1
� WCS / TIME › Beslisboom wondverzorging (diepe/ondiepe wond) › Tissue, infection / inflammation, moisture, edge
� Onderliggend weefsel › Benigne › Maligne
� Complexiteit: › Weefselbeschadiging uitgebreid › Veel pijn verergerende factoren → beleving › Vaak in combinatie met andere pijn
Inzet optimale wondbehandeling maakt deel uit
van optimale pijnbehandeling!
� Verpleegkundige interventies � Comfort/ontspanning
(let op geluid/lichtprikkels, nachtrust, kleding,) � Houding/bewegingsadvies � Afleiding (massage, muziek, etc.)
� Coördinator van multidisciplinaire zorg
� Consult wondverpleegkundige wondbeleid o.a. juiste verbandmaterialen.
� Consult pijnconsulent pijnbeleid o.a. advies escape-medicatie (Oramorf, Oxynorm, Temgesic, Instanyl, Lidocaïne)
� Consult fysiotherapie m.b.t. houding/mobilisatie
� Inbreng van de patient zelf!
� Neurofysiologische mechanismen � Aard van de pijn (oorzaak!) � Plaats van de voornaamste pijnbron � Patroon / verloop / duur van de pijn � Intensiteit van pijn � Gerelateerd aan behandeling(en) � Pijnsyndromen bij kanker
� Sensitisatie Bij aanhoudende schade aan weefsel komen stoffen vrij die zorgen voor de verlaging van de prikkeldrempel van zenuwuiteinden (nociceptoren).
� Hyperalgesie Een toegenomen gevoeligheid voor een stimulus die normaal pijnlijk is
� Allodynie � Een toegenomen gevoeligheid voor een
stimulus die normaal niet pijnlijk is
2
���
������ Nociceptieve pijn
(weefselbeschadiging) (prikkeling vrije zenuwuiteinden)
Neuropathische pijn (geen externe prikkel)
(beschadiging zenuwweefsel)
Oncologische pijnen (pijn bij kanker)
Acute pijn Chronische pijn
� Acute pijn › Moment van ontstaan (alarmsignaal) › ↓ bij herstel of genezing › Hyperactiviteit in autonome zenuwstelsel › Meestal reactie op analgetica uit WHO-ladder
� Chronische pijn › Lange duur, chronisch ziekte proces › Moment van ontstaan minder duidelijk › Veranderingen in CZS › Aanpassing autonome zenuwstelsel › Veranderingen in persoonlijkheid, leefstijl, functies.
› Tijdige acute pijnbehandeling voorkomt chronificatie!
� Nociceptieve pijn (weefselbeschadiging) › Somatisch of visceraal › Pijn wordt erger bij belasten › Duidelijk te lokaliseren › Zeurend, snijdend, kloppend › Gaat niet gepaard met gevoelsstoornissen. ���
� Neuropathische pijn (beschadiging zenuw(plexus) › Bij beschadiging perifere/centrale zenuwstelsel
(neuropathie, operatie, chemo, bestraling, tumorgroei) › Pijn wordt treedt ook op tijdens rust › Meestal niet scherp gelokaliseerd (diffuse pijn) › Brandend, schietend. › Gevoelsstoornissen (jeuk, tintelingen, doof gevoel) › Regeneratie zenuwinnervatie, bij falen ontstaat neuroma
›
� Doorbraakpijn Spontaan of in relatie tot specifieke activiteit, progressie van ziekte, complicatie, daling bloedspiegel pijnmedicatie
� Incidentiepijn Als gevolg van druk of beweging in de buurt van de wond
3
� Diagnostiek › Op basis van goede (pijn)anamnese
� Gebalanceerde pijnbehandeling › Denk aan co-medicatie
(anti-emetica, laxans, hypnotica etc.)
� Multimodale pijnbehandeling › Gericht op oorzaak en verergerende factoren
Pijnlocatie !
VAS NRS: numerieke schaal Smileys
Afnemen pijnanamnese!
� Pijnladder Ø Stap 1:
Paracetamol eventueel in combinatie met NSAID’s. Ø Stap 2:
Zwak opioïd met NSAID of paracetamol. (hebben ook lichte invloed op neuropathische pijn)
Ø Stap 3: Sterk opioïd oraal of transdermaal eventueel met middelen uit stap 1.
Ø Stap 4: Ten slotte is spinale infusie therapie (pijnpomp).
� Adjuvante analgetica Ø Anti depressiva (amitriptyline, duloxetine) Ø Anti epileptica (pregabaline, gabapentine) Ø Opiaten (tramadol, morfine, oxycodon, buprenorfine )
(werken echter meer op nociceptieve pijn) Ø Spierlaxantia (Baclofen, Rivotril) Ø NMDA-antagonisten (Esketamine, Methadon).
� Systemische pijnbehandeling › oraal, transdermaal, subcutaan, intraveneus,
epidural, intrathecaal, zenuwblokkade
� Lokale pijnbehandeling › Morfinegel, lidocaïnegel, spray, wondinfiltratie
� Aanvullende pijnbehandelingen › Acupunctuur
� Morfine als pijnstiller is verslavend � Er is steeds meer nodig. � Opiaten geven veel bijwerkingen. � Morfine werkt sufheid in de hand. � Morfine veroorzaakt ademhalingsmoeilijkheden. � Niet in combinatie met alcohol en autorijden
4
Optimale wondbehandeling Juiste materialen, escape-medicatie Bevorderen comfort/ontspanning Houding/bewegingsadvies, kleding, massage, muziek, etc. Voorkom vermoeidheid Rust/slapen Andere locaties en oorzaken van pijn? Bijwerkingen van chemo/bestraling/corticosteroiden (mucositis, hoofdpijn, spierpijn, neuropathie, enteritis, fibrose) Indirect gevolg van kanker (spierspasmen, obstipatie, decubitus, lymfoedeem, candidiasis, (post) herpetische neuralgie, trombose) Conditie en voedingstoestand
Multimodale pijnbehandeling
� Pijn is een complex fenomeen: multidimensioneel verschijnsel
� Kennis en attitude van arts en verpleegkundige is cruciaal
� Tijdig overleggen/in consult vragen/ doorverwijzen naar wondverpleegkundige en pijnteam
Effectieve pijn en wond zorg: maak jij het verschil?