Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania
decyzji
Karolina GołuchowskaAleksandra Lebiedzińska
Aleksandra FormaAleksandra ZasłonaMichał BobrowiczMateusz Brzeski
Joanna KozłowskaIryna Boda
Decyzje w warunkach pewności
Skutki rozpatrywanych działań są w pełni (albo prawie w pełni) zdeterminowane tj. każde działanie prowadzi niezmiennie do określonego wyniku
Decyzje w warunkach ryzyka
Skutki rozpatrywanych działań są niepewne. Występująca niepewność nie jest całkowita. Można oszacować prawdopodobieństwo, z którym dane niepewne skutki wystąpią.
Decyzje w warunkach całkowitej niepewności
Skutki rozpatrywanych działań są całkowicie nieprzewidywalne.
Decyzja
Racjonalna? Nieracjonalna?
GRUPOWE PODEJMOWANIE DECYZJI
Grupa może bardziej wszechstronnie niż jednostka przeanalizować sytuację decyzyjną.
BURZA MÓZGÓW
Wprowadzona przez Osborna w 1957 roku.
Polega na zbiorowym generowaniu jak największej ilości pomysłów i unikaniu
przedwczesnego krytykowania ich.
PROBLEM MOTYWACJI - zalety
EFEKT FACYLITACJI
Obecność innych osób może pozytywnie wpływać na wysiłek podejmowany przez
jednostkę.
ZAANGAŻOWANIE
Większe zaangażowanie uczestników w proces implementacji decyzji.
Podejmowanie decyzji w grupie sprzyja wytwarzaniu się współodpowiedzialności
za realizację przyjętego rozwiązania.
PROBLEM MOTYWACJI - wady
Efekt społecznego “obijania się”
Badania pokazują wiele przykładów osłabienia motywacji w grupie w
porównaniu z indywidualnym wykonywaniem tych samych zadań.
PUŁAPKI POZNAWCZE
Grupy podobnie jak jednostki, mają skłonność do popełniania rozmaitych błędów w ocenianiu.
KONFORMIZM
Konformizm polega na podporządkowaniu się temu co robią inni.
Nie wiedząc jakie zachowanie jest właściwe w danej sytuacji, naśladujemy innych, których postrzegamy jako źródło informacji. Czasem
jednak podporządkowujemy się innym nie po to, by zdobyć wiedzę, ale po to, aby zyskać
akceptację.
EKSPERYMENT ASCHA
EFEKT MYŚLENIA GRUPOWEGO
Przykładem sytuacji, w której grupa zasadniczo inteligentnych osób podjęła
fatalną decyzję jest amerykańska operacja w Zatoce Świń.
Główne błędy:
- założenie, że kubańskie lotnictwo jest całkowicie niesprawne i przed rozpoczęciem inwazji zostanie wyeliminowane z akcji przed zbombardowaniem baz;
- założenie, że armia Fidela Castro jest słaba i źle wyposażona (mimo zdecydowanie odmiennych opinii ekspertów)
Zestaw syndromów tego fenomenu:
- złudzenie nieomylności i poczucie wyższości intelektualnej- złudzenie bezpieczeństwa, koncentrowanie się na pozytywnych skutkach i
ignorowanie negatywnych- lekceważące traktowanie i stereotypizacja osób spoza zespołu (zwłaszcza
przeciwnika)- wywieranie nacisku na członków zespołu i wymuszanie konformizmu
Najbardziej typowe okoliczności:
- duża spójność grupy- izolacja grupy (unikanie konfrontacji z alternatywnymi poglądami i
rozwiązaniami)- silny stres- silny przywódca
Główne defekty:
- niekompletne badanie alternatywnych możliwości działania- niekompletna analiza celów- selektywne dobieranie informacji- ignorowanie ryzyka związanego z wybierają alternatywą
Komisja ds. wybrzeża w Kalifornii
➔ Działacze radykalnie proekologiczni vs. zwolennicy rozbudowy wybrzeża
➔ Opinie dotyczące projektów zawsze były rozbieżne➔ Zastąpienie metody holistycznej formułą opartą na MAU staje
się kluczem do podjęcia decyzji
Zmiana amunicji dla policji w Denver
➔ 1974 - propozycja zmiany amunicji w policyjnych pistoletach na bardziej skuteczne, jednak powodujące równocześnie większe obrażenia
➔ Wyodrębnienie technicznych cech nabojów oraz kryteriów społecznych
Inteligentne i nieinteligentne systemy oceniania
➔ Nieefektywny system punktowy może przynosić odwrotne od zamierzonych skutki
PRZYKŁAD INSTYTUTU X NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM W
LATACH OSIEMDZIESIĄTYCH UBIEGŁEGO STULECIA
Kiedy decydenci korzystają z rad?
Decydenci poszukują i korzystają z rad innych przy podejmowaniu decyzji.
Chętnie wysłuchujemy opinii osób towarzyszących/sprzedających,
dzielimy się odpowiedzialnością za skutki podjętych decyzji.
Decydent - doradca
kiedy opinie decydenta i doradcy nie są zgodne - decydent większą wagę przykłada do opinii własnej niż do opinii doradcy
decydenci polegają na radach ekspertów, osób starszych, z większym doświadczeniem życiowym
Zaufanie decydenta do doradcy
czynnikiem wpływającym na zaufanie jest pewność siebie ujawniana przez doradcę
„heurystyka zaufania”
decydenci wręcz preferują doradców nadmiernie pewnych siebie
Perspektywa społeczno-polityczna
Dla skłonienia kogoś do głosowania za pewną opcją starannie dobiera się nazwy
dla tych wyborów -„nazwy się liczą”.
Świadomość różnych perspektyw
·
warunkiem kontroli przyjmowanej perspektywy jest świadomość tego, że formułując w pewien sposób dany problem, przyjmujemy jedną z wielu możliwych,a nie jedyną perspektyw.
·
Wyszukiwanie różnych perspektyw - sposoby
wytworzenie w sobie postawę kwestionowania dotychczasowych sposobów postępowania
“adwokat diabeł”
włączanie ludzi o różnym doświadczeniu i sposobach myślenia do zespołu zajmującego się danym zagadnieniem
STAN WOJENNY
Stan wojenny decyzją podjętą w warunkach ryzyka
Stan wojenny decyzją podjętą w warunkach niepewności
Reakcja psychiczna na społeczną sytuację stresową stanu wojennego jako przykład pułapki w podejmowaniu decyzji
Odpowiedzialność za stan wojenny
“Decyzję podjęliśmy w Polsce w gronie złożonym wyłącznie z Polaków. Odpowiedzialność za nią biorę na siebie. Mówiłem to wielokrotnie. Byłoby poniżej mojej godności oficerskiej, gdybym zasłaniał się jakąś zewnętrzną dyspozycją czy dyrektywą. Przez blisko półtora roku było nękanie, dręczenie, wywieranie przemożnego nacisku/ Ale decyzja - jej planowanie i realizacja - były własne”
Czyja to była decyzja?
Walki wewnętrzne
Perspektywa ZSRR
Syndrom grupowego myślenia
Gdy konsensus i spójność przeważają nad możliwością podjęcia lepszej decyzji
Dziękujemy za uwagę!