Download - SÖZCÜKTE ANLAM
![Page 1: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/2.jpg)
SÖZCÜK
Bir anlamı olan,belirgin bir anlamı olmasa da cümle içinde anlam kazanan veya cümlede bir görev yüklenen bağımsız dil birimlerine sözcük denir.
![Page 3: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/3.jpg)
ANLAM BAKIMINDAN SÖZCÜKER1.TEMEL(GERÇEK)ANLAM
2.YAN ANLAM
3.MECAZ ANLAM
4.TERİM ANLAM
5.DEYİM ANLAM
![Page 4: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/4.jpg)
TEMEL(GERÇEK) ANLAM
Sözcüğün konuluş anlamıdır.İlk anlamıdır. Başka bir deyişle sözlüklerde birinci maddede açıklanan anlamdır.
![Page 5: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/5.jpg)
YAN ANLAM
Sözcüğün temel anlamından uzaklaşarak cümle içinde kazandığı yeni anlamdır.Anlam sözcüğün yan anlamı ile temel anlamı arasında biçimsel veya işlevsel bir benzerlik ilişkisi bulunur.
![Page 6: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/6.jpg)
MECAZ ANLAM
Sözcüğün gerçek anlamından bütünüyle uzaklaşarak cümle içinde kazandığı yeni anlama denir.
![Page 7: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/7.jpg)
GERÇEK-YAN-MECAZ ANLAM ÖRNEKLERİYediği yemekten ağzı yandıktan sonra dilinde
kabarcık gibi yaralar çıktı.
Adamın dilinden İstanbullu olmadığı anlaşılıyordu.
O hep yazı dilini kullanıyordu.
İncir ağacının kökü epeyce toprağın dibine gitmişti.
Dişimin kökü çürümüş.
Bu işi kökünden temizlemek gerekiyor.
![Page 8: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/8.jpg)
GERÇEK-YAN-MECAZ ANLAM ÖRNEKLERİDün annemin çok sevdiği vazo kırıldı.
Çantamdaki dosyalar kırıldı.
Arkadaşıma söylediği kaba sözlerden dolayı çok kırıldım.
Yün ipi makaraya sardık.
Ordu düşmanı sardı.
Bu iş beni hiç sarmadı.
![Page 9: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/9.jpg)
GERÇEK-YAN-MECAZ ANLAM ÖRNEKLERİDolaptaki portakallar çürümüş.
Bisikletten düştükten sonra oluşan ezilen ayak dokusu çürümüş.
Böyle çürümüş fikirlerle bana gelmeyiniz.
Odadaki ışık yeterli değildi.
Saat on bir de sokaktaki ışıklar söndü.
Öğretmenimiz seviyorduk;çünkü Atatürk’ün bilgi ışığıyla aydınlanmıştı.
![Page 10: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/10.jpg)
GERÇEK-YAN-MECAZ ANLAM ÖRNEKLERİKitabı ters tutmuşsun.
Bıçağın ters tarafıyla kesemezsin
Soruma ters bir cevap verdi.
Elindeki yüklerin ağırlığı fazlaydı.
Ağır taşıtlar köprüden geçemez.
Babası çok ağır bir işte çalışıyormuş
![Page 11: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/11.jpg)
TERİM ANLAM
Bilim,kültür,sanat vb. alanlarda özel bir kavramı anlatan sözcüklere terim denir.
Şiir,bir söz sanatıdır.(Edebiyat)
Bu üçgeni yeniden çizelim.(Geometri)
Oyunculara göre dekor çok sadeydi.(Tiyatro)
Maçta iki penaltı atıldı.(Futbol)
![Page 12: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/12.jpg)
DEYİM ANLAM
Yapıca kalıplaşmış anlamca belli bir durumu karşılayan söz grubuna deyim denir.
Küplere binmek
Göze batmak
Kulak kesilmek
Ayaklarına kara sular inmek
![Page 13: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/13.jpg)
SÖZCÜKTE ANLAM İLİŞKİLERİ1.ANLAMDAŞ(EŞ ANLAMLI)
SÖZCÜKLER
Yazılışları farklı,anlamları aynı olan sözcüklerin arasındaki ilişkiye denir.Bu ilişki ,dile yabancı dillerden giren sözcüklerle aynı anlama gelen o dili öz sözcükleri arasında olur.
Öznel-subjektif
Okul-mektep
Soru-sual
Gezi-seyahat
Uygun-müsait
![Page 14: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/14.jpg)
2.KARŞIT ANLAMLI SÖZCÜKERAnlamca birbirine ters noktalarda bulunan sözcüklere karşıt
anlamlı sözcük denir. Karşıt anlamlılık ilişkisi daha çok sıfatlarda,zarflarda ve bazı fiillerde görülür.
İyi- kötüGüzel-çirkinBüyük-küçükİç-dışAz-çokAşağı-yukarıGel-gitAğla-gül-Tut-bırak-
![Page 15: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/15.jpg)
3.SESTEŞ(EŞ SESLİ)SÖZCÜKLERYazılışları ve okunuşları aynı,anlamları farklı sözcüklere
denir.
Yüzünde ben vardı.
Ben onu aramadım.
Ona,düşüncelerini yaz,demiştim.
Bu yaz Antalya’ya gideceğiz.
Uyarı:Ünlüsü üzerinde düzeltme (^ )işareti bulunan sözcükler sesteş sayılmaz.
Yar-yâr / kar-kâr
![Page 16: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/16.jpg)
4.SOYUT-SOMUT ANLAMLI SÖZCÜKLERDuyularımızla algılayabildiğimiz varlıkları anlatan sözcükler
somut ;duyularımızla algılayamadığımız,var olduklarını düşünce yoluyla bilebildiğimiz varlıkları anlatan sözcükler soyut anlamlıdır.
Somut Soyut
Toprak ruh
Su akıl
Hava sevinç
Ses devlet
Işık insanlık
Koku üzüntü
UYARI:Somut anlamlı bir sözcük cümlede mecazlaşarak soyut anlam kazanabilir.
Bu işi yapmaya yürek ister.Onda beyin yok kardeşim.
![Page 17: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/17.jpg)
5.GENEL-ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER
Aralarında ortak özellik bulunan varlıkları topluca anlatan sözcüklere genel anlamlı,bunların içinde tek tek varlıkları anlatan sözcüklere de özel anlamlı sözcükler denir.
Genel ve özel anlamlılık ilişkisi görecelidir.Biri diğerine göre özel ya da genel anlamlı olabilir.
Varlık – bitki – ağaç – söğüt
Not :Bu sıralamada “bitki”; varlık sözcüğüne göre özel, ağaç sözcüğüne göre genel addır.
![Page 18: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/18.jpg)
SÖZCÜKLERDE ANLAM OLAYLARI
1.DEYİŞ AKTARMASIBir benzerlik ilişkisinden yola çıkarak bir kavramın ,başka
bir kavram yerine kullanılmasıdır.Değişik biçimlerde yapılabilir:
a)Doğadan İnsana Aktarma:
Derin düşünce , yoğun ilgi , boş gözler
b)İnsandan doğaya aktarma
Kör kuyu, hırçın deniz, dağın başı
c)Bir duyudan başka bir duyuya aktarma
Acı çığlık , sert bakış , sıcak sesli
ç)Somut anlamdan soyut anlama geçiş
Çürük yargılar , hevesini kırmak
![Page 19: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/19.jpg)
2.AD AKTARMASI (MECAZ-I MÜRSEL)Bir adın benzetme amacı güdülmeden kendisiyle ilgili
başka bir ad yerine kullanılmasına ad aktarması denir.
İstanbul,bu başkandan çok memnun.(İstanbul halkı)
Sen hiç Halit Ziya’yı okudun mu?(Halit Ziya’nın eselerini)
Sinemaya gideceğimizi eve haber vermeliyim.
Vapur Pendik’e yanaştı.
Üç tabak yedi,yine doymadı.(tabaktaki yemek)
Dershane anneme geç kaldığımı bildirmiş.(Dershanedeki görevliler)
![Page 20: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/20.jpg)
3.SOMUTLAŞTIRMASoyut bir sözcüğün anlam genişlemesi yoluyla somut
anlam kazanmasıdır.
İstanbul güzel bir şehir.
Seher vakti bir güzele vuruldum.
4.SOYUTLAŞTIRMASomut bir sözcüğün anlam genişlemesi yoluyla soyut
anlam kazanmasıdır.
Çocuğun parmağı incinmiş.
Bu işte kesinlikle onun parmağı var.
![Page 21: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/21.jpg)
4.DOLAYLAMATek bir sözcükle anlatılabilecek bir varlığı birden fazla
sözcükle anlatmaya dolaylama denir.
Kıbrıs – Yavru vatan
Kömür –Kara elmas
Balık – Derya Kuzusu
Top- Meşin Yuvarlak
Turizm – Bacasız Sanayi
Aslan – Ormanlar Kralı
![Page 22: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/22.jpg)
5.GÜZEL ADLANDIRMAKimi varlıklardan,nesnelerden söz edildiğinde
korkma,ürkme,iğrenme gibi duyguların,olumsuz çağrışımların önüne geçmek amacıyla bunları duygu değeri olumlu olan sözcüklerle ifade etmektir.
Verem – İnce hastalık
Ölmek – Vefat etmek, İki eli yanına gelmek
Kefen – Yakasız gömlek
Tabut – Tahta at, imamın kayığı
Yarasa- Karanlık kuşu
![Page 23: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/23.jpg)
ANLAM DEĞİŞMELERİ
Dillerde zaman içinde sözcüklerin anlamında birtakım değişiklikler olabilir.Bu değişmeleri beş altında toplayabiliriz.
![Page 24: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/24.jpg)
1.ANLAM DARALMASI
2.ANLAM GENİŞLEMESİ
3.BAŞKA ANLAMA GEÇİŞ
4.ANLAM İYİLEŞMESİ
5.ANLAM KÖTÜLEŞMESİ
![Page 25: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/25.jpg)
1.ANLAM DARALMASI
Bir sözcüğün kavram alanının küçülmesine denir.Genel anlamlılıktan özel anlamlılığa geçiştir.
ÖRNEK
Eski Türkçe’de “davar” sözcüğü her türlü mal ve varlık için kullanılırken bugün Anadolu ağızlarında büyük ve küçükbaş hayvanları anlatmada kullanılmaktadır.
Hem kız hem de erkek çocuk yerine kullanılan “oğul” sözcüğünün bugün erkek çocuk anlamında kullanılması da buna örnektir.
![Page 26: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/26.jpg)
2.ANLAM GENİŞLEMESİ
Anlam daralmasının tersidir.Eskiden bir nesnenin,bir işin bir bölümünü veya bir türünü gösteren sözcüğün zamanla o nesnenin bütününü ,bütün ,türlerini anlatır duruma gelmesidir.
ÖRNEKEskiden yalnızca güreşlerde verilen “mükafat”
anlamında kullanılan “ödül”sözcüğü,günümüzde her türlü yarışmada verilen mükafat anlamında kullanılmaktadır. Sözcüğün anlam alanı genişlemiştir.
![Page 27: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/27.jpg)
3.BAŞKA ANLAMA GEÇİŞ
Sözcüğün,eskisinden bambaşka bir anlamı yansıtmasıdır.
ÖRNEK
Eskiden “kırmak,kesmek” anlamına gelen “üzmek” sözcüğünün günümüzde “üzüntü vermek”anlamında kullanıldığını görüyoruz.
![Page 28: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/28.jpg)
4.ANLAM İYİLEŞMESİ
Bir sözcüğün olumsuz bir duygu değerinden olumlu bir duygu değerine geçmesidir.
ÖRNEK
Eskiden “fena,kötü,perişan” anlamına gelen “yavuz” sözcüğü bugün yiğit anlamında kullanılmaktadır.
![Page 29: SÖZCÜKTE ANLAM](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062301/56813e4b550346895da83656/html5/thumbnails/29.jpg)
5.ANLAM KÖTÜLEŞMESİ
Bir sözcüğün eskisine göre olumsuz bir anlama kaymasıdır.
ÖRNEK
Eskiden “garip,yoksul” anlamına gelen “miskin” sözcüğü günümüzde “uyuşuk,tembel” anlamına gelmektedir.