Sudety - ukształtowanie
• Najwyższe pasmo: Karkonosze
• Śnieżka 1602 m n.p.m.
• Góry średnie
• Liczne kotliny:
– Kotlina Jeleniogórska
– Kotlina Kłodzka
Budowa geologiczna
• Od skał prekambryjskich do skał czwartorzędowych
– Najstarsze w Górach Sowich i Izerskich gnejsy i łupki krystaliczne
• Rodzaje skał ze względu na genezę:
– Magmowe (granit, bazalt)
– Metamorficzne (gnejs, łupki krystaliczne)
– Osadowe (wapienie, margle, piaskowce)
Budowa geologiczna
• Sfałdowanie i wypiętrzenie orogeneza hercyńska
• Odmłodzenie Sudetów = powstanie uskoków orogeneza alpejska
• Najdłuższy uskok powstał na linii Bolesławiec-Złotoryja –Złoty Stok uskok brzeżny
Budowa geologiczna
• Góry zrębowe:
– Zręby: Karkonosze
– Zapadliska: Kotlina Kłodzka, Kotlina Jeleniogórska
• Działalność wulkaniczna (bazalty)
Organy Wielisławskie
• Odsłonięcie porfirów na zboczu góry Wielisławka (375 m n.p.m.) niedaleko Świerzawy na Pogórzu Kaczawskim
• Pomnik przyrody nieożywionej
Rzeźba Sudetów
• Spłaszczone grzbiety i łagodne stoki, zwłaszcza Góry Stołowe
• Formy polodowcowe krajobrazu górskiego: – Jeziora cyrkowe – stawy
(Wielki i Mały Staw, Śnieżne Kotły, Kocioł Łomniczki)
• Rumowiska skalne (gołoborza)
Przedgórze Sudeckie
• Falista równina wznosząca się na wysokość około300 m n.p.m.
• Powstało w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych
• Region rolniczy
Karkonoski Park Narodowy
– Utworzony w 1959 r.
– Ochronie podlegają:
• torfowiska wysokie,
• zarośla kosówki,
• gołoborza,
• kotły polodowcowe - wypełnione niekiedy stawami,
• zbiorowiska traworośli, ziołorośli, borówczysk
Torfowisko Upy
• Torfowisko położone jest w niewielkim obniżeniu w zrównaniu wierzchowinowym Równi pod Śnieżką, na wysokości 1400-1425 m n.p.m.
Karkonoski Park Narodowy
• ponad tysiąc gatunków roślin
• wiele gatunków zwierząt leśnych (ok. 40 gatunków ssaków, m.in. bobry, sarny, lisy oraz 16 gatunków nietoperzy).
• muflon jest introdukowany na początku XX wieku z Korsyki
• 90 gatunków ptaków, między innymi włochatka, sóweczka, cietrzew, głuszec, drozd obrożny, płochacz halny.
Rośliny Karkonoskiego PN (przykłady)
Dzwonek karkonoski (endemit) Czosnek siatkowaty (krytycznie zagrożony wyginięciem)
Park Narodowy Gór Stołowych
• „Ten szereg skał rozciąga się na osiem lub dziewięć mil angielskich, zaczyna się i kończy tak nagle, że wygląda jak korona na szczycie góry...„ John Quincy Adams.
• Utworzony w 1993 r.
• Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km2 wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami tj. Szczelińcem Wielkim (919 m n.p.m.) i Skalniakiem (915 m n.p.m.).
Budowa geologiczna Gór Stołowych • formy erozji piaskowców
• płytowa budowa geologiczna związana z osadowym pochodzeniem skał
Węgiel kamienny i brunatny
• Węgiel kamienny:
– Okolice Wałbrzycha (kopalnia zamknięta w 1998 roku)
– Dzierżoniów
• Węgiel brunatny:
– Kotlina Turoszowska – kopalnia w Bogatyni
Wody mineralne Sudetów
• Wody radoczynne (radonowe) – Wody radonowe występują
jedynie w Sudetach (niegdyś także w Ustroniu).
– Występowanie tego typu wód jest związane z masywami krystalicznymi zawierającymi minerały uranu, które są źródłem radu, w wyniku rozpadu którego tworzy się radon.
– Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Lądek-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój
Wody mineralne Sudetów
• Szczawy
– Obecność tego typu wód jest związana ze strefami głębokich uskoków i innych dyslokacji, którymi dwutlenek węgla jest transportowany z głębszych partii skorupy ziemskiej ku powierzchni.
– Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Szczawina, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój
Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna
• Ponad 170 przedsiębiorstw • Przykłady firm w Wałbrzyskiej SSE
– BASF (chemia budowlana) – Bridgestone (tworzywa sztuczne, wyroby z gumy, gąsienice do
pojazdów) – Cersanit (płytki ceramiczne, armatura sanitarnej, brodziki) – PL – Colgate-Palmolive (pasta do zębów i preparaty do higieny jamy
ustnej) – Elektrolux (pralki, piekarniki, kuchenki wolnostojące, płyty
grzewcze, zmywarki) – IBM (Centrum usług wspólnych IT) – Lotte Wedel (pieczywo, świeże wyroby ciastkarskie oraz inne
artykuły spożywcze)
Wałbrzyska SSE
• Przemysł motoryzacyjny
– Nysa Zakład Pojazdów SA (nadwozia do pojazdów dostawczych i ciężarowych) – PL
– Polaris (pojazdy terenowe (quady))
– Toyota (silniki Diesla, skrzynie biegów oraz silniki małolitrażowe)
– Volkswagen (samochody użytkowe VW Crafter)
Świątynia Wang
• ewangelicki kościół w Karpaczu, przeniesiony w 1842 z miejscowości Vang (Norwegia)
• Kościół został zbudowany z sosnowych bali na przełomie XII i XIII w.
• Najstarszy drewniany kościół w Polsce.
• Konstrukcja kościoła wykonana jest bez użycia gwoździ, wszystkie połączenia zrealizowano przy pomocy drewnianych złączy ciesielskich.
Twierdza Kłodzka i Labirynty
• system obronny z okresu XVII i XVIII wieku
• około kilometr tras podziemnych
Jaskinia Niedźwiedzia
• znajduje się w Masywie Śnieżnika na Ziemi Kłodzkiej, na wysokości ok. 800 m.
• Jest to najdłuższa jaskinia Sudetów - liczy około 4500 m korytarzy.
• Znaleziono tu olbrzymie ilości kości zwierząt, w większości gatunków już wymarłych.