EKONOMİK BÜYÜME SORUNU
Ekonomik büyüme,
ekonominin üretim
kapasitesinin artırılması
Üretim faktörleri içinde
sermayenin yeri özellikle
önemlidir.
daha fazla mal ve hizmet üretilmesidir.
EKONOMİK BÜYÜME SORUNU
Yeni yatırımlar sonucu artan
sermaye miktarı ülkede daha
fazla istihdam ve gelir yaratır.
Daha fazla yatırım için daha
fazla tasarruf ve bu tasarrufları
yatırımlara dönüştürecek
girişimcilere gereksinme vardır.
Nitelikli emek gücü de
önemli olduğundan,
“insan kaynaklarına
yatırım” yapmanın
ekonomik büyümedeki
rolü fazladır.
EKONOMİK BÜYÜME SORUNU
Japonya ve G. Kore gibi bazı
ülkeler doğal kaynaklar
bakımından fakirdir.
Fakat nitelikli işgücü ve
girişimcileri sayesinde
ekonomik büyümede büyük
başarılar sağlamışlardır.
EKONOMİK BÜYÜME SORUNU
Ekonomik büyümeyi ölçmek için daha
çok reel GSYİH’daki artış oranları ele
alınmaktadır.
Kişi Başına Düşen Reel
GSYİH’daki Büyüme
Reel GSYİH artarken diğer
taraftan nüfus da arttığı
için, kişi başına düşen
gelirde (reel GSYİH) artış
olup olmadığı, artış var ise
ne oranda olduğu önem
kazanmaktadır.
EKONOMİK (KONJONKTÜREL)
DALGALANMALAR
Ekonomik faaliyetlerdeki düzenli
olmayan bu devri
dalgalanmalara ekonomik
(konjonktürel) dalgalanmalar
denir.
EKONOMİK (KONJONKTÜREL)
DALGALANMALAR
Ekonomik dalgalanmaların iki safhası ve iki
dönüm noktası vardır. Safhalar, genişleme ve
daralma, dönüm noktaları da zirve ve diptir.
ENFLASYON SORUNU
ENFLASYON
NEDİR?Hükümetlerin ulaşması gereken
ekonomik hedeflerden biri de
istikrardır. İstikrar, üretim ve daha çok fiyat
istikrarı için kullanılır.
Enflasyon, fiyatlar genel
seviyesindeki artış sürecini ifade
eder ve ekonomiyi olumsuz
etkiler.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Enflasyon oranı, fiyatlar genel düzeyindeki artış
oranının hesaplanması şeklinde ölçülür.
Makro ekonomide ise bütün piyasalardaki fiyatlar ve bu
fiyatlardaki değişmeler
Mikroekonomide tek bir piyasadaki fiyat değişmesi
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
GSYİH Deflatörü
Fiyat Endeksleri
Tüketici Fiyat Endeksi (TUFE)
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
Ürün piyasalarında mal ve
hizmetlerin fiyatları üretici
fiyatları veya perakende
fiyatlarıyla ele alınıp
incelenebilir. Tüketici yönünden
önemli olan perakende
fiyatlardır.
TÜFE, perakende
fiyatlara göre
hesaplanan bir
endekstir.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
Aylık TÜFE’lerden yıllık TÜFE ve
dolayısıyla yıllık enflasyon oranı iki
şekilde hesaplanır:
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
1) Bir önceki yılın aynı ayına göre % değişme
2004 yılının enflasyon oranını bulmak için 2004 yılının
Aralık ayının TÜFE değerini 2003 yılının Aralık ayının
TÜFE değerine bölüp bundan 1 ’i çıkarıp 100 ile
çarparız:
35,9%0935,0112,104
86,1131
değeriTÜFEteki'2003Aralık
değeriTÜFEteki'2004Aralık
Haziran 2004-Haziran 2005 arasındaki yıllık enflasyon
oranını ise şöyle hesaplarız:
95,8%0895,0121,107
81,1161
değeriTÜFEteki'2004Haziran
değeriTÜFEteki'2005Haziran
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
(2) Yıllık ortalama fiyattaki % değişme:
2004 yılının enflasyon oranını bulmak için 2004 yılındaki
aylık endekslerin ortalamasını 2003 yılındaki aylık
endekslerin ortalamasına bölüp bundan 1’i çıkarıp 100 ile
çarparız:
6,8%086,0100,100
60,1081
ortalamayıllıkiçin2003
ortalamayıllıkiçin2004
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
2005 yılına kadar Türkiye’de Türkiye İstatistik Kurumu
(TÜİK) tarafından toptan eşya fiyat endeksleri (TEFE)
hazırlanıyordu. 2005 yılından itibaren TEFE yerine
2003 temel yıllı ÜFE hazırlanmaya başlandı.
ÜFE, üreticilerin (firmaların) üretip sattığı
hammadde, ara mal ve nihai malların fiyatlarının
ağırlıklı ortalamasının hesaplanması ile elde edilir.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
ÜFE, (1) Tarım, avcılık ve ormancılık, (2) Balıkçılık, (3)
Madencilik ve taşocakçılığı, (4) İmalat sanayi ve (5)
Elektrik, gaz ve su sektörlerini kapsamaktadır.
Ele alınan fiyatlar firmaların sattığı malların,
vergiler, ulaştırma masrafları, perakende ve toptan
ticaret payı hariç, fabrika çıkış fiyatlarıdır.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
GSYİH DEFLATÖRÜ
Nominal GSYİH’yı reel
GSYİH’ya böldüğümüzde,
GSYİH deflatörü diye
adlandırılan bir fiyat endeksi elde ederiz.
Nominal GSYİH’ daki artışlar iki unsurdan oluşur:
Üretimdeki artışlar Fiyatlardaki artışlar
Reel GSYİH’daki artışlar
ise sadece üretimdeki
artışları yansıtır.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
GSYİH DEFLATÖRÜ
100xGSYİHelRe
GSYİHalminNodeflatörüGSYİH
Bu endeksteki değişmeler (% olarak)
bize enflasyon oranını verir.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
GSYİH DEFLATÖRÜGSYİH Deflatörünün Hesaplanması ve GSYİH Deflatörüne Göre
Enflasyon oranları (1980-2006)
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
GSYİH DEFLATÖRÜ
Türkiye’de Fiyat Endekslerini Kim Hazırlar?
Türkiye İstatistik Kurumu ise
Türkiye’nin tümü için ve belli
başlı şehirleri için fiyat
endeksleri hazırlamaktadır.
Türkiye’de fiyat endekslerini hazırlayan iki kurum vardır.
Bunlar, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve İstanbul Ticaret Odası (İTO)’dır.
İstanbul Ticaret Odası yalnızca
İstanbul için fiyat endeksleri hazırlamaktadır.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİNİN EKONOMİDEKİ
ÖNEMİ
Enflasyon önemli bir makroekonomik sorun olduğundan,
ölçülüp değerlendirilmesi herkesi ilgilendirir.
Ev halkı, gelirindeki artışların
yanı sıra fiyatlardaki artışlarla
da ilgilenir.
Ev halkının geliri artabilir. Fakat
fiyatlardaki artış gelirdeki
artıştan daha fazla ise, reel
olarak ev halkının geliri
azalacaktır.
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİNİN EKONOMİDEKİ
ÖNEMİ
Toplu sözleşmelerde işçiler
enflasyon üzerinde bir zam
talep ederler. Onun için
enflasyonun ölçülmesi ve
bilinmesi büyük bir önem
taşır.
Özellikle memur ve işçiler,
enflasyon ortamında,
fiyatlardaki artışlara göre
gelirlerindeki artışın ne olacağı
konusunda çok hassastırlar.
İŞSİZLİK SORUNU
İŞSİZLİK SORUNUNUN ÖNEMİ
Kaynakların en verimli şekilde tam olarak kullanılması
üretim etkinliğini ifade eder ve üretim olanakları eğrisi
üzerinde herhangi bir nokta ile gösterilebilir.
Kaynakların tam veya
en verimli şekilde
kullanılamaması ise açık
ve gizli her türlü işsizliği
ifade eder ve üretim
olanakları eğrisinin
içinde herhangi bir nokta
ile gösterilebilir.
İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK SORUNUNUN ÖNEMİ
Bir toplumda, işsiz olup iş arayanlar,
kamu iktisadi teşebbüslerinde çalışıyor
görünüp üretime bir katkısı olmayanlar
ile atıl durumda bulunan fabrika ve
teçhizat kapasiteleri, kaynakların tam
olarak kullanılmadığına ilişkin
örneklerdendir.
Kaynaklar tam olarak kullanılmadığında toplum, mevcut
kaynaklar ve teknoloji düzeyi ile üretebileceğinden daha
azını üretiyor olacak ve ekonomide verimsizlik söz konusu
olacaktır.
İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR
Bir ülkede işsizler ile
çalışanların (istihdam edilmiş
olanların) toplamı işgücünü
(labor force) oluşturur.
İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR
İşsizler sayısının işgücüne
bölümü ise işsizlik oranını
(unemployment rate) verir ve
İşgücü
sayısıİşsizleru
İşsizlik oranını yüzde ile
belirtmek için u oranı 100 ile
çarpılır.
İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR
Türkiye’de işsizlikle ilgili veriler
için en önemli kaynak Türkiye
İstatistik Kurumu’nun (TÜİK)
Hane Halkı İşgücü
Anketleri’dir.
Eksik istihdam, düzenli işleri
olmayan, geçici işlerde çalışan
kimseleri kapsar.
İŞSİZLİK SORUNUNEDENLERİNE GÖRE İŞSİZLİK TÜRLERİ
1. Friksiyonel (geçici)
işsizlik
2. Yapısal işsizlik
3. Konjonktürel işsizlik.
İŞSİZLİK SORUNUNEDENLERİNE GÖRE İŞSİZLİK TÜRLERİ
1. Friksiyonel (geçici) işsizlik
Bu kişiler eninde sonunda bir iş bulacaklardır.
Fakat iş bulmaları zaman alacaktır.
İşgücüne yeni katılıp iş arayanları
daha iyi bir iş bulmak için
işinden ayrılmış olanları
bazı firmaların kötü yönetim
sonucu iflas edip piyasadan
ayrılmaları sonucu geçici olarak
işsiz kalıp iş arayanları kapsar.
İŞSİZLİK SORUNUNEDENLERİNE GÖRE İŞSİZLİK TÜRLERİ
3. Konjonktürel işsizlik
Konjonktürel işsizlik, ekonomik dalgalanmalar sonucu
ortaya çıkan işsizliktir.
Özellikle, yetersiz talep
nedeniyle üretimde bir
daralma veya durgunluk
olduğunda birçok işçi işini
kaybeder
İŞSİZLİK SORUNUNEDENLERİNE GÖRE İŞSİZLİK TÜRLERİ
3. Konjonktürel işsizlik
Makroekonomik analizlerde üzerinde
asıl durulan, bu işsizlik türüdür.
Ekonomi tekrar
canlanıp büyüme
aşamasına geçene
kadar bu kimseler
işsiz kalırlar.
İŞSİZLİK SORUNU
Friksiyonel işsizlik ve
yapısal işsizlik ekonomide
her zaman var olduğu için
bu ikisinin toplamına doğal
işsizlik ve doğal işsiz
sayısının işgücü sayısına
bölünmesi ile elde edilen
katsayıya da doğal
işsizlik oranı denir.
İŞSİZLİK SORUNU
Ekonomide her
zaman minimum
bir doğal işsizlik
bulunacağından
önemli olan, var
ise, konjonktürel
işsizliğin yok
edilmesidir.
İŞSİZLİK SORUNU
Makroekonomik modellerle tam
istihdam düzeyinde üretimden
bahsedilirken söz konusu olan
bir miktar friksiyonel ve yapısal
işsizliğin bulunduğu, buna
karşın konjonktürel işsizliğin
bulunmadığı bir üretim
düzeyidir.
Tam istihdam, ekonomide
konjonktürel işsizliğin
bulunmadığı, yalnızca doğal
işsizliğin bulunduğu durumu
ifade eder.
EKONOMİDE İSTİHDAM VE ÜCRET DÜZEYLERİNİN
BELİRLENMESİ
Arz ve talep modelini emek
piyasasına uygulayarak denge
ücret düzeyini ve denge
istihdam düzeyini
belirleyebiliriz.
Şekilde emek piyasasında
arz ve talebe göre denge
ücret düzeyi (we) ile denge
istihdam düzeyi (Le) gösterilmektedir.
Uzun dönemde arz ve talepte
artışlar olur ve arz eğrisi ile
talep eğrisi sağa doğru kayar.
Genellikle talepteki artışlar
arzdaki artışlardan fazla
olup, zaman içinde denge
reel ücret değeri ve istihdam
edilen işçi sayısı artışlar
gösterir.
EKONOMİDE İSTİHDAM VE ÜCRET DÜZEYLERİNİN
BELİRLENMESİ
İÇ VE DIŞ BORÇLAR SORUNU
Bütçe ve dış ticaret açıkları
(daha doğrusu cari işlemler
açığı) iç ve dış borçlanmalara
neden olur.
Bir devletin iç ve dış borçları
arttıkça ekonomik hedeflerin
elde edilmesi güçleşir.
MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI
Makroekonomi politikasının temel araçları maliye
politikası, para politikası ve dış ticaret ve döviz
kuru politikalarıdır.
Hükümetler, ekonomik büyüme, enflasyon, işsizlik,
iç ve dış borçlar sorunlarıyla baş edebilmek için
makroekonomi politikası uygularlar.
MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI
MALİYE POLİTİKASI
Hükümetin vergilerde ve harcamalarında değişiklikler
yaparak ekonomiyi etkilemeye çalışmasına maliye
politikası denir.
Ekonomide bir durgunluk
(daralma) var ise, ekonomiyi
canlandırmak için vergilerde
indirimler, devlet
harcamalarında artırımlar
yapılabilir.
MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI
PARA POLİTİKASI
Para politikası ekonomideki para miktarının ve
dolayısıyla faiz oranlarının değiştirilmesidir.
Ekonomide bir durgunluk
olduğunda para miktarının
artırılması faiz oranlarının azalıp
yatırımların ve tüketim
harcamalarının artmasına ve
dolayısıyla ekonominin canlanıp
genişlemesine neden olabilir.
MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI
PARA POLİTİKASI
Para politikasını, hükümet ile
işbirliği halinde, T.C. Merkez
Bankası yürütür.
Enflasyon durumunda ise sıkı para politikası (para
miktarının azaltılması) ile faiz oranlarının artırılması
ve dolayısıyla ekonomideki aşırı talebin azaltılıp
enflasyonun yok edilmesi sağlanabilir.
MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI
DIŞ TİCARET VE DÖVİZ KURU POLİTİKALARI
Dış ticaret politikası ithalatı ve
ihracatı etkileyecek şekilde
gümrük vergilerinde değişiklikler
yapmak, kotalar koymak,
kotaları kaldırmak ve gümrük
mevzuatında diğer bazı
değişiklikler yapmaktır.
MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI
DIŞ TİCARET VE DÖVİZ KURU POLİTİKALARI
İhracatın artıp ithalatın azalması
ise ekonomide üretim ve
dolayısıyla da istihdamda bir
canlanma ve genişlemeye
neden olur.
Döviz kuru politikası döviz
kurunda değişiklikler sağlayarak
ithalat ve ihracatı etkilemektir.
Diğer faktörler sabit kalmak kaydıyla, reel
döviz kurunda (enflasyondan arındırılmış
döviz kurunda) bir artış (reel olarak
dövizin pahalanması) ihracatın artmasına,
ithalatın da azalmasına neden olur.