80
Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional del Perú
No 2015-17216 1000 ejemplares Primera edición
Este libro se terminó de imprimir en noviembre del 2015 en
DIGICOLOR Jr. Cusco 414 – telf. 200437
Huancayo, Perú
Wanca Limayninchicta Lïgiyta Isquirbiyta Yaćhaśhun
Aprendamos a leer y escribir en nuestro
idioma wanca
CARTILLA DE LECTO-ESCRITURA
IDIOMA WANCA
2
Misión Wanca
Av. Giraldez 304 of. 205
Huancayo, Perú
Título del a obra:
©Wanca Limayninchicta Lïgiyta Isquirbiyta Yaćhaśhun
Autor: Área de ALFA.
Asesores:
Rick Floyd, Ph. D.
Director, SIL at Biola
Departament of Applied Linguistics and TESOL
Cook School of Intercultural Studies
Biola University - EE.UU
Academia Autónoma del Idioma Wanca
Merab M. Hernández Alvarez - México
Todas las ilustraciones han sido usados con el permiso de SIL
international México Perú.
Primera edición 1,000 ejemplares
79
wa’ay
Wanship sin’an ma’aluptinmi paquïlun.
m y t
a ñ i
n u l
ä sh q
Yalpaśhun
wi ’ay ’i
’u ya ta
way ’aw ma
sin tay wa
wa’ay w wa-’ay wa wa wa-’ay w wa’ay
w i ’a w w a y w a w i ’ i wi-’aw way-wa wi-’i wi’aw waywa wi’i
78
LECCIÓN 36
Chaymi Penina usuchila Anacta TAYTA DIOS wawicta mana talichishanpïta. Chaynüllam TAYTA DIOSPA wasinman watan-watan lipäcuptin Penina usuchila. Jinaptinmi Ana wa’aylla-wa’ayal mana miculapishchu. Wayapan Elcanañatacmi nin: “Ana, ¿imapïmi wa’anqui? ¿Imapïmi mana micunquichu? ¿Imapïmi sinticüśha cayanqui? ¿Ćhunca wawipïtapis mas ćhaniyünin manachun ya’a cayá?” nil. Chay Silo malcaćhu micuśhanpïmi Ana śhalcuculcul TAYTA DIOSTA mañacü licun. Sasirdüti Elïñatacmi TAYTA DIOSPA wasinpa puncullanćhu täcuyäla. Chayćhümi Ana ancha llaquisha alli-allicta wa’aśhtin TAYTA DIOSTA mañacula.
1 Samuel 1:6-10
1. ¿Imapïmi Ana wa’aylla-wa’ala? 2. Nunacunaca jamuyäśhuptiqui ¿imactam am lulanquiman?
Wa’ay
3
śh
śhapla
Letras especiales del Wanca La mayoría de las letras usadas en el alfabeto wanca
son idénticas a las usadas en el alfabeto castellano. Letras que representan sonidos que no existen en el
castellano son:
El (') Apostrofo es una “letra muda” en palabras como:
En el idioma wanca hay vocales alargadas que se
representan con dos puntos sobre la vocal. Las vocales que
llevan dos puntos se leen con más duración.
Este libro utiliza el alfabeto y la ortografía wanca
aprobados por Directiva N° 19 DSREJ/DTC-96.
sh
ashuti
ćh
ćhaqui
ya'a “yo” sin'a “nariz” a'ay “moler”
liman “él habla”
lïman “puedo ir”
pucayan “se vuelve rojo”
pücayan “está soplando”
4
INTRODUCCIÓN
La combinación de Métodos de Lectoescritura (COMELE) fue desarrollado por Mary Stringer y Nick Faraclas y ha sido utilizada exitosamente en Papua Nueva Guinea, México, Kenya, Uganda y otros países de África. La COMELE tiene dos módulos separados cada uno enfocado en diferentes estrategias de lectura y escritura, además requiere de pocos materiales solo un juego de libros de lectoescritura y cuadernos, fue diseñada especialmente para ser desarrollada y difundida por medio de la población misma, en las zonas donde se habla un idioma diferente al idioma más usado en el país. Todas las lecciones contienen dos secciones: el módulo de cuento y el módulo de lectoescritura. La página del módulo de cuento contiene: 1. El número de lección
2.-La palabra clave
3.-El dibujo clave
4.-El cuento principal
5.-La pregunta cerrada cuya
respuesta esta en el texto.
6.-La pregunta abierta que abre
un diálogo entre los alumnos
sobre un tema relacionado con
el cuento.
1 2
3
4
5
6
77
śhun’u
Chuya śhun’uyücunaca cushiculcächun.
śh n ’u
Śh y c
w C a
A ü F
’ Laquitya
śhun ’u nin
’ay mu ’ul
mu wi’ ti
un ay pin
śhun’u ’u śhun-’u śhun-’u ’u śhun’u
śh u n ’ u u n ’ u l p i n ’ a y
śhun- ’u un-’ul pin-’ay
śhun’u un’ul pin’ay
76
LECCIÓN 35
Cushiculcächun nuna-masinta llaquipaycücunaca. Paycunactam Dios llaquipaycun’a. Cushiculcächun chuya śhun’uyücunaca. Paycunam quiquin Dioswan tincun’a. Cushiculcächun jawca cawsayta talichïcunaca. Paycuná ‘Diospa chulin’ nipäcuśham can’a. Cushiculcächun allincäta lulaśhan-laycu ñacäcunaca. Paycunapämi Diospa gubirnun.
Mateo 5:7-10
1. ¿Mayancunapämi Diospa gubirnun? 2. Nunamasiquiwan ¿imanuymi am cawsaycuyanqui?
Śhun’u
5
La página del módulo de lectoescritura contiene: 1.-El dibujo clave 2.-El sonido clave en forma mayúscula y minúscula. 3.-El cuadro de composición Primero descompone la palabra hasta quedar con el sonido clave y luego se construye la palabra clave empezando con el sonido. 4.-El cuadro de sonidos 5.-El cuadro de silabas 6.-El cuadro de palabras construidas 7.-El texto controlado que contiene solamente los sonidos aprendidos. Para comprender más sobre la metodología y el esquema de COMELE, recomendamos la guía del maestro o facilitador que explica más a fondo el uso del material. Deseamos que por medio de este material sencillo y práctico, muchos Wanca hablantes puedan aprender a leer y apreciar su idioma materno y así crecer en su desempeño espiritual, personal y laboral.
1 2
3
45
6
7
6
CONTENIDO DE LAS LECCIONES Lección 1: Nina (N,I,A)…………….…………..………….…..8 Lección 2:Linli (L)……………………………………….……...10
Lección 3: Tanta (T) …………..………….……………….....12 Lección 4: Inti (Yalpaśhun) ...………………………..……14
Lección 5: Ulu (U)……………………………………………....16 Lección 6: Culu (C)………..…………………….……………..18 Lección 7: Manca (M)………………………………………....20
Lección 8: Lumi (Yalpaśhun) ...……………………...…….22 Lección 9: Yacu (Y)……………………………….………..….24
Lección 10: Chuli (Ch)……………………..…………….……26 Lección 11: Ćhina (Ćh)…………….……………………..…..28 Lección 12: Ćhunca (Yalpaśhun) ...……………..…….…30
Lección 13: Pucutay (P)……………………………………….32 Lección 14: Illay (Ll)………………………………….…….….34
Lección 15: Quilu (Qu)…………………………………..…….36 Lección 16: Quilla (Yalpaśhun) ..………………………....38 Lección 17: Wayta (W)………………..……………………..40
Lección 18: Sapi (S).………………………………………....42
75
afanädu
Martam afanädu-afanädu cayäla.
s i a
n ä p
c f u
Ñ g y
F f
du fis ña
fa yay sa
śhu ti fay
pa yu nä
afanädu f a-fa-nä-du fa a-fa a-fa fa a-fa-nä-du f afanädu
a f a n ä d u f i s y u s a p a f a y t i
a-fa-nä-du fis-yu-sa-pa fay-ti
afanädu fisyusapa fayti
74
LECCIÓN 34
Martañatacmi ichá lulayninćhu mastá afanädu-afanädu cacuyan. Chaymi Jesusta nila: “Taytay, ¿ampá allinchun cay ñañá mana imallactapis yanapämal yan’al cayäśhan? Niycullay-ari yanapämänanpä” nil. Niptninmi Jesus: “Marta, Marta, cay-chica lulayniquiwan sumä-sumä afanädum cayanqui. Jucllamanmi afanaculcanquiman. Chay sumä ćhaniyücätam canan ñañayqui aclaycula; chaypi ya’a manam mićhacümanchu” nila.
Lucas 10:40-42
1. Marta ¿imanilam Jesusta? 2. Am ¿imaćhümi afadänu-afanädu cayanqui?
Afanädu
7
Lección 19: Shimi (Sh)………………………………………...44 Lección 20: Shita (Yalpaśhun) ..…………………………..46
Lección 21: Śhucuy (Śh)……………………….……………..48 Lección 22: Ñawi (Ñ)……..…………………………….…..…50
Lección 23: Jampi (J)…………………………………...…....52 Lección 24: Caśhpi (Yalpaśhun) .……………….…….....54 Lección 25: Üllay (Ü)…………………………………...….….56
Lección 26: Rüja (R) ……..……………………………..…….58 Lección 27: Ïra (Ï) ………………………………………..…...60
Lección 28: Cüśha (Yalpaśhun) ......…………….……....62 Lección 29: Dïdu (D)…………….………………………….….64
Lección 30: Batya (B)………………….………………….…..66 Lección 31: Ächa (Ä)…………………………..……………...68 Lección 32: Äray (Yalpaśhun) ..………………………..….70
Lección 33: Garuti (G)………………………………..……….72 Lección 34: Afanädu (F)……………………………..……….74
Lección 35: Shun’u ( ’)………………………………….……..76 Lección 36: Wa’ay (Yalpaśhun) ...…..……………….…..78
8
LECCIÓN 1
Eliasmi nin: “Canan má, ninacta caćhalpamunanpä diosniquita mañaculcanqui. Chaynütacćha ya'apis TAYTA DIOSNÏTA mañacuśhä. Chayćhu mayanninpis ninacta caćhalpamücämi rasunpa cawsa TAYTA DIOS can'a" nil. Niptinmi malcaca: "Aw, allinmi. Chaynu cachun" nicuyalcan.
1 Reyes 18:24
1. Elias, ¿imaninmi? 2. ¿Imapïćha ninacta caćhalpamüca rasunpa cawsa TAYTA DIOS canan cala?
Nina
73
garuti
Tayta Lucio garuticuśhallapis ärayanlämi.
g A G
a ñ t
y n l
w ä b
G g
ga ru cu
śha gä cha
la ti pis
lla Tay ja
garuti g ga-ru-ti ga ga ga-ru-ti g garuti
g a r u t i g ä l a g a r u c h a
ga-ru-ti gä-la ga-ru-cha
garuti gäla garucha
72
LECCIÓN 33
Niptinmi TAYTA DIOS: “¿Imactatan maquiquićhu uywayanqui?” nin. Niptinmi Moises: “Garutillätam aptilayá” nin. TAYTA DIOSÑATACMI: “Pampäman jitaycuy” nin. Chaynu jitaycüluptinmi culibrayman muyülun. Jinaptinmi Moises ayicuyan. TAYTA DIOSÑATACMI: “Culibraycäta ćhupapi chalay” nin. Chayćhu ćhupapi chaläluptinmi caśhan garutiman maquinćhu muyülun. Chayćhümi TAYTA DIOS nin: “Caynu lulaycunqui taytayqui Abrahampa, Isaacpa, Jacobpa Diosnin rasunpa licalishacta awnipäcunanpämi” nil.
Exodo 4:2-5
1. Moises ¿imactam maquinćhu uywala? 2. Amta Tayta Dios ¿imactam uycuśhulanqui?
Garuti
9
A a I i N n
nina nina nina
nina i ni-na ni ni ni-na i nina
n i a
A I n
i n N
nan a ni
A na i
Na ni Ni
n i n a A n a n i n a n
ni-na A-na ni-nan
nina Ana ninan
nina a ni-na na na ni-na a nina
nina n ni-na ni ni ni-na n nina
Ana ninan.
10
LECCIÓN 2
Simon Pedroñatacmi ispäda uywaśhanta jululcul sumä puydï sasirdütip uywaynin Malcup allïn linlinta juclla pasächin. San Juan 18:10
1. Uyway nuna Malcup linlinwan ¿imam pasäla? 2. Pedro, ¿imapïćha sasirdütip uywayninpä linlinta juclla pasächila?
Linli
71
äray
Äćhim ätuśhtin lätayllawan liyan.
s y i
m n l
a t w
u c ï
Yalpaśhun
lä tuśh tuy
wan lla sha
cuy ya tan
ä li ćhi
äray ä ä-ray ä-ray ä äray
ä ćh i ä t u y l ä t a n
ä-ćhi ä-tuy lä-tan
äćhi ätuy lätan
70
LECCIÓN 32
1. Elias cäpanta Eliseop jananman jitaycüluptin ¿Eliseo inanalam? 2. Mayanpis allincäta lulanayquipä nishuptiqui ¿imananquimanmi?
Äray
Chaypi Elias pasaculmi talïlun Safatpa chulin Eliseo ćhaclanćhu ärayäta. Ćhunca ishcayniyu yunda puntapäcuptinmi payñatac ipallanta yundanwan liña. Chay Eliseop lädunpa Elias pasayalmi cäpanta Eliseop jananman jitaycülun. Chaymi Eliseo yundanta caćhaycul Eliaspa ipanta licun. An'asälulmi: "Mamäta taytätala macallacuycul 'jamallá' niycamulläśhäla; chaypïtam ichá amwan lishun" nin. Niptinmi Elias nin: "Liy'ari. Ñatac amwan ima lulaśhätapis yalpanquimá" nil.
1 Reyes 19:19-20
11
L l linli
L n i
a I l
A l N
Li Na la
I li a
ni lin lan
‘Linli’ nila.
linli l lin-li lin lin lin-li l linli
l i n l i n i l a a l a n
lin-li ni-la a-lan
linli nila alan
12
LECCIÓN 3
Nilculmi Diosta anradisiculcul aptiläśhan tantäta partila cay nishtin: “Cay tantämi aychá. Amcuna-laycum cay aychäta wañuyman uycú. Caypi puntaman lulaśhäta yalpayniquiwan micapäcuy” nil. Lucas 22:19
1. ¿Imawanmi tantäta tincuchila? 2. Jesusninchic, ¿imapïmi ya’anchic-laycu aychanta wañuycäman uycula?
Tanta
69
ächa
Sansonmi ächanta lutuchicülun.
ä w i
Ä t b
m y c
Y n a
Ä ä
ran wä ä
la tu San
yu mal lä
man cä chan
ächa ä ä-cha ä-cha ä ächa
ä r a n w ä l a m a n y u l ä
ä-ran wä-la-man yu-lä
äran wälaman yulä
68
LECCIÓN 31
Jinalmi nin: “Sanson, filisteocunaca janayquićhüñam cacuyalcan” nil. Niptinmi Sanson licaćhacülun cananpis juccunäćhünümi libracüśhä nil. Ñatac TAYTA DIOS manaña yanapäśhantá manam yaćhalachu. Chayćhümi filisteocunaca chalalcul ñawincunactapis julalcälil Gaza malcäta puśhaculcäla, chayćhu brunsipi ishcay cadinawan watalcälil carsilćhu cä mulinućhümi a’achipäcula. Lutuśhan ächanñatacmi chillquimuyta allacaycamula.
Jueces 16:20-22
1. Filisteocunaca ¿imactam Sansonta lulälälila? 2. Caynu ¿imapïmi Sansonta pasäla?
Ächa
13
T t
tanta
T i A
l a n
N I t
tan ni li
ti lan tin
na ta lin
tanta t tan-ta tan tan tan-ta t tanta
t a n t a l a n t i n t i l a n
tan-ta lan-tin ti-lan
tanta lantin tilan
Ana lantin.
14
LECCIÓN 4
Chaymi intica śhaycülun, quilläpis jamaycülun israelcunaca ćhïnicünincunacta camacaycälälinancama. Cay isquirbïsha cayan Jaser librućhümi: Intica ćhawpi muyun śhaycülulmi anyaśh muyun-yupay mana ji’alpulachu.
Josué 10:13
1. ¿Imaycamam intica śhaycüla? 2. ¿Imapämi intica śhaycüla?
Inti
67
batya
Eliasmi batyaćhu arinacta milachin.
b ï sh
śh B qu
l d b
J ñ D
B b
ba la ya
ru quï cha
si sum bay
ta ćha yan
batya b ba-tya ba ba ba-tya b batya
b a y t a b a l a q u ï r u s u m b a y
bay-ta ba-la-quï-ru sum-bay
bayta balaquïru sumbay
66
LECCIÓN 30
Israelcunäpa TAYTA DIOSNINMI nin: “Cay allpäman TAYTA DIOS tamyachimunancama, batyaćhu cä arinaca manam mirman’achu, nïtac butillaćhu cä asaytïpis camacan’achu” nil. Niptinmi Elias nishanmannu japanyäśha walmica lulamula. Chaymi Elias nishannu micuy cacula achca muyunpäla quiquinpäpis, wawinpäpis, chaynütac Eliaspäpis. TAYTA DIOS Eliaspa willacachimuśhannümari batyaćhu cä arinapis mana mirmacälinchu, butïllaćhu cä asaytipis nï camacalpunchu.
1 Reyes 17:14-16
1. Japanyäśha walmicta ¿imacta lulananpämi Elias nila? 2. Arinanpis asaytinpis ¿imapïmi mana camacalachu?
Batya
15
Yalpaśhun
inti
Tita tanta.
inti i in-ti in in in-ti i inti
n L i
A I t
a N I
i n t i t a n t a n l a n t a
in-ti tan-tan lan-ta
inti tantan lanta
in Li li
na ta A
tan ti ni
16
LECCIÓN 5
Ñatac ulup puntanman TAYTA DIOS ninap ćhawpinćhu ji’alpämuntinmi Sinaí ulüćhu untaylla cacula. Chay untayca ancha-anchap calmi urnupïta-yupay alli-alliña yalamula. Ulüñatacmi śhaśhaypaña-śhaśhacuyäla.
Éxodo 19:18
1. Tayta Dios, ¿ninap ćhawpinćhu maymanmi ji’alpamula? 2. ¿Imapïćha uluca śhaśhaypaña-śhaśhacuyäla?
Ulu
65
dïdu
Mana uyalïtam dïdunwan sänaycachila.
d I m
u D a
ä i y
w n t
D d
dis dï lay
chi cal ma
day pï mun
dun lï may
m u n d a y d i s p ï l a y c a l d a y
mun-day dis-pï-lay cal-day
munday dispïlay calday
dïdu d dï-du dï dï dï-du d dïdu
64
LECCIÓN 29
Chay Tiro– lädupi Jesus yalulmi Sidon-lädup pasal Galilea ućhaman Decapoliscama ćhälun. Chayman uc pasaypi mana limä, nï uyalï upacta ćhaycachilmi: “Taytáy, maquiquiwan yataycullay sänanampä” nipäcula. Niptinmi Jesus juc-läduscaman japächalcul, ishyäcäpa ishcaynin linlinman dïdunwan yataycula. Chay dïdunman tuwaycultacmi shimintapis yataycula.
Marcos 7:31-33
1. Chay mana limä, uyalï upacta ¿imanuypam Jesus sänaycachila? 2. Amta ¿imacunapimï Jesusninchic sänaycachiśhulanqui?
Dïdu
17
ulu
Uta linli Ana.
u l i
a t u
I L n
T U a
U u
ulu u u-lu u-lu u ulu
u lu tu
ta ni la
lu i tan
ni Li na
u l u i l u u t a
u-lu i-lu u-ta
ulu ilu uta
18
LECCIÓN 6
Jinaptinmi lluy nunaca ayaycaćhaypa alawäcuyalcan: “Cay nuná tuquictam limañä juc diosyupaypis; manam nunanüllachu” nil. Chayćhu Herodes’a “Dioswan iwalmá cacuyá” nil alawachicücuyaptinmi chay üra Diosninchicpa juc anjilnin śhalcamul ishyayta uycülun. Jinaptinmi culup śhülïsha wañula.
Hechos 12:22-23
1. Herodes ¿ima nilam nunacunaca alawäcuyalcaptin? 2. ¿Allinchun ichá manachun nunatucuyca? ¿Imapi?
Culu
63
cüśha
Juanmi muśhü müdanawan ćhulacun.
a w y
l t i
J ü m
n c u
mu śha llay
śhü da tü
ćhu pü na
ü ca a
cüśha ü cü-śha cü cü cü-śha ü cüśha
ü ll a y m u śh ü a t ü
ü-llay mu-śhü a-tü
üllay muśhü atü
Yalpaśhun
62
LECCIÓN 28
Malcamasiquip üba lantanman yaycul maćhaycunayquicamam micucuycunquiman. Ñatac amamá imallactapis canaśhtayquićhu apanquimanchu. Chaynütacmi malcamasiquip trigu talpuyninman yaycul maquillayquiwan pallaculcanquiman. Cüśhawan’a amamá lutupäcunquimanchu.
Deuteronomio 23:24-25
1. Malcamasinpa trigu talpuyninpi ¿cüśhawanchun lutunman? ¿Imawanmi? 2. Mana cäniyu nunamasinchicta ¿imanuypam yanapayanqui?
Cüśha
19
C c
culu
c i t
n l a
L C u
lu cun can
cun tu na
cu ti ca
Lucia lutun.
c u l u c u n c a l u t u n cu-lu cun-ca lu-tun culu cunca lutun
culu c cu-lu cu cu cu-lu c culu
20
LECCIÓN 7
Chaypïtam Gilgal malcanman Eliseo cutila. Chay malcaćhüñatacmi micuy wana cacuña. Chaymi lluy willacücunäwan cayalcal uyway nunanta Eliseo nin: “Lluy willacücunäpa jatun mancaćhu micuyta yanupamuy” nil.
2 Reyes 4:38
1. Eliseo ¿imaninmi uyway nunanta? 2. Imayquipis ampa mana cayaptin ¿imanuypam Tayta Dios yanapäśhulanqui?
Manca
61
ïra
Rutmi ipinta ipiculcul ïranman licun.
Ï R a
n śh u
ï r c
m p l
Ï ï
wa i pï
sha ü Rut
lï sï man
mi cul ta
w a s ï m i i p ï t a l ï m a n
wa-sï-mi i-pï-ta lï-man
wasïmi ipïta lïman
ïra ï ï-ra ï-ra ï ïra
60
LECCIÓN 27
Juc muyunćhümi llumchuyninta Noemi nin: “Wamlallá, ¿manachun wayapayquita ashïpucman licaycuśha caycunayquipä? ¿Manachun walmi uywaynincunawan caycuśhayqui Booz ayllunchic imamá? Chayurá payshi canan tuta ïranman siwä waywachï lin’a. Chaymanmi canan tuta am linqui: tuqui bañapacüśha, pirfümipacüśha, allinninwan müdapacüśhala. Ñatac pay micuyta upyayta camacänancama amalämi licachicunquichu.
Rut 3:1-3
1. Booz siwä waywachishanman linanpä ¿imanilmi llumchuynin Rutta yaćhachila? 2. ¿Imapïmi Rut yapacunanta munala?
Ïra
21
manca
Tucuca culuctam micun .
m i n
l c a
M C U
T t I
M m
man ni nin
tu A lin
lin ma mi
ca nam li
m a n c a m i t u m a n a m man-ca mi-tu ma-nam manca mitu manam
manca m man-ca man man man-ca m manca
22
LECCIÓN 8
Jinalculmi garutinta apticulcul mayupïta picha lluclluśh lumichacta aclalcul luncunman winacülun. Jinaman waracan aptïshalla filisteo nunaman licun. Filisteo Goliatpis nuna-nunam aśhucaycayämun Davidman; atajachicu apänin puntanta puśhapacüśha.
1 Samuel 17:40-41
1. ¿Imacunacta apaculculmi David lila Goliatwan pilyä? 2. ¿Imapïmi David mana manchaculachu Goliatwan pilyayta?
Lumi
59
rüja
Rüjacuycuca mana allin lulaymi.
r a R
m i j
J ü u
n l M
R r
ya cuy man
wa war ta
rü yay ja
ra ca lay
rüja r rü-ja rü rü rü-ja r rüja
r ü j a y a w a r w a r a c a
rü-ja ya-war wa-ra-ca
rüja yawar waraca
58
LECCIÓN 26
Ñatac aychap munayninćhu cawsäcá uyaypam anla juchacuycunaćhu, imaymana mana allincunaćhu, taytachacunacta lläwaycunaćhu, rüjacuycunaćhu, ćhïnicuycunaćhu, palanacuycunaćhu sïlanacuycunaćhu, imallapïpis rabyacuycunaćhu, cutichicuycunaćhu, laquinacuycunaćhu cayalcan. Chaynütacmi inbidyacuycunaćhu, shincacuycunaćhu, juchapacuy anla fistacunaćhu, caynu juc licchä lulaycunaćhüpis caycunapi anyaycälishayqui, unay niycälishäyupaypis, caynu cawsäcunacá Tayta Diospa gubirnunman manam yaycun’achu.
Galatas 5:19-21
1. ¿Imacunam aychap munaynin? 2. Diospa gubirnunman ¿imapïmi mana yaycun’achu aychanpa munayllanta luläcunaca?
Rüja
23
lumi
Ancam luntucta micun.
L m u
c l t
n i a
C M l
Lu la lun
ni mi tu
cun u lu
an ca cu
Yalpaśhun
lumi l lu-mi lu lu lu-mi l lumi
l u m i l u n t u n i l a
lu-mi lun-tu ni-la
lumi luntu nila
24
LECCIÓN 9
Ñatac TAYTA DIOSMI Moisesta: “Garutiquita mayüman chacchalay Egipto nunacunäta, lluy carritantinta, silläduntincunacta yacuca ñitïnanpä” nin. Niptinmi Moises maquinta lamarman chacchalaycuptin achicalpuyaptinña lamarca sumä callpanwan caśhan cutiycula. Jinaptinmi Egiptocunaca ayipäcuchcalcaptin yacüca ñitilälin. Chayćhümi TAYTA DIOS Egiptocunäta awnächila.
Exodo 14:26-27 1. Tayta Dios ¿imanilam Moisesta? 2. Moises mana cäsucuptin ¿imaćh pasanman cala?
Yacu
57
üllay
Walmica üllaśhan wawintam wañüchiña.
ü ñ c
p n a
i Ü u
w ch ll
li ya cü
chi ćhü ca
śha wal tam
may ü mi
üllay ü ü-llay ü-llay ü üllay
ü śh a m a y ćh ü m i l i c a c ü
ü-śha may-ćhü-mi li-ca-cü
üśha mayćhümi licacü
Ü ü
56
LECCIÓN 25
Quimsa muyunña ishyacüśha cayaptïmi paypis ishyacülun. Chay wasićhu ishcayllämari yaćhapäcú. Manam pipis juc nuna yaćhanchu. Juc tutañatacmi pay puñuyal wawinta ñitïluptin wañüña. Chaymi cay walmica ćhawpi tuta śhalcuculcul puñuyaptí wawïta apacuña. Jinalculmi wañüśha wawinta üllaycächimäña. Aylliyaptinñamari ‘ñuñuśha’ ninäpä wawí wañüśha cayäña. Ayllïluptin licaycunapäñatacmi ishyacuśhá wawïchu nï caña" nil.
1 Reyes 3:18-21
1. ¿Jucnin walmin wawinta imanäñämi? 2. Ya’anchic, ¿imapïmi articunchic?
Üllay
25
yacu
Lucium Anacta cuyan.
u t Y
i C A
Y m y
a c u
Y y
ya lu yan
A yam cium
ta cu lu
nay yu nac
yacu y ya-cu ya ya ya-cu y yacu
y a c u y a m t a c u y a n
ya-cu yam-ta cu-yan
yacu yamta cuyan
26
LECCIÓN 10
Noepa quimsam chulin cala: Sem, Cam, Jafet. Cay pachäćhu mana allincällañam muyuyäla... Chaynu mana allincunällaña chaspuśhanta TAYTA DIOS licalmi, Noeta nila: Lluy nunacunäpa jananmi jinantin pachäćhu mana allinllaña chaspuyan. Chaymi lluy cawsäcunäta camacaycüśha.
Génesis 6: 10-13
1. Cay pachäćhu ¿imam muyuyäla? 2. Canan timpu nunacunaca ¿imanuymi cawsayanchic?
Chuli
55
caśhpi
Juc wayapam caśhpillanwan llallin.
J a ćh
n l u
ch Śh t
w c y
Yalpaśhun
juc la pam
śha llin pla
pi caśh ji
a mun cha
caśhpi śh caśh-pi caśh caśh caśh-pi śh caśhpi
a c a śh śh a m u n śh a p l a
a-caśh śha-mun śha-pla
acaśh śhamun śhapla
54
LECCIÓN 24
Joiadap chulin Benaia sumä allin pilyänin calmi sumäcunacta lulaycula… Paymi ishcay mitru ćhawpin callwan Egipto nunacta wañüchila. Pay jatun lansanwan cayaptinpis Benaias’a caśhpillanwanmi cayäla. Ñatac chay caśhpillanwanmari lansanta quitalcul chaywan wañüchila. Chaynüpam Joiadapa chulin Benaias quimsa ćhunca allincunäpïta mas allinnin cacula. 1 Cronicas 11:22-24
1. Callwan Egipto nunäta, ¿Benaias imallanwanmi llallïla? 2. Canan, imaymana sasachacuyta ¿imanuypam llalliycuchwan?
Caśhpi
27
chuli
Luchum chulinta uchucta micachin.
ch a N
n A I
C L I
i ch y
Ch ch
chu ya chi
an ca yan
cha chuy li
cu yan ta
chuli ch chu-li chu chu chu-li ch chuli
ch a c a ch u l i c u ch u y
cha-ca chu-li cu-chuy
chaca chuli cuchuy
28
LECCIÓN 11
“… Jinamanmi lluy-lluy uywacunapïtapis juctacamalla ulun ćhinanta yaycachinqui, amwan cusca cawsapäcunanpä. Chaynütacmi caypi puntaman licchällanman-cama milapäcunanpä imaymana uywapïpis, pishucunapïpis culucunapïpis ćhinan ulunta yaycachinqui. Jinaman imaymana micunactam pilwaycunqui. Chayćha amcunapäpis uywacunapäpis micapäcunayquipä can’a” nila. Génesis 6:19-21 1. Barcuniläcäman ¿imapämi ćhinan ulunta yaycachinan cala? 2. Barcuniläcäman ćhinan ulunta mana yaycachiptin ¿imaćh pasanman cala?
Ćhina
53
jampi
Ishya nunacta jampiycunanchicmi.
j m Qu
n A J
i Ñ p
t y a
J j
ćha cha ish
puy jill la
śhu nu ña
ja ya jam
jampi j jam-pi jam jam jam-pi j jampi
j a ćh a j a l a j i ll p u y
ja-ćha ja-la jill-puy
jaćha jala jillpuy
52
LECCIÓN 23
Payshi chay nunäta licälul-pacha śhun’unpis alalaycuptin yanapaycü cürriycula. Jinalculshi lluy dañäduncunacta asaytinwan bïnu imidyunwan jampiycula. Jinayculshi intiru dañädunta lataśhwan wataycul uywanman sillacalcachil apala juc wasiman chayćhu cuydaycunanpä. Chay walantinñatacshi licunanpä chay wasiyücäta illayta pägaycul nila: ‘Cay nunäta cuydaycul ima nisidällantapis alcansaycapällämanqui. Maychica gastaptiquipis cutimulmi ya’a cutiycachishayqui” nil.
Lucas 10:34-35 1. Chay nunäta licälul-pacha ¿imanuypam yanapaycula? 2. Nunamasinchicta ¿imanuypam yanapaycuchwan?
Jampi
29
ćhina
Ćhinaca ćhićhućh cayan.
Ćh y u
M ćh m
a i c
t ćh ch
Ćh ćh
ćhi cu la
ya na ca
cha ćha li
ćhu cla chuy
ćh i n a ćh a c l a ćhi ćhu ćhi-na Ćha-cla ćhi-ćhu ćhina ćhacla ćhićhu
ćhina ćh ćhi-na ćhi ćhi ćhi-na ćh ćhina
30
LECCIÓN 12
Niptinmi TAYTA DIOS: "Cay jinantin Sodoma malcaćhu picha ćhunca allincäta luläcuna captin’a, paycuna-laycum malcantinta pampachaycuśhä" nin. Yapañatacmi Abraham nin: "TAYTAY, allpalla ućhpalla cayaptïpis uyalïcallämay, picha ćhunca allincäta lulaycälï cananpä picha faltaptin’a ¿chay picha faltäcäpïtapis camacaycülunquichun?" nil.
Génesis 18:26-28
1. Abraham, ¿imaninmi Tayta Diosta? 2. ¿Imacta lulaptinchicmi Tayta Dios pampachämanchic?
Ćhunca
51
Ñawi
Nunaca mana allinta lulalmi ñacan.
Ñ A a
W i I
t ñ y
n śh m
Ñ ñ
ña ñu mi
ti cay nu
lu śha muy
shu can tin
ñawi ñ ña-wi ña ña ña-wi ñ ñawi
ñ a c a y ñ a ñ u ñ a t i
ña-cay ña-ñu ña-ti
ñacay ñañu ñati
50
LECCIÓN 22
Chayćhümi TAYTA DIOS Balaampa ñawinta quićhaycula. Jinaptinmi TAYTA DIOSPA angilnin ispädan apticüśha puntanćhu śhäcuyäta licälun. Chaymi Balaam pampämam cäranpis ćhänancama un'ulacuycula. TAYTA DIOSPA anjilninñatacmi nin: "¿Imapïmi aśhnuyquita quimsa cuti ma'alunqui? Moabman lishayquica mana allin captinmi caminüćhu ya'a atajacuyculac. Aśhnuca licämalmi quimsa cuti aśhuyta ćhapala. Chaynu mana captin'a am wañuśhañaćh cayanquiman, masqui pay cawsayaptinpis" nil.
Números 22:31-33 1. ¿Anjilcäta licälul Balaam imanalam? 2. ¿Imapïmi allincäta lulananchicta Tayta Dios munan?
Ñawi
31
ćhunca
Ćhunca nunactam micachin.
m n y
t i C
ćh l u
y ćh a
Yalpaśhun
ućh chin ćhin
ćhun mi nac
cu ta ćhi
tam nu ca
ćhunca ćh ćhun-ca ćhun ćhun ćhun-ca ćh ćhunca
c u ćh i u ćh c u ćh i n ćh i
cu-ćhi ućh-cu ćhin-ćhi
cućhi ućhcu ćhinćhi
32
LECCIÓN 13
Ñatac quiquin TAYTA DIOSMI tutay walächi lipäcunanpä puśhala. Chaymi muyunpa paycunap puntanta suytunpäśha pucutaycäćhu ñawpala. Tutapañatac suytunpäśha nina waläyäwan acchinanpä puśhala. Manam imaypis muyunpa chay pucutayca chincalachu; nïtac nina waläcäpis tutanpa chincalachu.
Exodo 13:21-22
1. Muyunpa ¿imam paycunap puntanta ñawpala? 2. Pucutayca caćhaycüluptin ¿imaćh pasanman cala?
Pucutay
49
śhucuy
Śhucuyniquita amam apanquichu.
śh c sh
a y u
Śh i p
L n m
Śh śh
śhu cuy aśh
nu muy tun
śha quish ta
chu qui sha
śh u t u n śh a m u y a śh n u
śhu-tun śha-muy aśh-nu
śhutun śhamuy aśhnu
śhucuy śh śhu-cuy śhu śhu śhu-cuy śh śhucuy
48
LECCIÓN 21
Lipäcul amatacmi apapäcunquichu illaytapis, üructapis, luncuyquitapis nï cambiacunayquipä müdanactapis nï śhucuyllayquitapis nïtac garutillayquitapis. Lulapacücá lulaśhanpi ćhasquiycunanmari. Ñatac may malcamanpis ćhal, allin nunactam ashipäcunqui juc malcaman pasapäcunayquicama jamachipäcuśhunayquipä. Paycunap wasinman yaycul’a ‘Diosninchic jawcallacta caycachishunqui’ nipäcuy.
Mateo 10:9-12
1. Lipäcul ¿imacunactam mana apapäcunanchu cala? 2. ¿Imapïćha imallactapis mana apapäcunanchu cala?
Śhucuy
33
pucutay
Paćhac ćhinam pucutayćhu puliyalcan.
P c u
a T y
i y A
t I p
P p
pu nam can
pa cu ćhu
ca ćhac tay
ćhi pun li
pucutay p pu-cu-tay pu pu pu-cu-tay p pucutay
p u c u t a y p u c a p a ćh a c
pu-cu-tay pu-ca pa-ćhac
pucutay puca paćhac
34
LECCIÓN 14
Chay trïguyquipi, bïnuyquipi, asaytiquipi, ćhuncapïta-cama japächaśhayquitawan wäcayquip, uwishniquip wamä wawintapis TAYTA DIOS yaćhananpä aclaycuśhancäćhümi lluy micapäcunqui. Chaynüpam TAYTA DIOSTA imaypis cäsucuyta yaćhapäcunqui. Sïchuśh japächaśhayquita TAYTA DIOS aclaśhan sityu caśhanman apanayquipä calu captin’a, lanticülunquiñam. Jinalculmi illaycällactaña TAYTA DIOS caśhanman apapäcunqui.
Deuteronomio 14:23-26
1. Aclaśhan sityuca calu captin’a ¿imactam lulapäcunan cala? 2.¿Imapïmi ćhuncapïta-cama jucta japächapäcunanpä Tayta Dios nila?
Illay
47
shita
Quishtim mamanwan shitacta ashin.
sh t i
c a m ćh A w
s n p
Yalpaśhun
shin quish tu
sha ta pu
a is shu
tim cu pa
shita sh shi-ta shi shi shi-ta sh shita
a sh i n t u q u i sh sh a p u
a-shin tu-quish sha-pu
ashin tuquish shapu
46
LECCIÓN 20
Chaypïtam Jesus nila: “¿Imanuyćha Diospa gubirnun? ¿Imawanćha tincuycachichwan? Shitap mujunnüllamari. Llapa muju talpuśhacunäpïtapis ñawi chincaycuy mujullamá. Wiñalcamulñatacmi ichá lluy ulacunapïpis mas jatunninlä. Chaymi pallaynincunaćhüpis pishucunapis yaćhapäcunlä canpis” nil. Jesus chaynu tincuchiycunallapmi nunacunäpa tantiayninmannülla yaćhachila.
Marcos 4:30-33
1. ¿Imanuyćha Diospa gubirnun? 2. ¿Imapïmi Diospa gubirnunta shitap mujunwan tincuchila?
Shita
35
illay
Allicum ćhunca illayta uycun.
c a L
A t y
T u n
ll m i
Ll ll
llan ćhac all
pa i llay
ca tuy ćhun
ćhi llay ma
illay ll i-llay llay llay i-llay ll illay
i ll a y ll a n t u y a ll a y
i-llay llan-tuy a-llay
illay llantuy allay
36
LECCIÓN 15
Amcuna unay uyalipäculanquim: ‘Imactapis lulamäśhanman tincüta cutiycachisha cachun ñawipis licalcuśhanmannu, quilupis quichquilcuśhanmannu’ nïta. Ya’añatacmi ichá niycälic: mana allinta lulaśhüniquicunacta ama cutichicuychu. Aśhwanpa cäraćhu lapyaśhuptiqui, juc-lädu cärayquitapis camaycuy… Mateo 5:38-39
1.-¿Imananquimanmi mana allinta lulaśhüniquita? 2.-¿Imapïmi mana cutichicunanchicchu?
Quilu
45
shimi
Shimin cayaptinpis manatacmi limanchu.
sh i m
I c t
a Sh A
w n S
Sh sh
shi ish min
yan shu yap
a ti cu
chu llu pis
shimi sh shi-mi shi shi shi-mi sh shimi
sh i ll u i sh y a n a sh u t i
shi-llu ish-yan a-shu-ti
shillu ishyan ashuti
44
LECCIÓN 19
Paycunap taytachancunañatacmi ürullapi, illayllapi, nunacunap lulaśhancunalla cayan. Shimin caytá cayanmi, manatacmi limanchu. Ñawinpis caytá cayanmi, manatacmi licanchu. Linlinpis caytá cayanmi, manatacmi uyalinchu. Sin’anpis caytá cayanmi, manatacmi musquinchu. Maquinpis caytá cayanmi, manatacmi chalanchu. Ćhaquinpis caytá cayanmi manatacmi pulinchu. Cuncan cayaptinpis manam uchuyllapis jamalcunchu.
Salmos 115:4-7
1. ¿Imanuymi paycunap taytachancuna? 2. Cay yaćhachicuycäwan ¿imactam tantiachiyta munamanchic?
Shimi
37
quilu
Antucum ućhcu quilunta quiquin paquin.
u t p
Ll Qu ch
ćh A n
y qu m
Qu qu
quin a qui
tu lay cu
ach lun tuy
ućh cum ca
quilu qu qui-lu qui qui qui-lu qu quilu
q u i n l a y q u i n t u a ch q u i
quin-lay quin-tu ach-qui
quinlay quintu achqui
38
LECCIÓN 16
Chay sumä ñacay timpuca pasalcullaptinmi intica wañun’a; quillapis manañam acchin’achu; uyllurcunapis lluyñam palpatityamun’a; Janay pachäćhu lluy cäcunäpis śhaśhalin’am. Chayćhümi ya’a Rasun Nunap Chulinca janay pachäćhu camalacamuśhä. Jinaptïmi intiru malcacuna pucutay jananćhu altuman juluycuśha sumä munayniyu ya’acta cutiyämüta licapämal awćhuyllaman camapäcun’a.
Mateo 24:29-30 1. Ñacay timpuca pasäluptin ¿imam pasan’a? 2. Diospa Chulin śhamunanpä ¿listuchun am cayanqui?
Quilla
43
sapi
Ilup sapintam sasa-sasacta chutanchic.
s ćh P
I n ch
w y t
a Qu u
S s
sa is pi
lup cu qui
way tam sac
chic pin win
sapi s sa-pi sa sa sa-pi s sapi
s a p i i s c u s a s a
sa-pi is-cu sa-sa
sapi iscu sasa
42
LECCIÓN 18
Juc nunash talpucü liñä. Wacaptinshi waquinnin mujucuna caminucunäman paćhcälun. Jinaptinshi pishucuna śhalcamul lluy pallälälin. Waquin mujucunañatacshi pasaypi ćhäla-ćhälaman paćhcälun. Chaynu janällaćhu calshi apuraypa wiñätucämun. Inti allicta lupämuptinñatacshi ichá lluy chaquïlälin, sapichacunanpä undu allpa mana captin. Waquin mujucunañatacmi ula-ula, caśha-caśhacunäman paćhcälälin. Chay caśhacuna wiñalcamulshi lluy alwächin.
Mateo 13: 4-6
1. Intica allicta lupämuptin ¿imapïmi lluy chaquïlälila? 2. Sumä sapichacüśhanu caycunapä ¿imanuymi cawsaycuchwan?
Sapi
39
quilla
Mama Aquim quinuacta lutun.
qu U p
t m i
l Qu ćh
n A y
Yalpaśhun
qui tuy nuac
a quill lla
llan cu pay
pu tay quim
quilla qu qui-lla qui qui qui-lla qu quilla
q u i ll a ll a n q u i q u i ll p a y qui-lla llan-qui quill-pay quilla llanqui quillpay
40
LECCIÓN 17
Chaymi bïnu luläcunap mandäninca nin: “Suyñuynïćhümi juc üba lanta ñawpänïćhu licalïlun. Chaymi quimsa pallayniyu caña. Chaycunam chillquimul waytapäcuña. Jinalmi übancuna lunluy-lunluy pu’upäcuña. Ya’añatacmi übacta pallalcul Mandacucäpa cüpanman apchiyäñá. Jinalculmi mandacu Faraonman uycuyäñá!” nil. Niptnimi Jose “Cay suyñuśhayqui’a caynütam niyäshunqui: Chay quimsa pallaycämi, quimsa muyun.
Genesis 40:9-12
1. Bïnu luläcunap mandäninca ¿imactam suyñucüña? 2. ¿Imapïmi suyñuyninta tincüllanman Jose tantia cala?
Wayta
41
wayta
Aliciam tantiapaculcul watyacta lulan.
w a y
t Qu P
u A T
n i l
W w
wal quin ta
ach mi ya
wat yac wa
ciam cul tu
wayta w way-ta way way way-ta w wayta
w a t y a t a w a w a l m i
wat-ya ta-wa wal-mi
watya tawa walmi