T s ko laსპე ის საჯარო
: T ZR Tემის ხელმ ვანელი ხა უნა Zკომლა ე
: . info rma tikis mas w m labaZe
Tსაქარ ველოს დაცული
-ტერიტორიები ეროვნული
პარკები
ზოგადი ცნობები დაცული
ტერიტორიების Sესახებ
გარკვეულ ადგილზებიომრავალფეროვნების
SენარCუნების მიზნიT ამ ადგილის დაცულ ტერიტორიად გამოცხადება ხდება.ეს იმას ნიSნავს რომ, ასეT
ადგილებზე საგანგებო წესების დაცვაა საWირო.სხვადასხვა ტეროტორ-
ია განსხვავებული სიმკაცრიT დაცვას მოიTხოვს ამის მიხედვიT დაცულ
ტერიტორიას საერTაSორისო ნორმებიTენიWება კატეგორია. ყველა კატეგორიას
Tავისისახელი აქვს: ნაკრZალი, აRკვეTილი,
ეროვნუ-ლი პარკი და სხვა.
დაცული ტერიტორიებისკატეგორიებია
დაცული ტერიტორიის სახელი
მიზანი -კატეგორია
სახელმწიფო ნაკრZალი
მკაცრი დაცვა 1
ეროვნული პარკი ეკ.სისტემის კონს. გან.ტურიზმი 2
ბუნების Zეგლი მცირ. ზომის განსაკ.ტერიტორიის დაცვა
3
აRკვეTილი ბუნების დაცვა და განახლებადირესურსების მდგრ. გამოყენება
4
დაცული ლანდSაფტი
ლანდSაფტის დაცვა და ტურიზმი 5
მრავალმხრივი გამოყ-ენების ტერიტორია
ბუნ.რესურსების მდგრადი გამოყენება
6
დაცული ტერიტორიების რუკა
T S Tსაქარ ველო ი ფარ ოდ გავრცელებულია დაცული : , Zტერიტორიების სამი კატეგორია ნაკრ ალი
-R Tა კვე . Zილი და ეროვნული პარკი პირველი ნაკრ ალი
1 9 1 2 წელს . S Tლაგოდეხის ხეობა ი დაარსდა ასე ი ტიპის
დაცულ Cტერიტირიაზე ადამიანის ნებისმიერი არევა
-Zაკრ ა. S Zლულია ესა ლებელია მხოლოდ სამეცნიერო
-კვლე . C T T Rვების ატარება სპეციალური ნებარ ვი დ ეს
-საქა 2 1 . T S Z T Sრ ველო ი ნაკრ ალია საქარ ველო ი
პირველი 1 9 5 7 R T Sა კვე ილი წელს გარდაბნის რაიონ ი
დაარსდა. T Tასე დაცულ ტერიტორიაზე ნება დარ ულია
ადამიანის C არევა ცხოველების ან მცენარეების სახეობების
Rა დგენის. T Sმიზნი ასევე და ვებულია ცალკეული
განახლებადი . R Tბუნებრივი რესურსების მოხმარებაც დ ეისა ვის
1 1 .T S R Tსაქარ ველო ი ა კვე ილია
.
Tვრცლად განვიხილავ საქარ ველოს ეროვნულ, 1 9 9 5 Sპარკებს რომლებიც ეიქმნა წლის
S Tემდეგ სულ ო ხი ეროვნული პარკია:T Sსაქარ ველო ი
-ბორჯომ ხარაგაულის
Tკოლხე ის
T S Tუ ე ის
Sვა ლოვანის
- ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკი S ექმნის ისტორია
დაცული ტერიტორიების ისტორია T Sსაქარ ველო ი
. S უა საუკუნეებიდან იწყება ეს იყო Z T Tირი ადად მეფე ა და ადგილობრივ
Tფეოდალ ა სამონადირეო. ადგილები გარემოს დაცვის ახალი ეტეპი
დაიწყო-1 9 - Tმე ე საუკუნიდან როდესაც საქარ ველომ
Tდამოუკიდებლობა დაკარგა და რუსე ის . 1 8 7 1 Tიმპერია გა ხდა წელს რუსე ის
Zხელმწიფემ ალექსანდრე მეორემ მას - Tმიხეილ რომანოვს საქარ ველოს
Tმეფის ნაცვალს მ ელი ბორჯომის ხეობა. Cა უქა მალე მიხეილ რომანოვმა ტყის დიდი
S R T Tნაწილი ემო ობა და უნებარ ვო ხეტყის .W Zმო რა და ნადირობა აკრ ალა
-
10 0 წელზე მეტი ხნის ბობოქარი ისტორიის - Sგავლის ემდეგ ბორჯომ ხარაგაულის
დამაარსებლებმა მიხეილ რომანოვის მიერ S ექმნილი დაცული ტერიტორია კავკასიის
Sრეგიონ ი პირველი ეროვნული პარკის . Zდაარსების საფუ ვლად გამოიყენეს
- ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკი 1 9 9 5 S ეიქმნა წელს ბუნების დაცვის
მსოფლიო Tფონდისა და გერმანიის მ ავრობის Tდახმარები და ოფიციალურად გაიხსნა
2 0 0 1 .წელს
.
.
ტყეები ეროვნული პარკის
-C რდი T Sლოე ნაწილ ი
S ერეულ T Tფარ ოფო ლოვან
-ტყეე S S Tბ ი ევხვდები
-Z Tირი , ადად წაბლს
, წიფელს. TSრცხილას მა ი-S ერეუ
, ლია მურყოვანი,ცაცხვი
კოლხური მუხა და-ზოგ Tიერ ი სხვა
მარადმწვანე ტყე წარმოდგენილია-დე
, .T Tკი წყავი და სხვა
14 0 0 მეტრისRსიმა ლეზე
Sტყის სარტყლის უა-სა
ფეხურზე-გავრცელებუ
, ლია წიფლნარი ზედა
საფეხურზე კი-გაბატონე
Sბულია ერეული- -T Tფარ ეფო ლოვანი
-წიწვოვა . ნი ტყეები ეროვნული
-პა Tრკის სამხრე
Sნაწილ ი Tგანვი არებულია
-Tქარ უ ლი მუხის დაWფი ვის
.ტყეები
2 0 0 8 წლის -აგვისტოს ომ
ის დროს რუსულმა-ავია
ციამ დიდი ზარალი-მია
ყენა ბორჯომის,ტყეპარკს
გადაიწვა წიწვოვანი-ტყე
ების გარკვეული.ნაწილი T Tი ეულა
C Tვენ აგანმა უნდა იზრუნოს
-გადამწვ .Rარი ტყის ა დგენაზე
ფაუნა
- ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკიკარგადაა
T Tცნობილი ავისი კოლხე ისა დაTკავკასიისა ვის
Tდამახასია ებელი მდიდარი დამრავალფეროვანი
. , T S T Cფაუნი აქ ევხვდები იტებს -Tმაგალი ად ენდე
. Wმურ კავკასიურ რო ოს ხელუხლებელ -Sტყეებ ი ცხ
: , , , Tოვრობს მურა და ვი მგელი ფოცხვერი კავკასიური
.T S Cკე ილ ობილი ირემი და არ ვი
ეროვნული პარკის ვეგეტაცია მნახველების მრავალ სასიამოვნო სრპრიზს პირდება და
-Zსაშუალებას ა ლევს დატკბეს ბუნების მრა. Tვალფეროვნები ეროვნული პარკის
4 0 0 -1 8 0 0 C T Sრდილოე ნაწილ ი მეტრის -Rსიმა ლეზე დომინი
, რებს კოლხური ტყის მცენარეულობა Tკოლხური ტყის ავისებურებაა ტყის
S Tსაბურველქვე განვი არებული : , , C S Zმარადმწვანე ბუ ქები ქერის მერხლის
.Zბა გის და სხვა ქვეტყე
•
ბუCქოვანი ტყე
Tკოლხე ის ეროვნული პარკი ფლორა
Tკოლხე ის დაბლობი უპირველეს ყოვლისა-ბოტა . T Tნიკური ვალსაზრისი არის საინტერესო აქ
R S Cდ ემდე ემორ ენილია ფლორისტული-S ედგენი
, Tლობი საკმაოდ მრავალფეროვანი რელიქტური და
Tენდემური სახეობები მდიდარიფიტოცენოზების
, Wკომპლექსები აობების რელიქტური -კოლხური ტყე
Rების და ზ ვის სანაპიროს გასწვრივ მდებარე-Sქვი ი
. ანი დიუნების მცენარეული დაჯგუფებები :ესენია
TეTრი დუმფარა
• T .სურა ები ბალახოვანი მცენ
Tყვი ელი დუმფარა
გლერტა
Rზ ვის დედაფუტკარა
ქაცვი
სამეფო გვიმრა
დიუნებზე გავრცელებული ორი სახეობაTყვი ელი
C R S S T Sყაყა ურა და ზ ვის რო ანი წი ელ წიგნ ია . S ეტანილი
დაცულ ტერიტორიებზე მდებარე ტბებისა და T Zტორფნარების გასწვრივ აგრე ვე ლიერ
-დანესტი S T Tანებულ ადგილებ ი გავრცელებულია ე რი
და . Tყვი ელი დუმფარა და წყლის კაკალი ხოლო
-ტორ W Sფიან აობებ ი ტუნდრის მაგვარ
-Cრდილოურ სახე T Tობებ ან ერ ად სამეფო გვიმრა და იმერული
ისლი.გვხვდება
9 -10 S Tკოლხურ ტყეებ ი დაახლოები მეტრი-Rსიმა
ლის კოლხურჰირკანული მურყანი. -დომინირებს სა
, R S T Tმწუხაროდ დ ეს მის კორომებს ი ვია ად უ-გამ
, ოერევა ლაფანი იმერული მუხა ან. -Cნეკერ ხალი აქ
Cაურობის მასობრივ გა ეხვამდე მურყანის ხეები ამ
, ტყის მეორე იარუსი იყო ხოლო პირველ იარუსს
25-30 , R Cმეტრი სიმა ლის წიფელი ნეკერ ხალი -და რც . T Wხილა ქმნიდნენ და მაინც კოლხე ის აობის
-გასწ C W Tვრივ მდინარე ფი ორზე ან ურიაზე ნავი
-ვიმო T Rგზაურებ ის ტყის მასივიც კი რაც დ ემდე
-S ემო , , C T T R Tრ ა სუროები ლიანები და ეკალ იჯიZ Tბა გი ა
Z T Tდა მერხლი სამხრე ამერიკული გაუვალი-ჯუნგ
.Tლების ასოციაციას გიქმნი
, , Cმურყანი ლაფანი ნეკერ ხალი• Sსურატები მუყანი ლაფანიდა ა
ფაუნა
აქაური ველური ბინადრები ამ ასოციაციასკიდე
. Zუფრო ამ აფრენ მზეს ეფიცხებიან წყლიდან-Sამო ვე
T Wრილ ხის მორებზე მოკალა ებული აობისკუები . და წყლის ანკარა გველები
ანკარა გველები
Tკოლხე ის ეროვნული პარკის ბინადარცოცხალ
Tარსება აგან ადამიანი ყველაზე ადვილად-ფრინვე
. Tლებს ხედავს მა ი ნახვა ფეხის ყოველ ნაბიჯზე, S Z Tეი ლება რადგან კოლხე ის დაბლობზე-გადამფრ
Tენ ფრინველ ა ევრაზია აფრიკის სამიგრაციო-მარ
. S T Sრუტი გადის ოქტომბრის ვე ი აქS Tევხვდები
: გადამფრენ მტაცებელ ფრინველებს, C Zკაკა ებს ერებს, , , Sკირკიტებს მარჯნებს ევარდენებს
-Z Tელქორებს ე .Tრკუდა ველისა და ბექობის არწივებს
Zერა
კირკიტა
არწივი
Zელქორი
T Wკოლხე ის არბტენიან ტერიტორიებს
საბინადროდ 194 სულ სახეობის ფრინველი იყენებს და
, Zალიან სამწუხაროა რომ ამ მრავალ -S Zსახეობა ი უკვე ნე
- S Tლად ევხვდები ხოხობს ულამაზეს,Tფრ ოსანს
Zრომლის არსებობაც ველმა მსოფლიომ Rოდეს აც TS C Zკოლხე ი ამოსული ბერ ენი
-R Sზ ვაოსნებისაგან ე. Zიტყო ხოხობის რაოდენობის მ იმე
-დანაკლისი წლე Sბის განმავლობა ი დაუსჯელად წარმოებული
-ბრაკ ონიერებისა და ამ ფრინველის
ადგილსამყოფელის .Sგანადგურების ედეგია
ხოხობი
Z Z T Wუ უმწოვრებიდან კოლხე ის აობიანადგილებს
T Rყველაზე უკე ტურა და გარეული ორი.ეგუებიან
S Rბრაკონიერობის ედეგად ორის პოპულაცია-საკმა
, . S Rოდ არის ემცირებული მაგრამ ა დგენადია-Sი ვი
T S Zა ად მაგარამ მაინც ესა ლებელია მელიის. ნახვა .Sპარკის ტერიტორიაზე ცხოვრობს ველიც
ტურა
Rგარეული ორი
მელა
S ველი
T S Rკოლხე ის ეროვნულ პარკ ი რომელიც ზ ვის
-აკ ვატორიას მოიცავს მრავალრიცხოვანი
.Tიქ იოფაუნაა Zაქ მობინადრე ხრტილოვანი და ვლოვანიTევზების
88 44- , S Rსახეობიდან ი ავი ზ ვს მობინადრეა21 -მტკ
, 24 Tნარი წყლის ხოლო სახეობის ევზი-გამსვლელ
. T R Sია ხრტილოვანი ევზებიდან ა სანი ნავია-ატლან
, T Zტური ზუ ხი და სვია ხოლო ვლოვანი-Tევზები
, , , S R Sდან ავი ზ ვის ორაგული ქა აყი ლობანი-ქარი, .ყლაპია სკუმრია
Tზუ ხი
სვია
ორაგული
ქაSაყი
ქარიყლაპია
Sავ ზRვაSი სამი სახეობის დელფინი აფალინა, ზR-
ვის Rორი და TეTრგვერდა დელფინი ბინადრობს,
მაგრამ ბრაკონიერობამ, ზRვის დაბინZურებამ Sავი
ზRვის დელფინები გადაSენების საფრTხის წინაSე
დააყენა. სწორედ დელფინTა და ზRვის ფაუნის სხვა
წარ-მომადგენელTა დასაცავად და მაTი
პოპულაციის უკეT Sესასწავლად, ეროვნული პარკის
ტერიტორიამმისი მიმდებარე ზRვის აკვატორიაც მოიცვა
და იSვ-იაT სახეობაTა გადარCენის იმედიც გაCნდა.
კოლხე-Tის რელიქტურ ტყეებTან და ტორფიან
WაობებTანერTად, ზRვის ეს მცირე ნაწილიც კარგადაა
დაცუ-ლი და სახელმწიფო ზრუნვის
განსაკუTრებულ ობ-იექტს წარმოადგენს.
TუSეTის ეროვნული პარკი 83453 T S T Tუ ე ის ეროვნული პარკის ფარ ობი ჰა და
27903 2003 22 Sდაცული ლანდ ტაფი ჰა დაარსდა წლის-აპრი
.ლს T S T Tუ ე ის ტერიტორიები ხასია დება ფლორისტული
-მრა, T zვალფეროვნები ენდემური და უ ველესი
-რელიქტური სა . T T T S T T Tხეობა ა სიუხვი უ ე ის ტყეების საერ ო ფარ ობი
-Sეად 32000 - . Z Tგენს ჰა ს ირი ადად წარმოდგენილია
Wფი ვნარი და. : , , T S Tარყნარი მა ხ ირად ე ავსება ცირცველი მდგნალი
-მურყ, . ნარი და სხვა მრავლადაა კემკროვანი და ტყის ხილის-მცე
.ნარეულობა T T Cი ქმის ორი მილიონი წლის კარ აკეტილი
-Sევოლუციის ე Tდეგია აქ მცენარე ა ტიპიურიდან განსხვავებული
ფორმების
, , T Wარსებობა ასე ებია სოსნოვსკის ფი ვი, . .R T Sმაჯა ვერი ტირიფები ელა და ა
S Tმდიდარი სახეობრივი ემადგენლობი . C Tგამოირ ევა ცხოველ ა სამყარო
T T R S Tგანსაკი რები ა სანი ნავია მტაცებელ ა და -C Tწვრილ ლიქოსან ა რიგების წა
. :Tრმომადგენლები ასე ი სახეობებია
ნიამორი
არCვი
კავკასიური ჯიხვი
ირემი
მტაცებლებიდან ლეოპარდი
-R C Sიგი ა მი ენილი იქნავა ლოვანის სახელ . Z Sმწიფო ნაკრ ალ იც ეს ცხოველი ბუნების -S Tდაცვის მსოფლიო კავ ირის წი ელ წიგნ
.S Sია ეტანილი :T R Sფრინველ ა სახეობებიდან ა სანი ნავია
, , , W S S Tკრავი ამია ევარდენი ურ ხი ყველა Sეს სახეობა ეტანილია ბუნების დაცვის
.S T Sმსოფლიო კავ ირის წი ელ წიგნ ი
კრავიWამია
S ევარდენი
Sეს სახეობები ეტანილიაბუნების დაცვის მსოფლიო კავSირის წიTელ წიგნSი.
ვაSლოვანის ეროვნული პარკი
2 0 0 3 დაარსდა წელს დედოფლისწყაროს რაიონის. 2 5 1 14 . -Tტერიტორიაზე მისი ფარ ობი ჰექტარია ჰა
. S Sვა მ რალი და ზომიერია ვა ლოვანის ეროვნული -S Zპარკი ვა ლოვანის სახელმწიფო ნაკრ ალის ტერი
-T T Sტორიას ან ერ ად მოიცავს ნაკლებად სახე ეცვლ . ილ ბუნებრივ ეკოსისტემებს
ფლორააქ - , S Cდაცულია ავ იან არანიანი ველები
-საკმლისხიან- , -R W Tვიიანი კორომები ალაზნის ალები და მ ისწინე
- .ბის რცხილნარ მუხნარები
S Sვა ლოვან ი არსებული ბუნებრივიპირობების
Tსპეციფიკური ხასია ი განაპირობებს-ორიგინა
. Tლური ფლორის არსებობას ხმელე ისTასე Tმცირე ფარ ობზე მცენარეული ტიპების-ესო
T Tდენ სწრაფი ცვლა საქარ ველოს არცერსხვა
. T S S Sკუ ხე ი არ ეინი ნება -მრავალფეროვანი ბუ
, Sნებრივი კომპლექსების ედეგად ამ -მცირე სი , R Sმა ლის სახეობის რეგიონ ი
Cამოყალიბდა T Tმკაფიოდ გამოკვე ილი ხუ ი
მცენარეული: , , ტიპი უდაბნო ნახევრადუდაბნო
აიდული , C Tმე ხერი ტყე სტეპი და ფო ლოვანი
.ტყე
უდაბნო
ნახევრადუდაბნო
Cარიდული მე ხერი ტყე
სტეპი
Tფო ლოვანი ტყე
T Tგარდა ამისა გამოიკვე ა ო ხიინტრაზონური
: , T Wტიპი კლდე ა ქსეროფიტები ალის ანუ-მდი
, T Z Zნარისპირა ტყეები მ ისწინების ე ვიანი და
.კირქვიანი მცენარეულობა
ფაუნა :პარკის ტერიტორიაზე ბინადრობს
Tდა ვი
ფოცხვერი
წავი
Tაფ არი
მგელი
, Sფრინველებიდან ევარდენი კოლხური, .ხოხობი ბულბული
დასკვნა
Tსაქარ ველოს ტერიტორიაზე ეროვნული-პა
S Sრკების ეაქმნა ბოლო წლებ ი დროული იყო
. Cმრავალი სახეობა გადარ ა ეროვნული-პარკე
Tბის მრავალფეროვნება მნახველ აგან-Tგაფრ - Tხილებას მოი ხოვს ყველა მცენარესა და
-ცხო ! ველს კანონი იცავს ეროვნული პარკები
-კუ S Sლტურულ ლანდ აფტებ ი
Sგადა ენებული T T Tბევრი სახეობისა ვის ერ ადერ
-T Sავ ესაფა , Zრს წარმოადგენს მკაცრად იკრ ალება
ნადირობა და მცენარეების.S ეგროვება
დასასრული