![Page 1: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/1.jpg)
Betekenis, herkenning en interpretatie van historische dakkappen
Vincent Debonne – Erfgoedonderzoeker I Bouwhistoricus
![Page 2: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/2.jpg)
Betekenis van dakkappen
Bepalend deel van een gebouw, in functioneel opzicht:
- Drager van de dakbedekking die de binnenzijde van het gebouw beschermt tegen weer en wind
- Bepaalt hellend verloop van het dak (afwatering)
Bepalend deel van een gebouw, in visueel opzicht:
- Bepaalt de vorm van het dak (lessenaarsdak, zadeldak, mansardedak, …)
- Bepaalt mee het silhouet en het voorkomen van het gebouw
![Page 3: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/3.jpg)
Dakkap als bepalend deel van het interieur
Ziende kap (Oudenaarde, lakenhalle)
Kap met houten tongewelf (Gent, zuidvleugel van de Bijlokeabdij)
![Page 4: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/4.jpg)
- Meer archeologische (bouwhistorische) benadering van gebouwen
- Via dendrochronologie: gedateerde dakkap
- Gedateerde dakkap staat niet op zichzelf: chronologisch ankerpunt in bouwgeschiedenis van een gebouw
- Gedateerde dakkappen > opbouw van een chrono-typologie van dakconstructies
- Timmermansambacht door de eeuwen heen
- Bosbouw en houthandel door de eeuwen heen
De dakkap als een historische bron
![Page 5: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/5.jpg)
Dakkappen en decretale erfgoedwaarden
Architecturale waardeDakkap is beeldbepalend onderdeel van het gebouw
Technische waardeDakkap illustreert de ontwikkeling van techniek in het verleden
Wetenschappelijke waardeDakkap heeft potentie voor kennisontwikkeling en kenniswinst
![Page 6: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/6.jpg)
De familie Bouwhout
Balklagen
Probleem van zichtbaarheid (vb. afwerkingslagen), wat evaluatie voor dendrochronologisch onderzoek bemoeilijkt.
Vaak in huizen > probleem van toegankelijkheid.
Beperkte secties van de balken.
Wel reeds geslaagde dendrochronologische dateringen op kopschotten en spreidselBv: Antwerpen, huis De Groote SchalienLoove (zie: Berichten en Rapporten over het Antwerps Bodemonderzoek en Monumentenzorg 4, 2000)
![Page 7: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/7.jpg)
Lateien en dekbalken
Slechts één datering. Hoe past die in de bouwgeschiedenis van een gebouw?
(gevaar van extrapolatie)
Eén datering is geen datering
![Page 8: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/8.jpg)
Vakwerkbouw
Dendrochronologie toegepast op vakwerkbouw in Vlaanderen: onderzoeks- en kennishiaat
HOUBRECHTS David 2008: Le logis en pan-de-bois dans les villes du bassin de la Meuse moyenne, Dossier de la Commission royale des monuments, sites et fouilles, Luik.
GLAUDEMANS Ronald 2001: Verborgen vakwerk. 59 bouwhistorische verkenningen in de binnenstad van Maaseik, Maaseik.
![Page 9: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/9.jpg)
Tijdelijk bouwhout: stelwiggen
Tongeren, OLV-basiliek. Stelwiggen in het triforium (eik en populier)
Niet geschikt voor dendrochro-nologische datering (onvoldoende jaarringen)
![Page 10: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/10.jpg)
Dakkap
Het hout is open en bloot zichtbaar: gemakkelijke evaluatie voor dendrochronologisch onderzoek.
Ruime keuze aan hout voor dendrochronologisch onderzoekMeerdere houten onderdelen > meerdere dateringen mogelijkKeuze uit onderdelen met verschillende secties
Er is vaak een verband tussen de dakkap en de constructie eronder > de dendrochronologische datering van een dakkap kan worden verbonden aan de onderliggende constructie
![Page 11: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/11.jpg)
Herkenning van dakkappen
Literatuur
Archivalia
Bezoek ter plaatse
![Page 12: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/12.jpg)
Kan. R. LEMAIRE (1878-1954) 1906: Les origines du style gothiqueen Brabant, Brussel – Parijs.
R.M. LEMAIRE (1921-1997) 1954: De romaanse bouwkunst in de Nederlanden, Keurreeks van het Davidsfonds 54, Leuven.
Trekbalk
Muurplaat
Spoor
Schoor, stijl
Hanenbalk
![Page 13: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/13.jpg)
In: Bulletin van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen 13 (1962)
![Page 14: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/14.jpg)
Patrick HOFFSUMMER 2009: Roof Frames from the 11th to the 19th Century. Typology and Development in Northern France and in Belgium, Architectura Medii Aevi 3, Turnhout (Brepols).
![Page 15: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/15.jpg)
Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen (huizen in Brugge, Sint-Salvators-kathedraal in Brugge, Damme, OLVkerk in Kortrijk)
Inventaris van het kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen (Gent, Oudenaarde, Aalst, …)
![Page 16: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/16.jpg)
Dirk VAN EENHOOGE 2009:De middeleeuwse sporenkappen van de O.L.V.-kerk in Brugge,M&L 28.2.
Dieter NUYTTEN 2005: Middeleeuwse dakkappen in het voormalige hertogdom Brabant, M&L 24.4.
![Page 17: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/17.jpg)
Dirk VAN EENHOOGE:
Middeleeuwse Brugse huizen: bouwhistorisch onderzoek in de Florentijnse loge en het huis Hertsberghe in de Academiestraat, M&L 21.2 (2002)
Middeleeuwse Brugse huizen: bouwhistorisch onderzoek in de huizen in Sint-Jacobs en Den Ancker, M&L 21.5 (2002)
Middeleeuwse Brugse huizen: het Heylig Graf, het Pijndershuisje, de Grote Tol en het Wezelkin aan het Jan Van Eyckplein, M&L 25.1 (2006)
Middeleeuwse Brugse huizen en hofsteden langs de Spiegelrei, M&L 26.5 (2007)
Brugge, huis Kraanplein 4
![Page 18: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/18.jpg)
Sprokkelen uit diverse publicaties
Kennishiaat: dakconstructies in rurale architectuur
Clemens TREFOIS 1950: Ontwikkelingsgeschiedenis van onze landelijke architectuur, Sint-Niklaas.
Enkele jongere publicaties van Marc Laenen en Johan Vansteenkiste
![Page 19: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/19.jpg)
E. DHANENS 1960: De Sint-Niklaaskerk in Gent, Gent.
Pierre LANGEROCK & Alphonse VAN HOUCKE, Anciennes constructions en Flandre/Oude Bouwwerken in Vlaanderen, 1881-1888
Archivalia en oude publicaties
![Page 20: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/20.jpg)
Oude Bouwwerken in Vlaanderen, 1882Plaat XXVI
Mariakerke (Gent)O.L.V.-Geboortekerk
![Page 21: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/21.jpg)
Restauratieontwerp van Auguste Van Assche, 1881Brussel, Onroerend Erfgoed, Archief KCML
Dakkap van het middenschip1278-1288d
![Page 22: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/22.jpg)
Bezoek ter plaatse
![Page 23: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/23.jpg)
Enkelvoudige sporenkap (“romaanse kap”)
- Herhaling van identieke gespannen
- Gespannen verstevigd met hanenbalken en
schoren
- Gespannen echter niet onderling verbonden
(geen langsverbindingen)
- Flauwe dakhelling (30 à 40°)
![Page 24: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/24.jpg)
Luik, Saint-Denis – 1012-1019d
Nijvel, Sint-GertrudisEerste helft 11de eeuw
![Page 25: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/25.jpg)
Doornik, kathedraalDakkap van het transept (1142-1150d)
![Page 26: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/26.jpg)
In de loop van de 12de eeuw:
- Afwisseling tussen ‘sterke’ gespannen op trekbalken en ‘zwakke’ gespannen
zonder trekbalk (indeling in traveeën)
- Op de trekbalken rusten raveelbalken die fungeren als steun voor de
standzonen van de gespannen
- Dakhelling wordt scherper (+ 40°)
Soignies, collégiale Saint-VincentMiddenschip, 1185-1200d
![Page 27: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/27.jpg)
Ename, Sint-Laurentiuskerk
1175-1185d
42°
50°
![Page 28: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/28.jpg)
Vossem (Tervuren)Sint-Pauluskerk (geen dendro)
![Page 29: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/29.jpg)
Innovatie in de late middeleeuwen (13de – 15de eeuw)
HanenbalkflieringenBelsele (Sint-Niklaas)
Parochiekerk, 1266-1271dKortrijk, O.L.V.-kerkEinde 13de eeuw
![Page 30: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/30.jpg)
Innovatie in de late middeleeuwen (13de – 15de eeuw)
Flieringen op schaargebinten
Brugge, Sint-JanshospitaalMiddelste ziekenzaal, 1226-1241d
![Page 31: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/31.jpg)
Innovatie in de late middeleeuwen (13de – 15de eeuw)
Flieringen op schaargebinten
Oudenaarde, huis Hoogstraat 71240-1300d
Leuven, stadhuisZgn. Achterste huis, ca. 1439-1445
![Page 32: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/32.jpg)
Flieringen op schaargebinten
Oudenaarde, huis Hoogstraat 15Kortrijk, huis Rijselsestraat 6
![Page 33: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/33.jpg)
Innovatie en traditie
Mespelare (Dendermonde)Parochiekerk, schip, 13de eeuw
Brugge, Sint-JacobskerkNoordbeuk, 1492-1498d
![Page 34: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/34.jpg)
Veurne, Sint-WalburgakerkKoor, 1265-1275d
Gordingenkappen
Poperinge, Sint-Bertinuskerk15de eeuw?
![Page 35: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/35.jpg)
Gordingen op schaargebinten+
Geschoorde nokgording op stijlen
N-Z vleugel, 1545-1548
W-O vleugel, 1626-1627 >
Oudenaarde, poortgebouw van de vml. abdij Maagdendale
![Page 36: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/36.jpg)
Bornem, Sint-Bernardusabdij, 1769-1790
Gordingen op schaargebinten
![Page 37: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/37.jpg)
Jaarmerk 1794 op latei van voordeur woonhuis
Kieldrecht (Beveren), Oud Arenberg 73 (Hof ter Walle)
![Page 38: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/38.jpg)
Kieldrecht
Oud Arenberg 73
Niet op Ferraris (1771-1778), wel op primitief kadaster (ca. 1817)
Veldatum mogelijk rond 1805d
Schuur is ruim een eeuw jonger dan de aanleg van de Oud Arenbergpolder (1677-1688)
![Page 39: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/39.jpg)
Kap met schaargebinten en flieringen
Gordingen zijn latere toevoeging(niet ingelaten op de dekbalkenvan de schaargebinten)
![Page 40: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/40.jpg)
Kieldrecht, Oud Arenberg 71
Kadastrale intekening in 1845
![Page 41: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/41.jpg)
- Systematisch gebruik van gordingen- Geen schaargebinten maar kepers
verstevigd met hanenbalken- Schoren tussen de inteugels en de
trekbalken
![Page 42: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/42.jpg)
Nieuwkerke (Heuvelland)Hoeve Groenestraat 3 (19de eeuw)
Nieuwkerke (Heuvelland)Hoeve Mitoyenstraat 5 (vroege jaren 1920)
![Page 43: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/43.jpg)
Dakkappen in de lange 19de eeuw
Innovatie en traditie?
Dakkappen in rurale architectuur (hoevebouw)?
Regionale verschillen? Overeenkomsten?
19de eeuw: diverse mogelijke bronnen voor dateringModelboeken, catalogi?KadasterarchiefBouwaanvragen en –vergunningenDendro?
![Page 44: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/44.jpg)
Borgloon
Graethemkapel
![Page 45: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/45.jpg)
![Page 46: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/46.jpg)
Enkelvoudige sporenkap met schoren (45°)Veldatum na 1122d
![Page 47: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/47.jpg)
Oudenaarde, vml. abdijkerk van Maagdendale
![Page 48: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/48.jpg)
Sporenkap met houten tongewelf (met beplanking)
Veldatum: 1292-1309d
![Page 49: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/49.jpg)
![Page 50: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/50.jpg)
![Page 51: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/51.jpg)
Damme, O.L.V.-kerkMiddenkoor
![Page 52: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/52.jpg)
= hout geveld in 1241-1242d, maar hergebruikt= hout geveld in 1312-1315d, de eigenlijke bouwdatum
![Page 53: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/53.jpg)
Brugge, Jonghof
![Page 54: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/54.jpg)
Grote, gesneden telmerkenop de sporen
Kleine, gebeitelde telmerkenop de schaargebinten
Veldatum van het hout van deschaargebinten: 1246-1273d
![Page 55: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/55.jpg)
![Page 56: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/56.jpg)
Damme, O.L.V.-kerk
Houten tongewelf en trekbalken zijn deel van de bouwfase uit 1312-1315d
Bijgestelde (jongere) datering van de apostelbeelden en gewelfsleutels
![Page 57: Studiedag Historische houtconstructies presentatie 2 lezing Vincent Debonne](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042505/587956181a28abb1418b6eff/html5/thumbnails/57.jpg)