![Page 1: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/1.jpg)
Nükleik
Asitler
Prof. Dr. Arif ALTINTAŞ
Ankara Üniversitesi
Veteriner Fakültesi-Biyokimya Anabilim Dalı
![Page 2: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/2.jpg)
Tanım-Yapı Fonksiyon
• Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili protein sentezinin anahtar maddeleridir.
• İlk kez hücre çekirdeğinden izole edildiği için
adına “nüklein” yada “nüklein maddesi” denmiştir.
• Ancak, çekirdek dışında da nükleik asitlere rastlandığı bilinmektedir.
• Nükleik asitler kalıtsal bilgileri depolar ve aktarırlar
![Page 3: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/3.jpg)
• Proteinlerde polipeptid zincirleri gibi nükleik asitler
de nükleotidlerden kurulur.
• Nükleotidler ise molar oranları 1:1:1 olan 3 çeşit
maddeden oluşur:
• Pentoz
• Fosfat grup
• Azotlu baz (purin ya da pirimidin)
Nükleik Asitler
![Page 4: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/4.jpg)
• Ribonükleik asit (RNA)
• Deoksiribonükleik asit (DNA)
• DNA replikasyon ile doğrudan kendini
oluşturabilir.
• DNA doğrudan RNA da sentezleyebilir ve,
RNA üzerinden de protein sentezlenebilir.
Nükleik asitler şekerin çeşidine göre iki tiptir:
![Page 5: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/5.jpg)
Nükleik Asit yapısı
• DNA çift ipliksi molekül halindedir.
– Çift sarmal yapı
– Tamamlayıcı baz çifti
• Hidrojen bağı
• RNA tek iplikcik halindedir.
– Deoksiriboz yerine riboz içerir
– Timin yerine Urasil içerir
![Page 6: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/6.jpg)
Nükleik asit yapısı
Küçük
oluk
Büyük
oluk
anahtar
![Page 7: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/7.jpg)
DNA ve RNA da mevcut ana bazlar
DNA RNA
Adenine Adenine
Cytosine Cytosine
Guanine Guanine
Thymine Uracil (U)
urasil-adenin baz çifti timin-adenin baz çifti
![Page 8: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/8.jpg)
RNA polinükleotid zinciri
DNA polinükleotid zinciri
Birincil Yapı
![Page 9: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/9.jpg)
Üçüncül yapı
İkincil yapı
![Page 10: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/10.jpg)
• Organizmalar ebeveynlerinden DNA
kalıtırlar.
– Her DNA molekülü uzundur ve genellikle
100’lerce ya da 1000’lerce Gen içerirler.
– Bir hücre bölünerek kendi başına çoğaldığında,
DNA’sı kopyalanır ve gelecek nesil hücrelere
aktarılır.
![Page 11: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/11.jpg)
• DNA tüm hücrelerin aktivitesi için gerekli bilgiye
sahiptir.
(1) Proteinler DNA’daki bilgilerin uygulamaya
konmasından sorumludur.
(2) DNA (genler) hücrelere polipeptidler/proteinler aktarır
• Her gen bir DNA molekülü boyunca doğrudan
spesifik haberci RNA molekülü (mRNA) sentezler
• mRNA protein sentezleyen aygıt ile doğrudan
ilişkiye girer ve bir polipeptiddeki amino asitlerin
sırasını belirler.
![Page 12: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/12.jpg)
• Genetik bilginin
DNA’dan akışı
DNA -> RNA -> protein.
– Protein sentezi hücrelerde
ribozom
denen hücresel yapılarda
gerçekleşir.
– Ökaryotlarda, DNA
nükleustadır,
mitokondrilerde de vardır
fakat ribozomlar
sitoplazmadadır
![Page 13: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/13.jpg)
• Nükleik asitler nükleotid denen
monomerlerin bir polimeridirler.
• Her nükleotid üç kısımdan oluşur:
– bir azotlu baz (A,T,[U],G,C)
– bir pentoz şeker
– ve bir fosfat grup.
Bir nükleik asit ipliği nükleotidlerin polimeridir
![Page 14: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/14.jpg)
Nükleotid kurucuları
Polinükleotid
Nükleotid
Pirimidinler
![Page 15: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/15.jpg)
• Azotlu bazlar, karbon ve azot halkaları, iki
tiptedirler: purinler ve pirimidinler.
– Pirimidinler sadece 6 üyeli bir halkaya sahiptirler. Üç
farklı pirimidin, sitozin (C), timin (T), ve urasil (U)
halkaya bağlanan atomlarla farklılaşır.
– Purinler 6 üyeli halkaya bağlı 5 üyeli ikinci bir halkaya
sahiptirler. İki purin adenin (A) ve guanin (G).
![Page 16: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/16.jpg)
Büyük purin ve pirimidinlerin
kimyasal yapıları
HN
NH
O
O1
2
3
4
5
6
HN
NH
O
O
N
NH
NH2
O
CH3
N
NNH
N
1
2
3
4
5
67
8
9
HN
NNH
N
NH2 O
H2N
PİRİMİDİNLER
PURİNLER
Urasil
(2,4-Dioxopyrimidine)
Timin
(2,4-Dioxo-5-methylpyrimidine)
Sitozin
(2-Oxo-4-aminopyrimidine)
Adenin
(6-Aminopurine)
Guanin
(2-Amino-6-oxopurine)
![Page 17: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/17.jpg)
• Bazı küçük purin ve pirimidin bazlara de
ender olarak rastlanır (5-metilsitozin,......)
• Bitkilerde purinlerin metil türevleri
farmakolojik etkilere sahiptirler.
– Kahvede kafein (1, 3, 7 -trimetil ksantin)
– Çayda teofilin (1, 3 -dimetil ksantin)
– Kakaoda teobromin (3, 7 dimetil ksantin)
![Page 18: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/18.jpg)
Nükleozidlerin kimyasal yapıları
Ribonükleozidler
Deoksribonükleozidler
![Page 19: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/19.jpg)
[structure of deoxyadenosine]
Deoksiadenozin
Nükleozid
Purin baz adenin
Glikozidik bağ
Şeker Deoksiriboz
Nükleotid
Deoksiadenozin-5’-fosfat
![Page 20: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/20.jpg)
Adlandırma
Purinler
Adenin Adenozin
Guanin Guanozin Hipoksantin İnozin
Pirimidinler
Timin Timidin
Sitozin Sitidin
+riboz
Urasil Uridin
Nükleozid Nükleotid
Baz + deoksiriboz + fosfat
Adenilik asit
Guanilik asit
İnozinik asit
Timidilik asit
Sitidilik asit
Uridilik asit
![Page 21: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/21.jpg)
• Azotlu baza RNA’da riboz ve DNA’da
deoksiriboz şeker bağlanır.
– Şekerler arasında tek fark deoksiribozda 2.
karbonda oksijen atomunun olmayaışıdır.
– Pentozun bir baz ile kombinasyonu nükleozid
olarak adlandırılır.
![Page 22: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/22.jpg)
• Nükleozide bir
fosfat grubunun
bağlanması ile
de bir
nükleozid-
monofosfat ya
da nükleotid
oluşur.
![Page 23: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/23.jpg)
• Bir nükleotidin şekerine bir sonraki
nükleotidin fosfatı fosfodiester bağı ile
bağlanmak suretiyle Polinükleotidler
sentezlenir.
• Bu şekilde tekrarlanan şeker-fosfat birimleri
oluşur.
A
p
T
p
G
p
A
p
C
p OH
3’ 3’
5’
pA-T-G-A-C
![Page 24: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/24.jpg)
Tetranükleotidin
(pdApdGpdTpdC)
kimyasal yapısı
Nükleotid rezidüleri 3’-5’
fosfodiester bağları ile bağlanır.
Nükleotidin serbest 5’-fosforil
grubu 5’ uç olarak bilinir, ve
nükleotidin serbest 3’-hidroksil
grubu ise 3’ uç diye adlandırılır.
![Page 25: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/25.jpg)
(1) Bir DNA ya da mRNA polimerleri üzerinde
azotlu bazların dizisi her gen için tektir.
(2) Genler normal olarak 100-1000 nükleotid
dizisinden oluşur.
(3) Dört DNA bazının muhtemel kombinasyon
sayısı sınırlıdır. (ATTCGTCGAATTGTAC…..)
(4) Bir genin baz sırası amino asitlerin sırasını
belirler- bir proteinin primer (birincil) yapısı.
(5) Birincil yapı daha sonra üç boyutlu
konformasyonu ve fonksiyonu belirler.
![Page 26: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/26.jpg)
Nükleotidler yüksek grup
transfer potansiyeline sahiptirler
• ATP, GTP, UTP....
• Bazıları ikincil haberci olarak hücre içi
reaksiyonların kontrolunda görevlidirler.
– cAMP
– cGMP
![Page 27: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/27.jpg)
• Riboz, adenin, ve 3 fosfat grubu vardır
ATP
Fosfatlar
Adenozin
Adenin
Riboz
![Page 28: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/28.jpg)
• Dehidrasyon sentez ile yapılır.
• Hidroliz ile bırakılır, hücre için kullanılabilir
serbest enerji.
ATP
Adenozin
Adenozin
trifosfat
Su
Adenozin
diifosfat
İnorganik
fosfat
Enerji Adenozin
![Page 29: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/29.jpg)
• Bir RNA molekülü tek bir polinükleotid zinciridir.
• DNA molekülü ise iki polinükleotid zincire sahiptir ki bir eksen etrafına sarılmış bir çift sarmal yapıdır. – Çift sarmal yapı DNA’nın
yapısı olarak ilk kez 1953’de James Watson ve Francis Crick (Nobel 1962) tarafından ortaya konmuştur.
Bilginin kalıtımla yeni nesillere geçişi
DNA’nın replikasyonu üzerine oturur
![Page 30: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/30.jpg)
DNA çift sarmalı
• Baz çiftinin özellikleri
• DNA sarmalının bütünlüğü
• B-DNA her döngüde 10 baz çifti içerir
“süpersarmal” DNA
![Page 31: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/31.jpg)
• DNA sentezi sırasında baz eşleşmesi
Ana DNA sarmalı
Yavru DNA sarmalı
• RNA sentezi sırasında baz eşleşmesi
![Page 32: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/32.jpg)
• Süpersarmal DNA pozitif süpersarmal normal olarak
DNA replikasyonu sırasında gözlenir
• Negatif süpersarmal normal olarak
nükleozomlarda gözlenir ve Z-DNA
oluşumu ile sonuçlanır
• Z-DNA sola doğru oluşan sarmaldır
zigzag oluşturmuş fosfatlarla ilgilidir
(buradan hareketle Z ismini alır)
• Z-DNA pirimidinlere alternatif
purinler olduğunda (sarmal üzerinde)
görülür
• B-DNA’nın Z-DNA’ya geçişi
5-metilsitozin ile kolaylaştırılır,
negatif süpersarmal RNA sentezini
etkileyebilir
![Page 33: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/33.jpg)
Çiftsarmal DNA’nın kimyasal yapısı
İki sarmal birbirine
zıt yönde seyreder.
Bir sarmalda Adenin
zıt sarmaldaki timin
ile eşleşir, ve guanin
sitozin ile eşleşir.
![Page 34: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/34.jpg)
• İki polinükleotidin şeker-fosfat omurgası
sarmalın dışında kalır.
• Azotlu baz çiftleri,
karşılıklı hidrojen bağları
ile polinükleotid
zincirleri bağlar.
• DNA moleküllerinin
çoğu 1000-milyon
baz çiftine sahiptir.
![Page 35: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/35.jpg)
5’
5’
3’
3’
Hidrofobik
ana bölge
Hid
rofi
lik
fo
sfa
tla
r
Hid
rofi
lik
fo
sfa
tla
r
![Page 36: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/36.jpg)
• Aralıkları nedeniyle, yalnızca bazı bazlar bir
diğeri ile eşleşebilir.
– Adenin (A) daima timin ile (T) eşleşir
– Guanin (G) daima sitozin (C) ile eşleşir.
• Bu baz eşleşmeleriyle, bir iplikçik üzerinde
baz sırasını bildiğimizde karşıtı iplikçiğin baz
sırasını da bilebiliriz.
• İki iplikçik biribirinin tamamlayıcısı
durumundadır.
![Page 37: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/37.jpg)
• Bazların hidrojen bağı
A-T baz çifti
G-C baz çifti
Herhangi bir türde DNA çift sarmalında
A içeriği = T içeriği ve
G içeriği = C içeriği
Deoksiriboz
Deoksiriboz
Deoksiriboz
Deoksiriboz
![Page 38: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/38.jpg)
• DNA replikasyonu semi-konservatifdir
Ana DNA sarmalı
Yavru DNA sarmalı
Ana sarmalın herbiri bir yavru sarmal
için tamamlayıcı vazifesi görür
![Page 39: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/39.jpg)
(1) Genler (DNA) ve ürünleri (proteinler) bir organizmanın kalıtsal birikimi belgesidir.
(2) DNA moleküllerinin ebveynlerden yavrularına
geçmesi nedeniyle,yavrular büyük benzerliğe
sahiptir.
(3) Bu bulgu türler arasında molekülergenolojinin gelişmesine hizmet etmiştir.
Evolüsyonun değerlendirilmesinde DNA
ve proteinler kullanılabilir
![Page 40: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/40.jpg)
• Fosil ve moleküler delillere dayanarak
yakın ilişkili iki türün DNA ve protein dizileri
uzak ilişkili türlere göre daha benzerdir.
– Gerçekten de, hemoglobin moleküllerinin
amino asit dizileri açısından insan ve goril
arasında sadece bir tek amino asit farklıdır.
– Aralık büyük olan türlerde daha çok farklıdır.
![Page 41: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/41.jpg)
Evolüsyoner ilişkiyi açıklayıcı olarak polipeptid dizisi
İnsan ile karşılaştırıldığında, Hb’in
β–zincirinde farklı amino asit sayısı
(toplam zincir = 146 amino asit)
Türler
İnsan
Kurbağa
Goril
Kuyruksuz şebek
Rhesus maymun
Fare
![Page 42: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/42.jpg)
DNAnın baz içeriği (% mol) ve bazların oranı
Source A G C T A/Ta G/Ca (G+C) Purine /
pyrimidinea
E. coli 26.0 24.9 25.2 23.9 1.09 0.99 50.1 1.04
Mikobakterium
tuberculosis
15.1 34.9 35.4 14.6 1.03 0.99 70.3 1.00
Maya 31.7 18.3 17.4 32.6 0.97 1.05 35.7 1.00
İnek 29.0 21.2 21.2 28.7 1.01 1.00 42.4 1.01
Domuz 29.8 20.7 20.7 29.1 1.02 1.00 41.4 1.01
İnsan 30.4 19.9 19.9 30.1 1.01 1.00 39.8 1.01
Görüldüğü gibi değişken
![Page 43: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/43.jpg)
Nükleik Asitlerde bazların hidrojen bağlayıcı bölgeleri
N
NN
N
N
H H
R
N
N
N
H H
N
NN
N
R
N
N
O
H
N
H
H
R
O
O
H
O
H3C
R
17
3
2
76
1
2
4
3
2
(Deoksi) Adenozin (Deoksi) Sitidin
(Deoksi) Guanozin (Deoksi) Timidin
![Page 44: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/44.jpg)
Tamamlayıcı baz eşleşmesi ve çift sarmal
DNA’da yığılım
Baz çiftleşmesi
iplikçikte düzenli
bir yapı oluşturur
Eş-baz ilişkileri
çift sarmal oluşumu
ile sonuçlanır
![Page 45: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/45.jpg)
B-DNA’nın üç boyutlu yapısı
Bu model baz çiftleri ve şeker
fosfat iskelet düzeni gösterir ve
purin ve pirimidin bazların rölatif
ebadını gösterir.
Şeker-fosfat iskeleti sarmalın dış
tarafında yer alır ve bazlar içerde
yer tutar.
Baz çiftlerinin konumu aynı
genişlikte iki yiv oluşturur, küçük
ve büyük yiv. Sarmalın çapı 2.37nm
dir, ve baz çiftleri arası boşluk
0.33nm dir.
Bir tur tamamlandığında aralık 3.40
nm olarak hesaplanır.
![Page 46: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/46.jpg)
Tek ve çift iplikçikli DNA’nın Absorbsiyon Spektrumu
pH 7.0’de, çift-iplikçikli
DNA 260 nm civarında bir
maksimum absorbansa
sahiptir.
Denatüre DNA ultraviolet
ışığı çift-iplikçikli DNA’dan
% 12 – 40 daha fazla
absorbe eder
![Page 47: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/47.jpg)
A-, B-, ve Z-DNA’nın
karşılaştırılması
A-DNA
DNA dehidre edildiğinde
uygundur
B-DNA
normal olarak yoğun
bulunduğu hücrelerin
içindeki konformasyondur
Z-DNA
bazı G/C zengin dizilerde
uygundur
![Page 48: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/48.jpg)
Çift DNA’nın B ve A formlarının karşılaştırılması
major groove wide and deep
Küçük yiv geniş veyüzeysel
Büyük yiv dar ve derin
B-DNA, üst görünüm
A-DNA, üst görünüm
Büyük yiv geniş ve derin
A-DNA, geniş görünüm B-DNA, geniş görünüm
Büyük yiv dar ve derin
![Page 49: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/49.jpg)
B-DNA
C2’ uç
antibazlar ~ sarmalın eksenine
perpindikular
(6o)
![Page 50: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/50.jpg)
B-DNA’nın Z-DNA’ya dönüşümü
yada
![Page 51: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/51.jpg)
Superbüklüm DNA
Soldaki DNA molekülü, kapalı halkaya ve normal B konformasyona sahiptir.
Süper büklüm
Tam baz çifti Lokal eşleşmemiş bölge
Kapalı, oval süper
büklümsüz DNA İki negatif
süper büklümlü
DNA ve sarmalın dönmesi
Süper büklüm
Lokal dönmezlik
Kapalı, oval süper
büklümsüz DNA, sarmalın
n-2 dönmesi ve lokal eşleşmemiş bölge
![Page 52: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/52.jpg)
Nükleaz koparma bölgesi
A şekilde kopma bir 5’-fosfat
ve bir
3’-hidroksil uç üretir.
B şekilde kopma bir 3’-fosfat
ve bir
5’-hidroksil uç üretir.
Her iki DNA ve RNA nükleazların
substratıdır.
H
Base
H
CH2
O H
H H
O
O
PO O
5'
3'
P
O
OO
H
Base
H
CH2
O H
H H
O5'
3'
A
B
![Page 53: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/53.jpg)
• Nükleazlar fosfodiester bağları koparır (hidroliz)
Endonükleazlar internal olarak
koparırlar ve partiküler endo-
nükleaza bağımlı 5’ fosfat ya da
3’ fosfat sonların herikisini de
koparabilir.
Ekzonükleazlar terminal
nükleotidleri koparırlar 5’
5’
3’
3’
Örn: kanıtlama ekzonükleazları
Örn: restriksiyon endonükleazları
![Page 54: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/54.jpg)
Purin ve pirimidin bazların sterik olarak düzenlenmesi ve sırasıyla
riboz ünitelerine bağlanması
Syn-adenozin anti-adenozin anti-sitidin
![Page 55: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/55.jpg)
Şeker büzülmesi
A-RNA B-DNA
Z-DNA: R için C3’ uç, Y için C2’ uç
![Page 56: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/56.jpg)
Büyük güç DNA’yı diğeri ile yakınlaştırır: hidrofobik interaksiyon (baz yığınlaşması)
![Page 57: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/57.jpg)
RNA-DNA hibrid
Çift sarmal RNA ve RNA-DNA çiftleri
A DNA benzeri bir konformasyon yada
A ve B DNA arası bir konformasyon
sağlar.
RNA-DNA çifti:
Sarmal ekseni ~15o
Küçük yiv (~ 9.5Å)
A DNA (11Å)
ve B DNA (7.4 Å)
![Page 58: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/58.jpg)
Bir DNA üçlü sarmal tipinde baz eşleşmesi
![Page 59: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/59.jpg)
Çift sirküler DNA’nın durgunlaşma ve süperbüklümleşmesi
![Page 60: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/60.jpg)
• Riboz var
• Tek iplikçik
• A ile U hidrojen
bağları
C ile G hidrojen
bağları
RNA
![Page 61: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/61.jpg)
Tek iplikçik nükleik asitlerin konformasyonu
Rasgele büklüm Yığınlaşmış baz yapı
(tek iplikli sarmal)
Yarı-tamamlayıcı
Bölgede firkete
Oluşumu (çift sarmal)
Yığınlaşmış baz yapı
![Page 62: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/62.jpg)
RNA çeşitleri
• Ökaryotik hücrelerin tümünde RNA’nın 4 ana
sınıfı mevcuttur:
1. rRNA
2. mRNA
3. tRNA
4. nRNA
• İlk üçü protein sentezine katılırken, küçük
nüklear RNA (nRNA)’lar ise mRNA’nın
kaynaştırılarak birleştirilmesi işlevine katılırlar.
![Page 63: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/63.jpg)
RNA bir RNA-polimeraz tarafından bir DNA kalıbından sentezlenir
RNA sentezinin Mekanizması
• RNA sentezi genellikle ATP yada GTP (ilk nükleotid) ile başlatılır
• RNA zincirleri 5’ den 3’ yönüne doğru sentezlenir
• Bazı transkriptlerin sonlandırılması Rho protein kullanılarak yapılır,
ki bu RNA ayrılmasını katalizleyen bir sonlandırma faktörüdür
A = T
U = A
A = T
U = A
RNA
RNA
Aktive olmuş
nükleotid
RNA-polimeraz
Pirofosfataz
U ç
![Page 64: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/64.jpg)
Ribozomal RNA (rRNA)
Ban et al., Science 289 (905-920), 2000
Büyük ribozomal RNA’nın ikincil yapısı
Büyük ribozom altbirimin üçüncül yapısı
![Page 65: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/65.jpg)
Transfer RNA yapıları
Antikodon kök
D kulp
TyC kulp
Değişken kulp
Antikodon kulp
t RNA’nın
ikincil yapısı t RNA’nın
üçüncül yapısı
![Page 66: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/66.jpg)
RNA bir katalizör gibi davranabilir
• mRNA oluşumunda nRNA’ların sağladığı katalitik etkinliğe ek olarak RNA’ya daha bir çok enzimatik işlevler de yüklenmiştir.
• Ribozimler, katalitik etkiye sahip RNA molekülleridir.
• Bunlar genellikle transesterifikasyon tepkimelerine katılırlar ve bunların çoğu RNA metabolizması ile ilgilidir.
• Ancak, kısa bir süre önce bir rRNA bileşeninin bir aminoakil esterini hidroliz ettiği ve dolayısıyla peptid bağı işlevinde merkezi rol oynadığı saptanmıştır.
![Page 67: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/67.jpg)
• Hücre bölünmesi sırasında her bir sarmal
yeni tamamlayıcı sarmalda nükleotid sırasını
belirleyici olarak hizmet eder.
• Bu çift sarmal DNA molekülünün birbirinin
aynısı olan iki kopyası ile sonuçlanır.
– Kopyalar kız hücrelere dağılırlar.
• Bu mekanizma üreyen bir hücreye genetik
bilginin aktarılmasında görev alır.
![Page 68: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/68.jpg)
Mutasyon Tipleri ve hızları
Tip Mekanizma Sıklık________
Genom kromozom Her hücre bölünmesinde 10-2
mutasyonu hatalı ayrılması
(örnek, aneuploidi)
Kromozom kromozom Her hücre bölünmesinde 6X10-4
mutasyonu yenidendüzenlenmesi
(örnek, translokasyon)
Gen baz çifti mutasyonu Her hücre bölünmesinde baz çifti
mutasyonu (nokta mutasyonu, başına10-10 yada jenerasyonda
ya da küçük deletion lokus başına 10-5 - 10-6
ya da insertion)
Mutasyon
![Page 69: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/69.jpg)
Baz çifti mutasyon Tipleri
CATGCACCTGTACCA
GTACGTGGACATGGT
CATCCACCTGTACCA
GTAGGTGGACATGGT
transition (T-A C-G) transversion (T-A G-C)
CATCACCTGTACCA
GTAGTGGACATGGT
deletion
CATGTCACCTGTACCA
GTACAGTGGACATGGT
insertion
Baz çifti substitüsyonları
transition: pirimidin pirimidin
transversion: pirimidin purin
CATTCACCTGTACCA
GTAAGTGGACATGGT
Normal diziliş
deletion ve insertionlar bir ya da
daha çok baz çiftini kapsayabilir
![Page 70: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/70.jpg)
Spontan mutasyonlar tautomer’lerce oluşturulabilir
DNA bazlarının tautomerik formları
Adenin
Sitozin
AMINO IMINO
![Page 71: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/71.jpg)
Guanin
Timin
KETO ENOL
DNA bazlarının tautomerik formları
![Page 72: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/72.jpg)
Ender imino tautomerik form
Sitozin tautomer ile oluşmuş Mutasyon
Sitozin
Sitozin
Guanin
Adenin
•Sitozin bir transition mutasyon sonucunda adenin ile fena eşleşir
Normal tautomerik form
Hidrojen
bağı
![Page 73: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/73.jpg)
Mutasyon Replikasyon ile sürdürülebilir
• C-G nin replikasyonu yavru sarmala her bir C-G ile verilebilir
• replikasyon sırasında tautomer oluşumu C fena eşleşme
ile sonlanabilir ve bir yavru sarmalın birinde A insertion
• Replikasyonun bir sonraki aşamasında C-G nin T-A ya transition
mutasyonu ile sonuçlanabilir ya da yeniden eşleşmesi ile sonlanır
C G C G ve C G
C G C A ve C G
A C T A
![Page 74: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/74.jpg)
Kimyasal mutagenler
Nitröz asit ile Deaminasyon
![Page 75: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/75.jpg)
Araya sokulan yada eklenen etkenler çift sarmalı
bozarlar
Çeşitli hidrofobik
moleküller aromatik
düzlem içerirler ve
Heterosiklik halka
DNA’nın baz çiftleri
arasına girebilir.
Bu moleküller
“intercalating etkenler”
olarak bilinir.
Araya sokulan etkenler
Güçlü kanser yapıcı
ayıraçlardır.
İntercalationdan
önce B-DNA
İntercalationdan
sonra B-DNA
İntercalation
Yapıcı etkenler
![Page 76: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/76.jpg)
Hidroksilamin ile Derivasyon
Quarterner bir azot oluşumu deoksiribozid bağı
destabilize eder ve baz deoksiribozdan ayrılır
Dimetil-sülfat ile alkilasyon depurinasyona neden olur
![Page 77: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/77.jpg)
Oksijen radikallerinin saldırısı
Baz Baz
Şeker yıkımlanması
(oksijen radikali)
![Page 78: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/78.jpg)
UV ışık ile timin dimer oluşumu
Siklobütan halka
![Page 79: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/79.jpg)
Kesip-çıkararak tamir (baz yada nükleotid)
ATGCUGCATTGATAG
TACGGCGTAACTATC
timin dimer
AT AG
TACGGCGTAACTATC
ATGCCGCATTGATAG
TACGGCGTAACTATC
ATGCCGCATTGATAG
TACGGCGTAACTATC
nükleaz
DNA polimeraz b
DNA ligaz
(~30 nucleotides)
ATGCUGCATTGA
TACGGCGTAACT
ATGC GCATTGA
TACGGCGTAACT
AT GCATTGA
TACGGCGTAACT
deaminasyon
ATGCCGCATTGA
TACGGCGTAACT
ATGCCGCATTGA
TACGGCGTAACT
urasil DNA glikozilaz
tamirci nükleazlar
DNA polimeraz b
DNA ligaz
Baz ayırarak tamir Nükleotid ayırarak tamir
![Page 80: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/80.jpg)
Sitozinin Deaminasyonu yeniden eşleşebilir
Genetik hastalıkların bir nedeni olarak tesbit edilen tek başına baz
değişikliklerinin % 30dan fazlası 5’-mCG-3’ bölgelerinde görülebilir
5-metilsitozinin Deaminasyonu yeniden eşleşmez
![Page 81: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/81.jpg)
DNA replikasyon ya da tamirinde Defektler
• Xeroderma pigmentosum
• Ataxia telangiectasia
• Fanconi anemia
• Bloom syndrome
• Cockayne syndrome
DNA tamir etkinliği
Ya
şa
m s
üre
si
1
10
100 insan
deve
sığır
hamster rat fare shrew
Çeşitli memeli türlerinden
fibroblast hücrelerinde DNA
tamir etkinliği ile organizmanın
yaşam süresi arasındaki ilişki
![Page 82: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/82.jpg)
tümü kromozom ve gen (baz çifti) mutasyonlarının yüksek frekansı ile
birliktedir; çoğu da kansere bilhassa lösemiye yatkınlıla birliktedir
• Xeroderma pigmentosum
• nükleotid ayırma şeklinde tamiri kapsayan mutasyonlarla
oluşur
• güneş ışığının etkinliğinde 2000 kat artışla birliktedir
deri kanser ve melanoma gibi kanser tipleriyle birlikte
• Ataxia telangiectasia
•DNA yıkımı ctesbit edilen genlerle oluşur
• X-ışınlarıyla risk artar
• beyin kanserlerinde artışla birlikte
• Fanconi anemia
• X-ışınlarıyla risk artar
• güneş ışığına duyarlılık
• Bloom syndrome
• DNA helikaz gende mutasyonlarla oluşur
• X-ışınlarıyla risk artar
• güneş ışığına duyarlılık
• Cockayne syndrome
• transkripsiyon-bağlı DNA tamiri cnde bir defekt ile oluşur
•güneş ışığına duyarlılık
• Werner’s syndrome
• DNA helikaz gende mutasyonlarla oluşur
• erken yaşlanma
DNA replikasyonu ya da tamirinde defektler
![Page 83: V. NÜKLEİK ASİTLERacikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1004/mod_resource...Tanım-Yapı Fonksiyon •Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022041018/5ecc46ec7831c7695a2e6641/html5/thumbnails/83.jpg)
Teşekkürler
Sabrınız için……