Download - Psikososyal Okul Projesi
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Psikososyal Okul Projesi
Travma ve etkileri semineri
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Travma/zorlu Yaşam Olayları Yaşamımız için, Vücudumuzun bütünlüğü için, Sevdiklerimiz için, Yaşam ve değer sistemlerimiz için
ciddi bir tehdit içeren olağandışı her türlüolaydır.
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Travma Türleri1. Ani, beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan, sınırlı
bir süre devam eden, başı ve sonu belli olan olaylar Örnek: doğal afetler,kazalar,ani kayıplar2. Öngörülebilen, tekrarlayıcı ve sürekli yaşanan
tehlikeler Örnek: savaş, cinsel taciz, politik baskılar, takibe
alınma, şiddet kullanılan koşullarda yaşama, işkence, eziyet, hapis yaşamı, vb
3. Her iki travma / zorlu yaşam olaylarının bir arada görüldüğü durumlar
Örnek: bir doğal afetten sonra ev içi şiddetin artması, ekonomik krizler gibi
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Savaş Ya Da Kaç TepkisiFiziksel Enerji ve oksijen kullanımının beyine
yönlendirilmesi Kalp hızı artışı Kan basıncı artışı Solunumun hızlanmasıDavranışsal Uyanıklık ve seçici dikkat Heyecan / kaygı İştah ve üreme duygusunda azalma Tehlikeyi anımsama
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Terör
Korku
Alarm
Uyanıklık
Sakin
Travmatik Olay
DisosiyasyonYa da kurtulan
Destekle Normal
Desteğe rağmen etkilenme
Desteksiz etkilenme
Erken Travma Yanıtı
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Travma Sonrası Genel Tepkiler
• Çaresizlik• Herşeyin kontrolden
çıktığı düşüncesi• Utanç duygusu• Suçluluk duygusu• Ürkeklik, korkaklık• Endişe, tasa• Hiddet, öfke• Katılık, duygusuzluk• Zayıflık, kırılganlık
• Umutsuzluğa düşme
• Güvensizlik• Değersizlik• Şaşkınlık• Kendine acıma• Anlamsızlık, boşluk• İntikam duygusu• Ne olduğunu
anlayamama
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Travmatik olaydan sağ olarak kurtulmuş olmaya
ilişkin duygu ve düşünceler Mutlu Müteşekkir, minnettar Rahatlık Gururlu Şanslı olduğunu düşünme Enerjik olma
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Fizyolojik Tepkiler
• Yorgunluk, bitkinlik• Uykusuzluk ve uyku sorunları• Aşırı uyarılmışlık• Somatik yakınmalar• Bağışıklık sisteminin bozulması• İştah bozuklukları
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Duygusal Tepkiler
• Şok• Korku ve kaygılar
• Olayın tekrarlanması korkusu•Yaralanmaktan ve ölmekten korkma•Ailelerinden ayrı kalmaktan ya da
yalnız kalmaktan korkma•Gerçek hayatta ya da hayali yapılan
yanlışlara verilen bir ceza olmasından korkma
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Duygusal Tepkiler 2
• Üzüntü• Kendini suçlama• Öfke ve huzursuzluk• Anlaşılamama duygusu• Çaresizlik• Gerginlik, sinirlilik• Ayrışma (disosiyasyon)• Çökkünlük
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Bilişsel TepkilerAlgısal Çarpıtmalar• Zaman kavramının algılanmasındaki
değişiklik: Sanki zaman duruyormuş ya da çok hızlı geçiyormuş gibi
• Olaya ilişkin zaman sırasında karışıklık (özellikle çocuklarda gözlenir)
• Travma/zorlu yaşam olayları yordamaya ilişkin işaretlere duyarlılık
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
• Görsel çarpıtmalar: Uzaklaşan görüntüler, artan detaylar
• İşitsel çarpıtmalar: zayıflayan ya da güçlenen sesler
• Gerçek dışılık ve rahatsız edici imgeler
• Beden algısında değişiklik
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
İnanç Sistemindeki DeğişikliklerYAŞAM İÇİN GEREKLİ OLAN İNANÇLAR• Dünya güvenli bir yerdir.• Evim en güvenli yerdir. (çocuklarda)• Dünya adildir.• Benimle ilgilenecekler. (çocuklarda)• Bana bakan yetişkinler beni
koruyacaklar. (çocuklarda)• Ben değerliyim.• Kötü olaylar benim başıma gelmez.
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Sarsılan İnançlar 1• Güvende değilim ve bir daha asla
güvende olmayacağım.• Kendi evim ve başka hiç bir yer benim
için güvenli değil.• Benim dünyam acımasız bir dünya ve bu
dünyada neler olacağını önceden kestirmek imkansız.
• Kimse benimle gerçekten ilgilenemez; artık yalnızım.
• Tehlikelerden korunmam mümkün değil.
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Sarsılan İnançlar 2• İyi bir insan olmadığım için, kendimi
böyle güvencesiz ve çaresiz hissetmeyi hakediyorum.
• Bu felaket benim yüzümden oldu. Ben kötüyüm ve bu yıkım da bana verilmiş bir ceza.
• Bu bir daha olacak ve benim elimden hiç birşey gelmeyecek.
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Sosyal Etkiler
• Yer ve düzen değişikliği• Ev, iş ve okul kaybı• Komşuluk ve arkadaşlık kaybı• Maddi kayıplar• Alışkanlıkların kaybı
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Belirtileri
• Aşırı uyarılmışlık• İstenmediği halde tekrarlayan anılar• Kaçınma davranışlarıKRONİK TSSB• Depresif ruh durumu• Suçluluk duyguları• Toplumdan/diğer insanlardan
uzaklaşma• Madde bağımlılığı tehlikesi
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
TSSB’nun Ortaya Çıkmasını Etkileyen Etmenler Olaya İlişkin EtmenlerEğer travma/zorlu yaşam olayları:• yaşamı tehdit olarak algılanıyorsa• bireyin yaşam deneyiminin dışında ise• günlük, sıradan, normal bir olay değilse• birey tamamen kontrolünü kaybediyorsa• yaşam beklentilerini yıkma özelliği taşıyorsa
(yaşam ait beklediği güzel şeylerin yıkılması) • ölüme şahit oluyorsa
travma sonrası stres bozukluğuna yolaçabilir.
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Ortama İlişkin EtmenlerYAKINLIK:
– Kişinin olaya yakınlık derecesi (fiziksel yakınlık
– Duygusal olarak yakınlık derecesi (psikolojik yakınlık)
SÜRE:Travma / zorlu yaşam olaylarına maruz kalmasüresi
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Bireye İlişkin Etmenler• Ego gücü ve baş etme becerileri
zayıf ise• Varolan destek kaynaklarının
niteliği olumsuz ise• Önceki deneyimleri (daha önce de
travma/zorlu yaşam olaylarına maruz kalmışsa)
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Yaşa Bağlı Stres Tepkileri1-6 Yaş Arası• Yatak ıslatma, ağlama• Hareketsizlik, donukluk• Parmak emme• Annenin dibinden
ayrılamama• Bağırsak kontrolünün
kaybedilmesi• Karanlıktan,
hayvanlardan, yalnız kalmaktan, kalabalıktan korkma
• Dikkatsizlik
• Aşırı hareketlilik, hareketsizlik
• Seslere karşı aşırı duyarlılık
• Huzursuzluk ve kafa karışıklığı
• Konuşma güçlükleri• Beslenme sorunları• Karın ağrıları• Sakarlık• Olayı yeniden canlandırma• Ölme isteği• Cennete gitme isteği
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
7- 11 Yaş Arası• Yatak ıslatma• Akıl dışı korkular• Huzursuzluk• Söz dinlememe• Annenin dibinden
ayrılamama• Baş ağrıları, karın ağrıları• Görme veya duyma
sorunları• Okula gitmeyi reddetme• Düşük başarı• Kavga etme• İlgi Kaybı
• Konsantrasyon eksikliği, dikkatin kolay dağılması
• Kabuğuna çekilme• Şiddet içeren fanteziler
veya oyunlar• Olayı yeniden
canlandırma• Sakarlık• İştah bozuklukları• Fazla
hareketlilik/hareketsizlik• Dikkatsizlik• Ölme isteği
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
12-18 Yaş Arası• Kabuğuna çekilme ve
kendini soyutlama• Baş ağrıları, karın ağrıları• Kaçma• Depresyon ve üzüntü• İntihar düşünceleri• Hırsızlık, suç işleme• Uyku düzeninde değişiklik,
uykusuzluk, aşırı uyku, kabuslar
• Okul sorunları• Kafa karışıklığı• Şiddet içeren fantaziler
• Olay hakkında konuşmaktan kaçınma
• Uyuşturucu ve/veya alkol kullanımı
• Cinsel dışa vurum• Sakarlık ve dikkatsizlik• İlişki zorlukları• İştahta değişiklik• Saldırganlık• Riske girme eğilimi• Fazla hareketlilik,
hareketsizlik• Huzursuzluk
04/21/23 MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ
Ele Alış Biçimi• Bilgilendirme: Psikoeğitim• Tepkilerin normalleştirilmesi: Psikolojik
Bilgilendirme ve Anlamlandırma• Bilişsel davranışçı teknikler (bireysel ya
da grup): Gevşeme, soluk denetimi, aşamalı maruz kalma gibi
• Oyun terapileri, sözsüz anlatım teknikleri: Sınıf Temelli Müdahale, psikodrama
• İlaçla tedavi