Thema: Strategie van pensioenfonds en werkgever & keuzes inzake toekomstbestendigheid
Over de sprekers
Arnout Korteweg (Uitvoerend bestuurslid De Nationale APF)
• Ervaren manager en adviseur in de pensioensector
• Managing Director Mercer Benelux (tot 2013) • Daarvoor commerciële functies bij Hewitt en Robeco Groep • Lid Raad van Advies PBM
De Nationale APF seminar
Strategie ondernemingen en pensioenfondsen
25 oktober 2017
PwC
Het pensioenstelsel staat onder druk door economische, demografische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen
Tech Demo grafie
Fisc/Jur Rente /
financiële markten
Trust Arbeid
Individu Overheid
Pensioen stelsel
Terugtredende overheid • Participatiesamenleving
• Financiële risico’s verschuiven naar individu • Bezuiniging i.v.m. houdbare overheidsfinanciën
Populatietrends • Stijgende levensverwachting
• Groei aantal uitkeringsgerechtigden • Krimp in bepaalde sectoren overall • Afname invloed premiebetalingen
• Langer werken
Digitalisering • Snelle technologische ontwikkelingen
bieden mogelijkheden tot laagdrempelig massacontact (gebruik smart phones, social media) en drastische kostenverlaging
• Andere sectoren geven voorbeeld en zetten norm voor pensioensector
• Cyberrisico’s bewaken
Individualiserende samenleving • Eigen keuzes • Kritisch op solidariteit • Diversiteit in uitvoering
Regulering beperkt bewegelijkheid • Inkadering fiscale mogelijkheden • Aanscherping boekhoudregels • Verantwoording en compliance • Versterken van de bestuurlijke
deskundigheid, slagkracht en transparantie
Erosie van vertrouwen • Pensioenstelsel • Pensioenfondsen • Financiële sector / instituties algemeen
Sterk gestegen verplichtingen • Onbekend terrein renteontwikkeling
• Lage rente door QE-politiek en ruime beschikbaarheid kapitaal
• Gevoelig voor volatiliteit financiële markten
• Search for yield
Flexibilisering • Andere arbeidsverhoudingen
• Werkgever kan/wil geen pensioenrisico dragen • Werknemer vraagt om ontzorging
6
PwC
Corporate pensioen strategie
PwC
Pensioenstrategie van ondernemingen
VANDAAG MORGEN
Corporate strategie Focus op lokale pensioenoplossingen
Pensioen strategie Onduidelijke pension governance
Pensioen ondersteunend aan corporate strategie Pensioenen zijn een “bumpy ride”
PwC
Global corporate views on pensions
Bron: PwC Global Pension Survey 2014
75% 83%
91%
71%
56%
6% 90%
Meer dan 75% van de multi-nationals is bezorgd over de
impact van pensioenen op de balans, P&L, cash flow en
management time
Werkgevers overwegen “de-risking” pensioen Werkgevers bezorgd over pensioen
Werkgevers met voorkeur voor DB
Percentage van werkgevers dat gelooft dat zij een belangrijke rol
hebben in de pensioenvoor-zieningen voor werknemers
Maar werkgevers overwegen niet pensioen van de agenda te halen
Trend naar “Nieuw Paternalisme” aanpak van pensioen
Sluiten DB regelingen voor nieuwe mensen
Bevriezen DB opbouw
Promoot overgang van DB naar DC
Werkgevers met voorkeur voor DC
PwC
Pensioenstrategie van ondernemingen
HR Finance Risk management
Niv
eau
Analyse Monitoren
Actual 17%
Standard 15%
Objective 10%
Management dashboard
Actual 8m
Standard 9m
Objective 9m
Actual 90m
Standard 60m
Objective 25m
Actual 6%
Standard 8%
Objective 7%value at risk
Premium Expense
Value at risk Retention
premium expense
retention
2. Toekomstbestendige regeling: Beheer van DC/DB regelingen die de
corporate strategie ondersteunen
1. “Oplossen” van het verleden: Oplossingen voor DB die de corporate
strategie ondersteunen
Doelen, prioriteiten en beleid
Pensioen strategie
Corporate strategie
Uitkeringsniveau
WN’s mobiliteit
Verzorging
Solidariteit WN
Garanties
Flexibiliteit
Laag Hoog Medium
Huidig
Huidig
Huidig
Huidig
Huidig
Huidig
P&L
Vol
atili
teit
EV
Cash
PwC
Pensioenfondsen strategie
PwC
Tijdig inspelen op onzekere veranderingen vergt denken in scenario’s, waarbij klantervaring en kosten efficiëntie ‘no regret moves’ zijn
Collectief Individueel
‘Mooie groei’ Hoge rente, gezonde
inflatie, sterke economie
Seculiere stagnatie Lage rente, zwakke economie
Opgelucht ademhalen • Collectiviteit wint weer terrein • Trend DC zet niet door • Weinig innovatie, conservatief • Pensioenniveau hoog
Collectiviteit weer in zwang • Inzicht groeit dat lage rente
ook DC raakt • Basispensioeninkomen en omslagstelsel (AOW)
winnen aan belang • Consolidatie
Deelnemer wordt klant • Toename aanbieders en concurrentie • Differentiatie via technologie • Meer keuze en eigen verantwoordelijkheid
Eenvoud troef • Beperkt aantal grote (nationale) aanbieders • Zorgverzekeraar model • Eenvoudig, minder opties • Automatiseren om kosten te verlagen
1 2 4 3
12
PwC
Drie marktthema’s voor ontwikkeling strategie nader uitgediept
Consolidatie en schaalgrootte Effectieve uitvoering Verandervermogen en effectieve governance
De markt van pensioenfondsen consolideert in snel tempo. Deze consolidatie zet naar verwachting door en zorgt voor beweging in de
pensioenfondsenmarkt.
Kleine / kwetsbare pensioenfondsen stoppen. Grote pensioenfondsen
benutten schaalgrootte in het belang van hun deelnemers. Nieuwe
vehikels komen op (APF, PPI).
Ook pensioenuitvoeringsorganisaties consolideren en creëren zo
schaalvoordelen. Dit wordt in de praktijk bereikt bij standaardisering
van regelingen, serviceniveaus en processen, optimale automatisering
Pensioenfondsen hebben hun uitvoering veelal uitbesteed. De
uitvoering van hun missie, visie en strategie wordt daardoor in sterke
mate bepaald door hun uitvoerder en de vorm van de relatie tussen fonds en uitvoerder. Uitvoerders moeten
voldoende effectief en innovatief zijn om deelnemer goede service te
bieden tegen lage kosten. Technologische ontwikkelingen
bieden mogelijkheden.
De eisen aan bestuurders van pensioenfondsen worden snel hoger.
Kennis, competenties, beschikbaarheid en bestuurlijke
slagvaardigheid moeten zijn afgestemd op de verantwoordelijk-heid van het bestuur. Verder moet
het bestuur zorgen voor evenwichtige belangenvertegenwoordiging.
Tenslotte is verandervermogen nodig in een veranderde omgeving.
Omvang, samenstelling, werkwijze en bestuursmodel bepalen de
resultaten.
13
PwC
Besturen komen meer onder druk door toenemende regelgeving en beperkt beschikbare expertise en tijd
Zwaar gereguleerd
CDC karakter
Countervailing power
“Moeite invulling vacatures”
“Complexiteit van bestuurlijke rol”
Verantwoord bestuur
Direct voldoen
Beschikbare tijd
Zoals besproken is de pensioensector, in antwoord op de onzekerheid, onderworpen aan een verscherping van de regulering. Dit kadert de mogelijkheden die het bestuur heeft.
Door het CDC-karakter is verantwoordelijkheid van het bestuur voor pensioenresultaat groot. Zij moeten voldoen aan hun doelstelling om zowel indexatiepotentieel te verhogen en de kans op korten te verlagen.
Het belang van countervailing power ten opzichte van uitvoerders is toegenomen. Gezien de toegenomen complexiteit is dit een uitdaging.
Wettelijke eisen aan bestuurders en toetsing door DNB op kennis, beschikbare tijd en competenties zijn scherp; nadruk op verantwoordelijkheid bestuur
De bestuurdersrol dient per direct na intreding op vol vermogen ingevuld te worden. Hierdoor is een langer voortraject nodig waarin potentiele bestuurders opgeleid worden.
De eisen die gesteld worden aan bestuurders inzake beschikbare tijd maken dat veel potentiele bestuurders afhaken.
14
PwC
Steeds meer pensioenfondsen spelen in op de consolidatieslag en treden op als ‘magneetfonds’
2.000.000 1.000.000 500.000
Er is trend zichtbaar naar “eten of gegeten worden”, gedreven door de behoefte aan schaalgrootte. Opkomst van APF’s versterkt de trend.
Aantal deelnemers
PGB
BPL Pensioen
ABP
BPF Bouw PMT
PME
PFZW
Detail-handel
Fondsen met sterke groeistrategie Traditionele fondsen
15
SBZ
PwC
Consolidatie pensioenfondsen, het aantal pensioenfondsen daalt en verdere daling wordt verwacht in de nabije toekomst
De oorzaken voor consolidatie zijn divers:
• Sterke toename van de regeldruk • Verminderen van handelingsvrijheid • Zwaardere governance-eisen • Hogere (vaste) kosten • Toegenomen risico-besef na
enkele zware financiële crises • Sectorgrenzen vervagen • Pensioenregelingen worden
meer uniform • Trend naar individueel DC
Het aantal pensioenfondsen daalt al jaren, verdere daling wordt verwacht (nu 268, waarvan 45 in liquidatieproces. Daling betreft vooral ondernemingspensioenfondsen, maar ook veel kleinere en middelgrote BPF-en stoppen. Liquiderende fondsen gaan naar verzekeraars (veelal kleinere fondsen), APF-en en BPF-en. Verzekeraars bieden garanties, maar zijn relatief duur en hebben imagoprobleem. BPF-en bieden voortzetting pensioenfondssituatie; verschil in dekkingsgraden is vaak een probleem
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Beroepspensioenfondsen Ondernemingspensioenfondsen
Bedrijfstakpensioenfondsen niet verplicht Bedrijfstakpensioenfondsen verplicht
16
Het APF is in opkomst, het marktaandeel zou nog sterk moeten kunnen groeien!
Presentatie Arnout Korteweg
Algemeen • Introductie De Nationale APF • Onderscheidende kenmerken • Governance/ Belanghebbendenorgaan
Praktijk
• Inrichting kringen/ CDC regelingen • Vermogensbeheer • Deelnemers communicatie
Transitie
• Verantwoordelijkheden en aanpak • Selectie proces
Onderwerpen
Algemeen
Bestuur De Nationale APF
20
Margreet Teunissen Voorzitter (niet uitvoerend)
Mirja Constandse (uitvoerend)
Roeland Van Vledder (niet uitvoerend)
Henk de Bruijne (uitvoerend)
Erwin Bosman (niet uitvoerend)
Arnout Korteweg (uitvoerend)
• Voorzitter Pensioenfonds IBM Nederland
• Lid Bestuur Pensioenfonds voor de Architectenbureaus
• Lid RvT BPF Schilders • Voormalig Lid RvB ASR
Nederland
• Actuaris • Voormalig Directeur Beleid &
Actuariaat MN Services • Voormalig bestuurslid
Actuarieel Genootschap • Commissaris ABN AMRO
Captive N.V.
• Voorzitter Pensioenfonds Openbare Bibliotheken
• Voorzitter RvC Rijnbrink Groep • Voorzitter RvT IrisZorg • Lid RvT Maastro Clinic • CEO Muziekweb.nl
• Professioneel pensioenfonds bestuurder
• Ruim 25 jaar ervaring in senior management posities bij ING Investment Management in zowel Nederland als buitenland (Europa en Azië)
• CFA-charterholder en voormalig bestuurslid CFA Society Netherlands en Czech Republic
• Actuaris • Voorzitter Pensioenfonds voor
Personeelsdiensten (StiPP) • Voorzitter Pensioenfonds
Groothandel Bloemen & Planten
• Ervaren manager en adviseur in de pensioensector
• Managing Director Mercer Benelux (tot 2013)
• Commerciële management functies bij Hewitt en Robeco Groep
• Lid Raad van Advies PBM
Bestuursmodel De Nationale APF
21
Slagvaardig governancemodel
Audit commissie
Pensioen commissie
Audit extern
Directeur Bestuursbureau (UB’er)
Niet uitvoerend bestuur
Uitvoerend bestuur
Bestuurssecretariaat Communicatie Pensioenen Vermogens-beheer
Finance & Control
Compliance officer
Risk manager
Beleggings-advies commissie
Accountant
Certificerend actuaris
Adviserend actuaris Collectiviteitskringen
Vergadering van Belanghebbendenorganen
Belanghebbendenorgaan per kring
Bestuur en commissies
Mirja Constandse • Directeur Bestuursbureau
• Pensioenregelingen • Pensioencommunicatie
• Actuariaat • Interne organisatie
Henk de Bruijne • Finance & Control • Vermogensbeheer
Arnout Korteweg • Uitbesteding en ICT
• Risicobeheer • Klachten, bezwaren en
hardheidsgevallen • Compliance
• Sales / Marketing en Relatiemanagement
• Algemene communicatie
Taakverdeling Uitvoerend Bestuur Bestuursbureau
Voorzitter: Henk de Bruijne Lid: Ruud Hommes Lid: Hartwig Liersch
• BO van 6 leden • Voorzitter BO’s vormen
Centraal Belanghebbenden overleg
Belanghebbenden orgaan (BO)
Beleggingsadviescommissie (BAC)
Voorzitter: Mirja Constandse Lid: Jacqueline Verhulst Lid: Arnout Korteweg
Pensioencommissie
Directeur Mirja Constandse
Bestuurssecretaris
Matthijs Swarts
Risk Manager Ronald Sijsenaar
Compliance Ellen Hoving
22
Belanghebbendenorgaan
23
• Belanghebbendenorgaan (BO) – Aantal leden: maximaal 6, paritair (Eigen, Verkozen of evt. Externe leden) – Invloed op beleggingsbeleid via bestuur of beleggingsadviescommissie – Rapportages voor BO op het gebied van pensioenuitvoering, vermogensbeheer,
risk management en reguliere financiële rapportages.
• Rechten van het Belanghebbendenorgaan (reglement en statuten) – Wettelijke rechten:
• Goedkeuringsrechten • Adviesrechten
– Bovenwettelijke rechten
• Vergadering van Belanghebbendenorganen (voorzitters) van de kringen • De Nationale APF faciliteert studiedagen ten behoeve van kennisontwikkeling
Directe Betrokkenheid
24
Dit betekent voor Cargill:
• Een toekomstbestendige en betrouwbare partner
• Toegewijd bestuur met korte
communicatielijnen en duidelijke informatiedeling
• Flexibele uitvoering voor pensioenfondsen en werkgevers
• Best in class beleggingen, voor een beter pensioenresultaat
Solide uitvoering
Zekerheid van
continuïteit
Krachtig bestuur
De Nationale biedt een sterk en solide fundament met uitbesteding aan AZL en NN Investment Partners. Dit biedt een compleet en flexibel aanbod pensioenregelingen voor de deelnemers, in combinatie met een best in class vermogensbeheer.
Mensen maken het verschil. Ervaren bestuursleden zijn fulltime werkzaam voor uw deelnemers; persoonlijk, betrokken, transparant, kostenbewust en oplossingsgericht.
Waarom De Nationale APF voor uw deelnemers?
De oprichtende partijen zijn al decennialang gecommitteerd aan de Nederlandse pensioensector. Dit commitment, in combinatie met de sterke groei van De Nationale APF geeft de zekerheid van continuïteit.
Onderscheidend vermogen De Nationale APF
De Nationale APF Partnership
bij het bieden van oplossingen voor werkgever,
pensioenfonds en haar deelnemers Flexibiliteit
Onafhankelijke governance
Open architectuur vermogensbeheer
Ervaring
Alle soorten pensioenregelingen
mogelijk
Modern slagvaardig bestuursmodel
Transparante, betrouwbare, solide oplossingen
Onafhankelijke selectie fondsmanagers
Inrichting kringen
Inrichting kringen
27
• 4 multi cliënt kringen o 1 dekkingsgraad o 1 beleggingsbeleid o 1 indexatiebeleid
• 1 DC kring
• Single cliënt kringen • Flexibiliteit
o Iedere werkgever eigen kenmerken pensioenregeling
o DB/CDC/DC mogelijk
Inrichting Multi Cliënt kringen
Kringen hebben een eigen dekkingsgraad
Kring A Kring B Kring C Kring D
Dekkingsgraad Laag Midden Midden Hoog
• Dekkingsgraad is dynamisch
• Toetreders passen aan richting actuele dekkingsgraad
• Geen ingroei kringen: wij introduceren pragmatisch nieuwe multi cliënt kringen
29
Inrichting Multi Cliënt kringen Hoe berekenen wij de premie
4
Sterftegrondslagen • Meest recente AG Prognosetafel • Ervaringssterfte specifiek voor werkgever
Premieberekening op basis van pensioenregeling werkgever
Rente • DNB-rentetermijnstructuur jaar
voorafgaand, òf • Verwacht rendement
Solvabiliteitsopslag conform strategische beleggingsmix
Kosten • Vast bedrag per actieve deelnemer • Opslag ter vorming van kostenvoorziening • 0,2% van premie als opslag
weerstandsvermogen
Opslagen afhankelijk populatie conform premie herverzekeraar • Risicopremie overlijden • Risicopremie premievrijstelling
1
2
3
5
6
Vermogensbeheer
• Strategisch adviseur van APF bestuur en Belanghebbendenorgaan – Strategic Asset Allocatie Advies – Dynamische Asset Allocatie op basis van middellange termijn visie en risico-houding
• Matching portefeuille - Portfolio constructie en beheer
– Dagelijks beheer, cash management, transities – Beheer risico-management portefeuilles – LDI (staatsobligaties, cash, swaps, inflatie-obligaties) – Valuta-afdekking – Duurzaamheidsbeleid verwerkt in het gehele beleggingsproces – In eigen kring op maat vorm te geven
• Return portefeuille - Manager selectie en monitoring
– Geen gedwongen winkelnering: Altis Investment Management, onafhankelijke dochter van NN IP, waarborgt kwaliteit vermogensbeheerders door onafhankelijke monitoring
– Team van 20 fte, ruim € 50 mld geadviseerd vermogen sterke inkoopkracht
Hoe richten wij vermogensbeheer in? Fiduciair beheer door NN Investment Partners
31
Altis- Managerselectie
32
• Unieke holdings-based aanpak • Glazen Huis principe richting klanten / transparantie
1 2 3 4
Total List Work List Long List Short List
50 – 300 Mgrs 10 – 50 Mgrs 4 – 10 Mgrs 2 – 4 Mgrs
Fase
Aantal
Analyse
Bronnen
• Markt overzicht • Beheerd vermogen • Lengte van track record • Analyse van kwaliteit track
record
• Databases / Internet • Prospects / Klanten • Consultants • Managers • Conferenties
• Analyse v.d. investeerbaarheid
• Analyse track record m.b.v. Factor Model
• Analyse huidige posities
• Presentaties • Factsheets • Performance data • Holdings data
• Attributie • Consistentie v.d. posities • Historische ESG Analyse • Beoordeling v.d. Altis RFP • Bezoek / call manager • Onderhandelen condities • Manager scorecard maken
• Managers • Sustainanalytics • Altis RFP & ESG RFP • Historische posities
• Manager voorstel • Interne presentatie • Informeren v.d. managers • Finale goedkeuring • Approval Committee
Beleggingsbeleid Multi Client kringen
33
Kring A Kring B Kring C Kring D
Matching Portefeuille 50% 50% 60% 45%
Nominale matching 35% 35% 42% 31,5%
Bedrijfsobligaties 15% 15% 18% 13,5%
Return Portefeuille 50% 50% 40% 55%
Aandelen Wereldwijd 26,50% 26,50% 20% 29,75%
Aandelen Opkomende Markten 2,5% 2,5% 2,0% 2,75%
Obligaties Opkomende Markten 7,5% 7,5% 6,0% 8,25%
High Yield 7,5% 7,5% 6,0% 8,25%
Vastgoed 6,0% 6,0% 6,0% 6,0%
Afdekking Renterisico 65% 65% 65% 60%
Afdekking Valutarisico USD, GBP, JPY 100%
Deelnemers Communicatie
Communicatie
• De communicatie -onderdelen binnen De Nationale APF: – Wettelijk verplichte documentatie
– Werkgeversportal
– Werknemersportal
35
• Modern, eenvoudig en gebruiksvriendelijk
– Eenvoudig alle wijzigingen doorgeven
– Digitaal nota’s inzien
• Geavanceerde pensioenplanner – Maakt gebruik van Nibud – Koppeling met Pensioenregister
• Portal in Nederlands en Engels beschikbaar
• Communicatie met werknemers digitaal, papier blijft mogelijk
Digitale deelnemerscommunicatie
36
Transitie
Aansluiting op hoofdlijnen
38
• Verzoek aansluiting • Analyse regeling(en) • Uitvoeringstoets Bestuursbesluit voor volgende fase
• Opstellen overeenkomsten en reglementen
• Communicatieplan • Risk assessment Bestuursbesluit voor volgende fase
• Implementatie regeling(en)
Totale doorlooptijd mede afhankelijk van snelheid van besluitvorming (o.a. DNB)
Transitie en projectorganisatie Ondersteuning- verantwoordelijkheden
39
Stuurgroep Transitie • UB De Nationale APF (Vz) • UB De Nationale APF (Vb) • Bestuurder(s)/ directeur
Pensioenfonds en Werkgever
Ondersteuning • Adviseurs/actuaris PF • Adviseurs werkgever
• Adviseurs De Nationale APF • Fondsmanager APF
Projectgroep Overeenkomsten en reglementen • UB De Nationale APF (vz) • Bestuurder/dir PF • Bestuurssecretaris De Nationale APF
Projectgroep Communicatie • Projectleider De Nationale APF (vz) • Bestuurder/dir PF • Communicatie adviseur De
Nationale APF
Projectgroep Pensioenadministratie • Projectleider De Nationale APF (vz) • Bestuurder/dir PF • Projectleider AZL
Projectgroep Transitie Vermogensbeheer
• UB De Nationale APF (vz) • Bestuurder/dir PF
• Projectleider NN IP • Vertegenwoordiger
vermogensbeheerder PF
Hoofdthema’s in Selectie proces
• Governance (bestuur/ BO) • Vermogensbeheer • Administratieve Uitvoering (PA) • Aansluiting bij Kringen (Single vs. Multi) • Kosten (efficiencies) • Contracting • Continuïteit (ervaring/garanties) • Transitie
Contracting De Nationale APF
Type overeenkomsten of reglementen: • CWOO • Pensioenreglement(en) • Uitvoeringovereenkomst (werkgever) • Uitvoeringsreglement (pensioenfonds) • SLA afspraken • Reglement BO • ‘Sleutels worden overgedragen’
De Nationale APF: Vertrouwen en Persoonlijk
42
Margreet Teunissen Voorzitter (niet uitvoerend)
Mirja Constandse (uitvoerend)
Roeland Van Vledder (niet uitvoerend)
Henk de Bruijne (uitvoerend)
Erwin Bosman (niet uitvoerend)
Arnout Korteweg (uitvoerend)
• Voorzitter Pensioenfonds IBM Nederland
• Lid Bestuur Pensioenfonds voor de Architectenbureaus
• Lid RvT BPF Schilders • Voormalig Lid RvB ASR
Nederland
• Actuaris • Voormalig Directeur Beleid &
Actuariaat MN Services • Voormalig bestuurslid
Actuarieel Genootschap • Commissaris ABN AMRO
Captive N.V.
• Voorzitter Pensioenfonds Openbare Bibliotheken
• Voorzitter RvC Rijnbrink Groep • Voorzitter RvT IrisZorg • Lid RvT Maastro Clinic • CEO Muziekweb.nl
• Professioneel pensioenfonds bestuurder
• Ruim 25 jaar ervaring in senior management posities bij ING Investment Management in zowel Nederland als buitenland (Europa en Azië)
• CFA-charterholder en voormalig bestuurslid CFA Society Netherlands en Czech Republic
• Actuaris • Voorzitter Pensioenfonds voor
Personeelsdiensten (StiPP) • Voorzitter Pensioenfonds
Groothandel Bloemen & Planten
• Ervaren manager en adviseur in de pensioensector
• Managing Director Mercer Benelux (tot 2013)
• Commerciële management functies bij Hewitt en Robeco Groep
• Lid Raad van Advies PBM