Download - Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2
Van robins tot très grands nobles
De sociale klim van het
geslacht de Richardot
in de Zuidelijke Nederlanden
(1540-1701)
Installatie in de Zuidelijke Nederlanden (1540-1701)
• Professioneel: van “noblesse de robe” tot “noblesse d’épée” (Opleiding en carrière)
• Familiaal: van Schetz tot de Bournonville (Huwelijksstrategieën en alliantievorming)
• Territoriaal: van heren van Barly tot prinsen van Steenhuize (Uitbouw en instandhouding van het familiaal vermogen)
Bronnen
• Professioneel: biografieën / legerpatenten / al of niet uitgegeven briefwisseling (Granvelle, Lipsius, Rubens …)
• Familiaal: theoretische literatuur m.b.t. huwelijksstrategieën / huwelijkscontracten / adelsverheffingen / genealogïeën van aangetrouwde geslachten
• Territoriaal: theoretische literatuur m.b.t. vermogens-doorstroming / koopcontracten / testamenten + codicils / plaatselijke geschiedenissen
Bourgondische wortels
Franche - Comté
Besançon
ArtesiëArras
BrusselMechelen
CambraiEchternach
Antwerpen
François Richardot
Jean Grusset dict Richardot
Champlitte
• Afkomstig uit Champagne• Gevestigd te Morey
(1440): kasteelheer-kapitein + schatbewaarder en ontvanger
• Berthold Richardot x Marguerite Lullier (1502): 8 kinderen
François Richardot (1507-1574)
• ° Morey (1507): Berthold Richardot x Marguerite Lullier
• Augustijn maar na studies theologie aan de Sorbonne geseculariseerd (1529)
• Aalmoezenier van de hertogen van Este te Ferrara (1537)
• Kanunnik en provoost van het kapittel te Champlitte (1545)
François Richardot (1507-1574)
• ° Morey (1507): Berthold Richardot x Marguerite Lullier
• Augustijn maar na studies theologie aan de Sorbonne geseculariseerd (1529)
• Aalmoezenier van de hertogen van Este te Ferrara (1537)
• Kanunnik en provoost van het kapittel te Champlitte (1545)
• Door Antoine Perrenot de Granvelle ontboden in Besançon (1546)– Predikte tegen Reformatie– Kanunnik van het kapittel– Leerstoel theologie aan
Collège Granvelle (1548)
• Suffragaanbisschop te Arras onder Granvelle (1556)
• Bisschop van Arras (1561)• Stichter van universiteit
van Douai (1562)• Nam deel aan Concilie
van Trente (1563)
• ° Champlitte (1540): Marguerite Richardot x Guillaume Grusset
• Collège Granvelle te Besançon (1552)
• Studeerde rechten te Leuven en Italië (1560)
• Advocaat te Arras (1566)• Politieke carrière onder
auspiciën van achtereenvolgens Granvelle, Alexander Farnese en de aartshertogen (1568-1609)
Jean Grusset dict Richardot(1540-1609)
• ° Champlitte (1540): Marguerite Richardot x Guillaume Grusset
• Collège Granvelle te Besançon (1552)
• Studeerde rechten te Leuven en Italië (1560)
• Advocaat te Arras (1566)• Politieke carrière onder
auspiciën van achtereenvolgens Granvelle, Alexander Farnese en de aartshertogen (1568-1609)
Jean Grusset dict Richardot(1540-1609)
• Raadsheer in Grote Raad van Mechelen (1568)
• Rekestmeester in de Geheime Raad onder Requesens (1575)
• Raadsheer in de Geheime Raad naast aartshertog Matthias (1577)
• Voorzitter van de Raad van Artesië (1581)
• Raadsheer in de Raad van State (1583) onder Farnese
• Chef-president van de Geheime Raad onder de aartshertogen (1597-1609)
Stamboom Richardot-Grusset
1660-1701Claude IIX 1694Marie-Françoisede Bournonville=
1661Jeanne-Albertine=
1663-1691 (?)François-Alexandre=
1663Naamloos=
1664 - ?Eugène-Albert-Joseph=
1667 - ?Jeanne-Anne=
1613-1641Albert=
1615-1634Ambroise=
1617-1670Claude IX 1651Thérèse de Merode(1631-1668)=
1619-1680AlexandreX 1659Claire-Eugénied’Ursel(1633-1701)
1621- 1697 (?)Jeanne-FrançoiseX (voor 1639)François-Gabrielde Rodoan=
1569-1620FrançoiseX 1587Conrard Schetz1553 – 1632
1570-1614Jean+
1571Marie=
1572 - ?MargueriteX 1589Etienne Fauche de Dompré
1574-1600François=
1575-1628Pierre+
1577 - ?Marie+
15 78Arnould=
1579-1640GuillaumeX 1610Anne de Rye1595 - 1637
1580-1606Antoine=
1582-1657JeanneX 1602Antoine Poupetde la Baulme(+ 1605)
1585-1600Charles=
Jean Richardot(1540-1609)
Anne Courcol de Baillencourt(1546-1595)X 1568
X: gehuwd met :nakomelingen gekend= sterft als kind of kinderloos+ religieus
Opleiding en netwerkvorming
Justus Lipsius
Pieter-Paul RubensPhilips Rubens
Jean Richardot jr.
Guillaume Richardot
Antoine Richardot
Opleiding en netwerkvorming
Carrière: “noblesse de robe”
• Prior van Morteau (1586)• Rekestmeester in de Geheime
Raad (1595)• Eerste gezant van de
aartshertogen bij de paus te Rome (1600)
• Bisschop van Arras (1603)• Aartsbisschop van Cambrai
(1609)
• Buitengewoon (later gewoon) kommies in de raad van Financiën (1580)
• Superintendant van Vlaanderen (1591)
• Ambassadeur van de aartshertogen aan het Britse hof (1605)
• Amman van de stad Antwerpen (1609)
Jean Richardot jr.(1570 – 1614)
Conrard Schetz (d’Ursel) (1553 –1632)
• Subprior van Saint-Vaast te Arras (1606)
• Abt van Sankt-Willebrord te Echternach (1607)
Pierre Richardot (1575 –1628)
• Kapitein bij de lichte cavalerie
• + Keulen (1606)
• Kapitein bij de cavalerie
• + duel (1641)
Carrière: “noblesse d’épée” (1)
• Proost van Saint-Amé en kanselier van de universteit te Douai (1609)
• Aanwezig op beleg van Wezel en Breda (1625)• Commissaris van de Wets-vernieuwing in
Vlaanderen (1638)
• Luitenant bij de zware cavalerie
• + Nieuwpoort (1600)
François Richardot (1574 –1600)
Antoine Richardot(1580 – 1606)
Guillaume Richardot(1579 – 1640)
Albert Richardot(1613 – 1641)
• Kapitein van een compagnie Waalse infanteristen
• + duel (1634)
Ambroise Richardot( 1615 – 1634)
• Sergeant-generaal en kampmeester bij de Waalse infanterie
• Sergeant-majoor en ritmeester bij de cavalerie
Carrière: “noblesse d’épée” (2)
• Sergeant-generaal en ritmeester van een tercio dragonders of kolveniers te paard
• Inspecteur-generaal bij de Spaanse cavalerie
• Kamerling van landvoogd Maximiliaan-Emmanuel van Beieren
Claude I Richardot(1617 – 1670)
Alexandre Richardot(1619 – 1680)
Claude II Richardot(1660 – 1701)
Huwelijksstrategie (1) : strategisch eisenpakket
• Gelijkheidsstrategie– ‘Soort zoekt soort’: partner van hetzelfde niveau
– Kloof ts. (oer)adel en geadelden nooit overbrugd
– Selectie a.h.v. titel: baron-barones, graaf-gravin, enz.
– Doel: stabilisatie van macht (sociaal immobilisme)• Dynamische strategie
– Extreem: kloof ts. (oer)adel en geadelden overbrugd– Minder drastisch: twee hiërarchisch verschillend geplaatste
partners binnen (oer)adel, bv. barones-hertog, prins-gravinDoel: aansluiting tot hogere adellijke kring (opwaartse mobiliteit)
– Huwelijk met ‘erfdochters’ = financieel zeer aantrekkelijk (vermogensvergroting)
• Strategie adel-burgerij– Enige strategie waarbij men zich buiten eigen stand begaf
– kapitaalkrachtige burgerij + verarmde adel (geld + macht) = complementair
Huwelijksstrategie (2): grafiek I
*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog
*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog
012
3456
78
1568
1582
1587
1589
1590
1601
1602
1610
1623
1639
1651
1657
1659
1672
1694
Ade
llij
ke t
itul
atuu
r *
Richardot 1 Richardot 2
ridder1
(baron)
graaf
(prins) prins
ridder2
Huwelijksstrategie (2): grafiek II
*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog
*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog
0123456789
1568
1582
1587
1589
1590
1601
1602
1610
1623
1639
1651
1657
1659
1672
1694
Ade
llij
ke t
itul
atuu
r *
Richardot 1 Huwelijksstrategie 1Richardot 2 Huwelijksstrategie 2
Schetz (d’Ursel)
de Baillencourt Fauche de Dompré
de la Baulmede Rye de Merode
d’Ursel
de Bournonville
de Rodoan
Titulatuur Richardot vs. d’Ursel
*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog
*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog
Huwelijk Richardot – de Rye
• Brengt al zijn vaderlijke bezittingen in
• Weduwgift: 3.000 fl./jaar + vruchtgebruik van 1 van de huizen
• “joyaulx nuptiaulx”
• Bruidsschat: 20.000 fl.
• Ziet af van aanspraken op nalatenschap de Rye
Jean Richardot jr
Jeanne Richardot
Etienne Fauche de Dompré
Ferdinand de Rye
Christophe de Rye
Leonor Chabot
François de Rye
Claude de Rye
Jeanne de Rye
Louise de Rye
Jeanne de Bouvans
12 september 1610Bernard de Montgaillard
Villersexel
AanbevelingenAartshertog Albrecht
Huwelijkscontract (Villersexel, 26 september 1610)
Bezitsnetwerk: kaart 1
Barly Boiry Ste Rectrude
Lewarde
Lembeek
Petegem
Dottenijs-Lassus
Asper-ZingemLaken
SainsEnim
GalmaardenAubers
Langemark
Lendelede
AlveringemSteenkerke
SteenhuizeAvelgem
Tielt-ten-hove
1609
baronnie
Jeanne Richardot
Françoise Richardot
*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie
*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie
Bezitsnetwerk: kaart 2
Barly Boiry Ste Rectrude
Lewarde
Steenhuize LembeekDottenijs-LassusAvelgem
Galmaarden
Laken
SainsEnim
Aubers
Langemark
Lendelede
Tielt-ten-hove
1609 - 1701
Aarsele
HerzeleBouchem
Beaulieu
graafschap
prinsdom
*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie
*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie
Stadswoningen
(1587-1604)
(1604-1687)
Woning te Arras (rue de St. Jean)
2 woningen te Mechelen (achter Hanswijkkerk)
(1568/1586)
(1569/1573-ca. 1580)
Hôtel de la Faille (Gasthuysstrate/Markiesstraat)
Hôtel de Champagney (Twaalf-Apostelenstraat)
Jean Grusset dict Richardot
Maisons de plaisance (1)
Hof van plaisantie te Lembeek Jean Grusset dict Richardot
Guillaume Richardot
(1591-ca. 1625)
(1618-1701)
Baljuwshuis te Galmaarden
(ca. 1632-1701)
Hof te Droetbeke (Laken)
Maisons de plaisance (2)
Scheldeburcht te Avelgem
Jeanne Richardot
(1605-1701)
Hof van plaisantie te Steenhuize
(1628-1701)
• Richting van de vermogensdoorstroming
• Hoeveelheid van de vermogensdoorstroming
– Lineair doorstroming (zonen en dochters)
– Lateraal (broers, zussen, neven en nichten)
– Unigenituur
– Gelijke verdeling
• Primogenituur (extreem: oudste zoon volledige erfenis)
• Compromis (immobiliën/roerend goed, 2/3-1/3)
• Voordeel: bijeenhouden familiaal patrimonium
• Nadeel: slechts 1 familitak overleven (afgunst/jaloezie)
• Variaties: dochters bij vererving uitgesloten
• Voordeel: meerdere familietakken overleven (solidariteit)
• Nadeel: verbrokkeling familiaal patrimonium
Vermogensdoorstroming (1)
Barly, Boiry
AubersSteenhuize, Avelgem, Galmaarden-Dottenijs, Lembeek, Tielt-ten-hove, Berchem, Beaulieu, …
1660-1701Claude IIX 1694Marie-Françoisede Bournonville=
1661Jeanne-Albertine=
1663-1691 (?)François-Alexandre=
1663Naamloos=
1664 - ?Eugène-Albert-Joseph=
1667 - ?Jeanne-Anne=
heervan
Dottignies
baronvan
Lembeek
(+ 800.000 fl)Jean Richardot
(1540-1609)Anne Courcol de Baillencourt
(1546-1595)X 1568
Vermogensdoorstroming (2)
Tielt-ten-hove, Aubers,Lendelede, Langemarkgrote huis te Brussel Barly, Boiry,
Lewarde, Sains, Enim
Galmaarden-Dottenijs,Lassus, Lembeek, Laken, kleinere huizen te Brussel
80.000 flgronden te Laken
1585-1600Charles=
1570-1614Jean+
1574-1600François=
1579-1640GuillaumeX 1610Anne de Rye1595 - 1637
1580-1606Antoine=
1575-1628Pierre+
1569-1620FrançoiseX 1587Conrard Schetz1553 – 1632
1571Marie=
1572 - ?MargueriteX 1589Etienne Fauche de Dompré
1577 - ?Marie+
1578Arnould=
1582-1657JeanneX 1602Antoine Poupetde la Baulme(+ 1605)
1613-1641Albert=
1615-1634Ambroise=
1617-1670Claude IX 1651Thérèse de Merode(1631-1668)=
1619-1680AlexandreX 1659Claire-Eugénied’Ursel(1633-1701)
1621- 1697 (?)Jeanne-FrançoiseX (voor 1639)François-Gabrielde Rodoan=
1617-1670Claude IX 1651Thérèse de Merode(1631-1668)=
heervan
Dottignies
baronvan
Lembeek
(+ 800.000 fl)Jean Richardot
(1540-1609)Anne Courcol de Baillencourt
(1546-1595)X 1568
Vermogensdoorstroming (3)
Tielt-ten-hove, Aubers,Lendelede, Langemarkgrote huis te Brussel Barly, Boiry,
Lewarde, Sains, Enim
Galmaarden-Dottenijs,Lassus, Lembeek, Laken, kleinere huizen te Brussel
80.000 flgronden te Laken
Barly, BoiryAubersSteenhuize, Avelgem, Galmaarden-Dottenijs,
Lembeek, Tielt-ten-hove, Berchem, Beaulieu, …
1660-1701Claude IIX 1694Marie-Françoisede Bournonville=
1661Jeanne-Albertine=
1663-1691 (?)François-Alexandre=
1663Naamloos=
1664 - ?Eugène-Albert-Joseph=
1667 - ?Jeanne-Anne=+ Gronden te
Laken, Kerkhove, Rekkem
(- 344.000 fl)
Galmaarden-DottenijsLassus, Lembeek,Lendelede, Langemark,Tielt-ten-hovehuizen te Brussel
Aubers, Barly, Boiry, Lewarde, Sains, Enim
+ 36.000 fl + 36.000 flSteenkerke,Alveringem
+ Steenhuize, Avelgem, Ter Muncken(Waarmaarde, Otegem, Bossuit, Outrijve, Heestert, St-Denijs)
Barly, Boiry, Lewarde,Sains, Enim, Aubers,Laken, huis te Brussel
1613-1641Albert=
1615-1634Ambroise=
1619-1680AlexandreX 1659Claire-Eugénied’Ursel(1633-1701)
1621- 1697 (?)Jeanne-FrançoiseX (voor 1639)François-Gabrielde Rodoan=
+ Steenhuize, Heestert, Berchem
+ Avelgem, Ter Muncken (Waarmaarde, Otegem, Bossuit, …), Beaulieu
1585-1600Charles=
1570-1614Jean+
1574-1600François=
1579-1640GuillaumeX 1610Anne de Rye1595 - 1637
1580-1606Antoine=
1575-1628Pierre+
1569-1620FrançoiseX 1587Conrard Schetz1553 – 1632
1571Marie=
1572 - ?MargueriteX 1589Etienne Fauche de Dompré
1577 - ?Marie+
15 78Arnould=
1582-1657JeanneX 1602Antoine Poupetde la Baulme(+ 1605)
Lembeek, Dottenijs, LassusAsper, Zingem, Petegem,Tielt-ten-hove, Galmaarden,Lendelede, Langemark + 40.000 fl
Van robins tot très grands nobles
De sociale klim van het
geslacht de Richardot
in de Zuidelijke Nederlanden
(1540-1701)
EINDE