PL PL
KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 10.2.2016 r.
COM(2016) 85 final
ANNEX 1
ZAŁĄCZNIK
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczący stanu realizacji
działań priorytetowych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji
Wspólny plan działania UE – Turcja: sprawozdanie z realizacji
2
Wspólny plan działania UE – Turcja: sprawozdanie z realizacji
Okres: od 17 grudnia 2015 r. do 31 stycznia 2016 r.
Wprowadzenie
Dnia 29 listopada 2015 r., w trakcie szczytu UE – Turcja, uruchomiono wspólny plan
działania, uzgodniony ad referendum dnia 15 października 2015 r. Jego celem jest
zacieśnienie współpracy ukierunkowanej na wsparcie syryjskich uchodźców objętych ochroną
tymczasową oraz przyjmujących je społeczności w Turcji, a także współpracy służącej
zapobieganiu napływowi nielegalnych migrantów do UE. Realizacja wspólnego planu
działania powinna zatem pozwolić na uporządkowanie przepływów migracyjnych i pomóc w
powstrzymaniu nielegalnej migracji.
Niniejsze drugie sprawozdanie z realizacji wspólnego planu działania, sporządzone po dwóch
miesiącach od jego uruchomienia, zawiera informacje na temat działań podjętych przez
Turcję i UE od czasu opublikowania pierwszego sprawozdania w dniu 17 grudnia 2015 r. w
celu wywiązania się z zobowiązań powziętych przez obie strony. Sprawozdania są jednym ze
sposobów uważnego monitorowania sytuacji.
1. Część 1
1.1. Dane statystyczne (w UE)
Jednym z kluczowych celów wspólnego planu działania jest osiągnięcie założonych
wyników, przede wszystkim powstrzymanie napływu nielegalnych migrantów.
Liczba osób przybywających do UE z Turcji nielegalnie jest wciąż wysoka, mimo że o tej
porze roku z powodu zimowych warunków pogodowych spodziewano się zmniejszenia tej
liczby. Ściślej rzecz biorąc, w ciągu trwającego 46 dni okresu sprawozdawczego (tj. od 17
grudnia do 31 stycznia):
łączna liczba nielegalnych migrantów, którzy dotarli do UE drogą morską i lądową
(przez Grecję i Bułgarię), wyniosła 110 211. Większość z nich, tj. 109 336 osób (czyli
99,2 %), przypłynęła przez Morze Egejskie;
średnia dzienna liczba osób przekraczających granicę nielegalnie w Grecji wynosiła 2
377, w Bułgarii – 19, czyli łącznie było to 2 396 osób;
tygodniowo przez granicę grecką przybywało średnio 16 437 osób.
Porównanie z poprzednimi miesiącami wygląda następująco:
łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji wynosiła: we
wrześniu 2015 r. – 147 639, w październiku – 214 792, w listopadzie – 154 381, w
grudniu – 110 835, a w styczniu 2016 r. – 67 756;
w tych samych miesiącach odpowiednie średnie dzienne wynosiły: 4 921, 6 929,
5 146, 3 575 i 2 186.
3
Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji (drogą morską) w grudniu i
styczniu została zobrazowana na poniższych wykresach: wykres 1 przedstawia liczbę takich
osób dziennie, a wykres 2 – tygodniowo1.
Na wykresie 3 przedstawiono liczbę nielegalnych migrantów przybywających co miesiąc z
Turcji do Grecji w okresie od września 2015 r. do stycznia 2016 r. Wykres 4 przedstawia
liczbę nielegalnych migrantów przybyłych w tym samym okresie, tj. od września 2015 r. do
stycznia 2016 r., w rozbiciu na największe grupy narodowościowe (na podstawie oświadczeń
migrantów składanych po przybyciu), czyli Syryjczyków, a w dalszej kolejności
Afgańczyków i Irakijczyków. Dane liczbowe przedstawione w rozbiciu pokazują
zmniejszający się – w stosunku do łącznej liczby – odsetek Syryjczyków (spadek z 69 do
38 %), natomiast rosnący odsetek Afgańczyków (z 18 do 24 %) i Irakijczyków (z 8 do 15 %).
Wykres 1: Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia
2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex
1 Podobnie jak to było w pierwszym sprawozdaniu z realizacji wspólnego planu działania, wykresy te
przedstawiają jedynie liczbę osób przybywających z Turcji do Grecji, ponieważ stanowią one ponad 99 % ogółu
wjazdów.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
1 g
ru2
gru
3 g
ru4
gru
5 g
ru6
gru
7 g
ru8
gru
9 g
ru1
0 g
ru1
1 g
ru1
2 g
ru1
3 g
ru1
4 g
ru1
5 g
ru1
6 g
ru1
7 g
ru1
8 g
ru1
9 g
ru2
0 g
ru2
1 g
ru2
2 g
ru2
3 g
ru2
4 g
ru2
5 g
ru2
6 g
ru2
7 g
ru2
8 g
ru2
9 g
ru3
0 g
ru3
1 g
ru1
sty
2 s
ty3
sty
4 s
ty5
sty
6 s
ty7
sty
8 s
ty9
sty
10
sty
11
sty
12
sty
13
sty
14
sty
15
sty
16
sty
17
sty
18
sty
19
sty
20
sty
21
sty
22
sty
23
sty
24
sty
25
sty
26
sty
27
sty
28
sty
29
sty
30
sty
31
sty
Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia 2015 r. do stycznia 2016 r.
4
Wykres 2: Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia
2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex
Wykres 3 (Komisja): Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji,
od września 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA
(styczeń 2016 r.) na dzień 8 lutego 2016 r. Dane JORA to wstępne dane operacyjne
podlegające zmianom.
27.218 27.069
19.940
26.089
15.812
12.492
15.776
13.067
15.383
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
Osoby przybywające nielegalnie z Turcji do Grecji, tygodniowo
Ogółem
147 639
214 792
154 381
110 835
67 756
0
50 000
100 000
150 000
200 000
250 000
wrz 15 paź 15 lis 15 gru 15 sty 16
Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji
Ogółem
5
Wykres 4 (Komisja): Osoby przybywające nielegalnie z Turcji do Grecji wg narodowości (tj.
Syryjczycy, Afgańczycy i Irakijczycy), od września 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło:
Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA (styczeń 2016 r.) na dzień 8 lutego 2016 r. Dane
JORA to wstępne dane operacyjne podlegające zmianom.
Łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji charakteryzuje się
zmiennością pomimo ogólnej tendencji spadkowej (zob. wykresy 2 i 3). Tendencja ta
utrzymuje się jednak w przedziale spodziewanym ze względu na zimowe warunki pogodowe.
Biorąc pod uwagę porę roku, liczby pozostają wysokie.
Wydaje się, że środki ustawodawcze i operacyjne wprowadzone przez władze tureckie w celu
powstrzymania nielegalnej migracji przyniosły początkowy – choć niewielki – wpływ na
przepływy migracyjne. Nie można jeszcze określić dokładnie ich wpływu w perspektywie
krótkoterminowej.
Należy też zauważyć, że ze względu na pogarszające się warunki atmosferyczne liczba osób,
które zginęły podczas nielegalnej przeprawy do Grecji, rośnie2.
1.2. Dane statystyczne (w Turcji)
W Turcji obecnie przebywa 2 582 600 syryjskich uchodźców3, którym Turcja przyznała status
grupy objętej tymczasową ochroną. Uzyskanie tego statusu umożliwia dostęp do usług
2 Według danych IOM w okresie 1–28 stycznia 2016 r. na Morzu Egejskim zginęło 244 migrantów. 3 Liczba zarejestrowanych uchodźców syryjskich podana dnia 3 lutego br. przez tureckie Ministerstwo Spraw
Zagranicznych.
147.639
214.792
154.381
110.835
67.756
101.584 109.669
66.463
43.110
25.539 26.404
65.642
44.174 26.700
15.975 12.357
22.670
18.962 27.726
10.151 7.294 16.811
24.782
13.299 16.091 0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
sept.-15 oct.-15 nov.-15 déc.-15 janv.-16
Wykrywanie przypadków nielegalnego przekroczenia granicy morskiej między Grecją a
Turcją wg narodowości
Ogółem TR-morze-EL Syria Afganistan Irak Pozostałe narodowości
6
publicznych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna. Od dnia 15 stycznia 2016 r. status ten
umożliwia także – pod pewnymi warunkami (szczegóły zob. poniżej) – dostęp do rynku
pracy. Dnia 22 stycznia br. 269 207 Syryjczyków przebywało w obozach dla uchodźców,
gdzie udzielane jest im różnego rodzaju wsparcie.
Od momentu opublikowania, w dniu 17 grudnia 2015 r., pierwszego sprawozdania z realizacji
wspólnego planu działania UE postanowiła zbierać unijne i tureckie dane na temat realizacji
planu w ramach procesu reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych
(IPCR). W tym kontekście, w wyniku prowadzonych dyskusji, dnia 22 stycznia br. Turcja
wyraziła zgodę na udostępnianie danych gromadzonych w oparciu o szereg wskaźników
dotyczących realizacji wspólnego planu działania UE – Turcja na podstawie uzgodnionego
modelu. W związku z tym dnia 22 stycznia br. władze tureckie przekazały następujące
informacje:
350 tys. syryjskich dzieci objętych tymczasową ochroną zostało zapisanych do szkół;
urodziło się 151 746 dzieci (do dnia 22 stycznia);
na dzień 18 stycznia Turcja zarejestrowała 217 952 osób narodowości innej niż
syryjska, natomiast w przypadku 138 912 osób proces rejestracji jest w toku;
w okresie 1–15 stycznia 42 936 Syryjczyków wjechało legalnie na terytorium Turcji, a
opuściło je 13 887 Syryjczyków. Liczba Irańczyków wjeżdżających i wyjeżdżających
legalnie wyniosła odpowiednio 24 896 i 32 268; w przypadku Irakijczyków liczby te
wynosiły 12 525 i 16 300; w przypadku Libańczyków – 2 778 i 5 449, a w przypadku
Jordańczyków – 2 032 i 2 527. Zależnie od okresu ważności wizy cudzoziemcy mogą
pozostać na terytorium Turcji przez okres wynoszący 30–90 dni. Cudzoziemcy
uprawnieni do bezwizowego wjazdu na teren Turcji mogą pozostać w tym kraju nie
dłużej niż przez 90 dni w okresie nieprzekraczającym 180 dni;
od 1 do 15 stycznia Grecja skierowała do Turcji 322 wnioski o readmisję. Bułgaria nie
złożyła ani jednego takiego wniosku. Obecnie Turcja rozpatruje wnioski złożone przez
Grecję4;
w tym samym okresie (1–15 stycznia) tureckie służby ochrony granic uniemożliwiły
nielegalne opuszczenie terytorium Turcji w kierunku UE w przypadku 2 541
migrantów na granicy morskiej i 4 671 na granicy lądowej;
w 2015 r. w Turcji zarejestrowano 64 109 wniosków o udzielenie azylu (z czego
11 383 złożyli obywatele afgańscy, a 42 105 – obywatele iraccy)5. W tym samym roku
zakończono tylko 459 procedur udzielenia azylu – albo przez przyznanie statusu
uchodźcy, albo przez zdecydowaną odmowę udzielenia azylu. Wszystkie pozostałe
wnioski oczekują na rozpatrzenie;
w dniach 1–15 stycznia br. turecka straż przybrzeżna, policja i żandarmeria
przeprowadziły siedem wspólnych operacji specjalnych zmierzających do
aresztowania nielegalnych migrantów, pośredników i przemytników oraz
4 Zgodnie z zawartym przez Grecję i Turcję dwustronnym protokołem o readmisji państwo, które jest adresatem
wniosku, ma 75 dni na udzielenie odpowiedzi. Po osiągnięciu porozumienia operacja powrotu powinna zostać
przeprowadzona w ciągu 15 dni. W tym samym protokole o readmisji ustanowiono uproszczoną procedurę,
zgodnie z którą państwo odbierające wniosek o readmisję powinno przyjąć osobę zatrzymaną w strefie
przygranicznej w ciągu tygodnia od zawiadomienia o zatrzymaniu. 5 Zgodnie z tureckim ustawodawstwem tylko uciekinierzy z Syrii otrzymują automatycznie – po zarejestrowaniu
– ochronę międzynarodową jako grupa. Obywatele innych państw muszą składać osobne wnioski i otrzymują
status uchodźcy po odbyciu kontroli bezpieczeństwa, decyzją Dyrekcji Generalnej ds. Zarządzania Migracją.
7
uniemożliwienia nielegalnego wyjazdu. Operacje te zakończyły się zatrzymaniem 230
przemytników.
Ponadto Turcja poinformowała, że jej organy ścigania zwiększyły wysiłki służące
zapobieganiu nielegalnym wyjazdom, aresztowaniu przemytników i ratowaniu migrantów na
morzu. Ściślej, Turcja zgłosiła, że w grudniu 2015 r. zatrzymywano średnio 514 nielegalnych
migrantów dziennie, a – dla porównania – w listopadzie 2015 r. liczba ta wynosiła 450.
Całkowita liczba przemytników aresztowanych w 2015 r. wynosi 3 700. Turecka straż
przybrzeżna, żandarmeria i pozostałe organy ścigania odgrywają kluczową rolę w
zatrzymywaniu nielegalnych migrantów i przemytników.
Turcja obiecała, że w lutym przekaże więcej informacji przewidzianych w uzgodnionym
modelu.
Część 2:
Realizacja tureckich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE–Turcja
Dnia 8 stycznia br. Turcja wprowadziła obowiązek wizowy dla Syryjczyków przybywających
na tureckie lotniska lub do tureckich portów z państwa trzeciego, aby zmniejszyć w ten
sposób migrację tranzytową w kierunku UE. Środek ten przyniósł natychmiastowe skutki,
gdyż po jego wprowadzeniu liczba Syryjczyków wpuszczonych ostatecznie do Turcji z
Libanu i Jordanii gwałtownie spadła – z 41 781 w ostatnich ośmiu dniach (tj. 1–8 stycznia)
poprzedzających wprowadzenie wiz do 1 155 w ciągu dziesięciu kolejnych dni (tj. 9–18
stycznia). Oznacza to zmniejszenie o ponad 40 tys. osób.
Dnia 15 stycznia br. Turcja przyjęła rozporządzenie zapewniające Syryjczykom objętym
ochroną tymczasową skuteczny dostęp do rynku pracy, choć obwarowany pewnymi
warunkami i ograniczeniami, zgodnie z kluczowymi zobowiązaniami określonymi we
wspólnym planie działania. Środek ten służy zwiększeniu atrakcyjności Turcji jako miejsca
azylu dla Syryjczyków i jest reakcją na jeden z głównych czynników skłaniających tę grupę
migrantów do nielegalnego przekraczania granicy z UE w poszukiwaniu lepszych
perspektyw. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia osoba narodowości syryjskiej może
złożyć wniosek o pozwolenie na pracę dopiero sześć miesięcy po zatwierdzeniu statusu
tymczasowej ochrony. Pozwolenia na pracę mogą być przyznawane tylko w prowincjach, w
których uchodźca objęty taką ochroną ma prawo zamieszkiwać. Rozporządzenie nie
przewiduje żadnych ograniczeń co do sektorów gospodarki, ale ustanawia 10 % pułap pod
względem liczby syryjskich uchodźców, przy czym pułap ten nie dotyczy rolnictwa i hodowli
zwierząt. Rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio, ale ze względu na jego ogólny charakter
może pojawić się konieczność przyjęcia przepisów wykonawczych. Przyjęcie rozporządzenia
jest niewątpliwie krokiem we właściwym kierunku, jednak jego rzeczywisty wpływ będzie
uzależniony od szybkiego i skutecznego wykonania.
Turcja przygotowała i przedłożyła Parlamentowi projekt przepisów dotyczących ochrony
danych osobowych. Jeśli przepisy te okażą się zgodne z europejskimi standardami, umożliwią
one Turcji ściślejszą współpracę z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw
członkowskich. Obecny projekt ustawy wciąż wymaga poprawienia, przede wszystkim pod
względem niezależności organu ochrony danych oraz wyłączenia spod zakresu stosowania
ustawy organów ścigania i organów wywiadowczych. UE podzieliła się swoimi
zastrzeżeniami z Turcją w nadziei, że wspomniane niedociągnięcia mogą wciąż zostać
naprawione w procedurze parlamentarnej.
8
Dnia 8 stycznia br. turecki rząd przedłożył Parlamentowi do ratyfikacji trójstronną umowę
między Turcją, Bułgarią i Grecją.
Turcja wyraziła gotowość do poprawy wypełniania swoich zobowiązań w zakresie readmisji
uzgodnionych z Grecją oraz do otwarcia większej liczby punktów readmisji, oprócz punktu
działającego w Dikili. Podstawowym problemem we wdrażaniu tej umowy dwustronnej są
wciąż duże opóźnienia w rozpatrywaniu greckich wniosków o readmisję. Pod koniec grudnia
2015 r. i pod koniec stycznia 2016 r. tureccy urzędnicy złożyli wizytę w Atenach, aby
omówić z władzami greckimi sposoby poprawy wykonania dwustronnej umowy o readmisji.
W styczniu turecka policja zorganizowała kampanię informacyjną w Bodrum – kurorcie
położonym na południu kraju. Regionalne kierownictwo policji przygotowało ulotki, w
których apelowało do migrantów, aby nie wyruszali w niebezpieczną podróż do Europy.
Wydrukowano ok. 5 tys. ulotek w języku tureckim, arabskim i angielskim, a ich dystrybucję
powierzono funkcjonariuszom żandarmerii.
Część 3:
Realizacja unijnych zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE–Turcja
Dnia 24 listopada 2015 r. Komisja przyjęła decyzję o utworzeniu Instrumentu Pomocy dla
Uchodźców w Turcji i o ustanowieniu mechanizmu koordynującego działania, za pomocą
których Unia i państwa członkowskie wspierają wysiłki Turcji związane z przyjęciem ponad
2 mln syryjskich uchodźców. Komisja i państwa członkowskie zobowiązały się do
przekazania w latach 2016–2017 wstępnej kwoty 3 mld EUR, która zostanie przekazana za
pośrednictwem instrumentu. Państwa członkowskie z zadowoleniem przyjęły ustanowienie
instrumentu, ale równocześnie podkreśliły, że przekazanie pomocy jest ściśle związane z
wypełnieniem przez Turcję swoich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania.
Następnie zdecydowano, że z budżetu UE na potrzeby instrumentu przekazany zostanie 1 mld
EUR, natomiast pozostałe 2 mld EUR przekażą państwa członkowskie według klucza DNB.
Dnia 3 lutego br. państwa członkowskie osiągnęły porozumienie polityczne co do źródeł
finansowania i zasad funkcjonowania instrumentu. Komisja następnie zmieniła swoją decyzję,
uwzględniając porozumienie z państwami członkowskimi. Komisja jest odpowiedzialna za
wykorzystanie zasobów, które są koordynowane za pośrednictwem instrumentu, i
wykorzystuje do tego celu instrumenty finansowe pomocy zewnętrznej, które najlepiej
odpowiadają takiemu rodzajowi pomocy. Instrumentem zarządza komitet sterujący, któremu
przewodniczy Komisja. Członkami komitetu sterującego są państwa członkowskie, a Turcja
ma w nim status obserwatora. Pierwsze posiedzenie komitetu odbędzie się dnia 17 lutego br.
Instrument zacznie przekazywać pomoc, gdy tylko będzie to możliwe, a głównym celem tej
pomocy jest zaspokajanie w sposób godny podstawowych potrzeb przebywających w Turcji
uchodźców, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji; pomoc ta obejmuje żywność,
schronienie, opiekę zdrowotną w nagłych wypadkach i ochronę. Oprócz realizowanych już
działań długoterminowych zapewniona zostanie również nieformalna edukacja, aby zapobiec
wykluczeniu całego pokolenia syryjskich dzieci. Obecnie około 400 tys. z nich nie może
uczęszczać do szkół. Jest to ważny czynnik nie tylko obciążający ich życie codzienne, ale też
zmniejszający ich szanse na lepszą przyszłość.
Pod koniec 2015 r. Komisja rozpoczęła we współpracy z władzami tureckimi ocenę potrzeb
Syryjczyków objętych ochroną tymczasową w Turcji. Pierwszy przegląd w ramach oceny
potrzeb ma nastąpić do połowy lutego, a ukończenie całego badania spodziewane jest
wczesną wiosną. Ocena potrzeb pomoże określić projekty, które mają zostać sfinansowane za
9
pośrednictwem instrumentu. W międzyczasie Komisja wskazała już obszary priorytetowe,
które wymagają natychmiastowego wsparcia, a którymi są: edukacja, zwiększenie możliwości
zatrudnienia syryjskich uchodźców i przesiedlenie (zob. załącznik, w którym wymieniono
priorytetowe obszary wymagające interwencji). Zgodnie z obecnym wstępnym oszacowaniem
potrzeby humanitarne prawdopodobnie pochłoną jedną trzecią pomocy, natomiast dwie
trzecie mogą zostać przeznaczone na dostęp do edukacji (ważny punkt), infrastrukturę lokalną
i możliwości zatrudnienia.
Dnia 11 stycznia br. pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans złożył wizytę
w Turcji, aby przedyskutować ze stroną turecką sposoby skutecznej realizacji wspólnego
planu działania.
Dnia 25 stycznia br. wysoka przedstawiciel i wiceprzewodnicząca Frederica Mogherini oraz
komisarz Johannes Hahn, w ramach dialogu politycznego na wysokim szczeblu, poprowadzili
dyskusję na temat realizacji wspólnego planu działania.
Dnia 28 stycznia br. delegacja reprezentująca UE spotkała się z władzami tureckimi w
Ankarze, aby przedyskutować i uzgodnić konkretne sposoby na poprawę realizacji i
zwiększenie skuteczności planu oraz zmniejszenie przepływów migracyjnych. W trakcie tego
spotkania określono dwanaście działań priorytetowych, które należy pilnie przeanalizować.
Wykaz tych działań zawiera między innymi:
zwiększenie zdolności Turcji do wprowadzenia w życie umowy z Unią o readmisji od
dnia 1 czerwca 2016 r.;
zawarcie przez Turcję umów o readmisji z państwami, z których nielegalni migranci
przybywają do Turcji i UE;
poprawę wprowadzania w życie umowy dwustronnej między Grecją a Turcją;
przyjęcie przepisów o ochronie danych osobowych zgodnie z europejskimi
standardami, gdyż umowa ta jest niezbędna dla ściślejszej współpracy Turcji z
Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw członkowskich;
zwiększenie zdolności do zatrzymywania osób przez turecką straż przybrzeżną;
poprawę tureckich przepisów, działań i współpracy z państwami członkowskimi UE w
ramach walki z przemytem i przemytnikami;
wspieranie Turcji w poprawie zarządzania swoją wschodnią granicą;
nasilenie kampanii informacyjnych skierowanych do migrantów, zniechęcających ich
do wyruszania w niebezpieczną podróż do UE;
wsparcie Turcji w skuteczniejszym rozpoznawaniu podrobionych lub sfałszowanych
dokumentów podróży i innych dokumentów potwierdzających.
UE zapewnia już pomoc w kilku spośród wymienionych wyżej obszarów, w szczególności za
pośrednictwem Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) oraz Instrumentu na rzecz
przyczyniania się do Stabilności i Pokoju; teraz jednak może pojawić się konieczność
szybszego ich wykorzystania.
Dnia 2 lutego br. obie strony odbyły pierwszą dyskusję monitorującą działania wymienione w
powyższym wykazie.
10
Komisja i Turcja kontynuują rozmowy na temat priorytetów programu na 2016 r. w ramach
IPA, koncentrując się wyraźnie na zwiększeniu pomocy finansowej, tak aby wesprzeć Turcję
w spełnieniu wymogów postawionych w trakcie dialogu w sprawie liberalizacji reżimu
wizowego (misja programowa DG NEAR w dniach 9–11 grudnia ub.r.).
W międzyczasie UE w dalszym ciągu zapewnia Turcji bezpośrednią pomoc. Od początku
kryzysu na bezpośrednie wsparcie dla syryjskich uchodźców i przyjmujących ich
społeczności tureckich przekazano z budżetu UE łącznie 365 mln EUR. Z tej kwoty 71 mln
EUR zostało jak dotąd przeznaczone na pomoc humanitarną realizowaną za pośrednictwem
odpowiednich organizacji humanitarnych, przede wszystkim pomoc dla uchodźców w Turcji.
Pierwszy program pomocy w ramach IPA, o wartości 18 mln EUR, został zatwierdzony w
maju 2015 r. przez zarząd unijnego funduszu powierniczego w reakcji na kryzys syryjski, z
przeznaczeniem na podstawowe potrzeby uchodźców syryjskich w Turcji w zakresie edukacji
i bezpieczeństwa żywnościowego. We wrześniu 2015 r. podpisano umowy z UNICEF-em i
Światowym Programem Żywnościowym. Łącznie za pośrednictwem funduszu powierniczego
UE w 2015 r. przekazano ze środków IPA ok. 173 mln EUR. Dnia 1 grudnia 2015 r. zarząd
unijnego funduszu powierniczego na rzecz Syrii przyjął nowe decyzje dotyczące
finansowania działań w Turcji o wartości nieprzekraczającej 150 mln EUR. Na koniec 2015 r.
na realizację projektów w Turcji przyznano funduszowi powierniczemu 165 mln EUR ze
środków IPA na 2012 r., które mogły zostać umorzone, w tym 25 mln EUR przekazane przez
Turcję w ramach współfinansowania. Obecnie oceniany jest zestaw 21 projektów o wartości
383 mln EUR. Wskazanie dalszych działań w Turcji odbędzie się na podstawie trwającej
obecnie analizy (zob. powyżej).
Ponadto UE w dalszym ciągu zapewnia znaczącą pomoc syryjskim uchodźcom
przebywającym w Libanie, Jordanii i Iraku, a także Syryjczykom przesiedlonym wewnątrz
Syrii. Podczas swojego drugiego posiedzenia dnia 1 grudnia 2015 r. zarząd funduszu
powierniczego UE w reakcji na kryzys syryjski przeznaczył 350 mln EUR na pilnie potrzebną
pomoc dla 1,5 mln uchodźców i przeciążonych społeczności przyjmujących w Libanie,
Turcji, Jordanii i Iraku.
Dnia 7 grudnia ub.r. UE przyjęła w ramach IPA II roczny program działania na 2015 r. dla
Turcji, zapewniający jej dalsze wsparcie, aby mogła zwiększyć zdolność do walki z
przemytem migrantów, a zwłaszcza wzmocnić zdolność patrolową i obserwacyjną tureckiej
straży przybrzeżnej (poprzez zakup 20 pontonów i sześciu przenośnych radarów) oraz innych
właściwych tureckich służb. Program zapewnia także zasoby zwiększające zdolność
dowództwa tureckiej straży przybrzeżnej do walki z nielegalną imigracją i przestępczością
zorganizowaną na morzu, tak aby zwiększyć liczbę uratowanych i zatrzymanych nielegalnych
migrantów. W ramach IPA opracowywany jest obecnie nowy projekt mający wesprzeć Turcję
w wydawaniu paszportów biometrycznych.
UE zakończyła już procedurę selekcji w związku ze skierowaniem oficera łącznikowego
Fronteksu do Turcji.
Część 4
Wnioski i zalecenia
Od października 2015 r. łączna liczba nielegalnych migrantów wjeżdżających do UE z Turcji
wykazuje tendencję spadkową. Liczba ta utrzymuje się jednak na wysokim poziomie, jak na
obecną porę roku. Jeśli Turcja chce zaradzić temu niepokojącemu zjawisku, musi jak
11
najszybciej poczynić znaczne postępy w zapobieganiu nielegalnym wyjazdom migrantów i
uchodźców ze swojego terytorium. Powinna w tym celu przede wszystkim nasilić
odpowiednie działania na lądzie.
Udział innych narodowości (np. Afgańczyków, Irakijczyków, Pakistańczyków, Irańczyków,
Marokańczyków, Bengalczyków) wśród napływających nielegalnych migrantów rośnie od
października. W obliczu tego zjawiska Turcja musi w trybie pilnym przedsięwziąć kroki, aby
stopniowo dostosować swoją politykę wizową do polityki wizowej UE i w pierwszej
kolejności zająć się tymi krajami, które są źródłem nielegalnej migracji. Turcja musi
zapewnić, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, sprawny przebieg obowiązujących
procedur, które powinny kończyć się albo przyznaniem statusu uchodźcy, albo odrzuceniem
wniosku. Turcja musi także zapewnić, że nielegalni migranci, którzy zostaną zaklasyfikowani
jako niepotrzebujący ochrony międzynarodowej, nie będą mieli możliwości nielegalnego
przedostania się do UE.
Poproszono Turcję o zweryfikowanie projektu ustawy o ochronie danych osobowych – która
znajduje się obecnie w Parlamencie – i o jej pełne dostosowanie do standardów europejskich.
Szybkie przyjęcie odpowiedniej ustawy o ochronie danych osobowych umożliwiłoby
ściślejszą współpracę operacyjną Turcji z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw
członkowskich.
Turcja i Grecja muszą zacieśnić współpracę dwustronną w zakresie ochrony granicy, walki z
przemytem migrantów i lepszego wdrażania dwustronnych (TR-EL) zobowiązań w zakresie
readmisji.
Zwrócono się także do Turcji o przygotowanie do wprowadzenia w życie, od dnia 1 czerwca
2016 r., umowy o readmisji obywateli państw trzecich, zawartej między UE a Turcją.
Ponadto skierowano do Turcji apel o nasilenie walki z przemytem migrantów w strefie
przybrzeżnej, między innymi we współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi.
W związku z zawarciem umowy o Instrumencie Pomocy dla Uchodźców w Turcji UE musi
ze swojej strony zacząć jak najszybciej przekazywać pomoc i odpowiadać na potrzeby
uchodźców za pośrednictwem tego instrumentu. Ponadto Komisja i Turcja powinny
przygotować się do zmiany priorytetów w ramach istniejących programów pomocy dla Turcji
w obszarze migracji, aby móc szybko reagować na nowo pojawiające się potrzeby. Jak
zaznaczono w załączniku, sektorami priorytetowymi, jeśli chodzi o pomoc finansową dla
uchodźców w Turcji, są: pomoc humanitarna, edukacja, integracja na rynku pracy, opieka
zdrowotna i włączenie społeczne, infrastruktura gminna i zarządzanie przepływami
migracyjnymi. Prowadzona obecnie ocena potrzeb pozwoli szczegółowo przeanalizować
niedobory finansowania i określić priorytetowe potrzeby finansowe we wszystkich sektorach.
Komitet sterujący instrumentu zapewni strategiczne wytyczne i zdecyduje o konkretnych
działaniach, kwotach i o wyborze optymalnych instrumentów finansowych. Pierwsze
posiedzenie komitetu sterującego odbędzie się dnia 17 lutego 2016 r.
Turcja i UE muszą kontynuować i realizować swoje zadania w zakresie 12 działań
uzgodnionych w dniu 28 stycznia br., służących skutecznemu wykonaniu wspólnego planu
działania.
Podsumowując, apeluje się do Turcji o kontynuowanie i o nasilenie starań na rzecz pełnej i
skutecznej realizacji wspólnego planu działania. Ważne jest, aby wpływ skoordynowanych
12
działań UE i Turcji znalazł szybko odzwierciedlenie w wynikach, zwłaszcza w postaci
ograniczenia napływu nielegalnych migrantów.
Komisja będzie kontynuować starania, aby zapewnić szybką i skuteczną realizację wspólnego
planu działania UE-Turcja. Będzie też uważnie monitorować realizację planu i regularnie
składać sprawozdania z tej realizacji.
13
DODATEK
Wykaz aktualnych priorytetów i ewentualnych projektów w ramach Instrumentu
Pomocy dla Uchodźców w Turcji
Priorytet 1: Reagowanie na podstawowe potrzeby
1.1. Pomoc humanitarna
Wszelkiego rodzaju pomoc humanitarna będzie rozdzielana i organizowana przy pełnym
poszanowaniu zasad humanitarnych i Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy
humanitarnej.
Cel: reagowanie na najpilniejsze potrzeby humanitarne w pięciu następujących sektorach
priorytetowych: żywność i produkty niespożywcze, opieka zdrowotna, ochrona, schronienie,
woda, kanalizacja i higiena oraz możliwość kształcenia.
Potencjalne projekty
Obecne działania humanitarne UE oparte są przede wszystkim na programach
przekazywania zasobów, realizowanych za pośrednictwem dużej liczby partnerów i
skoncentrowanych na potrzebach w zakresie żywności i produktów niespożywczych,
ochronie, opiece zdrowotnej i działaniach umożliwiających kształcenie w Turcji.
Zasięg tych programów może zostać rozszerzony, tak aby można było nimi objąć
nawet 1 mln osób.
Przejście do wdrożenia zabezpieczenia w sytuacjach wyjątkowych:
wielozadaniowego programu przekazywania zasobów, opartego na podstawowych
potrzebach (w tym w zakresie żywności, produktów niespożywczych, schronienia),
mającego ograniczyć działanie czynników, które skłaniają uchodźców do wtórnego
przemieszczania. System ten umożliwi uchodźcom zaspokojenie w sposób godny ich
podstawowych potrzeb, w tym w zakresie żywności i produktów codziennego użytku.
Dalsze wdrażanie pomocy rzeczowej oraz daleko idącego systemu ochrony (fundusze
na potrzeby specjalne, zarządzanie sprawą, pomoc prawna, skierowania, działania
informacyjne, a także ochrona dziecka i programy zwalczania przemocy ze względu
na płeć) oraz łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju (LRRD).
Grupa docelowa: znaczna liczba uchodźców w Turcji znajdujących się w najtrudniejszej
sytuacji, głównie Syryjczyków. Szacowana liczba uchodźców, do których ma być kierowana
pomoc humanitarna, może wzrosnąć do 1 mln.
Priorytet 2: Wsparcie społeczno-ekonomiczne
2.1 Edukacja
Pomimo dotychczasowych wysiłków istnieje wciąż grupa 400 tys. dzieci, które powinny
wrócić do szkoły w roku szkolnym 2015/16 i 2016/17. Bardzo niewielkie jest też wsparcie na
rzecz ułatwienia dostępu do kształcenia średniego II stopnia, zwłaszcza kształcenia i
szkolenia zawodowego, a jeśli chodzi o zapisy młodych uchodźców na studia wyższe – tego
wsparcia zasadniczo brak.
Cele: dostęp do kształcenia na poziomie podstawowym dla wszystkich syryjskich dzieci (400
tys., które powinny wrócić do szkoły w roku szkolnym 2015/16 i 2016/17); dostęp do
14
kształcenia średniego, zwłaszcza kształcenia i szkolenia zawodowego; dostęp do kształcenia
wyższego.
Potencjalne projekty:
wsparcie na rzecz dostępu wszystkich dzieci do kształcenia;
wsparcie na rzecz dostępu do kształcenia średniego, w tym kształcenia i szkolenia
zawodowego oraz przyuczania do zawodu;
wsparcie na rzecz zapisywania do szkół oraz zapobieganie wczesnemu rezygnowaniu
z nauki, w razie potrzeby m.in. przez naukę języków;
wsparcie na rzecz dostępu do kształcenia wyższego;
wsparcie na rzecz lepszego dopasowania kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku
pracy;
zapewnienie infrastruktury na cele kształcenia i szkolenia w regionach dotkniętych
przez znaczne zmiany demograficzne spowodowane napływem uchodźców.
Grupa docelowa: dzieci i młodzi uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem dziewcząt.
2.2: Dostęp do rynku pracy
Należy zapewnić uchodźcom pomoc w znajdowaniu możliwości zatrudnienia stworzonych
przez nowe przepisy dotyczące dostępu uchodźców do rynku pracy, w tym przez
podwyższenie i dostosowanie kwalifikacji. Działania te powinny zaowocować skutecznymi
zachętami do pracy, a równocześnie stać się atutem tureckiej gospodarki.
Cele: dostęp do zatrudnienia; samozatrudnienie i tworzenie przedsiębiorstw, zwłaszcza
mikroprzedsiębiorstw.
Potencjalne projekty:
wsparcie na rzecz analizy potrzeb rynku pracy;
zapewnianie zindywidualizowanych informacji i doradztwa;
wsparcie dla podwyższania kwalifikacji i poprawy umiejętności, zwłaszcza przez
szkolenie i przekwalifikowanie;
stworzenie systemów zapewniających równoważność kwalifikacji;
wsparcie dla przedsiębiorczości, m.in. za pośrednictwem programów mikrokredytów.
Grupa docelowa: dorośli uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem tych słabiej
wykwalifikowanych.
2.3: Opieka zdrowotna i integracja społeczna
Obszary, w których świadczone usługi są zdecydowanie niedostateczne, to podstawowa
opieka zdrowotna, rehabilitacja i opieka pooperacyjna w przypadku ofiar wojny, a także
zdrowie reprodukcyjne i zdrowie psychiczne. Ośrodki lokalne zapewniają skuteczny system
wsparcia, jeśli chodzi o poradnictwo prawne, ochronę i porady administracyjne, szkolenia dla
kobiet, kształcenie pozaformalne i wczesne kształcenie dzieci, poradnictwo medyczne i
skierowania do lekarzy i szpitali na leczenie.
Cele: dostęp do opieki zdrowotnej; dostęp do podstawowych usług społecznych.
Potencjalne projekty:
zapewnianie opieki zdrowotnej;
15
zapewnianie wsparcia psychiczno-psychologicznego;
wsparcie na rzecz dostępu do podstawowych usług społecznych, w tym poradnictwa
administracyjno-prawnego;
zapewnianie infrastruktury zdrowotnej i społecznej.
Grupa docelowa: uchodźcy, osoby ze społeczności przyjmujących, ze szczególnym
uwzględnieniem osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.
2.4: Infrastruktura gminna
Znaczna większość uchodźców (85 %) przebywa poza 25 obozami, w których
zakwaterowano około 250 tys. osób. Taki napływ ludzi do najsłabiej rozwiniętych części
kraju wywiera ogromną presję na infrastrukturę lokalną w niektórych wioskach, w
szczególności jeśli chodzi o drogi dojazdowe, dostawy wody, odprowadzanie i oczyszczanie
ścieków oraz gospodarowanie odpadami stałymi. Usługi społeczne świadczone uchodźcom
powinny być ponadto zapewniane w stosownych przypadkach także społeczności lokalnej,
aby złagodzić narastającą wrogość.
Cele: złagodzenie skutków napływu uchodźców dla infrastruktury lokalnej.
Potencjalne projekty:
wsparcie na rzecz reorganizacji, modernizacji lub budowy lokalnej infrastruktury
gminnej, szczególnie w zakresie gospodarki wodnej, gospodarowania odpadami,
transportu publicznego i usług gminnych.
Grupa docelowa: uchodźcy i ludność przyjmująca.
Priorytet 3: Wsparcie dla organów krajowych i lokalnych w radzeniu sobie z
konsekwencjami pobytu uchodźców w Turcji
3.1: Zarządzanie przepływami migracyjnymi
Władze regionalne i lokalne, które ponoszą odpowiedzialność administracyjną za uchodźców
przebywających poza terenem obozów, będą również potrzebowały zwiększenia swoich
możliwości i wsparcia operacyjnego. Rozwiązania wymagają również problemy wynikające z
przeciążenia organów krajowych odpowiedzialnych za rejestrację uchodźców i zarządzanie
migracją.
Cele: zwiększenie możliwości organów lokalnych, regionalnych i krajowych pod względem
zarządzania uchodźcami i migrantami.
Potencjalne projekty:
budowanie zdolności do zarządzania migracją;
dostarczanie odpowiedniego sprzętu.
Grupa docelowa: organy lokalne, regionalne i krajowe.