razred: MAMMALIA
razred: MAMMALIA• tijelo prekriveno dlakom (zaštita topline)• dišu plućima (2. srčane klijetke i 2.
pretklijetke)• optjecajni sustav zatvoren• ’toplokrvni’• unutarnji koštani skelet• živčevlje leđno• udovi → noge, peraje, krila• razdvojena spola (viviparni)
BALAENOPTERA MUSCULUSplavetni kit; L= 34 m; M= 173 t
LOXODONTAAFRICANAafrički slon
H= 4 mM= 10.5 t
današnjirekorderi
CRASEONYCTERISTHONGLONGYAI
bumbarski šišmišL= 33 mm; M= 2 g
• mlađi trijas - rec.• danas živi oko 5500 vrsta
– 5 vrsta jednootvora– 334 vrste tobolčara– >5100 vrsta plodvaša
• podrazred: ALLOTHERIA† (Mz sisavci)
• divizija: PROTOTHERIA (prasisavci)
• infralegija: THERIA (pravi sisavci)
– nadkohorta: METATHERIA (tobolčari)– nadkohorta: EUTHERIA (plodvaši)
broj recentnih vrstaWilson&Reeder 2005
GLODAVCI42%
NETOPIRI20%
FILOGENIJASISAVACA
FILOGENIJASISAVACA
MAMMALIA (T2)
CYNODONTIA (P3)
THERAPSIDA (P1)
SYNAPSIDA (C1)
promjene:anatomske (zubi, čeljusni zglob, nepce),stas, razvoj dijafragme, metabolizam,veći mozak, reprodukcija
filogenija sisavaca
podrazred: ALLOTHERIA
Mz primitivnisisavci
bazalni trijaski sisavci
male životinjice nalik rovkama(lubanja 20-30 mm)
MORGANUCODON
starija jura; UK, KinaL= 15 cm
EKOMORFOLOŠKA RAZNOLIKOST
CASTOROCAUDAprvi akvatični sisavac
srednja jura, Kina, L= 50 cm, M= 500 g
starija kreda, KinaL= 1 m; M= 14 kg
REPENOMAMUS
jurske 'vjeverice'
red: MULTITUBERCULATA†
• mlađa jura - oligocen• najbrojniji Mz sisavci (125 vrsta)• velika raznolikost
filogenija modernih sisavaca
SINODELPHYSstarija kreda, KinaL= 14 cm, M= 30 g
infralegija: THERIAnadkohorta: METATHERIA
JURAMAIAmlađa jura, Kina
L= 10 cm
nadkohorta: EUTHERIA
nadkohorta: METATHERIAkohorta: MARSUPIALIA
mlađa kreda - rec.
lubanje fosilnih tobolčara
konvergencija
plodvaši-
tobolčari
PROCOPTODONH= 2.7 m, M= 240 kg
DIPROTODONL= 3 m, M= 2.8 t
veliki pleist. biljojedi
THYLACOLEO'tobolčarski lav'
H= 71 cm, M= 160 kg
veliki pleist. mesožderi
THYLACINUS'tobolčarski vuk'
H= 60 cmM= 30 kg
tilacin pas
veliki pleist. mesožderi
pleistocen - Australija
fosilni južnoamerički tobolčari(brojni veliki mesožderi, kukcojedi i mali biljojedi)
THYLACOSMILUSL= 1.4 m, M= 120 kg
sabljozubitobolčarpliocen
miocen - Južna Amerika
• nadred: XENARTHRA– krezubice i pasanci
• Amerika i Afrika
• nadred: AFROTHERIA– slonovi, morske krave, pećinari
• Južna Amerika i Afrika
• nadred: LAURASIATHERIA– zvijeri, kopitari, kitovi, šišmiši
• Sjeverna Amerika, Europa i Azija
• nadred: EUARCHONTOGLIRES– primati i glodavci
• Sjeverna Amerika, Europa i Azija
nadkohorta: PLACENTALIA (plodvaši)
MEGATHERIUMpleistocen, Sj. Amerika
L= 6 m, M= 4 t
nadred:XENARTHRA
nadred: XENARTHRA
GLYPTODONpleistocen, Sj. Amerika
L= 3.3 m, M= 2 t
DOEDICURUS pleistocen, J. AmerikaL= 4 m, M= 2.4 t
EVOLUCIJAPROBOSCIDA
(rilaša)
nadred:AFROTHERIA
DEINOTHERIUMmiocen - pleistocenH= 4 m, M= 13 t
MAMMUTHUSPRIMIGENIUSH= 3.5 m, M= 8 t
vunasti mamut izzadnjeg ledenog doba
PALAEOLOXODONNAMADICUSpleistocen, AzijaH= 5 m, M= 22 t
nadred: LAURASIATHERIA
paleocensko-eocenskinespecijalizirani herbivori
UNGULATA (kopitari)• vrhovi prstiju “obuveni” u kopita• red: ARTIODACTYLA (parnoprstaši)
– jeleni, goveda, svinje, deve, vodenkonji
• red: PERISSODACTYLA (neparnoprstaši)– nosorozi, konji, tapiri, brontotere†, halikotere†
porodica: CERVIDAEARTIODACTYLA
MEGALOCEROS pleistocen, zadnje ledeno dobaH= 2 m, rogovi do 4 m i 45 kg
ARTIODACTYLA
PARACERATHERIUM
oligocen, EuroazijaH= 4.8 m, M= 20 t
PERISSODACTYLA
najveći kopneni sisavci
COELODONTA ANTIQUITATISvunasti nosorog iz zadnjeg ledenog doba
L= 3.8 m, M= 2.7 t
PERISSODACTYLA
COELODONTA ANTIQUITATISvunasti nosorog
MAMMUTHUS PRIMIGENIUSvunasti mamut
‘HLADNI TRIO’zadnje ledeno doba RANGIFER TARANDUS
sob, irvas, karibu
EVOLUCIJAKONJA
PERISSODACTYLA
HYRACOTHERIUMeocen, Sj. Amerika
L= 60 cm, M= 20 kg
EQUUS
razvoj kopitaredukcija broja prstiju
prilagodba zubiju
EVOLUCIJA KOPITARAProthero 1994
korišten materijal iz:• Benton,M. 2015 Vertebrate Paleontology.
Blackwell Publishing Ltd. London• Carroll,R. 1998 Vertebrate Paleontology and
Evolution. W.H. Freeman & Co., New York.• Briggs,D. & Crowther,P. 2001 Paleobiology
II. Blackwell Publishing, Malden.• Kardong,K. 2006 Vertebrates. Wm.C. Brown
Communications, Inc. Iowa.• internetski izvori