Racjonalizacja gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce
dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego 1
2 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Gospodarka o obiegu zamkniętym
„3.1 Krótki opis proponowanych działań Główne elementy wniosków w sprawie zmiany przepisów UE dotyczących odpadów: • ujednolicenie definicji; • zwiększenie do 65 % celu w zakresie przygotowania odpadów komunalnych do ponownego użycia i
recyklingu do 2030 r.; • zwiększenie celów w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów
opakowaniowych oraz uproszczenie wyznaczonych celów; • stopniowe ograniczenie odsetka składowanych odpadów komunalnych do 10 % do 2030 r.; • większa harmonizacja i uproszczenie ram prawnych dotyczących produktów ubocznych oraz utraty
statusu odpadów; • nowe środki propagujące zapobieganie powstawaniu odpadów, w tym odpadów żywnościowych,
oraz ponowne użycie; • wprowadzenie minimalnych warunków działalności na potrzeby rozszerzonej odpowiedzialności
producenta; • wprowadzenie systemu wczesnego ostrzegania w celu monitorowania zgodności z celami w zakresie
recyklingu; • uproszczenie i optymalizacja obowiązków sprawozdawczych; • dostosowanie przepisów do art. 290 i 291 TFUE w sprawie aktów delegowanych i aktów
wykonawczych.”
5 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
6 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Oficjalna struktura odpadów komunalnych w Polsce w 2015 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Ochrona Środowiska 2016, GUS 2017, s. 333-334.
7 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Odpady komunalne w Polsce – stan obecny
8 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Odpady komunalne w Polsce – perspektywa 2022/2025 r.
0 2500 5000 7500 10000 12500 15000
odpady komunalne ogółem wg GUS (2014 r.)
odpady komunalne ogółem wg WPGO 2016 (2014 r.)
odpady komunalne ogółem wg WPGO 2016 (prognoza 2022 r.)
odpady komunalne ogółem wg KPGO 2022 (prognoza 2025 r.)
łączna obecna wydajność IMBP wg WPGO 2016 (mech.+biol.)
łączna obecna wydajność IMBP wg WPGO 2016 (mech.)
30% odpadów komunalnych ogółem (średnia z prognoz WPGO20162022 r. i KPGO2022 2025 r.)
łączna obecna wydajność ITPOK wg WPGO 2016(spalarnie+cementownie)
9 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Odpady komunalne w Polsce – perspektywa 2022/2025 r.
80,09%
11,62%
8,29%
odpady zmieszane
odpady selektywnie zbierane łącznie
odpady ulegające biodegradacji
10 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Pole działania badanych zakładów MBP – odpady przetwarzane
11 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Efekty działania badanych zakładów MBP – odpady zmieszane
0,10% 0,38% 0,00% 1,71% 3,40%
13,09%
25,79%
26,57%
4,90%
24,08%
metale
makulatura
tworzywa sztuczne
kabina wstępna (bez wyszczególnienia)
balast
frakcja ciężka
preRDF+frakcja lekka
stabilizat
kompost nie odpowiadający wymaganiom (nienadający się do wykorzystania)
ubytek masy
12 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Efekty działania badanych zakładów MBP – odpady selektywnie zbierane
25,84%
11,40%
19,90%
1,92%
10,46%
30,49%
szkło
papier i tektura
tworzywa sztuczne
metale
odpady wielkogabarytowe
balast + preRDF
13 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Efekty działania badanych zakładów MBP – odpady ulegające biodegradacji
45,57%
54,43%
kompostnieodpowiadającywymaganiom
ubytek masy
14 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Efekty działania badanych zakładów MBP ogółem (z punktu widzenia wymogów GOZ)
9,21%
66,09%
24,71% surowce wtórne
odpady
ubytek masy
Unikać wytwarzania – ekoprojektowanie, przedłużanie użycia,
wtórne użycie, regeneracja
Minimalizacja strumienia odpadów
resztkowych do unieszkodliwiania
15 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Odpady komunalne w warunkach dążenia do GOZ
Przygotowanie do recyklingu i recykling
Bioodpady
metanizacja,
nawozy organiczne
Odpady surowcowe
surowce wtórne
16 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Struktura odpadów komunalnych u źródła (na terenach wiejskich)
Źródło: opracowanie własne na podstawie Strzelczyk M., Struktura i właściwości odpadów komunalnych z gospodarstw wiejskich w aspekcie możliwości ich przetwarzania i przepisów prawnych. „Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie” 36/2013, s. 44.
• Zakazanie wytwarzania odpadów zmieszanych podmiotom deklarującym segregację. W miejsce odpadów zmieszanych wprowadzić należy substytut – odpady resztkowe zdefiniowane przez kryterium negatywne (tzn. czego nie wolno do nich wrzucać). Do rozważenia wprowadzenie limitów w zakresie proporcji wagowych lub objętościowych odpadów resztkowych do sumy pozostałych selektywnie zbieranych.
• Odejście od odpowiedzialności zbiorowej i mierzenie efektów segregacji poszczególnych gospodarstw domowych w budynkach wielorodzinnych za pomocą osiedlowej infrastruktury zbierania odpadów komunalnych wyposażonych w zaawansowane narzędzia (miniPSZOKi lub inteligentne pojemniki wraz z identyfikacją worków).
• Rygorystyczne egzekwowanie wyższej opłaty w przypadku niewypełniania przez właścicieli nieruchomości zobowiązania do segregacji z deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
• Wprowadzenie trzeciej najniższej stawki opłaty dla właścicieli nieruchomości stosujących przydomowe kompostowanie bioodpadów.
• Wprowadzenie fakultatywnego zbierania odpadów paleniskowych, które w warunkach polskich stanowią znaczący udział w strukturze wytwarzanych odpadów komunalnych (w zabudowie jednorodzinnej ok. 15,5%), a ich recykling możliwy jest wyłącznie pod warunkiem wysokiej czystości frakcji.
Wprowadzenie wysokiej
dyscypliny segregacji odpadów
komunalnych u źródła!!!
17 dr Marek Goleń, Katedra Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego
Proponowane kierunki zmian