![Page 1: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/1.jpg)
Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar
Kayıhan PalaUludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı[email protected]
![Page 2: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/2.jpg)
FAKÜLTEMİZE HOŞ GELDİNİZ• TIP 1011 Halk Sağlığına Giriş
dersinin amacı, Tıp Fakültesi birinci sınıf öğrencilerini halk sağlığı kavramı ile tanıştırmak, onlara sağlık ve sağlık hizmeti kavramlarını tanıtmak ve sağlığı etkileyen etmenler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.
![Page 3: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/3.jpg)
TIP1011 HALK SAĞLIĞINA GİRİŞ DERSİ PROGRAMI1 21.09.2010 Halk sağlığına giriş Dr.N. Aytekin
2 28.09.2010 Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar
Dr.K.Pala
3 05.10.2010 Sağlığın belirleyicileri Dr.K.Pala
4 12.10.2010 Sağlık politikaları Dr.K. Pala
5 19.10.2010 Demografi ve Sağlık Dr.N. Aytekin
6 26.10.2010 Üreme sağlığı Dr.N. Aytekin
7 02.11.2010 Sağlık Eğitimi Dr.N. Aytekin
8 09.11.2010 Sağlık İletişimi Dr.N. Aytekin
9 23.11.2010 Sağlığı Koruma Dr.E. İrgil
10 14.12.2010 Sağlıkta Teknoloji Kullanımı Dr.E. İrgil
11 21.12.2010 Temel Sağlık Hizmetleri Dr.A.Turkkan
12 28.12.2010 Sağlıkta Eşitsizlikler Dr.A.Turkkan
13 04.01.2011 Çevre ve İnsan Dr.N. Akış
14 11.01.2011 Sağlıkta Ekip Çalışması ve Toplumu Tanıma Dr.N. Akış
![Page 4: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/4.jpg)
“Sağlık” dendiğinde ne anlıyoruz?
• Bireyin yaşamı (Ömür)
– Yaşadığı süre (yıl)
• Hastalık olmaksızın
– Ağrı olmaksızın
• Sakatlık olmaksızın
• Sağlığın korunması• Sağlığın geliştirilmesi• Hastalıkların önlenmesi• Sakatlıkların önlenmesi• Hastalananların etkin
tedavisi• Sakatlıkların
rahabilitasyonu– Tıbbi rehabilitasyon– Sosyal rehabilitasyon
![Page 5: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/5.jpg)
S A Ğ L I K , YALNIZCA HASTALIK YA DA SAKATLIĞIN BULUNMAMASI DEĞİL, AYNI ZAMANDA BEDENSEL,
RUHSAL ve SOSYAL OLARAK TAM BİR “İYİLİK DURUMU”DUR.
![Page 6: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/6.jpg)
İnsanlar geçen yüzyıllarda ortalama olarak kaç yıl yaşıyorlardı?
DOĞUMDA BEKLENEN YAŞAM ÜMİDİ (Life expectancy):
• İnsanların doğduğu andan başlayarak kaç yıl yaşama olasılıklarının olduğunu gösteren sayı.– İstatistiksel yöntemlerle hesaplanır.– En sık kullanılan sağlık düzeyi göstergelerinden
biridir.
![Page 7: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/7.jpg)
AVRUPA
YIL DBYÜ (Yıl)
1800 33,3
1850 36,3
1900 42,7
1950 64,7
1990 74,2
2001 76,8
![Page 8: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/9.jpg)
SAĞLIKLA İLGİLİ BAZI SORULAR:
• Sağlık “hak” mı, “gereksinim” mi?
• “Hasta” mı, “müşteri” mi?
![Page 10: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/10.jpg)
Hak
• Hak, bireyin, diğer insanların kendi hayatlarını yaşama şekline müdahale etmeden, kendi yaşamına yön verme özgürlüğü
• Hukuk düzeninin kişilere tanımış olduğu yetkiler Hak kavramı bireyler arasında “eşitlik” içerir.
![Page 11: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/11.jpg)
İnsan hakları
• Tüm insanların sahip olduğu varsayılan “Temel hak ve özgürlükler”
• İnsan hakları, ırk, din, dil ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Bu hakları kullanmakta herkes eşittir.
![Page 12: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/12.jpg)
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
![Page 13: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/13.jpg)
Gereksinim
• İnsanların maddi ve kültürel varlıklarını sürdürmek ve geliştirmek için çeşitli mal ve hizmetlere karşı duydukları istek bu isteğin yarattığı gerginlik ya da açlık. Gereksinim kavramı bireyler arasında “farklılık”
içerir.
![Page 14: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/14.jpg)
Gereksinimin iki temel özelliği:
• Tatmin edildikçe şiddeti azalır.
• Belli sınırlar içinde birbirlerinin yerine
geçebilir.
![Page 15: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/15.jpg)
DSÖ ANAYASASI, 1947
S a ğ l ı k; Irk, din, dil, politik inanç,
ekonomik ve sosyal durum ayrımı gözetilmeksizin doğuşta kazanılan temel bir haktır.
Hükümetler, kendi halklarının sağlığından sorumludur.
![Page 16: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/16.jpg)
Sağlık hakkı
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, 1948
![Page 17: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/17.jpg)
Sağlık hizmetinden yararlanan kişi
Hasta mı, müşteri mi?
![Page 18: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/18.jpg)
Hasta mı, müşteri mi?
Kapitalist sistemde müşteri
“parası olan” ve
“parası kadar alış veriş yapabilme özelliğine
sahip olan kişi” anlamına gelmektedir.
![Page 19: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/19.jpg)
Hasta mı, müşteri mi?
Sağlık hizmeti alması gereken kişiye “Müşteri” dendiği zaman ortaya çıkan iki önemli sonuç şudur:
“Parası olmayan sağlık hizmeti alamaz” “Parası olan da ancak parasının yettiği hizmeti
satın alabilir”
![Page 20: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/20.jpg)
Sağlık hakkı nasıl ele alınmalı?
Sağlık hakkının bileşenleri nelerdir?
![Page 21: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/22.jpg)
“Sağlık hakkı”nın bileşenleri
Sağlığın bir hak olarak kabul edilmesi Standartlar (Yasal düzenlemeler, rehberler, etik
değerler ve protokoller) Araştırma ve geliştirme (Ekonomik, sosyal ve
kültürel konular) Sağlık durumu analizi Kapsayıcı ulusal sağlık planı
![Page 23: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/23.jpg)
“Sağlık hakkı”nın bileşenleri
Her türlü ayrımcılığı reddetme Saydamlık Kültürel farklılıklara saygı Kalite Katılım (politika oluşturulması, uygulama ve
hesap verebilirlik) Ulusal finansman (hakkaniyet ve kanıta dayalı)
![Page 24: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/24.jpg)
“Sağlık hakkı”nın bileşenleri
Uluslar arası boyut (İşbirliği, eşgüdüm) Sağlık insan gücü Sağlıkla ilgili bilgilendirme Sağlığın geliştirilmesi İlaçlar Sektörler arası işbirliği Kamu tarafından yürütülen sağlık eğitimi Değerlendirme, izleme, hesap verme, düzeltme.
![Page 25: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/25.jpg)
Sağlık hizmetleri• Halkın sağlık alanındaki
istek ve gereksinimlerini karşılamak amacıyla ülke düzeyinde örgütlenmiş kurumlarca yapılan hizmetler.
![Page 26: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/26.jpg)
TIBBIN BİLEŞENLERİ
1. Tıbbi bilginin üretimi– Araştırma
2. Tıp eğitimi– Planlama– Yetiştirme– İstihdam
3. Sağlık hizmeti – Koruyucu– Tedavi edici• I.Basamak• II.Basamak• III.Basamak
– Esenlendirici
![Page 27: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/27.jpg)
Hekimliğin amacı
• “Şu yaşanası dünyada, kişinin, olanakların elverdiği ölçüde uzun bir yaşamı, sağlık, mutluluk ve verimli bir çalışma içinde sürdürebilmesini sağlamaktır.”
Prof.Dr.Rahmi Dirican(1928-2010)
![Page 28: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/28.jpg)
SAĞLIK HİZMETİ SUNMA ANLAYIŞI
ÇAĞDAŞ HEKİMLİK UYGULAMALARI
GELENEKSEL HEKİMLİK UYGULAMALARI
![Page 29: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/29.jpg)
SAĞLIK HİZMETİ ANLAYIŞI
Öncelik : Hastalıkların tedavi edilmesi
GELENEKSEL HEKİMLİK Ç A Ğ D A Ş H E K İ M L İ K
Öncelik: Sağlığın korunması ve geliştirilmesi
Hastalanınca hizmet sunumu Herkese sürekli hizmet
Sunum hekim ağırlıklı
Uzman hekim kullanımı ağırlıklı
Toplum pasif konumda
Sağlıktan yalnızca sağlık sektörü sorumlu
“Ekip” anlayışı
Genel pratisyenlere ağırlık
Toplum katılımı
Sektörler arası işbirliği
![Page 30: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/30.jpg)
GelirDüzeyi (Hizmet sunucuları)
A
E
Sağlık hizmeti
gereksinimi
Kişi başına sağlık kuruluşuna başvuru (2008)-Güneydoğu Anadolu : 4,97- Batı Marmara : 7,31
Sağlık hizmeti sunumu
![Page 31: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/31.jpg)
Sağlığın ticareti
Sağlık, ticari bir mantıkla ele alındığı her zaman, temel bir insan hakkı olmaktan çıkar; parası olanın ancak parası kadar satın alabildiği bir meta biçimine dönüşür ki, bugün karşı durulması gereken asıl tehdit bu durumdur.
![Page 32: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: Sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlıkla ilgili temel kavramlar](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081416/5681575c550346895dc50827/html5/thumbnails/33.jpg)
“İYİ HEKİMLİK” DEĞERLERİMesleki bağımsızlığını korumakMeslektaşları ile iyi ilişkiler kurmakHer zaman bilimsel bilgiyi kullanmakAyrım yapmadan hizmet sunmakKişi özerkliğine saygı göstermekDürüstlük (doğruyu/gerçeği söylemek) İnsanın yaşam, sağlık ve onuruna saygı ve özen göstermekHasta yararını her zaman kendi (ya da kurumsal) çıkarının önünde tutmakMesleki gizliliği korumak, özel yaşama saygı göstermekKaynakların adil ve verimli kullanımına dikkat etmek, kurumsal düzeyde
bunu talep etmekÇıkar çatışmasının ayırdına varabilmek ve kaçınmakTemel olarak toplumun sağlık hakkını, özel olarak sağlık hizmetine erişim
hakkını gözetmekHizmet sunarken sağlığın belirleyicilerini ve toplumsal/kültürel koşulları
dikkate almak