![Page 1: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/2.jpg)
Öğrenim hedefleri
• X ışın tüpü
• Yapısı
• X ışın oluşumu
• X ışın özellikleri
• X ışınının madde ile etkileşimi
• Tanıda kullanımı ile ilgili özellikleri
• Ranforsatörlerin yapısı
• Röntgen filminin yapısı ve film banyosu
![Page 3: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/3.jpg)
Wilhelm Conrad Röntgen (1895 X ışının keşfi, 1901 Nobel fizik ödülü)
![Page 4: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/4.jpg)
X-Işınlarının Keşfi ve Röntgenogram
20. yy mucizesi
![Page 5: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/5.jpg)
Temel Gereksinimler
![Page 6: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/6.jpg)
• X-ışın tüpü • Uygun intensite (akım=mAs) ve enerjide (kVp) akım ile
istenilen miktar ve kalitede (penetran) x ışını üretir
• Cam Tüp • Anot /Katot
• Yağ tabakası
• Haube • Kurşun koruyucu
• Metal kılıf
• Pencere (5 cm2)
X-Işın tüpü
![Page 7: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/7.jpg)
Haube
• Radyasyon: • Yayılan X ışınlarını izotropik olarak
absorbe eder
• Kaçak: 1 m de <100 mR/h (FDA)
• Yararlı ışınlar “pencereden” çıkar
• Elektrik: • Yüksek voltaj kabloları izolasyonu
• Isı: (tüp tipine göre) • Yağ dolu (hem izolatör hem ısı emici)
• Soğutma fanları
• Aktif ısı dağıtıcı (su veya yağ kullanabilir)
![Page 8: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/8.jpg)
Cam kılıf
• Vakumu sağlar: •Tüp içinde gereksiz elektron akımını engeller
•Gazın genleşmesi tüpü kırabilir
•Gaz oluşursa tüp yetersiz ışın üretir
• Pyrex Cam: •Yüksek ısıya dayanıklı
• İnce pencere (~5 cm2 ) yararlı ışın çıkışını sağlar
•Yüksek kapasiteli tüplerde metal kılıf olabilir
![Page 9: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/9.jpg)
Katot
• Tüpün negatif ucu • Filaman •2 mm çapta, 1-2 cm uzunlukta
•%98 W + %2 Th alaşımı tel sargı (TE kalitesini arttırır)
• Foküsleyici başlık •Elektronları ince bir demet
şeklinde anoda odaklayan Mo fincan
•Termoiyonik emisyon
![Page 10: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/10.jpg)
Anot
• Tüpün pozitif tarafı
• W-Re (9:1) plak • Yüksek erime noktası ve
atom numarası
• Mamografi: Mo veya Rh
• Anot, ısı kapasitesini arttırmak için döner hale getirilerek hedef alanı büyütülecek şekilde disk haline getirilir ve yüzeyi genişletilir
![Page 11: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/11.jpg)
Anodun yapısı
![Page 12: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/12.jpg)
Anodun başına gelenler
![Page 13: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/13.jpg)
Isı kapasitesi
• Isı birimi (HU): • Anotta depolanan enerjinin (ısı) birimi
• HU = kVp x mA x sn (tek-faz)
• HU = kVp x mA x sn x 1.35 (3-faz)
• HU enerji birimi = güç (I x V) x zaman
• HU tüpten geçen total elektrik enerjisini hesaplar ve çoğu (>99%) ısı şeklinde sonlanır
• Hangisi iyi ?: • Tek ekpojur tüplerde en yüksek olanı
• Seri ekspojur için total süre
• Anodun soğutulma kapasitesi (floroskopi)
![Page 14: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/14.jpg)
Tüp akım şeması
![Page 15: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/15.jpg)
Enerji dönüşümü
![Page 16: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/16.jpg)
Enerji
• X ışın tüpleri doğru akımla çalışır.
• Şehir ceryahı (alternatif akım) yüksek voltaj jeneratörleri (100 kVp-1000 mA) ile • Doğru akıma çevrilir
(Rektifikasyon)
• Voltajı yükseltilir
![Page 17: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/17.jpg)
Enerji
• X ışın tüpleri doğru akımla çalışır.
• Şehir ceryahı (alternatif akım) yüksek voltaj jeneratörleri (100 kVp-1000 mA) ile • Doğru akıma çevrilir
(Rektifikasyon)
• Voltajı ve frekansı yükseltilir
![Page 18: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/18.jpg)
AEC
![Page 19: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/19.jpg)
X ışın oluşumu
• Katot tarafı
•Termoiyonik emisyon
•Anot tarafı
• Karakteristik radyasyon
• Frenleme radyasyonu
• Efektif fokal spot
•Topuk etkisi
![Page 20: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/20.jpg)
Termoiyonik emisyon
• Flaman akım verilerek ısıtılır (2200ºC)
• Filamandan ayrılan elektronlar elektron bulutu oluştururlar
• Elektron bulutu potansiyel farkı ile hızlandırılır
• Foküsleme başlığı ile hedef anota (Fokal spot) odaklanır
![Page 21: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/21.jpg)
Termoiyonik emisyon
• Filaman akımı (FA): • Flamana uygulanan 10 V, 4 A
akım flamandaki yüksek direnç nedeniyle 2200 C ısıya neden olur.
• Uzay yükü ısısı üzerinde, filaman akımındaki küçük artışlar tüp akımında (mA) büyük artışlara neden olur
• 10 V’da filaman akımında yapılan %2,5’luk artış (4,1’den 4,2 A), tüp akımında %23’lük (325’den 410 mA) artışa neden olur.
Tüp akımı (mA)
100
200
300
400
0 20 60 100 40 80 120
Tüp voltajı (kV)
UY limiti
4.2 A
4.1 A
![Page 22: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/22.jpg)
Termoiyonik emisyon
• Uzay yükü: • Filaman çevresindeki termoiyonik
emisyona bağlı elektron bulutu
• Elektron bulutu daha fazla termoiyonik emisyonu engeller (elektrostatik itme)
• >1000 mA tüp üretimini engeller
• Yüksek FA ve düşük kVp uzay yükünü sınırlar
• Katot tarafındaki tüm mobil elektronlar anoda yönlendirilince satürasyon oluşur.
![Page 23: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/23.jpg)
Fokal Spot
• Radyografik kaliteyi ve tüpün ısı kapasitesini arttırmak ve ömrünü uzatmak için elektronlar anotta belli bir alana odaklanır (fokal spot)
![Page 24: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/24.jpg)
Efektif fokal spot
• Anottaki belli bir alana (fokal spot) çarpan elektronlar yarattığı X ışını demeti ise efektif fokal spotu oluşturur
• Çizgi-fokus prensibi ile anota açı (7°-18°) verilerek fokal spotun izdüşümü olan efektif fokal spot küçültülebilir
![Page 25: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/25.jpg)
Topuk Etkisi (Heel effect)
• Anot açılanması nedeniyle X-ışınlarının şiddetinin katot tarafında, anot tarafına göre daha fazla olmasıdır. • Film-fokus mesafesinin
artması ile azalır.
• Aynı film-fokus mesafesinde küçük filmlerde büyüklere göre daha azdır.
![Page 26: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/27.jpg)
X-Işınlarının Oluşumu
• Elektronların anota (Fokal spot) çarpması sonucu:
• Isı (%99,8)
• X-Işınları (%0,2) • Karakteristik radyasyon
• Frenleme radyasyonu
![Page 28: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/28.jpg)
Karakteristik Radyasyon
![Page 29: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/29.jpg)
Frenleme (Bremsstrahlung) Radyasyonu
![Page 30: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/30.jpg)
Frenleme Karakteristik
• Foton enerjisi başlangıçtaki elektron enerjisi kadardır
• Hedefin Z2 kadar oluşma olasılığı var
• >100 kVp’de ışın demetinin %85’ni oluşturur
• Enerji arttıkça spektrumun açısı dikleşir
• X ışın enerjisi heterojendir
• Foton enerjisi iki yörünge arasındaki bağlanma enerjisi farkına eşittir
• Hedefin Z2 kadar oluşma olasılığı var
• 70 kVp altında oluşmaz
• 100 kVp’de ise X-ışın demetinin %15’ni oluşturur
• Oluşan X ışını mono-enerjetiktir
![Page 31: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/31.jpg)
X-Işın Miktarı (Kantite)
• Işın demetindeki fotonların sayısı ile enerjilerinin çarpımıdır.
• Röntgen*/dk ile ölçülür.
• Işın demetinin şiddetini belirleyen faktörler • X-ışını tüpünün akım şiddeti (mAs)
• X-ışını tüpünün gerilimi (kVp)
• Hedef anot materyali
• Filtrasyon
• Tüp voltajının dalga şekli
• Mesafe (Ters ilişki) **1 Röntgen, 1 santimetre küp havada 2.08x109 iyon çifti oluşmasına yol açabilen radyasyon şiddetidir.
![Page 32: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/32.jpg)
X-Işın Kalitesi
• X ışınının maddeden geçebilme özelliği
• Yarılanma değeri: X ışınının sayısal değerini yarıya indirecek emilimi sağlayan kalınlık
• 80 kVp için 1 mm Cu, 3-5 mm Al, 4-8 cm YD
• X-ışın kalitesine etki eden faktörler: • X-ışın tüpünün gerilimi (kVp)
• Filtrasyon
• Hedef anot materyali
• X-ışın sınırlandırıcıları
![Page 33: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/33.jpg)
X-Işın spektrumunu etkileyen faktörler
• Spektrumun şekli ve pozisyonu kVp, mAs, filtrasyon, hedef materyali ve voltaj dalga formuna göre değişiklik gösterir
• Spekturmun amplitüdü arttıkça daha yüksek x-ışın intensitesi ( ışın miktarı) elde edilir.
• Spekturm enerji aksı boyunca sağa doğru kaydıkça daha fazla nüfuz edilebilirlik (ışın kalitesi) elde edilir.
![Page 34: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/34.jpg)
X-Işın spektrumunu etkileyen faktörler
• Tüp akım şiddeti (mA) arttıkça spektrumun amplitüdü artar.
• Akım şiddeti ile üretilen X-ışın miktarı (kantite) doğru orantlıdır.
• Kantite : mA 2 kat artınca, X ışın miktarı da 2 kat artar.
![Page 35: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/35.jpg)
X-Işın spektrumunu etkileyen faktörler
• kVp arttıkça spektrumun amplitüdü artar, sağa kayar
• Kantite : %15 artış, kantiteyi 2 kat
• Kalite : Elektron enerjisi için geçirgenlik (Yarılanma değeri )
![Page 36: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/36.jpg)
X-Işın spektrumunu etkileyen faktörler
• Filtrasyon arttıkça amplitüd azalır, sağa kayar.
• Kantite : Düşük enerjili ışınlar elimine edilir.
• Kalite : Yüksek enerjili ışınlar geçer.
![Page 37: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/37.jpg)
X-Işın spektrumunu etkileyen faktörler
• Hedefin atom numarası arttıkça spektrumun amplitüdü artar, sağa kayar, karakterisitik yüksek enerji çizgileri oluşur.
• X ışınının λ , enerji ,
• Kantite
• Kalite
![Page 38: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/38.jpg)
X-Işın spektrumunu etkileyen faktörler
• Akım tek fazdan üç faza dönünce, spektrumun amplitüdü artar, sağa kayar • % 12 kazanç
• Kalite
• Kantite
![Page 39: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/39.jpg)
Başımızın derdi: Düşük enerjili X-ışınları
• Düşük enerjili < 15-20 keV
• Görüntü oluşumuna etkisi çok az çünkü hastadan geçip filme ulaşacak gücü yok
• Hastada fazladan enerji depolatır (radyasyon dozunu arttırır)
• İlk birkaç cm içinde tümü absorbe olur
• Filtrasyon ile ana ışın demeti içindekiler temizlenebilir (hasta dozu azalır)
• Filtrasyon polikromatik X ışın demetinin ortalama enerjisini yükseltir
![Page 40: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/40.jpg)
Filtrasyon düzeyleri
• Yapısal ( ~1 mm): • Hedef
• Cam tüp
• Yağ (varsa)
• Kurşun kılıf penceresi
• Kolimatör aynası
• Eklenmiş: • Genelde Al
• Bazen Cu+Al
![Page 41: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/41.jpg)
Filtrasyonun etkisi
18 cm kalınlığında fantom çalışması 60 kVp ışın
Al filtrasyon (mm) Deri dozu (mRem) Dozdaki azalma (%) 0 2380 ---
0,5 1850 22 1 1270 47 3 465 80
kVp değeri Gerekli filtrasyon (mm Al)
50 altında 0.5 mm
50-70 arası 1.5 mm
70 üzeri 2.5 mm
![Page 42: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/42.jpg)
Farklı X-ışın kullanımları
Kullanım Potansiyel Hedef Kaynak ~ FE
Kristalografi 40 kV 60 kV
Cu Mo
Tüp 8 keV 17 keV
Tanısal Radyoloji
Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV
Diş 60 kV W Tüp 30 keV
Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV
BT 80-140 kV W Tüp 60 keV
Güvenlik Dedektörleri
Havaalanı 80-160 kV W Tüp 80 keV
Gümrük 450 kV 20 MV
W Tüp LA
150 keV 9MeV
Yapısal analiz 150-450 kV W Tüp 100 keV
Radyoterapi 10-25 MV W/Diğer LA 3-10 MeV
![Page 43: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/43.jpg)
Elektromanyetik radyasyon
EMR
Noniyonizan
λ ≥ 10-7m
FE < 12eV
Radyo dalgaları
Mikrodalgalar
Kızılötesi ışınlar
Görünür ışık
Morötesi ışık
Ultraviyole
İyonizan
λ ≤ 10-7m
FE > 12eV
Elektromanyetik
X ışınları
Gama ışınları
Partiküler
Alfa partikülleri
Elektron (β)
partiklülleri
Nötron, Proton, Mezon
ve Ağır İyonlar
![Page 44: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/44.jpg)
EMR Özellikleri
• Fotonlardan oluşan enerji dalgalarıdır
• Kütleleri ve ağırlıkları yoktur
• Hızları 300.000 km/sn (ışık hızı)
• Boşlukta düz çizgi şeklinde yayılırlar
• Enerjileri boşlukta mesafenin karesi ile ters orantılı azalır
• Geçtikleri ortama f ile doğru orantılı, λ ile ters orantılı enerji aktarır
• Dokuları geçer (Penetrasyon), geçerken intensiteleri azalır (Absorpsiyon+saçılma)
![Page 45: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/45.jpg)
X-Işınlarının Özellikleri
• Elde edilişlerinden dolayı heterojen yapıdadırlar
• λ = 0.001-10 Å olup gözle görülmezler
• Enerjileri 1.2 KeV-12.4 MeV
• Yüksüz olup manyetik alanda sapmazlar
• Çeşitli maddelerle kimyasal etkileşime girerler
• Biyolojik etkilere sahiptirler
• İyonizan etkiye sahiptirler
• Fotoğrafik özelliği vardır
• Luminesans özellik taşır
![Page 46: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/46.jpg)
X-Işınlarının obje ile etkileşimi
• Absorpsiyon • X-ışınlarının şiddeti
• Görüntü oluşumu için dokular arasında absorbsiyon farklılıkları olmalıdır
• X ışın enerjisi arttıkça absorpsiyon
• Transmisyon • X-ışın enerjisi (KALİTE) ile
orantılıdır
• Saçılma
![Page 47: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/47.jpg)
Absorbsiyonu etkileyen faktörler
• Görüntülemede hastanın değişik noktalarındaki absorbsiyon farklılıkları hastaya ait kontrast farkını oluşturur. Buradaki temel etkileşim fotoelektrik etkidir.
• X ışın faktörleri • Enejisi
• Doku faktörleri • Dansite (g/cm3)
• Atom numarası
• Elektron sayısı/gram
• A = h. Z3. λ3. K (Kalınlık). D (Yoğunluk)
![Page 48: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/48.jpg)
Saçılma
• Saçılan radyasyon hasta hakkında yararlı bilgi taşımayan ve filmde bulanıklığa yol açan istenmeyen bir unsurdur.
• Saçılan radyasyonu etkileyen başlıca 3 faktör: • kV ( saçılmayı azaltır ancak kV mAs hastanın aldığı radyasyon
dozu )
• Kalınlık (Azaldıkça saçılan radyasyon azalır-Kompresyon bantları)
• Alan (Alan küçüldükçe saçılan radyasyon azalır)
• Saçılma değişik şekillerde oluşabilir: • Klasik (Koheran) saçılma
• Kompton saçılması (%50-90)
• Çift oluşumu
• Fotodisintegrasyon (Foto ayrışma)
![Page 49: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/49.jpg)
Doku etkileşim tipleri
• Fotodisintegrasyon: • > 7-10 MeV ışın gerektirir
• Çift oluşumu: • > 1.02 MeV ışın gerektirir
• Klasik saçılma: Nadir
• Fotoelektrik etki
• Compton saçılması
![Page 50: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/50.jpg)
Fotodisintegrasyon
Çekirdek parçası
Recoil
![Page 51: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/51.jpg)
Çift oluşumu
Annihilasyon
0,51 MeV
0,51 MeV
![Page 52: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/52.jpg)
Klasik saçılma
![Page 53: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/53.jpg)
Klasik saçılma
• Düşük enerjili foton (<10 keV) ile yüksek atom (Z) numaralı atom arasında olur
• Koherent etkidir, EMR ile etkileşen e- enerjiyi absorbe edip uyarılarak titreşir
• Foton daha sonra bu enerjiyi yayar • Thomson saçılması: Tek e- ile • Rayleigh saçılması: Tüm e- ile • “Dalga benzeri” davranış • Doz depolanmaz (non-iyonizan) • Görüntüye etkisi yok • Gökyüzünün gündüz mavi akşam üstü kızıl görünmesinin
nedenidir
![Page 54: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/54.jpg)
Fotoelektrik etki
İç (K-shell) elektron ile etkileşim
• Son ürünler : • Enerjetik fotoelektron KE = Ex - BE • Karakteristik radyasyon • İyonize atom
Elektron ve karakteristik fotonlar tüm enerjilerini fotoelektrik etkide kaybeder
![Page 55: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/55.jpg)
Fotoelektrik etki
• Dokuda: • FE ~ 1/(x-ışın enerjisi, keV)3
• FE 30 keV 8 x FE 60 keV
• FE ~ (Atom Numarası, Z)3
• FE Kemik 8 x FE Yumuşak doku
• Zeff(Kemik) 14
• Zeff(Doku) 7
• Genelde: FE ~ 1/(EX-ışın – EBE)3
• EX-ışın > EBE %100 FE , EX-ışın < EBE %0 FE
• İyotun K-e-BE = 33 keV. Çok küçük miktar I çok
fazla fotoelektrik etkiye neden olur.
![Page 56: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/56.jpg)
Fotoelektrik etki
Hava Kemik
![Page 57: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/57.jpg)
Fotoelektrik etki
• < 30-35 keV’de dokudaki baskın etkileşim şekli
• Dokuda olasılık (keV)3 ile azalır, (Z)3 ile artar
• Görüntü kalitesi için iyi: Doku kontrastını arttırır ve saçılmayı azaltır
• Doz için kötü: Etkileşim yerinde tüm enerji depolanır, hasta dozu artar
• Değişik kVp’larda sınırlı FE etki tanısal olarak kullanılır • Düşük kVp değerlerinde yetersiz penerasyon olsa da hasta dozu
açısından bu kabul edilebilir sınırlardadır
• Düşük enerjili x ve γ ışınlarını absorbe etmek için Pb gibi yüksek atom numaralı metallerin kullanımını açıklar
![Page 58: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/58.jpg)
Compton saçılması
• EX-ışın > BE
• Son ürünler • Saçılmış X ışını
• Atık elektron
• İyonize atom
![Page 59: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/59.jpg)
Compton saçılması
• Tanısal X ışın enerjilerinin (> 35 kV) ve RT uygulamalarının çoğunda baskın etkileşim şekli
• Olasılık keV azaldıkça azalır
• Z’den bağımsızdır, doku ne olursa olsun absorbsiyon miktarı eşittir.
• Çarpışma “bilardo topu” ekisi: saçılma olasılığı en çok elektron derişimine (elektron dansitesi, e/cm3) bağlıdır
• Görüntü kalitesi için kötü: Düşük yumuşak doku kontrastı ve daha fazla saçılmaya neden olur
• Hasta dozu için iyi: Enerjinin büyük bölümü dokudan uzaklaşır
![Page 60: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/60.jpg)
Sonuç olarak
• Tanısal X-ışınları ile olan etkileşimlerin çoğu Compton saçılmasıdır • Elektron dansitesine bağlıdır
• Elektron dansitesindeki farklılık dokunun fiziksel özelliklerinden kaynaklanır
• Düşük enerjide Fotoelektrik, yüksek enerjide ise Compton etki belirgindir
• Kontrast maddelerde yüksek atomik numara nedeniyle esas etkileşim olarak fotoelektrik etki gözlenir
• Doku dansitesindeki farklılık radyogramlarda oluşan görüntünün temel nedenidir. Dansite e/cm3 ile ifade edilir ve dokunun içinden geçen X ışınını durdurma gücünü belirler.
![Page 61: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/61.jpg)
Radyogramlardaki Beş Ana Yoğunluk
• Çok Radyolüsent Hava-Gaz
• Radyolüsent Yağ
• Ara Yoğunluk Su-Yumuşak dokular
• Radyoopak Kals.-Kemik-Taş
• Çok Radyoopak Metal-Kontrast mad.
![Page 62: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/62.jpg)
Saçılan Radyasyonun Kontrolü
• Yararlı bilgi taşımayan, filmde bulanıklığa yol açarak film kontrastını azaltan olumsuzluk
• Saçılan radyasyonu azaltmak için: • Işın sınırlayıcılar • Apertura (açıklık) diyaframı
• Kon ve silindirler
• Kolimatörler
• Gridler (Saçılan radyasyonun filme ulaşmasını engeller) • Hareketsiz
• Hareketli
• Hava aralığı (Air gap) tekniği
![Page 63: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/63.jpg)
h
Gridler
• 1913 yılında Gustav Bucky
• İnce kurşun şeritler (50-80 ) ve arasına yerleştirilmiş X-ışınını geçirgen (Al veya plastik) maddeden oluşur
• Saçılan radyasyonun filme ulaşmasını (%80-90) engeller
• Emilim yüzdesi (%): T/T+D
• Grid oranı (R): h/D=8:1-12:1
• Oran arttıkça saçılan radyasyonu önleme artar
• Grid frekansı: Kurşun şeritlerin sıklığı (24-60 çubuk/cm)
kVp Grid oranı Doz
70-80 6:1 x2
70-100 8:1 x3
80-120 12:1 x4
100-150 16:1 x5
T D
![Page 64: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/64.jpg)
Grid Çeşitleri
• Hareketsiz • Lineer
• Foküslü
• Çapraz
• Hareketli (Potter-Bucky) • Tek darbeli
• İleri-geri
• Osilasyonlu • Frekansı 40’ın üzerinde
![Page 65: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/65.jpg)
DR’de kullanılan gridler
• Pb/Bi alaşımlı grid çubukları + plastik/karbon aralık dolgusu
• Al gridlere göre • Geçirgenlik oranı %10
• Ek radyasyon %25
• Görüntü keskinliği %12
• High transmission cellular (HTC) grid
![Page 66: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/66.jpg)
Paralel grid
![Page 67: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/67.jpg)
Foküslü ve çapraz gridler
![Page 68: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/68.jpg)
Grid kazancı
Grid yok 8:1 12:1
![Page 69: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/69.jpg)
Off-focus
![Page 70: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/70.jpg)
Off-level
![Page 71: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/71.jpg)
Off-center
![Page 72: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/72.jpg)
Ters grid
![Page 73: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/73.jpg)
Hava Aralığı (Air Gap) Tekniği
• Obje ile film mesafesinin 10-15 cm kadar açılması şeklinde gerçekleştirilir.
• Saçılan radyasyonun filme ulaşma ihtimali 7:1 gride yakın oranda azaltılır.
• Magnifikasyon radyografisi ve toraks çekimlerinde kullanılabilir.
![Page 74: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/74.jpg)
Görüntü Kaydedici (İmaj Reseptörü)
•Röntgen fimi •(Kaset-Film-Ranforsatör)
•Floroskopi ekranı
•Görüntü plağı (CR)
•Detektörler (DR, DF)
![Page 75: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/75.jpg)
Ranforsatör (Intensifying Screen)
• Filme ulaşan remnant radyasyonun etkisini arttırmak için kullanılır.
• X-ışını enerjisini görünür ışığa çevirerek etki gösterir.
• Baryum platinosiyanid – W. Roentgen
• Kalsiyum Tungstat – Edison1972
• Rare-earth (eser element) • Gd, La, Yt, Eu- günümüzde tümü
![Page 76: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/76.jpg)
Baz ( 1000 ) • Fosfora destek oluşturur • Polyester yapısındadır
• Sağlam, neme dayanıklı, kimyasal olarak inaktif,esnek,
Fosfor (150-300 ) X-ışınını görünür ışığa çeviren kristaller
Film
Koruyucu katman (10-20 )
Ranforsatör (Intensifying Screen)
![Page 77: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/77.jpg)
Film Emülsiyonu
Film Emülsiyonu
![Page 78: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/78.jpg)
Ranforsatör (Intensifying Screen)
![Page 79: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/79.jpg)
Ranforsatör (Intensifying Screen)
![Page 80: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/80.jpg)
Lüminesans
• Herhangi bir enerji verildiğinde görünür ışık üreten maddelere lüminesan maddeler, bu olaya da lüminesans adı verilir.
• En dış orbital elektronları yüksek enerjili duruma geçerler, eski konumlarına dönerken ışık fotonu üretirler (Elektron dönüşü 10-8 sn ) • Floresans: yalnızca stimülasyon sırasında ışıma
• Fosforesans: enerji aktarımı kesildikten sonra da devam eden ışıma
![Page 81: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/81.jpg)
Screen Özellikleri
• X-ışını absorpsiyon etkinliği –
• Conversion (Dönüştürme) etkinliği - %15-20
• İntensifikasyon faktörü: • IF=Screensiz ekspojur dozu / screenli ekspojur dozu
• Hız: İmaj reseptörünün radyasyon duyarlılığı (100, 200, 400, 800, 1000)
• Rezolüsyon: iki çizgiyi birbirinden ayırdedebilme özelliği (lp/mm)
• Hız 1/ Rezolüsyon
• Kalın fosfor, büyük kristal- yüksek hız
• Noise: görüntüde istenmeyen ancak engellenemeyen bozulma
![Page 82: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/82.jpg)
Film
%20 absorpsiyon
![Page 83: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/83.jpg)
Film
Dönüştürme etkinliği
Film
x 2x
![Page 84: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/84.jpg)
Screen-film avantajları
• Hasta dozu
• Mesleki doz
• Tüp ısı oluşumu
• Tüp ekspojur zamanı
• Tüp mA
• kVp genişliği
• Radyografik kontrast
• Tüp ömrü
![Page 85: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/85.jpg)
Röntgen filminin pozlandırılması
![Page 86: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/86.jpg)
Latent görüntü oluşumu
Işık fotonu Br elektronu tarafından emilir
Elektron “sensitivity speck”de hapsolur
Neg. elektron serbest Ag+ iyonunu çeker
Ag+ ve e- birleşerek doğal (siyah) Ag olur
Eğer speck üzerinde >6-10 Ag0 birikirse latent görüntü oluşur
![Page 87: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/87.jpg)
Latent görüntü oluşumu
• Direkt ekspojur: • 100 x-ışını x 0.05 absorbsiyon = 5 x-ışını
• 5 x-şını x 1 LIC/x-ışını = 5 LIC
• Screen: (0.4 Abs. Kat., 0.15 Dön. Fak.) • 100 x-ışını x 0.4 absorption = 40 x-ışını
• 40 x-ışını x 50 keV/x-ışını = 2000 keV absorbe olan
• 2000 keV x 0.15 Dön. Fak = 300 keV
• 300 keV = 120,000 ışık photons (2.5 eV/photon)
• 120,000 ışık hf x 0.4 screen etkeni= 50,000 ışık hf
• 50,000 ışık hf x 1 LIC/100 ışık hf = 500 LICs
![Page 88: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/88.jpg)
İşleme
• Islak (Film Banyosu) • El Banyosu
• Otomatik Banyo
• Day-ışık Banyo
• Kuru (Dry) Sistem printerler
![Page 89: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/89.jpg)
İndirgeme
![Page 90: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/90.jpg)
İçerik Kimyasal madde Görevi
Geliştirici ajan Fenidon-Hidrokinon İndirgeme
Aktivatör Na karbonat Ortamı alkali yapar
Sınırlayıcı (Tutucu) Na-K bromid Antifog
Koruyucu Na sülfid Oksidasyonun kontrolü
Çözücü Su Kimyasalların çözünmesi
Sertleştirici Glutaraldehit Solüsyonun şişmesini önler
İçerik Kimyasal madde Görevi
Sabitleyici ajan (Temizleyici)
Na-Amonyum tiosülfat (Hipo)
Non-ekspoze gümüş halidi ortamdan uzaklaştırmak
Aktivatör Asetik Asit Ortamı asidik yapar
Setleştirici Potasyum alum Jelatinin sertleştirir
Koruyucu Sodyum sülfid Kimyasal dengeyi sağlamak
Çözücü Su Kimyasalların çözünmesi
![Page 91: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/91.jpg)
Film Baskısı (Kuru Sistem=Dry)
![Page 92: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/92.jpg)
•Aşağıdakilerden hangisindeki artış X ışınının enerji spektrumunda sağa doğru kaymaya neden olmaz?
a)kVp
b)mAs
c)Filtrasyon
d)Hedefin atom numarası
e)Akım faz sayısı
Soru 1
![Page 93: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/93.jpg)
•X ışını doku ile etkileştiğinde aşağıdakilerden hangisi olmaz?
a)Çift oluşumu:
b)Klasik saçılma
c)Fotoelektrik etki
d)Karakteristik radyasyon
e)Compton saçılması
Soru 2
![Page 94: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/94.jpg)
• Radyografik kontrastı oluşturan temel etkileşim aşağıdakilerden hangisidir ?
a)Çift oluşumu
b)Fotodisintegrasyon
c)Klasik saçılma
d)Fotoelektrik etki
e)Compton saçılması
Soru 3
![Page 95: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/95.jpg)
• Birinci banyoda ekspoze olmuş gümüş iyonunu indirgemeye neden olan madde hangisidir?
a)Na hipo süfit
b)Fenidon-Hidrokinon
c)Potasyum alum
d)Sodyum sülfit
e)Asetik asit
Soru 4
![Page 96: u g+ ±7 [ÙBá:¿x Hxè · X-ıını tüpünün akım iddeti ( mAs) ... Mamografi 26-30 kV Rh/Mo Tüp 20 keV Di 60 kV W Tüp 30 keV Konvansiyonel 50-140 kV W Tüp 40 keV BT 80-140](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011811/5e1a494da6630b711047bf30/html5/thumbnails/96.jpg)
• Screen-film kombinasyonu kullanıldığında aşağıdakilerden hangisi azalmaz?
a)Hasta dozu
b)Mesleki doz
c)Tüp ısı oluşumu
d)Tüp ekspojur zamanı
e)Tüp kVp
Soru 5