![Page 1: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/1.jpg)
LEKI
PRZECIWBÓLOWE
(analgetyki)
http://pain.about.com/od/typesofchronicpain/ss/pain_classifications.htm
![Page 2: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/2.jpg)
Ból jest:
odczuciem subiektywnym
skutkiem dotarcia do mózgu impulsów
nerwowych, wywołanych szkodliwymi bodźcami
o odpowiedniej sile
czynnikiem psychicznym wyzwalającym
niezbędne odruchy obronne
sygnałem ostrzegawczym o grożącym
niebezpieczeństwie
http://bi.gazeta.pl/im/ec/71/c5/z12939756A.jpg
![Page 3: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/3.jpg)
1. Obwodowe nocyceptory
2. Rdzeń kręgowy
3. Droga wstępująca
4. Droga zstępująca
DROGA PRZEWODZENIA BÓLU
nocyceptory
mięsień
droga zstępująca droga wstępująca
![Page 4: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/4.jpg)
Drażnienie obwodowych aferentych zakończeń
nocyceptorów przez mediatory bólu
![Page 5: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/5.jpg)
BÓL
ze względu na czas utrzymywania się:
ostry
- pełni funkcję ostrzegawczą
- ma ograniczony czas trwania (szybko zanika)
- jest dobrze zlokalizowany
- nasilenie zależy od natężenia bodźca
przewlekły
- postać długotrwała – powyżej 3 miesięcy (bóle pleców,
nowotworowe)
- charakter nawracający (migreny)
- istotna rola czynników psychologicznych i środowiskowych
ze względu na miejsce powstawania:
somatyczny
- skóra (ból powierzchniowy)
- mięśnie, stawy, kości, tkanka łączna (ból głęboki)
narządowy (wisceralny) – ból głęboki z towarzyszącymi
objawami wegetatywnymi
![Page 6: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/6.jpg)
OCENA NASILENIA BÓLU
http://www.szpitalbezbolu.pl/Regularne-monitorowanie-natenia-blu-pooperacyjnego.html
![Page 7: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/7.jpg)
FARMAKOTERAPIA
BÓLÓW
NOWOTWOROWYCH
Wytyczne Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO),
Zalecenia Europejskiego
Towarzystwa Opieki Paliatywnej
Terapia, 249, 55-62, 2011
![Page 8: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/8.jpg)
PODZIAŁ LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH
analgetyki nieopioidowe (paracetamol
i niesteroidowe leki przeciwzapalne)
słabe opioidy (kodeina, tramadol)
silne opioidy (morfina, fentanyl)
koanalgetyki (leki uzupełniające)
![Page 9: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/9.jpg)
STANDARDY WHO W ZAKRESIE LECZENIA BÓLU
Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Onkologicznego
(Europan Society for Medical Oncology)
dotyczące leczenia bólu.
Leki przeciwbólowe należy stosować:
doustnie - o ile to możliwe (trzeba pamiętać
o alternatywnych drogach podania, np. system transportu
transepidermalnego)
według „zegarka” (w stałych odstępach czasu
zależnych od konkretnego preparatu – parametrów
farmakokinetycznych)
z zapewnieniem dawek „ratujących” na
wypadek nasilenia bólu (samoistny ból przebijający:
1/12-1/6 dobowej dawki opioidu)
zgodnie z koncepcją „drabiny” analgetycznej
![Page 10: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/10.jpg)
SCHEMAT TERAPII BÓLU wg WHO
„drabina analgetyczna”
BÓL
nieopioidowe leki przeciwbólowe
+/- koanalgetyki 1
2
3
słabe leki opioidowe
+/- nieopioidowe leki p-bólowe
+/- koanalgetyki
silne leki opioidowe
+/- nieopioidowe leki p-bólowe
+/- koanalgetyki
ból nadal się utrzymuje
ból nadal się utrzymuje
koanalgetyki: leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeciwdrgawkowe
![Page 11: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/11.jpg)
NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE (NLPZ); PARACETAMOL
![Page 12: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/12.jpg)
bodziec
fizjologiczny
EKSPRESJA, REGULACJA, FUNKCJA
CYKLOOKSYGENAZ (COX 1-2-3)
fizjologiczna
adaptacja
bodziec
zapalny
COX-1
konstytutywny COX-2
konstytutywny
regulowany
COX-2, COX-3
regulowany
trombocyty – TxA2
nerki, żołądek – PGE2
śródbłonek – PGI2
nerka
macica
rdzeń kręgowy
gojenie ran
PGE2 PGI2 PGE2 PGI2
ból
gorączka
stan zapalny
![Page 13: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/13.jpg)
FOSFOLIPIDY BŁONY KOMÓRKOWEJ
KWAS ARACHIDONOWY
fosfolipaza A2
(FL-A2)
CYKLICZNE
NADTLENKI
(PGH2)
cyklooksygenaza 1
(COX-1)
cyklooksygenaza 2
(COX-2)
prostaglandyny:
PGI2
PGE2
PGD2
PGF2
tromboksan A2
(TxA2)
GLIKOKORTYKOSTEROIDY
NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE
![Page 14: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/14.jpg)
EFEKTY DZIAŁANIA NLPZ
Efekt przeciwzapalny
Efekt przeciwbólowy
NLPZ
![Page 15: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/15.jpg)
PODWZGÓRZE
receptor IL-1
IL-1
EFEKTY DZIAŁANIA NLPZ
COX-2 PGE2
cAMP pobudzenie ośrodka
termoregulacji
37 oC
efekt przeciwgorączkowy
skurcz / rozszerzenie
skórnych naczyń krwionośnych
osłabione / wzmożona
aktywność gruczołów potowych
PROCES ZAPALNY
(IL-1, IL-6, TNF-a)
![Page 16: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/16.jpg)
kwas acetylosalicylowy
• najstarszy niesteroidowy lek przeciwzapalny – 1899 rok
• efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwgorączkowy
• silny inhibitor syntezy tromboksanu (TxA2): 50-150mg – działanie
antyagregacyjne wobec krwinek płytkowych – nieodwracalna blokada
trombocytarnej COX
• w dawce 325-500mg działa przeciwbólowo
(efekt zbliżony do paracetamolu)
![Page 17: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/17.jpg)
kwas acetylosalicylowy
• działanie przeciwzapalne w dużych dawkach
• zmniejsza ryzyko wystąpienia raka okrężnicy, choroby Alzheimera
• działania niepożądane:
dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego:
- uszkodzenie śluzówki żołądka, mikrokrwawienie, bezobjawowy
wrzód żołądka
- zgaga, nudności
u dzieci poniżej 12 roku życia istnieje możliwość wystąpienia
rzadkiego zespołu Reye’a (uszkodzenie wątroby z encefalopatią),
szczególnie przy zakażeniach wirusowych (grypa, odra, różyczka)
duże dawki:
- zespół salicylowy: dzwonienie w uszach, zawroty głowy,
upośledzony słuch, nudności i wymioty
- może pojawić się wyrównana zasadowica metaboliczna
u osób z predyspozycjami może wywołać astmę aspirynozależną
![Page 18: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/18.jpg)
diklofenak
• najpowszechniej stosowany NLPZ w Europie
• może być stosowany doraźnie (zwalczanie umiarkowanych bólów):
bolesne miesiączkowanie
bóle pooperacyjne
dna
• długotrwale w chorobach reumatycznych:
reumatoidalne zapalenie stawów
choroba zwyrodnieniowa stawów
• zwiększa wydzielanie kwasu moczowego z moczem
• zmniejsza ryzyko wystąpienia raka okrężnicy, choroby Alzheimera
• działania niepożądane:
zaburzenia żołądkowo-jelitowe
wzrost aktywności aminotransferaz
zawroty głowy
![Page 19: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/19.jpg)
indometacyna
• silne działanie przeciwzapalne, przeciwreumatyczne
• oprócz hamowania COX hamuje chemotaksję granulocytów
wielojądrzastych i biosyntezę mukopolisacharydów
• wskazania:
zaostrzenie RZS
hipertermia w przebiegu białaczek
silne hamowanie COX-1 zostało wykorzystane przez neonatologów
do zamykania przetrwałego przewodu tętniczego u wcześniaków
• zastosowanie miejscowe w stanach zapalnych: tkanek miękkich,
ścięgien, torebek stawowych
• działania niepożądane:
lek bardzo toksyczny
nadżerki, owrzodzenia żołądka i dwunastnicy
bóle, zawroty głowy, uczucie znużenia
ogranicza zdolność obsługi urządzeń mechanicznych
![Page 20: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/20.jpg)
ibuprofen
• stosunkowo mało toksyczny (stosowanie preferowane
przez Europejską Unię Antyreumatyczną)
• zastosowanie:
RZS
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
rwa kulszowa
zespół bolesnego barku
bóle głowy
bolesne miesiączkowanie
bóle mięśniowo-stawowe towarzyszące różnym
schorzeniom
• działania niepożądane:
stosunkowo nieliczne, o niewielkim nasileniu ze strony przewodu
pokarmowego
![Page 21: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/21.jpg)
paracetamol
• podstawowy lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy stosowany
u dzieci (brak działania przeciwzapalnego!)
• nie modyfikuje „obwodowej” aktywności COX
• łatwo przenika barierę krew-mózg
• działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oparte jest
na zahamowaniu przez pochodną paracetamolu syntezy PGE na
poziomie rdzenia kręgowego oraz mózgu
• w dawkach terapeutycznych jest dobrze tolerowany, może być
stosowany u osób z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy
• zastosowanie:
terapia umiarkowanych bólów
leczenie stanów gorączkowych
![Page 22: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/22.jpg)
paracetamol
• przeciwskazania:
ciężkie upośledzenie funkcji wątroby i nerek
niedokrwistość
niedobór dehydrogenazy G-6-P
• działania niepożądane:
rzadko reakcje alergiczne
uszkodzenie szpiku (neutro-, trombo-, pancytopenia)
Długotrwałe przyjmowanie
paracetamolu:
↑ ryzyka incydentów sercowo-
naczyniowych
↑ ryzyka krwawienia z przewodu
pokarmowego
↑ ryzyka niewydolności nerek
![Page 23: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/23.jpg)
metamizol
• silne działanie przeciwbólowe
• słaby efekt przeciwzapalny porównaniu z innymi NLPZ
• dodatkowe działanie spazmolityczne
• wskazania:
lek interwencyjny – ostre bóle przebijające
bóle pochodzenia otrzewnowego
kolka nerkowa, wątrobowa, jelitowa
• wydalany przez nerki
• działania niepożądane:
możliwość wywołania agranulocytozy (0.01%)
alergiczne zmiany na skórze i błonach śluzowych
![Page 24: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/24.jpg)
deksketoprofen
• silne (porównywalne z metamizolem) działanie przeciwbólowe,
przeciwzapalne, przeciwgorączkowe
• wskazania:
szerokie spektrum bólów ostrych o nasileniu od małego do
umiarkowanego
bóle kostno-mięśniowe, pooperacyjne, pourazowe
ból po usunięciu zęba
kolka nerkowa, rwa kulszowa
bóle menstruacyjne
• dobrze tolerowany, działa szybko (30 min po podaniu)
• działania niepożądane:
brak poważnych DN (mogą wystąpić DN jak w przypadku innych
NLPZ)
![Page 25: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/25.jpg)
trometamol deksketoprofenu – nowa propozycja
leczenia bólów menstruacyjnych
• duża biodostępność po przyjęciu doustnym (efekt terapeutyczny po 30
min od przyjęcia)
• silne działanie p-bólowe, p-zapalne, p-gorączkowe – hamuje obwodową
syntezę prostoglandyn, działa modulująco w procesie przewodzenia
bodźców bólowych (łatwo przechodzi przez barierę krew-mózg)
• zaleta w stosunku do innych NLPZ – może być przyjmowany
niezależnie od posiłku
![Page 26: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/26.jpg)
celekoksyb
• inhibitor COX-2 (ok.1000 razy silniej niż COX-1)
• wskazania:
terapia rodzinnej polipowatości gruczolakowatej jelita grubego
reumatoidalne zapalenie stawów (z wykluczeniem chorych
kardiologicznych: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze)
zapalenia kostno-stawowe (ograniczenie jak wyżej)
• działania niepożądane:
zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunki, niestrawność, uczucie
ucisku w nadbrzuszu)
bóle głowy
obwodowe obrzęki
wzrost ciśnienia tętniczego krwi
epizody natury sercowo-naczyniowej
![Page 27: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/27.jpg)
OPIOIDOWE
LEKI
PRZECIWBÓLOWE
![Page 28: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/28.jpg)
m MI
RECEPTORY OPIOIDOWE
d DELTA
k KAPPA
e EPSILON
s SIGMA
l LAMBDA
działanie typ receptora
analgezja m, k, d
euforia m
wymioty d
depresja oddechowa m
zjawisko tolerancji m, d, k, e, s, l
![Page 29: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/29.jpg)
OPIOIDOWE LEKI PRZECIWBÓLOWE
EFEKTY OŚRODKOWE
analgezja – hamowanie przekaźnictwa bólowego na
poziomie rdzenia kręgowego oraz ośrodkowego układu
nerwowego (układ limbiczny)
sedacja
anksjoliza (usunięcie uczucia strachu i zagrożenia)
euforia lub dysforia (w zależności od stanu „wyjściowego”
nastroju)
depresja oddechowa – zahamowanie ośrodka oddechowego
(brak tolerancji)
działanie przeciwkaszlowe – blokowanie ośrodka kaszlu
wzrost napięcia mięśni
wymioty – pierwszy efekt indukowanie wymiotów, kolejne
dawki hamują ośrodek wymiotny
zwężenie źrenic – pobudzenie przywspółczulnej części jądra
nerwu okoruchowego
działanie antydiuretyczne – wzrost wydzielania hormonu
antydiuretycznego
![Page 30: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/30.jpg)
OPIOIDOWE LEKI PRZECIWBÓLOWE
EFEKTY OBWODOWE
analgezja – stymulacja obwodowych receptorów opioidowych
opóźnione opróżnianie żołądka – synergizm z lekami, które
wchłaniane są w żołądku
zaparcia - osłabienie perystaltyki przewodu pokarmowego,
wzrost napięcia mięśni gładkich
skurcz zwieraczy w obrębie dróg żółciowych
zwiększenie napięcia mięśniówki oraz zwieraczy pęcherza
moczowego – zatrzymanie moczu
zaburzenia ortostatyczne – obniżenie napięcia mięśniówki
naczyń krwionośnych
uwalnianie histaminy – zaczerwienienie skóry, świąd, skurcz
oskrzeli (nasilenie dolegliwości astmatycznych)
![Page 31: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/31.jpg)
OPIOIDOWE LEKI PRZECIWBÓLOWE
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
bradykardia, spadek ciśnienia
zaburzenia akomodacji („szpilkowate źrenice”)
wymioty, nudności (początek leczenia), zaparcia
trudności w oddawaniu moczu
euforia, dysforia
zaburzenie sprawności psychicznej, objawy
psychotyczne
nadmierna senność
tolerancja i uzależnienie
zaczerwienienie skóry, świąd
skurcz oskrzeli (nasilenie dolegliwości astmatycznych)
hamowanie ośrodka oddechowego
![Page 32: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/32.jpg)
OPIOIDOWE LEKI PRZECIWBÓLOWE
INTERAKCJE
synergizm z innymi lekami wywierającymi
efekt depresyjny w OUN:
- leki uspokajające, nasenne (benzodiazepiny,
barbiturany)
- β-adrenolityki
- antagoniści receptora histaminowego H1
- alkohol
● łączne stosowanie może doprowadzić do
spadku ciśnienia tętniczego, nadmiernej
sedacji, hamowanie ośrodka oddechowego,
śpiączki i bezdechu synergizm z NLPZ (w zakresie działania
przeciwbólowego)
![Page 33: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/33.jpg)
Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod
względem powinowactwa do receptorów opioidowych
1. Leki agonistyczne „czyste”:
- morfina
- petydyna
- fentanyl
- kodeina
- metadon
2. Leki antagonistyczne „czyste”:
- nalokson
3. Częściowi agoniści:
- buprenorfina
- tramadol
4. Mieszani agoniści-antagoniści:
- pentazocyna
![Page 34: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/34.jpg)
PEŁNY I CZĘŚCIOWY AGONISTA
EA
Em a =
http://www.naabt.org/education/technical_explanation_buprenorphine.cfm
a - relatywna aktywność
wewnętrzna (wartość
maksymalna = 1)
EA – efekt wywołany przez
dany ligand
Em – maksymalny efekt
możliwy w danym układzie
biologicznym
pełny agonista: a = 1
częściowy agonista: 1 > a > 0
![Page 35: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/35.jpg)
LEKI PODSTAWOWE
– SILNE OPIOIDY
morfina
![Page 36: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/36.jpg)
• alkaloid wchodzących w skład opium
• najczęściej stosowany lek w średnio
i bardzo nasilonych stanach
bólowych (nowotwory, traumatologia,
bóle przeszywające, zawał mięśnia
sercowego, obrzęk płuc itp.)
• dopuszczalne jest sporadyczne
użycie morfiny jako preparatu
przeciwkaszlowego przy
wyczerpującym kaszlu u chorego ze
zranioną opłucną
morfina
http://vignette2.wikia.nocookie.net/mitologia/images/
5/58/Morfeusz_01.jpg/revision/latest?cb=20130329
210528&path-prefix=pl
![Page 37: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/37.jpg)
Morfina – działania niepożądane
- uzależnienie początkowo psychiczne a później fizyczne z
zespołem odstawienia rozpoczynającym się już po 8-12 godz. od
ostatniego przyjęcia morfiny i manifestujący się drżeniem mięśni,
łzawieniem, nasilonym poceniem, bezsennością, RR,
biegunką, wymiotami, bólami kostnymi i stawowymi, drgawkami,
stanem majaczeniowym, zawałem i niewydolnością oddechową
zgon
- po długotrwałym stosowaniu (15-20 dni) wytwarza się tolerancja
na jej działanie przeciwbólowe i euforyzujące ale nie na
hamowanie ośrodka oddechowego przyczyna zatruć przy
stałym zwiększaniu dawek leku oraz na zwężenie źrenic (objaw
diagnostyczny) i hamowanie perystaltyki (zaparcia)
![Page 38: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/38.jpg)
stężenie leku
0
1
2
3
4
5
czas
[godz.]
0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
efekt przeciwbólowy
działanie odurzające
klasyczna tabletka
tabletka o przedłużonym uwalnianiu
kinetyka morfiny
![Page 39: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/39.jpg)
• około 100 razy silniej przeciwbólowo
działa od morfiny
• iniekcje dożylne – efekt maksymalny
po 5 min., działanie przeciwbólowe
zanika po 30 min.
• stosowany doraźnie w bardzo
silnych bólach, anestezjologii
• substancja silnie uzależniająca
• przewlekłe stosowanie powoduje
wystąpienie tolerancji
fentanyl
https://rrtampa.com/wp-content/uploads/2018/08/fentanyl-
bottles-img.jpeg
![Page 40: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/40.jpg)
fentanyl plaster – 25, 50, 75, 100
mg/godzinę co 72 godziny
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb
/e/e0/Fentanyl_lollipops_Actiq_400_mcg.jpg/250px-
Fentanyl_lollipops_Actiq_400_mcg.jpg
![Page 41: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/41.jpg)
• efekt przeciwbólowy utrzymuje się 4-8 godzin
• metabolizowany jest w wątrobie, t1/2 = 20-35 godzin
• względnie długi czas działania leku wykorzystano w programach
leczenia zespołu abstynencji u osób uzależnionych od opioidów
(głównie heroiny)
metadon
![Page 42: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/42.jpg)
buprenorfina
• częściowy agonista receptorów opioidowych
• silne i długotrwałe działanie przeciwbólowe, 40 razy
silniejsze niż morfina, jednak charakteryzuje się niższą od
niej aktywnością wewnętrzną (antagonista κ), więc nigdy
nie osiąga maksymalnej skuteczności jak w przypadku
morfiny – efekt „pułapowy”
• używana jest podobnie jak metadon do leczenia
uzależnienia od opioidów (duże powinowactwo do
receptorów μ i silne wiązanie między agonistą a receptorem
– heroina jest wypierana z receptorów)
![Page 43: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/43.jpg)
LEKI PODSTAWOWE
SŁABE OPIOIDY
![Page 44: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/44.jpg)
• w organizmie jest metabolizowana
do morfiny
• reakcje alergiczne, wysypka,
świąd skóry
• tolerancja i uzależnienie (typu
morfinowego)
kodeina
https://image.ceneostatic.pl/data/products/14030
895/i-thiocodin-syrop-100ml.jpg
![Page 45: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/45.jpg)
tramadol
• syntetyczny lek opioidowy – należy do najczęściej
używanych opioidów
• agonista receptorów opioidowych: μ, δ i κ, posiada również
komponentę antagonistyczną wobec receptora μ, co czyni
go słabym opioidem z typowym efektem „pułapowym”
• mechanizm działania przeciwbólowego jest złożony i
wykracza poza receptory opioidowe - hamowanie wychwytu
zwrotnego 5-HT i NA w synapsach zstępującego układu
hamowania bólu na poziomie rdzenia
https://www.depresjaza.pl/wp-content/uploads/2017/02/serotonin-
syndrome.jpg
![Page 46: PRZECIWBÓLOWE analgetyki · Podział narkotycznych leków przeciwbólowych pod względem powinowactwa do receptorów opioidowych 1. Leki agonistyczne „czyste”: - morfina - petydyna](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050115/5f4c7e7dfb63ac754e5792af/html5/thumbnails/46.jpg)
ŻYCIE BEZ BÓLU JEST MOŻLIWE!
http://www.nauklove.pl/wp-content/uploads/2016/03/okladka.jpg
https://cdn.galleries.smcloud.net/t/photos/gf-dXi2-nprz-
Satp_gimnastyka.jpg