Download - Verkefni sveitarfélaga á sviði byggðaþróunar
Samband íslenskra sveitarfélaga
VERKEFNI SVEITARFÉLAGA Á SVIÐI BYGGÐAÞRÓUNAR
Fundur í samningahópi um byggða- og sveitarstjórnarmál 28. janúar 2010
Anna G. Björnsdóttir
sviðsstjóri
Samband ís lenskra svei tar fé laga
SAMFÉLAGSLEGT HLUTVERK SVEITARFÉLAGA
7. gr. sveitarstjórnarlagaSkylt er sveitarfélögum að annast þau verkefni sem þeim eru falin í lögum.Sveitarfélög skulu vinna að sameiginlegum velferðarmálum íbúanna eftir því sem fært þykir á hverjum tíma.Sveitarfélög geta tekið að sér hvert það verkefni sem varðar íbúa þeirra, enda sé það ekki falið öðrum til úrlausnar að lögum.
SVEITARFÉLÖG BERA ÁBYRGÐ Á VERKEFNUM SEM ERU UNDIRSTAÐA FYRIR ÞRÓUN BYGGÐA
• Rekstur grunnskóla, leikskóla og tónlistarskóla• Félagsþjónusta• Menningar-; íþrótta- og tómstundamál• Skipulags og byggingarmál• Uppbygging og rekstur tæknilegra innviða• Jöfnunarsjóður sveitarfélaga er stærsti
byggðasjóðurinn
AÐKOMA SVEITARFÉLAGA AÐ BYGGÐAMÁLUM SKV. LÖGUM
Sveitarfélög eru umsagnaraðilar um stefnumótun ríkisins í byggðamálum, sbr. 7. gr. laga um byggðastofnun:
“Iðnaðarráðherra leggur fyrir Alþingi tillögu til þingsályktunar um stefnumótandi byggðaáætlun fyrir fjögurra ára tímabil. Áætlunin skal lýsa markmiðum og stefnu ríkisstjórnarinnar í byggðamálum, áætlunum um aðgerðir og tengsl byggðastefnu við almenna stefnu í efnahags- og atvinnumálum og áætlunum á sviði opinberrar þjónustu í landinu.Í byggðaáætlun skal gerð grein fyrir ástandi og horfum í þróun byggðar í landinu.Iðnaðarráðherra skal vinna að byggðaáætlun í samvinnu við Byggðastofnun. Við gerð byggðaáætlunar hafi iðnaðarráðherra samráð við önnur ráðuneyti, sveitarfélög og aðra aðila eftir þörfum.Byggðaáætlun skal endurskoða á tveggja ára fresti.”
AÐGERÐIR SAMBANDSINS OG LANDSHLUTASAMTAKA SVEITARFÉLAGA Í BYGGÐAMÁLUM
• Ályktanir og sérstefnumótun um byggðamál.• Stjórn sambandsins hefur falið byggðahópi sambandins
að móta tillögur um nýtt stjórnskipulag byggðamála sem feli í sér að sveitarfélög hafi meira fjárhagslegt og efnislegt
forræði og ábyrgð á atvinnu- og byggðaþróun á svæðum sem hafa sameiginlegra hagsmuna að gæta í atvinnu- og efnahagslegu tilliti,
samhæfingu og skilvirkni í opinberri áætlanagerð og byggðaaðgerðum,
að sveitarfélög taki þátt í mótun byggðastefnu með ríkinu á jafnræðisgrundvelli,
að sú stefnan sé heildstæð og þverfagleg fyrir allt landið og byggð á vönduðum grunni.
BRUSSELSKRIFSTOFA SAMBANDSINS
• Sinnir almennri hagsmunagæslu fyrir sveitarfélög gagnvart stefnumótun og löggjöf ESB og almennri upplýsingamiðlun
• Hlutverk skrifstofunnar hefur verið útvíkkað þannig að hún á einnig að aðstoða einstök sveitarfélög og sérstaklega landshlutasamtök sveitarfélaga við að nýta sér tækifæri í evrópskum áætlunum
• Fyrirhugað að byrja á Vesturlandi og kortleggja þarfir, áhuga og verkefnatækifæri
ÁLYKTANIR SAMBANDSINS UM AÐ SAMA RÁÐUNEYTI FARI MEÐ SVEITARSTJÓRNARMÁL OG BYGGÐAMÁL
Úr samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar:
“Nýtt ráðuneyti sveitastjórna, samgöngu og byggðaþróunar fær til viðbótar við fyrri verkefni aukið vægi varðandi eflingu sveitarstjórnarstigsins, sem tengist m.a. tilfærslu verkefna frá ríki til sveitarfélaga, auk stefnumótunar á sviði byggðaþróunar.”
SÓKNARÁÆTLUNARVERKEFNI RÍKISSTJÓRNARINNAR
• Gengur í sömu átt og ályktanir sambandsins í byggðamálum en eftir stendur að tryggja formlega stöðu og hlutverk sveitarfélaga í byggðamálum
• Mynda þarf starfhæf byggðaáætlunarsvæði og hvata til þess að sveitarfélög starfi saman að framþróun svæðis þvert á sveitarfélagamörk
• Of flókið stjórnskipulag byggðamála í dag• Tryggja þarf að allar þær einingar sem koma að
byggðamálum á hverju svæði vinni saman að sameiginlegum markmiðum
DÖNSK ÚTTEKT Á ÞVÍ HVAÐA ÞÆTTIR HAFA ÁHRIF Á AÐ ÁRANGUR SVÆÐA
Grundvallaratriði að allir sem hlut eiga að máli innan svæðis nái saman um sameiginleg markmið og samhæfðar aðgerðir sem beinast í sömu átt. Skiptir meira máli en fjármagn.
Aðrar helstu skýringar á mismunandi árangri svæða:
breytingar á menntunarstigi vinnukrafts fjöldi frumkvöðla nýsköpun í starfandi fyrirtækjum Úttektin sýndi að árangur eykst ef sköpuð eru betri
skilyrði fyrir þessa þætti.
STJÓRNSKIPULAG ÍSLENSKRA BYGGÐA- OG ATVINNUÞRÓUNARMÁLA
Iðnaðarráðuneyti
-byggðamál-ferðamál-orkumál
Byggða-stofnun
Nýsköpunar-
miðstöð Íslands
Starfsstöðvar á 7 stöðum
8 atvinnu-þróunarfélö
g (Ekki á
Reykjavíkursvæðinu)
Vaxtasamningar á 7 svæðum
(ekki á Suðurnesjum og í Reykjavík)
Hugmyndir um flutning þróunarsviðs Bygðastofnunar
Vinnu-markaðsráð
Landshluta-samtök sveitarfél
aga
Sveitarfélög
Vinnumála-
stofnun
Samgöngu- og
sveitar- stjórnarráðu neyti
Félagsmálaráðun
eyti
7 markaðs-stofur
Ferða-
mála-stofa
FRAMTÍÐARSKIPAN BYGGÐAMÁLA
• Landshlutasamtök sveitarfélaga fái skilgreint hlutverk í byggðamálum?
sbr. tillögur starfshóps samgönguráðuneytisins um starfsemi landshlutasamtaka sveitarfélaga og svæðisbundna samvinnu sveitarfélaga frá því í júli 2009
sbr. finnsku svæðisráðin
• Þörf á að skoða hugsanlega stækkun umdæma þeirra eða samvinnu til að gera þau hæfari til að fást við áætlunargerð og byggðaþróunarverkefni og
• sameiningu allra þeirra eininga sem eru að fást við byggðamál á svæðunum
• Höfuðborgarsvæðið og Suðurnes eitt svæði í sóknaráætlunarverkefninu
• Vinna að aðildarumsókn býður upp á tækifæri til umbóta
STJÓRNSKIPULAG BYGGÐA- OG ATVINNUÞRÓUNARMÁLA Í FINNLANDI
• Svæðisráð (Landskapsförbund/Regional Councils)• Sveitarfélög kjósa fulltrúa í stjórn þeirra• Lögbundið hlutverk: Atvinnu- og byggðaþróun Svæðisáætlanagerð Þátttaka í alþjóðlegu samstarfi, þ. á m. Evrópskum
byggðamálum.• Svæðisráðunum er skylt að vinna saman, ef verkefni kalla á
stærri svæði, á samstarfssvæðum (m.a. eftir NUTS-svæðum) • Samstarfshópur innan svæða með þátttöku aðila
vinnumarkaðarins, ftr. ríkisins, félagasamtaka og íbúa. Hefur samhæfingarhlutverk og tekur þátt í undirbúningi áætlana.
MEIRA UM ÞÁTTTÖKU SVÆÐISRÁÐANNA Í EVRÓPUMÁLUM
• Gera tillögur til vinnumarkaðs- og atvinnulífsráðuneytis um svæðisáætlanir vegna umsókna um styrki úr evrópskum byggða- og uppbyggingarsjóðum.
• Tilnefna fulltrúa til setu í Héraðanefnd ESB (CoR) og á sveitarstjórnarþing Evrópuráðsins.
• Reka Brusselskrifstofur til að aðstoða aðila á sínu svæði við að nýta sér sóknarfæri í evrópsku samstarfi
• Taka þátt í hagsmunasamtökum evrópskra héraða, s.s. CPMR (The Conference of Peripherial Maritime Regions of Europe)
AÐ AUKI MISMUNANDI VALKVÆÐ VERKEFNI
Markaðssetning atvinnulífs og ferðaþjónustu
Menningarstarfsemi
Rannsóknarstarfsemi o.fl.
NÁNAR UM ÁÆTLUNARGERÐ SVÆÐISRÁÐA
• Svæðisyfirlit skv. skipulags- og byggingarlögum• Svæðisáætlun með markmiðum um þróun
svæðisins næstu árin• Framkvæmdaáætlun til eins árs fyrir
svæðisáætlunina• Tillögur um ESB-byggðaáætlanir
(strukturfondsprogram)
På regionnivå svarar landskapsförbundet för utvecklingen av landskapet. Landskapsförbundet har tre huvudplaner. Den första är landskapsöversikten, där de långsiktiga utvecklingsmålen för landskapet presenteras. Landskapsöversikten utgör grunden för andra planer som gäller regionen. Genom landskapsplanen skapas strukturella och områdesmässiga förutsättningar för att målen ska kunna nås och genom landskapsprogrammet genomförs centrala utvecklingsåtgärder på medellång sikt. Landskapsförbundet svarar för utarbetandet av landskapsprogrammet. Dessutom bereder landskapsförbundet årligen en genomförandeplan för landskapsprogrammet i samarbete med statliga myndigheter, kommuner och övriga som deltar i finansieringen av landskapsprogrammet.
Genomförandeplanen innehåller prioriterade förslag till viktiga projekt och utvecklingsåtgärder för genomförande av landskapsprogrammet och särskilda program samt en uppskattning av programfinansieringen under de två följande åren. Med hjälp av genomförandeplanen kan ministerierna fördela medel efter regionernas behov, och sektorpolitiken och regionutvecklingen kan därmed förenhetligas och delvis slås ihop.
Enligt lagen kan man dessutom utarbeta tidsbegränsade särskilda program som samordnas med landskapsprogrammen. Sådana program är för tillfället regioncentraprogrammet, det landsbygdspolitiska helhetsprogrammet, kunskapscentraprogrammet och skärgårdsprogrammet.
SÉRSTÖK STUÐNINGSSVÆÐI
• Ríkisstjórnin getur gert minnst þróuðu svæðin að stuðningssvæðum I eða II eftir því hvernig þau eru á vegi stödd
• Hún getur einnig lýst því yfir að svæði sem verða fyrir skyndilegu eða óvæntu áfalli í atvinnumálum verði skilgreind sem sérstök stuðningssvæði
NÝ FINNSK LÖG GÆTU ORÐIÐ FYRIRMYND
• Lag om utveckling av regionerna, 1651/2009, tóku gildi 29.12.2009
• sjá einnig lög um breytingu á “strukturfondslagen” 1401/2006, 1653/2009
• og fl. tengd lög sem tóku gildi á sama tíma
http://www.finlex.fi/sv/laki/kokoelma/2009/20090198.pdf
STJÓRNSKIPULAG ATVINNU- OG BYGGÐAMÁLA Í DANMÖRKU EFTIR STJÓRNKERFISBREYTINGARNAR.
Nýju svæðin fimm (regioner) móta framtíðarsýn fyrir svæðið (svæðisáætlanir/regionale udviklingsplaner, ekki skipulagsáætlanir) um:
• þróun þéttbýlis, dreifbýlis og jaðarsvæða• umhverfismál, náttúruvernd og
afþreyingarmöguleika• þróun atvinnulífs og ferðamála• framboð á atvinnutækifærum• mennta- og menningarmál
SVEITARFÉLAGARÁÐ Á SVÆÐUNUM(KOMMUNEKONTAKTRÅD)
• Borgarstjórar og kjörnir ftr. í sveitarstjórnum á svæðinu eiga sæti í því, svo og formaður svæðisstjórnarinnar sem stýrir ráðinu.
• Aðalverkefni ráðanna er að gæta hagsmuna sveitarfélaga vegna svæðisáætlana
FJÁRMÖGNUN VERKEFNA SVÆÐISÁÆTLANA
• 75% fjármögnun frá ríkinu• 25% frá sveitarfélögum (DKR 100-200 pr. Íbúa)
ATVINNUÞRÓUNARSTEFNA (REGIONAL ERHVERVSUDVIKLINGSSTRATEGI)
• Svæðisþróunarráð (Regionale vækstfora) móta atvinnuþróunarstefnu, 1-2 ráð á hverju svæði
• Aðild að ráðunum eiga sveitarfélög, ftr. svæðisstjórnarinnar, atvinnulífs, aðilar vinnumarkaðarins og þekkingarstofnanir, samtals 20 fulltrúar.
• Tengsl við svæðisáætlanir• Fjármögnun aðgerða úr uppbyggingar- og
byggðasjóðum ESB og af fjárveitingum svæðisstjórna til atvinnuþróunar
NÝ FINNSK LÖG UM SVÆÐAÞRÓUN
5 §
Ansvar för regionutvecklingen
Kommunerna och staten ansvarar för regionutvecklingen
enligt vad som föreskrivs i
denna lag.
För skötseln av regionutvecklingsuppgifterna
i landskapen svarar landskapsförbundet
i egenskap av regionutvecklingsmyndighet.
Landskapsförbunden är samkommuner, som
regionens kommuner ska vara medlemmar i.
FINNSK LÖG UM SVÆÐAÞRÓUN
6 §
Planering av regionutvecklingen
För regionutvecklingen i ett landskap utarbetar
landskapsförbundet en landskapsöversikt
som avses i 25 § i markanvändnings- och
bygglagen (132/1999) och ett landskapsprogram
som anger målen för landskapets utveckling
inom de närmaste åren. För utvecklingen
av landskapet utarbetas dessutom Europeiska
gemenskapens regionala strukturfondsprogram.
Statsrådet beslutar om de rikstäckande målen för regionutvecklingen.
För preciseringen
och uppnåendet av målen kan särskilda program
och principbeslut utarbetas. De ministerier
som är centrala med avseende på regionutvecklingen
definierar för sina respektive
förvaltningsområden målen och åtgärderna
för regionutvecklingen som en del av planeringen
av förvaltningsområdets verksamhet.
Genomförandet av de planer och program
som avses i 1 och 2 mom. kan finansieras
inom ramen för statsbudgeten.
11 §
Landskapsförbundens samarbetsområden
För att organisera landskapsförbundens
samarbete indelas landet i landskapsförbundens
samarbetsområden så som föreskrivs i
denna lag. Ett landskapsförbund kan med
tanke på skötseln av de uppgifter som avses i
12 § höra endast till ett samarbetsområde.
Landskapsförbundens samarbetsområden
ska bilda funktionellt och ekonomiskt ändamålsenliga
helheter med tanke på skötseln av
de uppgifter som samarbetet gäller. Indelningen
i samarbetsområden ska beaktas vid
inrättandet av verksamhetsområden för sådana
närings-, trafik- och miljöcentraler där
alla de uppgifter som ingår i centralernas
verksamhetsområde sköts.
27 §EUROPEISKA GEMENSKAPENS STRUKTURFONDSPROGRAM
Landskapsförbunden svarar för utarbetandet
av förslag som gäller de regionala strukturfondsprogram
som ska finansieras genom
Europeiska gemenskapens strukturfonder.
Programförslagen upptar sådana frågor som
förutsetts i Europeiska gemenskapens lagstiftning
om strukturfonderna. Förslagen ska
utarbetas i samverkan med de statliga myndigheterna
samt kommunerna och med de
andra offentligrättsliga och privaträttsliga juridiska
personer som deltar i genomförandet
av programmen.
Arbets- och näringsministeriet ska i samverkan
med övriga ministerier och landskapsförbunden
samt med andra sammanslutningar
som deltar i genomförandet av programmen,
utgående från de förslag som avses i 1 mom.,
utarbeta programförslag som föreläggs stats-
rådet. Statsrådet beslutar om föreläggandet av
programförslag för Europeiska gemenskapernas
kommission för godkännande. På programförslagen
tilllämpas i övrigt Europeiska
gemenskapens lagstiftning.
FINNSK SKIPULAGS OG BYGGINGARLÖG
4 kap.Planering på landskapsnivå25 §Uppgifterna för planeringenpå landskapsnivåPlaneringen på landskapsnivå omfattar enlandskapsöversikt, en landskapsplan somstyr annan områdesplanering och ett regionaltutvecklingsprogram. Bestämmelser omregionala utvecklingsprogram utfärdas särkilt.Vid planeringen på landskapsnivå beaktasde riksomfattande målen som samordnasmed landskapets mål och de lokala målenför områdesanvändningen.I landskapsöversikten anges den utvecklingsom eftersträvas i landskapet.I landskapsplanen anges principerna förområdesanvändningen och samhällsstrukturenoch anges områden som är nödvändigamed tanke på landskapets utveckling. Områdesreserveringaranges endast i den månoch med den noggrannhet som behövs medtanke på de riksomfattande målen eller landskapetsmål för områdesanvändningen ellerför att samordna områdesanvändningen iflera kommuner än en.
KYNNING Á VINNU STARFSHÓPS SAMGÖNGURÁÐUNNEYTISINS UM STARFSEMI LANDSHLUTASAMTAKA SVEITARFÉLAGA OG SVÆÐISBUNDNA SAMVINNU SVEITARFÉLAGA . HÓLMFRÍÐUR SVEINSDÓTTIR FORMAÐUR HÓPSINS.
Samkvæmt skipunarbréfi er hópnum “sérstaklega ætlað að skoða hvort tilefni er til að tengja betur svæðisbundið samstarf sveitarfélaga og stefnu/aðgerðum stjórnvalda í byggðamálum, þannig að fjármunir sem renna til þessara verkefna nýtist svæðasamvinnu á Íslandi sem best. Þá er einnig rétt að skoða byggðasamvinnu í ljósi alþjóðlegs byggðasamstarfs, svo sem á vettvangi Evrópusamvinnunnar.”
UM STÖÐU LANDSHLUTASAMTAKA SVEITARFÉLAGA Í EVRÓPSKUM BYGGÐAMÁLUM
Sjá ritgerð Reinhards Reynissonar fyrir SSV, http://www.ssv.is/Files/Skra_0032506.pdf