeń
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
25
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Proponujemy np bull badanie ruchu po okręgu bull badanie zależności barwy światła i intensywności świecenia metalu od jego tempe-
ratury bull wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika Geigera-Mullera bull badanie pochłaniania promieniowania jonizującego przez roacuteżne materiały bull badanie zależności natężenia promieniowania od odległości od źroacutedła bull wyznaczanie odległości do trudno dostępnego obiektu z wykorzystaniem zjawiska
paralaksyWedług M Śnieżyńskiego kluczowymi umiejętnościami kształtowanymi w zreformowa-
nej szkole mają być bdquoumiejętności efektywnego wspoacutełdziałania w zespole i pracy w grupie budowania więzi międzyludzkich podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm rozwiązywanie pro-blemoacutew w twoacuterczy sposoacuteb poszukiwanie porządkowanie i wykorzystywanie informacji z roacuteżnych źroacutedeł odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie potrzebnych do-świadczeń i nawykoacutew rozwoacutej osobistych zainteresowańrdquo
Wszystkie wymienione wyżej umiejętności mogą być kształtowane przy wykorzystaniu metody projektoacutew Według K Chałas istota tej metody bdquozawiera się w samodzielnym podej-mowaniu i realizacji przez ucznioacutew określonych dużych przedsięwzięć na podstawie przyję-tych wcześniej zasad reguł i procedur postępowaniardquo2
Projekty realizowane w praktyce szkolnej mogą być wykonywane indywidualnie i zespoło-wo Mogą mieć charakter poznawczy (projekty typu bdquoopisaćrdquo bdquosprawdzićrdquo bdquoodkryćrdquo) lub prak-tyczny (typu bdquousprawnićrdquo bdquowykonaćrdquo bdquowynaleźćrdquo) Mogą także łączyć oba charaktery działania
Według K Chałas metoda projektoacutew ma wszechstronne walory edukacyjne bull przyczynia się do wielostronnego kształcenia osobowości ucznia bull przyczynia się do realizacji zadań zreformowanej szkoły poprzez kształtowanie umie-
jętności bull wdraża ucznioacutew do pracy naukowo-badawczej bull przyczynia się do rozwoju zainteresowań ucznioacutew bull ma duże walory wychowawcze
Ucząc fizyki staramy się wymagać od ucznioacutew bull samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałoacutew służących do opracowania
wybranych zagadnień z fizyki lub tematoacutew interdyscyplinarnych bull korzystania z literatury popularnonaukowej bull sporządzania konspektoacutew notatek i referatoacutew na zadany temat
Wszystkie te rodzaje aktywności ucznioacutew mogą stanowić elementy realizacji metody pro-jektoacutew ktoacuterą nauczyciele fizyki powinni uwzględnić w swojej pracy Prezentowany program nauczania daje takie możliwości Oto propozycje tematoacutew do zastosowania metody projek-toacutew
bull Źroacutedła energii XXI wieku bull Za i przeciw energetyce jądrowej bull Ewolucja poglądoacutew na budowę Wszechświata
Wymienione i inne3 problemy mogą stanowić także tematykę szkolnych sesji popularno-naukowych
2 Krystyna Chałas Metoda projektoacutew i jej egzemplifikacja w praktyce Wydawnictwo Nowa Era Warszawa 20003 Biblioteka Nauczyciela Fizyki zeszyt 4 Metoda projektoacutew ZamKor Krakoacutew 2005
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
26
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
Teoria kształcenia wielostronnego postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środkoacutew dydaktycznych W nauczaniu fizyki oproacutecz tradycyjnego zestawu środkoacutew związanych głoacutewnie z wykonywaniem doświadczeń ogromną rolę zaczyna odgrywać komputer Inte-raktywne programy komputerowe indywidualizują nauczanie np pozwalają samodziel-nie eksperymentować i opracowywać wyniki pomiaroacutew Głoacutewnym źroacutedłem informacji dla ucznioacutew staje się Internet Osiągnięcia naukowe docierają do ucznioacutew bez bdquopośrednikoacutewrdquo Uczniowie nawet z najmniejszych miejscowości mogą się włączać do międzynarodowych badań astronomicznych (np programu Telescopes in Education czy Hands on Universe)
Szkoła powinna wspierać nauczyciela w osiąganiu założonych celoacutew stwarzając jak naj-lepsze warunki do wszechstronnej aktywności ucznioacutew na lekcjach fizyki i zajęciach poza-lekcyjnych przez
bull odpowiednie wyposażenie pracowni fizycznej bull stworzenie uczniom możliwości pracy z komputerem (dostęp do Internetu) bull gromadzenie w bibliotece encyklopedii (także multimedialnych) poradnikoacutew encyklo-
pedycznych leksykonoacutew literatury popularnonaukowej czasopism popularnonauko-wych (np bdquoŚwiat Naukirdquo bdquoWiedza i Życierdquo bdquoMłody Technikrdquo bdquoFotonrdquo) filmoacutew edukacyjnych
PROCEDURY SZCZEGOacuteŁOWE CHARAKTERYSTYCZNE DLA FIZYKI
1 Rozpoznawanie opis i wyjaśnianie zjawisk fizycznychKształtowanie kompetencji zwanej znajomością zjawisk powinno się odbywać w każdym przypadku zgodnie z jednakową procedurą postępowania
bull odkrywanie i obserwacja zjawiska bull wprowadzenie pojęć fizycznych służących do opisu zjawiska bull opis obserwowanego zjawiska w języku fizyki bull wyjaśnienie zjawiska na podstawie poznanych praw fizycznych bull (ewentualnie) matematyczny opis zjawiska
2 Wprowadzanie pojęć i wielkości fizycznychBardzo ważne jest przestrzeganie kolejnych faz wprowadzania pojęć (faza konceptualizacji faza formalizacji faza schematyzacji) przy czym w działach Fizyka atomowa i Fizyka jądrowa należy położyć szczegoacutelny nacisk na fazę konceptualizacji
3 Odczytywanie wielkości fizycznych z wykresu i szacowanie niepewności pomiarowychKażdorazowo po sporządzeniu wykresu w oparciu o wiedzę matematyczną ucznia należy mu uświadomić jaka to funkcja matematyczna jakie wielkości można odczytać z wykresu i jak oszacować niepewności pomiarowe
4 Planowanie wykonywanie i analiza eksperymentoacutew fizycznychUczniowie powinni przeprowadzać doświadczenia lub ich symulacje analizować je i prezen-tować
5 Czytanie tekstoacutew fizycznych ze zrozumieniemUczniowie powinni czytać teksty fizyczne (dostosowane do ich poziomu) porządkować zdobyte wiadomości ze względu na stopień ważności i strukturę kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
27
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
6 Zbieranie i porządkowanie informacji pochodzących z roacuteżnych źroacutedełUczniowie powinni możliwie często zbierać informacje na wybrany temat korzystając z lite ratury młodzieżowej popularnonaukowej telewizji Internetu
7 Przygotowanie i prezentowanie dłuższych wypowiedzi o tematyce fizycznejUczniowie powinni prezentować przygotowaną wcześniej wypowiedź w oparciu o plan i materiał ilustracyjny Powinni przy tym przestrzegać poprawności merytorycznej precyzyj-nego i zrozumiałego wyrażania myśli i wyznaczonego czasu wypowiedzi
8 Przygotowanie wypowiedzi w formie pisemnejUczniowie powinni wypowiadać się w formie pisemnej na wybrane tematy z fizyki
9 Rozwiązywanie problemoacutewUczniowie powinni samodzielnie lub w zespole rozwiązywać drobne problemy jakościowe i ilościowe prezentować je klasie uczestniczyć w konstruktywnej dyskusji precyzyjnie i ja-sno formułować myśli analizować i eliminować popełniane błędy
10 Rozwiązywanie zadań fizycznychDo rozwiązywania typowych zadań fizycznych uczniowie powinni tworzyć i stosować kon-sekwentnie i ze zrozumieniem algorytmy postępowania
11 Dyskusja wynikoacutew zadańUczniowie powinni w formie ustnej pisemnej przeprowadzać dyskusję wynikoacutew zadań o du-żej wartości praktycznej
12 Samokształcenie i samokontrolaW celu wdrożenia do samokształcenia i samokontroli uczniowie powinni samodzielnie wy-konywać zadania z podręcznika testy Sprawdź swoją wiedzę oraz (ewentualnie) rozwiązy-wać zadania i testy ze zbioroacutew poleconych przez nauczyciela
Nauczyciel może roacutewnież zachęcić ucznioacutew do korzystania z wybranych działoacutew multime-dialnego kursu fizyki przygotowanego przez wydawnictwo ZamKor i rozwiązywania zadań interaktywnych i podsumowujących (zawierających wskazoacutewki i szczegoacutełowe rozwiązania)
13 Wykorzystanie Internetu i interaktywnych programoacutew dydaktycznychUczniowie powinni w miarę możliwości korzystać z komputera (Internetu interaktywnych programoacutew kształcących np publikowanych na stronie wwwzamkorpl)
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu
28
copy Copyright by ZamKor P Sagnowski i Wspoacutelnicy sp jul Tetmajera 19 31-352 Krakoacutew tel +48 12 623 25 00 faks +48 12 623 25 24e-mail zamkorzamkorpl adres serwisu wwwzamkorpl
VIII PROPOZYCJE METOD OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIOacuteW
Celem nauczania jest kształtowanie kompetencji kluczowych niezbędnych człowiekowi w dorosłym życiu niezależnie od rodzaju wykształcenia i wykonywanego zawodu W na-uczaniu fizyki sprawdzaniem i ocenianiem należy więc objąć nie tylko umiejętności związa-ne ściśle z tym przedmiotem ale także związane z jego walorami ogoacutelnokształcącymi Wiele ważnych osiągnięć można oceniać tylko opisowo w dłuższym czasie
Tradycyjne odpytywanie przy tablicy powinno być zastąpione ocenianiem w trakcie dys-kusji Nauczyciel nastawiony na sterowanie przebiegiem uczenia się ucznioacutew nie powinien oddzielać sprawdzania i oceniania od nauczaniaProponujemy następujące metody sprawdzania osiągnięć ucznioacutew
1 bdquoSamosprawdzanierdquo czyli samokontrolaa) Uczeń rozwiązuje samodzielnie zadania z podręcznika i testy Sprawdź swoją wiedzę oraz
zadania z poleconych przez nauczyciela zbioroacutew zadań lub testoacutew i ocenia jaki procent zadań potrafi rozwiązać
b) Uczeń pracuje samodzielnie z interaktywnymi programami komputerowymi kontroluje liczbę koniecznych wskazoacutewek i objaśnień z ktoacuterych musi korzystać
2 Zbiorowa dyskusjaPodstawą do indywidualnych ocen ucznioacutew może być dyskusja
Inicjatorem dyskusji jest zwykle nauczyciel ale może być nim także uczeń ktoacutery przeczy-tał lub zauważył coś dla niego niezrozumiałego a mającego związek z opracowywanymi na lekcjach treściami W tym drugim przypadku nauczyciel powinien dopuszczać do dyskusji tylko woacutewczas gdy uczeń jest do prezentacji problemu dobrze przygotowany
Nauczyciel kieruje dyskusją roacutewnocześnie notując uwagi o ważnych elementach w wy-stąpieniach poszczegoacutelnych ucznioacutew
3 Obserwacja ucznioacutew w trakcie uczenia sięNauczyciel obserwuje indywidualną pracę ucznioacutew w toku lekcji i ich pracę w zespole Oce-nia wiedzę pomysłowość i oryginalność w rozwiązywaniu problemoacutew aktywność zaanga-żowanie umiejętność wspoacutełpracy
4 Sprawdzanie i ocenianie prac pisemnycha) Nauczyciel sprawdza i ocenia wypracowania przygotowane na podstawie literatury po-
pularnonaukowej Internetu telewizjib) Nauczyciel sprawdza i ocenia wyniki testoacutew i sprawdzianoacutew
5 Wszechstronna ocena prezentacji przygotowanych na podstawie jednego przeczy-tanego tekstu lub wielu roacuteżnych źroacutedeł
6 Sprawdzanie i ocenianie działalności praktycznej ucznioacutewOcenie podlegają wykonywane przez ucznia w toku lekcji pomiary i doświadczenia oraz mo-dele wykonane samodzielnie w domu