Información sobre o Hábito de Santiago de Don Fernando de Andrade (1544)
X.O.R. FERROL MMX
www.xenealoxiasdoortegal.net
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
www.xenealoxiasdoortegal.net
Autoría, edición e maquetación:
Xosé Lois Lamigueiro Imaxes da cuberta:
Armas da Orde de Santiago. Exp. 3238. A.H.N. Armas dos Andrade. Livro do Armeiro-Mor. Torre do Tombo. Permisos Tódolos dereitos reservados 2010. Prohibida a reprodución total ou parcial do presente artigo sen previo consentimento do seu autor. Permitido seu uso para copia privada. Exemplar dixital distribuído exclusivamente dende a web: Xenealoxías do Ortegal
O 28 de setembro do ano 1540, o conde Don Fernando de Andrade, doente na
cama nos seus pazos da Vila de Pontedeume, consciente de que chegaba o seu finamento,
nomeaba ante o notario Gonzalo Fariña 1, varios xuíces que determinasen para descargo da
súa conciencia, sobre varios memoriais que lle foran presentados. Entre os personaxes do
entorno inmediato do conde, os máis deles vasalos, que presentaran a súas alegacións, son
citados dous que formaban parte da súa descendencia ilexítima: O prior de Caaveiro, Don
Fernando de Andrade, mailo seu irmán homónimo; o comendador de Santiago, de quen nos
imos a ocupar. 2
Do segundo deles, proxenitor dos Condes de Crecente, tras o seu matrimonio con
Dona Tareixa de Soutomaior, bisneta de Pedro Madruga, pouco o nada se escribiu ate agora,
en relación co seu egrexio pai. O documento que se presenta a continuación -a transcrición
das súas probas xenealóxicas e limpeza de sangre, para acceder ao hábito da Orde de
Santiago- proxecta a través das súas liñas, unha faceta aínda pouco coñecida do Conde: os
seus amores santiagueses con Maior de Ulloa. Froito dista relación será Don Fernando de
Andrade o Mozo, 3 que foi recoñecido por todos a pesar da súa ilexitimidade, como fillo do
seu pai, dándolle na sociedade do seu tempo un papel acorde coa súa liñaxe: a de Cabaleiro.
Xenealoxías do O
rtegal
INTRODUCCIÓN
Xosé Lois Lamigueiro
03 Xosé Lois Lamigueiro
1. GARCÍA ORO, José. Testamento y codicilos de Don Fernando de Andrade. Ano 1995. Páx. 19. 2. Cumpre diferencialos ambos os dous. O primeiro deles é citado sen dar o seu nome, como fillo bastardo
do conde -aínda que tamén se presupón o seu sobriño- nun documento de decembro de 1540, onde Francisco Vázquez capelán de Carlos I, reclama o posto de prior de Caaveiro, que ocupaba o fillo do conde. (Ref: GARCÍA ORO, José. Don Fernando de Andrade Conde de Villalba (1477-1540), ano 1994, páx. 460). Por outro documento de decembro do mesmo ano, sabemos que o nome do prior de Caaveiro non era outro que o de Don Fernando de Andrade. (Ref: FERNÁNDEZ DE VIANA Y VIEITES, José Ignacio; e GONZÁLEZ BALASCH, María Teresa en Catedra nº 9, doc. 65). O segundo deles asemade chamado Don Fernando de Andrade, é o protagonista do presente traballo. Como dicimos nas notas introdutivas de arriba, ambos aparecen xuntos, reclamando ante o seu pai: “...que por quanto el abia nonbrado por juezes para descargar su conçiençia a la muy ylustre señora Condesa doña Juana de
Leyba su mujer, y al Prior del Monesterio de Nuestra Señora de Grada, y al Liçençiado Maldonado su
Alcalde Mayor, y a Jacome Xuares, e ante ellos se abian dado ciertos memoriales de descargos,
especialmente por parte del Abbad de Monfero y del Monesterio de Joyba, y de Pedro Pardo, y de
Gonzalo de Lago, y del señor Juan Freyle de Andrade, y de los vezinos de Noguerosa, y de Rodrigo da
Leyra, y de los vezinos de otros Cotos, sobre çiertos [comuneros], y del Prior e Canonigos de Cabeyro,
y de don Fernando de Andrade su hijo, y de los vezinos desta villa y otras partes, sobre la serbençia, y
de los vezinos / de Ferrol sobre çiertos diezmos, y del Obispo de Mondoñedo sobre los bodos de
Entranbas aguas, y de otras algunas cosas, segun se contiene en los dichos memoriales, y que por
quanto el no a tenido tienpo ni lugar para lo ver y examinar e descargar su congiengia en ello, que
porque su anima baya a la gloria y descansada quando Dios fuere serbido de lleballe...” 3. E tamén María de Andrade e Ulloa, muller Vasco das Seixas, que parece foi irmá enteira de Don
Fernando o Mozo.
Con todo, nunca mellor dito, esta situación de “naturalidade” de Don Fernando o
Mozo, asumida sen tensións ata polo propio emperador Carlos I, non se proxectou parece
entre os membros da súa propia liñaxe, motivo polo cal este fillo do I Conde de Vilalba,
pasará inadvertido para historiografía que se ocupará da Casa de Andrade. 4 Na mesma liña
de marxinalidade do personaxe, a presenza do fillo na documentación xerada a través da
dilatada vida social e política do seu pai, é extremadamente escasa e pobre. Por todos estes
motivos a figura do Comendador de Santiago Don Fernando de Andrade e Ulloa, continua
fora do papel que lle corresponde, como fillo e descendente de quen foi; papel que parece si
protagonizou durante algún tempo polo menos, na sociedade compostelán de mediados do
século XVI. Esperamos que o documento presentado a continuación, axude na medida do
posible, a corrixir esta situación.
Xenealoxías do O
rtegal
04 Xosé Lois Lamigueiro
4. Xa que non mereceu nin un pasaxe nas obras anteriormente citadas de Don José García Oro, nin outras que se ocuparon recentemente do elenco de cabaleiros da Casa. Entre elas destacamos as publicadas dende o ano 1997: Don Pedro Fernández de Castro VII Conde de Lemos (1576-2622), de PARDO DE GUEVARA Y VALDÉS, Eduardo. Máis recentemente no ano 2004: Fernán Pérez de Andrade, o Bóo, Mentalidade e realidade social, de CORREA ARIAS, José Francisco. Tamén a derradeira obra do mesmo autor, aparecida no ano 2009: A Casa de Andrade 1160-1540. Nobreza, mentalidade e ideoloxía na Galicia baixo medieval.
Rúbrica do ano 1547 do xa Comendador da Orde de Santiago, Don Fernando de Andrade. Imaxe fonte: A.H.U.S.
Parametros de edición: Completáronse algunhas abreviaturas tales como: m(erce)d, ense(ñ)ar,
qu(a)t(r)º, etc para facer máis doada a lectura. Tamén optouse por manter a orixinalidade do texto en cuanto a
utilización do abuso da grafía –y, típica do época, e manter xunguidas monosílabos como no caso: eala, alos,
delos,etc . O cambio de marxee está indicado por lo símbolo: /, o de páxina: //. Cando no texto se parten sílabas
dunha palabra se indica: no / tario. As roturas, e partes ilexibles do documento, están representadas polos
seguintes símbolos: (...). Se optou por acentuar algunhas palabras para mellorar o ritmo da lectura, máis
decidiuse respectar a orixinalidade da escritura e ortografía atopada no texto, na medida do posible, aínda de que
se dificulte a lectura do texto no abuso das grafias -y: ny byo ny oyo... -b: eban, bieron, ebangelios...Tamén se
decidiu conservar a separacións orixinais entre silabas para reflexar o uso da época: larga mente, ynte rogatorio,
común mente, etc.
Xenealoxías do O
rtegal
1540, Xullo, 6. Flandes .
Carta do Emperador Carlos I “Rey de Alemania y España”, administrador da Orde
de Santiago consentindo en outorgar o hábito de dita Orde a Don Fernando de
Andrade, fillo do conde do mesmo nome.
A.H.N. Arquivo Histórico Nacional. OM-CABALLEROS_SANTIAGO,EXP.424.
Acceso P.A.R.E.S. Transcrición: Xosé Lois Lamigueiro Fernández. Ano 2010.
(Notas ao pé do manuscrito debaixo do texto da carta):
Cartilla 1540 /
Para que se de el avito de santiago / al hijo del conde don hernando de an / drade /
De su magestad /
(bis) para que se de el avito A don hernando de andrada hijo del conde don hernando
de andrada //
Yo el emperador semper augusto Rey de Alemania y despaña administrador perpetuo
de la horden dela caballeria de Santiago por autoridad appa / hago saber a Vos / e cada uno
e qual quier de vos por si Ynsolidun que don Hernando de andrada hijo del conde don her-
nando de andrada me hizo rrelaçion que su proposito / e voluntad es de ser en la dha horden
e vivir en la ovservançia e so la regla e disçiplina della por deboçion que tiene al bien aven-
turado apostol señor / Santiago suplicando melo mandase admitir e dar el abito e ynsignea
de la dha orden e yo acatando su devoçion e meritos y los serviçios q me / ha fecho y espero
que hara de aqui A delante ami e a la dha horden e por que por Ynformaçion por mi manda-
do avida con esta que concurren en el dho / don Hernando de andrada las calidades que los
estables çimientos de la dha orden disponen tuvelo por bien e por la presente Vos diputo e
doy / poder e facultad e cometo mys veces para que en my nombre e por my autoridad como
administrador suso dho vos juntamente con otros algº / comendadores e caballeros de la dha
orden podays armar e armeys caballero della al dho hernando de andrada con los autos e
çerimonias q en tal caso se acostumbran e deven hazer e ansy por vos armado caballero co-
meto e mando os / 05 Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
Fleyres de la dha orden e cada uno de ellos por sy ynsolidum que le de el / avito
e ynsignea della con los autos y bendiçiones y según e como la Regla de la dha horden lo dis-
pone e ansy dado el dho avito mando al dho / don hernando de andrada que vaya a rresidir y
este arresida en el convento de Uclés el año de con provaçion aprendiendo la Regla de la
dha / orden y las otras cosas que como caballero della deve saber y mando al dho prior del
dho convento que lo resçiba y tenga en el dho año / y que sesenta días antes que el dho año
se cumpla me envíe relaçion de sus meritos y costumbres y que si fuesen tales que deva p(er)
manesçer / Enla dicha orden mande Resçibir del la profision espresa que debe hazer o pro-
vea en ello lo que según dios y horden deva ser / proveydo de lo qual mande dar e de esta my
carta firmada de my nombre y sellada con my sello de la dha orden dada en maz dolaren 5 /
A seis. dias del mes de jullio Año del nasçimºy de nrº señor Crixpo de mill y aquyºs e quaren-
ta e (espacio) años. / Yo el Rey. / Yo Alonso de Chavez secretario de su cesarea y cathº Mad
escrivir por su mandado. //
06 Xosé Lois Lamigueiro
5. Lugar non identificado. O 21 de xaneiro do ano 1540 o emperador Carlos V, chega os seus estados de
Flandes permanecendo alí durante todo o ano. Segundo D. Vicente de Cadenas e Vicent: (Caminos y derroteros que recorrió el emperador Carlos V...páx 230. Instituto Salazar y Castro); o emperador entre o 22 de xuño ao 12 de xullo residirá na cidade de Bruxas, saíndo o 13 cara Nieuhavre onde embarca para Flessinga onde pernoctará.
Imaxe dixitalizada da carta do emperador Carlos V concedéndolle permiso a D. Fernando de Andrade para acceder como pretendente a Orde de Santiago. Ano 1540. Fonte: P.A.R.E.S.
Xenealoxías do O
rtegal
07 Xosé Lois Lamigueiro
Gravado co retrato do emperador Carlos I de España e V de Alemaña cinguindo o colar da Orde do Toisón de Ouro. Inscrición: AVG. IMP. CAES. CAROLVS V. Autores: Vico, Enea (1523-1567), Tiziano (ca. 1488-1576). Editado en Italia perto do ano 1550. Biblioteca Nacional (España). Los Austrias p. 53, 36.
Xenealoxías do O
rtegal
1544, Xaneiro, 18. Santiago do Compostela.
Información de testemuños da xenealoxía e limpeza de sangue de Don Fernando de
Andrade feita na cidade de Santiago.
A.H.N. Arquivo Histórico Nacional. OM-CABALLEROS_SANTIAGO,EXP.424.
Acceso P.A.R.E.S. Transcrición: Xosé Lois Lamigueiro Fernández. Ano 2010.
En la noble cibdad de Santiago a diez y ocho dias del mes / de henero del año del señor
del mill e quiºs e quarenta e cuatro aºs / antel muy rreberendo señor liçençiado martín fer-
nandez de Salinas Canonygo en la santa Yglia de Santiago e Juez hordinario en lo es / piri-
tual e temporal en la audiençia del Ilmo y R
mo Señor don / Gaspar dabalos Arzobyspo y señor
de la dha santa Yglia cibdad e arzobispado / de Santiago my señor y por ante Bartolomé
Goyraldez notario Real / de su mag. E de la dha audiencia paresçio presente el muy rrebe-
rendo e mag. / señor Diego hernández de ballesteros prior del monesterio de Villar de / Do-
nas de la horden de la caballeria del Señor Santiago sito en el / obispado de Lugo deste Rey-
no de galizia y mostro y presento una carta / e probision Real de su mag dada e librada e
firmada del presiden / te e oydores de su muy Alto consejo de las hordenes e sellada con / su
Real sello con su auto y Requerimiento por virtud della fecho al dho / prior por la cual pa-
resçe que su mag. como administrador perpetuo de la / dha horden de la caballería del señor
santiago le cometía e mandaba / de su oficio resçibiese ynformación de testigos de la genera-
ción y geno / logia del señor don hernando dandrade y de sus padre e madre abue / los ante-
pasados para le dar y entregar el avito de la dha horden de la / Caballería de que su mag
por la dha probisión paresçio aver hecho m(erce)d al / dho don hernando dandrade junta-
mente con la dha comisión real presen / to Ansi mysmo otra carta requesitoria dada e libra-
da por los dhos / Señores presidente e oydores del dho consejo de la dha horden dela dha /
caballería del señor santiago deregida a los juezes e justicias deste dho / Reyno de galizia
para que hiziesen cumplir y apremar a todas e quales / quyera personas de que el se preten-
diese aprobechar y paresçiesen antel per /sonalmente a jurar e dezir sus dhos e declaracio-
nes de la qual dha comysión / Real con el dho auto y notificaión della fecho al dho prior es-
crito en las espal / das de la dha comisión Real firmada de lopo de Caballal notario de la
dha / requysitoria su verdadero tenor uno en pos de otro de berbun ad berbun e es este / que
sigue. / Don Carlos por la Divina clemencia Emperador senper augusto // Rey de alemania
de castilla de leon de aragon de las dos seçilias de jerusalen / de nabarra de granada de to-
ledo de valençia de galizia de mallorcas de sbilla de çer / deña de cordoba de corcega de
murçia de Jaen de los algarves de algesira de gibraltar de las yslas canarias de las yndias
yslas e tierra firme del maroçeano conde de flandes e de tirol e administrador perpetuo / de 08 Xosé Lois Lamigueiro
orden dela caballería de Santiago por autoridad Appª a vos / Diego Hernandez ballesteros
flayre dela dha orden prior del monestº / de Villar de Doñas Salve e graçia sepades que don
hernando de andrade / me hizo Relaçion que su preposito e boluntad hes de en la dha hor-
den e bebir en la conservançia e sola Regla e disçiplina della por deboçión / q tiene al bien
abenturado Apostol señor santiago suplicándome lo mandase / Admitir e dar el abito e
insignea de la dha horden como la mysma fuese / y porque la persona que ha de ser reçabida
en la horden e dar el / dho abyto ha de ser fijo dalgo al modo y fuero despaña e tal que
concurran / en el las calidades que los estableçimyentos de la dha horden disponen fue /
acordado en el my consejo della q debia mandar dar esta my carta en la / dha razón e yo
confiando q sois tal persona q guardareis my serbiçio / y bien fielmente hareis lo que por my
hos fuere cometido e mandado / tubelo por bien e por la presente vos cometo e mando q
luego que la reçibiis tomeis de vro ofiçio los testigos que bierades ser necesario / q sean
personas de buena fama e conçiençia que conoscan al dho don / hernando de andrada y a su
linaje e la hagais las preguntas contenydas en el ynterrogatorio que con esta my carta hos
sera dado firmado de Fran. Guerrero secretario del dho my consejo e al testigo q dixere q
sabe lo contdo / en la pregunta repreguntalde como lo sabe e si lo cre como e por que lo cre /
e su lo byeron y oyeron dezir declaren a quien e como e que tanto tiempo / ha por manera
que den suficiente razon de sus dhos e depusiçiones / e lo que los dhos testigos digesen e
depusieren firmado de coro nombre e cerrado y sellado y en manera q faga serlo ynbiado al
dho my consejo / para yo lo mande beer y prober de ello lo que se deba ser probeydo // para
lo qual hos doy poder conplido con sus ynçidençias e dependençias / anexidades e
conexidades e no fagades ense(ñ)ar por alguna manera / sopena de la multa çincoenta
ducados de oro para hobras pias dada / en la Villa de Valladolid a cinco días del mes de
nobiembre añor del nasçimiento de nro señor y su xpo de myll e quiºs e quarenta e tres anos /
el conde don garçia manrriquez licenciado Sarmyento, dotor anaya / el dotor arteaga, el
dotor de soiyn, yo Fran. guerrero escribano de cama / ra de su çesaria y católica mag la fize
escribir por su mandado con acuer / do de los del su consejo de las hordenes, Registrado,
hernan sanchez ena çela chançiller /
En el monesterio de Villar de Doñas q hes en el Reyno de / galizia a honze días del mes
de henero año del nasçimiento de / nro señor yhu xpo de mill e quiºs e cuarenta e quatro
años Adrián criado del señor don hernando dandrade presentó ante el muy / Rdo
sñor diego
fernández de Vallesteros prior del dho monesterio / de villar de donas ele requirió con esta
probisión desta otra parte / contenyda al dho señor prior dijo que la obedesçia con la
reberençia / e acatamiento q devia e la tomó en su mano e la puso sobre su cabeça e que /
estaba presto e aparejado de conplirlo en ella contenido e al presente es / taba mal dispuesto
Xenealoxías do O
rtegal
09 Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
pero que dentro de seis días primero e siguientes / lo conpliria como su mag fuese serbydo
estando presentes por testigos Juan de Castro vezino de la fra de nobelua e Jacome barela
criado del señor prior e pedro de burón criado el liçenciado Villar e otros e yo lope do
Carba / llal notario doy fee que pasó ante my, paso ante my (bis) lopo do carballal notario. /
10 Xosé Lois Lamigueiro
Requesitoria
Los del consejo de las hordenes por el emperador e Rey nro señor ad / ministrador
perpetuo dellas por autoridad app hazemos saber a vos / los señores corregidores asistente
gobernadores e juezes de residenzia / e otros cuales quier Juezes de las cibdades e villas e
lugares // Destos reynos e señorios de Castilla e a cada uno e qual quyera de bos / en vros
lugares e jurisdiçiones e mandado al prior de Villar de Donas que aya / cierta ynformaçión
sobre si concurren en don hernando de andrada las cali / dades que se requieren para tener
el abito de la dha horden de Santiago / de que su mag le ha fecho merced segun contiene en
la dha probisión por ende / de parte de su mag vos requerimos e de la nra pedimos de
graçia / que todas e qualesqyer personas de quien el dho prior dixere que se en / tiende
aprovechar para hazer la dicha ynformación les conpolais e apremyeis / a que parescan ante
el juez e diga sus dhos a los plazos e segun e / como por el hos fuere pedido por manera que
Adro do mosteiro de Vilar de Donas a principios do século XX. Foto de autor sen identificar, publicada poor Álvaro Cunqueiro na súa guía de Lugo. Editorial Everest. Páx. 120.
pueda hacer e haga la dha yn / formación según e como por su mag le esta cometido e
mandado en lo / que le alliende de hazer lo que de derecho sois señores obligados nos
hechareis car / go para que en la jurisdición de las dhas hordenes mandemos complir Vras /
cartas e ruegos just. mediante fecha en ball(adol)id a cinco días del mes / de nobiembre de
myll e quiºs e quarenta e tres años, el conde don garçia manríquez, licençiado Alv(aro)
Sarmiento, dotor anaya, el dotor arteaga, el dotor de somy. /
E por virtud de la dha requysitoria dixo que hexortaba pedia e requería / e requerio al
dho señor licençiado Juez suso dho mandase dar su carta probisión para Rodrigo fresco su
chantre en la dha Yglia de Santº / y alonso myguez raçionero della y ares vazquez de
vaamonde clerigo de santa maría de lojo 6 e Juan marino e Juan das hortas e gonzalo perez
de maçeredo e Juan gomez ariero vezinos dela dha cibdad para que paresçieren antel /
personal mente a jurar dezir y declarar sus dhos e declaraçiones sobre / y en razón de la dha
ynformación que su mag mandaba thomar e resabyr / para que fuese dado y entregado el
dho abyto al dho don hernando dan / drade sobre que pydyo conplimiento de justiçias visto
por m(erce)d las dhas / carta comysión real e requisitoria Dixo que le plaçia de mandar //
harzer y conplir lo pedido por el dho señor prior y en lo conpliendo luedo mandó dar la
carta e probisión que se sigue. /
Yo el liçençiado martín fernández de Salinas canónigo en la santa Ygla de / Santiago e Juez
hordinario en lo esperitual e temporal en la dha santa / Yglia cibdad e arzobispado de
santiago por el Ylrmo y r
mo señor don gaspar dabalos arzobispo de santiago my señor por la
presente mando a vos / los Rdo Rodrigo fresco su chantre y alonso myguez raçionero de
santº / y ares bazquez de Vaamonde clérigo de Santa María de Lojo e Juan marino e Juan
das hortas gonzçalo pérez de maçeredo Juan gómez ariero y a cada uno de bos que luego
que esta my carta vos fuere notificada y con ella fueredes reque / rido o requeridos por parte
del muy rreberendo e mag. Señor diego fernán / dez de ballesteros prior del monesterio de
Villar de Doñas y juez de / comisión por los sseñores presidente y oydores del consejo de las
hordenes / y de su mag administrador perpetuo de las dhas hordenes de santiago bayais / y
parezcais personalmente antel dho señor prior en esta dha cibdad / e jurar dezir y declarar
vros dhos e declaraçiones en çierta ynforma / çión que por su mag les cometida sobre el
abito de la dha horden de que su mag paresce hizo m(erce)d a don hernando dandrade y no
lo hagades en deal so pena de diez / myll mrs para la cámara de su señoría sola qual mando
al escribano que para / esto fuese llamado de fee de lo que le fuere pedido fecho en la dha
Xenealoxías do O
rtegal
11 Xosé Lois Lamigueiro
6 Santa María de Loxo, parroquia do Concello de Touro, perto de Santiago de Compostela.
Xenealoxías do O
rtegal
cibdad de Santiago a diez y ocho dias del mes de henero de myll e quiºs e qua / renta e
quatro años, por mandado de su ymª Gonzaldez notario. El liçençiado salinas. /
Notificación a los testigos. /
E después de lo suso dho en la dha cibdad de Santiago a diez y ocho / días del mes de
henero de mill e quiºs e quarenta e quatro años yo el / dho notario de pedimyento e
requerimiento del dho señor prior de / Dueñas notifique e yntime esta carta e probisión desta
otra parte escrita / a Juan Mariño Vezino de la dha cibdad en su persona e le dige el
hefecto // y el qual dixo que obesdesçia e paresçia antel dicho señor prior / como le hera
mandado testigos Juan Rodríguez de Ulloa canónygo de Santiago / y el bachiller Sancho de
Ulloa. /
Otra notificaçión. /
E luego en continenti este dho dia mes y ano sobre dhos yo el dho no / tario notifiqué
esta dha carta e probisión a ares bazquez de Vaamonde y alonso miguez raçionero e a
rodrigo Fresco su chantre de Santiago en sus personas / los quales dixeron que lo
obesdesçian e paresçian antel dho señor prior / testigos el canónigo lope sánchez e lope de
Carballal e antonio del Castillo clérigos. /
Otra notificaçión. /
E después de lo suso dho en la dha cibdad a diez y nuebe días del dho mes y año yo el
dho notario notifiqué la dha carta e probisión a Juan / Gómez a(r)riero e a Juan das hortas
platero e a gonzalo perez de maceyredo mercader obesdescían y estaban prestos de luego
paresçer antel dho señor / prior a jurar e dezir verdad testigos el señor fernán pérez
parragués e lopo do carballal clérigo gaspar rodríguez avitante en la dha cibdad / Goyzalez
notario. /
Juramyº de testigos /
E después de los suso dho en la dha cibdad de Santiago a diez y nuebe / dias del mes de
henero del dho año antel dho señor prior por ante my el / dho notario e testigos ynfrª
paresçio presente el dho Juan mariño Vº de la dha cibdad del qual luego el dho señor prior
fizo tomar e resçibyr / Juramyento en forma de d(erech)º e sobre la señal de cruz en que
corporal / mente y puso e toco con su mano derecha e a las palabras de los santos qu(a)t(r)º
ebangelios donde quyera que mas largamente estaban escritas / y hechándole delante más
largamente la confesión del dho Juramyento digo si juro e amen e prometió de deçir verdad
de lo que // supiese e por que fuese preguntado testigos q lo vieron jurar los dhos Juan
Rodríguez de Ulloa y el bachiller Sancho de Ulloa e domingo álbarez criado de my notario. / 12 Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
13 Xosé Lois Lamigueiro
otro Juramyº /
E después de lo suso dho en la dha cibdad este dho día mes y año sobre / dhos antel
dho señor prior por ante my el notario e testigos ynfra / paresçio presente el dho ares baz-
quez de Vaamonde clérigo vezino de la diha cibdad / de Santiago del qual luego el dho señor
prior hizo tomar e resçibir / juramento en forma de derecho e sobre una señal de cruz en que
corporal / mente puso e toco con su mano derecha e a las palabras de los santos / qutº evan-
gelios donde quyera que mas larga mente estaban escritas y he / chándole delante más larga-
mente la confisión del dho juramiento dijo / si juro amén e prometio de dezir verdad de lo
que sopiese e por que / fuese preguntado testigos que lo vieron jurar el Canónigo lope san-
chez de ulloa y lope de carballal y Jacome barela. /
otro Juramyº /
E después a los suso dho en la dha cibdad este dho día mes y año / sobre shos ante el
dho señor prior por ante my el notario e testigos ynfrª / paresçio presente afonso miguez rio-
nero de la santa ygla de santgº vezino de la dha cibdad del qual luego el dho señor prior hizo
tomar / e resçibir juramento en forma de dchº e sobre una señal de cruz / en que corporal-
mente puso e tocó con su mano dchª e a las palabras / de los santos qutº evangelios donde
quyera que mas largamente / estaban escritas e a la confisión del dho juramento dixo si ju-
ro / amén e prometió de dezir verdad testigos que lo bieron jurar bastián fernández e antonio
del castillo clérigos vezinos de la dha cibdad . /
otro Juramyº /
E despues de lo suso dho en la dha cibdad de santiago este dho / día mes y año sobre
dho antel dho señor prior e por ante my el notarº // e testigos ynfra escritos parescio presente
el dicho rodrigo fresco / su chantre en la dha santa Yglia de santiago vecino de la dicha cib-
dad del qual luego el dho señor prior hizo tomar e resçebir juramento en / forma de drº e so-
bre una senal de cruz en que corporal mente puso / e toco con su mano drª e a la confisión
del dho juramento dijo si Juro / e amén e prometió de decir verdad testigos que byeron Juan
Vasco sanchez y francº franco criados del dho señor don hernando y domingo álbarez criado
de my notario. /
Otro juram. /
E después de los suso dho en la dha cibdad de santiago este dho / día mes y año sobre
dhos antel dho señor prior e por ante my el notaº / e testigos ynfra paresçió presente el dho
Juan gómez a(r)riero Vezino / de la dha cibdad del qual luego el dho señor prior hizo tomar
e res / çibir juramyento en forma de drº e sobre una señal de cruz en que corporamente puso
Xenealoxías do O
rtegal
tocó con su mano drª e a las palabras de los / santos quatro ebangelios donde quyera que
más largamente estaban / escritas en la confesión de dho juramyento dixo si Juro e amén e
pro / merió de dezir verdad testigos que lo byeron jurar lopo de Carballal / criado del dho
señor prior e gaspar rodríguez criado del dho señor don hernando. /
otro Juram. /
E después de lo suso dho en la dha cibdad este dho día mes y año sobre / dhos antel
dho señor prior e por ante my el notario e testigos yn / fra paresçió presente Juan das hortas
Vezino de la dha cibdad del qual luego el dho señor prior hizo tomar e resçibir Juramento en
forma de drº e sobre una señal de cruz en que corporalmente puso e tocó / con su mano drª e
a las palabras de los Santos quatro eban / gelios donde quyera que más largamente estaban
escritas e a la con // disión del dho juramento dixo si Juro e Amén e prometió de decir /
verdad testigos que byeron Jurar el señor fernán pérez das mariñas y franco franco criado
del dho señor don hernando. /
otro Juram. /
E después delo suso dho este dho día mes y ano sobre dhos / en la dha cibdad de
santiago antel dho señor prior e por ante / my el notario e testigos ynfra escritos paresçió
presente el dho gonzalo / pérez de maceyredo mercader Vezino de la dha cibdad del qual
luego / el dho señor prior hizo tomar e resçebyr Juramyº en forma de drº / e sobre una senal
de cruz + e a las palabras de los santos ebangelios don / de quyera que más larga mente
estaban escritas eala confisión del dho / Juramyento dixo si Juro e amén e prometió de dezir
verdad e testigos / que lo byeron Jurar los dhos Juan das hortas e gaspar rodríguez criado /
del dho señor don hernando. /
presentaçión de preguntas /
E después de los suso dho en la dha cibdad de Santiago a diez / ynuebe días del dho
mes y ano ante my el dho notario el dho señor / prior dixo que de su oficio fazíae fizo
presentaçión deste ynte / rogatorio de preguntas firmado de Franco guerrero secretario del
consejo de la orden dela caballería de(l) señor santiago para que por ellas pre / guntar e
ynte rogar alos dhos testigos anteçedentes e lo mando poner / e juntar en el proceso de la
dha ynformación de las quales su thenor / es este que sigue. /
14 Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
15 Xosé Lois Lamigueiro
Preguntas. /
Las preguntas que han de hazer alos testigos q de oficio han de ser Res / cebydos
sobre el abito de santiago que pide don hernando de andrada son los siguientes. /
Primeramente si conocen a don hernando de andrada e donde hes // natural e cuyo hijo
es e si conosce su padre y a su madre y como / se llaman e donde son vecinos e si conosçen,
e conosçieron al padre y a la ma / dre de su madre e como se llamaban e donde heran vºs y
naturales y si los / testigos son parientes de alguno dellos. /
Yten si saben cren bieron, oyeron dezir que el padre del dho don hernando / de
andrada y el padre y la madre del dho su padre nombrándolos cada / uno por si y cada uno
de ellos ayan sydo e sean avidos e tenydos e comun / mente reputados por personas hijos
dalgos según costumbre y fue / ro despaña e que no les toca raça de Judio conberso ny de
moro ny de villano. /
Yten si saben eco(nocen) que la madre del dho don hernando de andrade y el padre / y
la madre de la dha su madre nombrándolos a cada uno por sy y a cada uno / dellos sy an
sido e sean avidos e tenydos comunmente reputados por xpianos viejos sin les tocar raza
Grupo de cabaleiros dentro da catedral de Santiago de Compostela, ataviados cos seus hábitos cerimoniais das ordes de Santiago e Montesa, . Foto: Ksado.
Xenealoxías do O
rtegal
alguna de judio conberso ny de moro como dicho es . /
Yten si saben eco(nocen) que el dho don hernando de andrada tiene caballo. /
Yten si saben e conocen que el dho don hernando de andrada ayase sydo retado / y si
digeren los testigos que a sydo retado declaren como se salió del reto. franco guerrero. /
Declaraciones de tºs. /
El dicho Juan marino Vecino de la sha cibdad testigo suso dho tomado por el / dho
señor prior sobre y en razón de lo contenydo en la dha probisión el qual / aviendo jurado en
forma devida de drº eseyendo preguntado por las pre / guntas e ynterrogatorio por el dho
señor prior presentadas formado de Franco
Guerrero que delante le fueron leydas e
respondiendo a ellas / dijo e dispuso lo siguyente. /
A la primera pregunta del dho ynterogatorio dijo el dho testigo // conosçe al dho don
hernando de andrade desde diez años a esta parte / por que hes natural deste arzobispado de
santiago que hes avido e tenydo por / hijo del conde don hernando dandrade por que este
testigo conosçió muy bien al dho conde don hernando dandrade padre del dho don hernando
el / qual dho señor conde dize puede de aver tres años que es falesçido desta pre / sente vida
poco más o menos tiempo e dize que dejó por su hijo al / dho don hernando dandrade e por
tal es avido e tenydo y conosçido / comunmente reputado en este reyno de Galizia y dize mas
que / muchas veces byó y conosçió a Diego Dandrade que hera señor del estado / de la Villa
de la puente deume e dela fortaleza dandrade y de la / fortaleza de Villalba y de las marinas
de los condes y ansí mesmo / vió y conosció a doña maría de las mariñas muger legítima del
dho / Diego Dandrade por que hera hija legítima según publica boz y fama / del Señor
Gómez perez Das mariñas que hera señor al dho tiempo de tierra de mesía que agora hes de
la santa Yglia de santiago y de es / ta parte de las dhas marinas de los condes los quales
todos a riba / declarados dize este testigo que heran señores e Caballeros hijos dal / go y
señores de casas y fortalezas fuertes y de casas de mayorazgos / por que la casa dandrade y
de la fortaleza de myraflores donde estos / Señores e señoras caballeros bebían e moraban al
dho tiempo heran / y oy en día son avidas e tenydas por casas de mayorazgo y los dhos se /
ñores posedores dellas de donde sdesçiende el dho don hernando dan / drade heran y son
avidos e tenidos por señores y caballeros hijos dalgo / de solares conosçidos y por tales son
avidos y tenidos y ansí mismo conos / ció y conosçe a la señora mayor de Ulloa madre del
dho don hernando / por que hes hija legítima de pedro ougía dalbán y de mayor de ulloa
muger legítima del diho pedro ougía dalbán por que dize q la dha mayor / de Ulloa muger 16
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
del dho pedro ougía hera hija de gonzalo de ulloa hermano del conde don sancho por que
este testigo los conosçió a todos de / vista habla y conbersaçión y por tales el dho gonzalo de
ulloa hermano // del dho conde y de la dha mayor de Ulloa su hija e muger legítima del / dho
pedro ougía y el dho pedro ougía todos heran avidos e tenydos / conosçidos comunmente
reputados por Caballeros e hijos dalgo y an / si hes verdad por que byo el dho gonzalo de
Ulloa hera vezino desta cibdad / y la dha su hija mayor de Ulloa seyendo casada con el dho
pedro ougía / dalbán heran vezinos y bebian y moraban en tierra y obispado de / orense y
esto dize este testigo que hes verdad por que los byo y conosçió a todos / estos señores sera
de la manera que dho tiene y por tales caballeros e hijos / dalgo fueron y son oy en día
avidos e tenydos conosçidos e comunmente / reputados y ansí sabe y hes verdad q el dho don
hernando dandrade / hes caballero hijo dalgo por ser hijo del dho code don hernando e de
la / dha mayor de ulloa e desçendiente de los dhos señores y caballeros e hijos / dalgo da
riba declarados. /
17 Xosé Lois Lamigueiro
Don Fernando de Andrade
Don Fernando de Andrade -Conde-
Mayor de Ulloa
Don Diego de Andrade
Dña. María das Mariñas
Pedro Ouxea de Albán
Mayor de Ulloa
Gonzalo de Ulloa
-Irmán do conde
Sancho de Ulloa- Don Gómez
Pérez das Mariñas
Resumo da Xenealoxía de Don Fernando de Andrade
Xenealoxías do O
rtegal
A la segunda pregunta dize que hes verdad lo en ella contenydo por lo / q dho e decla-
rado tiene en la pregunta antes desta por que siempre en / su tiempo cada uno fue avido e
tenydo por tales caballeros fijos dal / go siempre les guardaron sus hidalguias libertades y
epsençiones como / tales hijos dalgo y caballeros según costumbre y fuero despaña que lo /
guardan a los caballeros hijos dalgo e que ninguno dellos toca / ny tiene raça ny parte de
Judio converso ny de moro ny de Villano que / este testigo biese ny sopiese ny nynguno dellos
lo tenga ny tubo ny lo po / dyera tener sin que este testigo lo viera o sopiera por ser como
ha / seydo y hes vezino comarcano de todos ellos e les byo tener y poserlas tierras e fortale-
zas q tiene dho por que continuaba y continuo mucho / tiempo a la conbersación e bezindad
de cada uno dellos y esto hes verdad / por lo que tiene dho en la pregunta antes desta a que
se refiere / por ser todo ello ansí verdad. /
A la terçera pregunta dize que hes verdad lo en ella contenydo por que tiene / dho y
declarado en las preguntas antes desta y por que conosçe a la // dha mayor de Ulloa madre
del dho don hernando e conosçió al dho / su padre pedro ougía dalbán e mayor de Ulloa su
muger la bieja madre desta dha señora mayor de Ulloa por que hera hija del dho / gonçalo
de Ulloa hermano del dho conde don sancho y los conosçió a todos / como dho tiene en las
preguntas antes desta por Caballeros hijos dal / go y por muy buenos xpianos viejos temero-
sos de Dios y tales / que no tenían ny les tocaban ny tienen parte ny raza de Judio conberso
ny moro hera Vezino comarcano dellos y por la comunicación y par / tiçipación q ha tenido e
tiene con cada uno de ellos sobre dhos e por esto sabe que hes verdad lo contenydo en la dha
pregunta y en las otras pre / guntas antes desta a que se refiere. /
A la quarta pregunta del dho ynterogatorio dize que hes / verdad lo en ella contenydo
por que este testigo lo a visto e bio tener caba / llos en su casa y caballeriça y cabalgar y an-
dar en ellos. /
A la Quinta pregunta del dho ynte rogatorio dize que no a visto ny oydo dezir que el
dho don hernando aya seydo retado y lo tiene por buen / Caballero esforzado y por tal hes
avido e tenido. /
Fue preguntado al tenor e forma de las hordenanças Reales pre / guntas generales dixo
que hes de hedad de nobenta años e se acuer / da de ochenta años poco más o menos tiempo
y no hes pariente ny enemi / go de ninguna de las dhas partes Caballeros y personas en este
su dho e de / clarado ny fue pechado corruto ny atemorizado por ninguna persoa para / aver
de dezir el contrario de la verdad ny por eso la dixera y que Dios de la justiçia a quien la tubyere. / 18 Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
Fuele leydo este su dho e declaraçión por delante deixo que ansí hera / verdad y en
ello se ratificaba y retifico e a firmo por ser ansí verdad / y por q no sabía firmar rogó al dho
señor prior lo firmase por el de / su nombre. El prior de Villar de donas. /
El dho ares bazquez de Vaamonde clérigo de Santa María de Lojo // con sus Anexos
hijo dalgo vezino de la dha cibdad testigo / suso dho tomado por el dho señor prior para el
hefeto de lo contenydo / en la dha probisión Real el qual despues de aver jurado en forma /
de derecho e seyendo preguntado por las preguntas e para ello presenta / das por el dho se-
ñor prior e firmadas de franco guerrero e delante / le fueron leydas e respondiendo a ellas
dijo e depuso lo siguiente. /
A la primera pregunta dixo que conosçe al dho don hernando / dandrade de vista y no-
tiçia q ha y tiene del por que dize que hes na / tural deste arzobispado de santiago e conosçió
de vista habla y conbersación / al conde don hernando dandrade padre del dho don hernan-
do y ansí mesmo / conosçió a diego dandrade y a doña maría de aro de las mariñas de los
condes su muger legítima y byo y conosçió a gómez pérez das mariñas padre de la dha doña
maría de aro e dize que byo estas casados en uno legitima / mente a los dhos diego dandrade
e doña maría de aro e durante el / matrimonio entre ellos ubieron e procrearon por su hijo
legitimo al dho / conde don hernando padre del dho don hernando el moço e dize los byó y
conos / çió por que heran Vezinos y señores y naturales de las tierras q se dizen de las mari-
ñas de los condes e de los freyres que tenían sus casas y forta / lezas casas fuertes de mayo-
razgos en las dhas mariñas y en la cibdad de la / coruña y en la cibdad de betanzos e Villal-
ba y por otras partes donde / tenían sus señoríos y basallajes y ansí mysmo dize conosçe a la
señora mayor de ullas madre del dho don hernando y byó y conosçió a Pº / ougea dalbán y a
mayor de Ulloa la bieja padre y madre de la dha / mayor de ulloa e ansí mesmo conosçió a
gonçalo de Ulloa hermano del conde don sancho que hera padre de la dha mayor de Ulloa
bisabuelo del / dho don hernando dandrade e dize que byó y conosçió a estos señores ariba /
declarados cada uno en su tiempo por caballeros hijos dalgo señores de basa / llos y casas y
fortalezas fuertes y de solares conosçidos y por tales fue / ron y son avidos e tenydos conosçi-
dos e comunmente reputados. / (apunte do notario): vala entre renglones dize su. /
Entre los vezinos e moradores deste reyno de galizia q dellos tenyan / y tienen notiçias
e dize que el dho don hernando por el dho conde don hernando / su padre e por la dha mayor
de Ulloa su madre desçende destos señores caba / lleros e hijos dalgo a riba declarados y
por que este testigo los byo y conos / çio a todos y tiene al dho don hernando por hijo del dho
conde do herndo / y de la dha señora mayor de Ulloa y por tal su hijo el dho conde lo dejó e 19
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
e nombró al tiempo de su falescimiento y por
esto sabe y hes verdad / q el dho don hernando
hes caballero hijo dalgo y portal el y los dhos
sus / padre y madre y abuelos y ante pasados
son avidos e tenydos en este / Reyno y este
testigo sabe ser así verdad por que los byó y
conosció y con / bersó con cada uno dellos en
su tiempo y esto hes verdad ylo que sabe de la
dha pregunta. /
Ala segunda pregunta dize que hes
verdad lo contenido en la dha pregunta / por lo
que tiene dho y declarado en la pregunta antes
desta a que se re / fería y referió y por tales
caballeros e hijos dalgo fueron e son avidos / e
tenydos y siempre les byo guardar y mantener
la arte y manera de / caballería según fuero y
costumbre y ley despaña y ansí les guardaron /
sienpre y al presente guardan sus franquezas e
esenciones libertades / que según costumbre
fuero ley despaña q guardaron y guardan a
los / caballeros e hijos dalgo e dize más este
testigo que nunca byo ny oyó dezir que a
ninguno delos dhos señores y señoras
caballeros hijosdalgo a riba / declarados
tocase tubiesen tienen raza ny parte de Judio
conberso / ny de moro ny de Villano a los
menos q este testigo biese ny oyese ny supiese /
ny podiera nynguno dellos tenerla nyparte
della sin que el dho testigo / lo biera e supiera por ser como siempre fue vezino cercano de
los sobre / dhos y comarcano dellos y por ser como fue su hermano Vasco pérez de
Vaamonde casado con Ysabel de Ulloa hermana de la dha mayor de ulloa muger que fue del
dho lope ougía dalban y abuela del dho don hernan / do por parte de la dha mayor de Ulloa
su madre y por esto sabe // hes verdad lo contenydo en la dha pregunta so cargo de
juramento q fecho avía. /
20 Xosé Lois Lamigueiro
Interesante detalle decorativo nas portas da Igrexa de Santiago da vila de Pontedeume. Parece facer alegoría ao conde don Fernando e as súas vitorias nas campañas de Italia: (a bandeira coroada dun ramo de loureiro, a Cruz de Santiago, mailo morrión de cabaleiro). Foto: Xosé Lois Lamigueiro.
Xenealoxías do O
rtegal
A la terçera pregunta del dho ynte rogatorio Dize que hes verdad / lo contenydo e la
dha pregunta por lo q tenía dho e declarado en las pre / guntas Antes desta a que se refería e
referió e dize más que hes verdad que los Señores y señoras caballeros hijos dalgo a / Riba
declarados cada uno delos ansydo y fueron buenos xpianos / viejos y de limpio e yltre e de
generosa sangre que nunca han / tenydo ny tubyeron ny tienen raça ny parte alguna de judio
ny de / moro e por tales buenos xpianos temerosos de Dios cuyo señor / y Caballeros hijos
dalgo fueron y son en día avidos e tenydos / conosçidos comunmente reputados y ansí hes
dello la pública boz y fama / e común opinión notorio en este reyno de Galizia y por esto sa-
be que hes / verdad lo contenido en la dha pregunta. /
A la quarta pregunta dize este testigo q ha días q está enfermo en cama / y q por eso no
sabe si el dho hernando tiene caballos más de quanto al / gunas vezes le a visto andar cabal-
gando en caballo e oyó dezir por / pública boz y fama q el dho don hernando tene dos caba-
llos y esto hes / verdad y lo que sabe de la pregunta. /
A la quynta pregunta del ynte rogatorio dize que nunca byó / ny oyó dezir q el dho do
hernando dandrade fuese retado ni desafiado por ninguna persona e dize que tiene por cierto
que si lo fuera y diera / de si buena cuenta en el campo este testigo lo tiene por buen caba-
lle / ro hes forzado según lo que conosçe de su persona y de sus antepasados / y esto hes ver-
dad y lo que sabe de la dha pregunta. /
Fue preguntado al tenor e forma de las hordenaças Reales / preguntas generales Dize
que hes de hedad de nobenta / Años y se acuerda a bien de setenta años poco más o menos
tiempo / y no hes pariente ny enemygo de nynguno de los señores e señoras ari / ba declara-
dos ny fue pechado corruto ny atemorizado por nynguna persona / e que dios dela justiçia a
la parte que la tubiere. /
Fuele leido su dho e declaración por delante dixo que ansí hera / verdad y en ello sea
firmaba e afirmó e lo retificaba e retificó e lo firmó / de su nombre junta mente con el dho
señor prior, el prior de Villar de donas, Ares Bázquez de Vaamonde. /
Tº el dho alonso myguez raçionero en la santa Yglia de santiago testigo suso / dho to-
mado por el dho señor prior sobre y en razón de lo contenydo en la dha pro / bisión el qual
después de aver jurado en forma de drº e syendo pregun / tado por la preguntas e ynterrogto-
rio por el dho señor prior presentadas / firmadas de franco guerrero q delante le fueron ley-
das e respondiendo a ellas / dixo e depusolo siguiente. / 21
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
A la primera pregunta del dho ynterrogatorio dize que conosçe al / dho don hernando
dandrade y conosçió al conde don hernando dandrade / su padre y que oyó dezir y hes publi-
ca boz y fama q el dho conde don / hernando dandrade padre deste dho don fernando andra-
de / hera hijo legítimo de diego dandrade y de doña maría de aro de las mariñas y an / si
mismo conosçe a mayor de Ulloa madre del dho don hernando y conos / ció a mayor de
Ulloa la bieja abuela del dho don hernando e dize que / oyó dezir por pública boz y fama q
hera hija de gonçalo de Ulloa hermano / del conde don sancho a los quales conosció por Ca-
balleros y hombres hijos / dalgo de solar conosçido e por tales heran avidos e tenydos en es-
te Reino de / Galizia y en las Villas de Ferrol y de la puente deyme e de la cibdad de la / co-
runa de la cibdad de santiago y en el obispado de orense donde / bebían e abitaban y tenyan
y tienen sus casas y estados y esto es verdad / elo sabe q sabe de la dha pregunta. //
A la segunda pregunta del dho ynte rogatorio dize que hes verdad / lo que tiene dho e
declarado en la pregunta antes desta a que se refería / e referió e que hes verdad que los so-
bre dhos señores e señoras a riba / declarados son avidos e tenydos e omunmente reputados
por per / sonas hombres y mugeres hijos dalgo según la costumbre y fuero y ley / destos rey-
nos despana y que nunca byo ny oyó dezir q el dho don her / nando ny ninguno de sus ante
pasados tubiesen nyles tocase raça ny / parte de Judio ny de moro ny de villano y esto hes
verdad e lo que sabe de la dha pregunta. /
A la terçera pregunta del dho ynte rogatorio dize que nunca vyó / ny oyó dezir que el
dho don hernando dandrade y la dha mayor de Ulloa ny sus padres y madres y abuelos ny
ante pasados tubiesen raça ny parte de moro ny de Judio conberso e antes sienpre conosçió
a los que / dho tiene por buenos xpianos biejos e que la dha mayor de Ulloa madre del / dho
don hernando hes hija de pº ougía dalbán que desçiende y biene por / lina derecha de la Ca-
sa de Villamarín q hes casa de mayorazgo y por / parte de la dha mayor de Ulloa su madre e
de gonçalo de Ulloa su abuelo / desçiende de la casa del conde don sancho de Ulloa nunca
byo ny oyo / que tubiesen parte ny raça de Judio conberso ny de moro e que son / y fueron
avidos e tenydos por buenos xpianos viejos y caballeros hijos / dalgo y esto hes verdad e lo
que sae de la dha pregunta. /
A la quarta pregunta del dho ynte rogatorio Dize que hes verdad / q el dho don hernan-
do tiene caballos en su casa y caballeriza en que cabal / ga y anda como caballero. /
A la quinta pregunta del dho ynterrogatorio dize que nunca byo ny oyó dezir q el dho
don hernando fuese retado por ninguna persona e dize / que cre e tiene por cierto que si lo 22 Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
fuera q saliera al campo por
que // este testigo lo tiene por
buen caballero y esforçado por
ser hijo de los padres que / tie-
ne dho y por q tiene persona y
abelidad para ello. /
fue preguntado por las
preguntas generales y horde-
nanças relaes e dize / que hes
de hedad de cinçoenta años po-
co más o menos tiempo eno en-
curre en nyn / guna de las otras preguntas generales e que dios dela Justiçia ala parte si la
tubiere. /
fue leydo este su dho e declaración por delante dixo q así hes verdad / y en ello se afir-
maba e afirmó elo ratifica elo firma de su nombre Junta / mente con el dho señor prior, el
prior de Villar de Donas, alonso myguez raçionero. /
Tº el dho Rodrigo fresco su chantre en la santa yglia de santiago suso dho / tomado
por el dho señor prior çerca y en razón dela dha pribisión real / el qual aviendo Jurado en
forma de drº seyendo preguntado al thenor / e forma de las preguntas firmadas del dho fraco
guerrero secretario / del consejo dela horden de Santiago que delante le fueron leydas / res-
pondiendo a ellas dixo e depuso lo siguiente. /
A la primera prefunta del dho ynte rogatorio dize que conosçe / al dho don hernando
dandrade por q hes natural de la villa de puente / deyme deste azobydo y hes hijo del conde
don hernando dandrade y conos / ce a su madre q se llama mayor de Ulloa e dize que el dho
conde hera / vezino y señor de la villa y estado de las Casas dandrade e Villalba casas e
for / talezas fuertes y señor de las Villas de Ferrol e puente deyme e de las / marinas de los
condes e que la dha señora mayor de Ulloa hes vezina desta / cibdad de Santiago y ansí
mesmo tiene notiçia y sabe q el dho conde don her / nando hera hijo de diego dandrade y de
dona maría de aro señora de las / mariñas Delos condes por que a oydo dezir por pública
voz y fama que / el dho diego dandrade fue casado legitima mente con la dha dona maría
de / Aro dela qual tubieran por su hijo legítimo al dho conde don herndo. //
23
Xosé Lois Lamigueiro
Vista do antigo pazo dos Condes de Andrade dentro da Vila de Pontedeume antes da súa demolición. Foto publicada por Cesar Vaamonde Lores no ano 1917: “Gómez Pérez das Mariñas y sus descendientes”. Páx 47.
Xenealoxías do O
rtegal
24 Xosé Lois Lamigueiro
O castelo de Nogueirosa antes da súa restauración, nunha foto publicada no ano 1917 por Cesar Vaamonde Lores. Autor descoñecido.
Aspecto posterior tras a primeira restauración nunha foto de mediados do século XX. Foto: Blanco.
Torreón dos Andrade na Vila de Pontedeume nunha foto tamén publicada por Cesar Vaamonde Lores, na época en que o pazo foi derrubado. Autor descoñecido.
Aspecto da torre tras a súa restauración historicista, coa incorporación da pedra armeira do pazo, e a apertura da porta na base. Foto publicada por Miguel González Garcés para a editorial Everest en 1973 aínda que é anterior a este ano. Autor descoñecido.
Xosé Lois Lamigueiro
Naraío na actualidade tras ser limpado e mellorado o seu acceso as ruínas.
Fotografía publicada por Cesar Vaamonde Lores do castelo de Naraío en 1917.
Aspecto do torreón de Vilalba despois da súa conversión en Parador Nacional de Turismo. Foto publicada por Everest, ano e autor por determinar.
Torre do homenaxe da antiga fortaleza de Vilalba antes da súa restauración, rodeada de silvas e casas da vila. Foto publicada por editorial Everest.
Xenealoxías do O
rtegal
25
Xenealoxías do O
rtegal
26 Xosé Lois Lamigueiro
E dize q byo y conosçio Ala dha dona María de aro Señora de las mariñas / estando
viuda y hera avida e tenyda por muger del dho diego dandrade / e por hija legítima de go-
mez perez señor delas marinas de los condes y an / sí mismo dize quela dha señora mayor de
Ulloa hes avida y tenyda / por la hija legitima de pedro ougia Dalban e Villamarin que des-
cencia / de la Casa del mayorazgo de Villamarín y de mayor de Ulloa hija de gon / çalo de
Ulloa hermano de don sancho conde de monte Rey y por tales fue / ron y son avidos e teny-
dos y este testigo dize que a los que byo y conosçió / y a los otros de que tiene notiçia senpre
fueron y son avidos e tenydos / por hombres y personas hijos dalgo Caballeros y señores de
basallos y forta / lezas y Casas fuertes de solares conoçidos y por eso sabe y hes verdad / q
el dho don hernando dandrade hes caballero y hombre hijo dalgo y clara y limpia sangre y
linaje por padre y madre abuelos y por tal hes avido e teny / do conosçido e comunmente
reputado en este Reyno de Galizia entre / las personas q dello tienen notiçia y esto hes ver-
dad por que conosçio alos q tiene dho y delos otros tiene notiçia y hes ansí dello la pública
boz y fama. /
A la segunda pregunta del dho ynte rogatorio dize que hes verdad / lo en ella conteny-
do por lo que tiene dho y declarado en la pregunta antes desta / a que se referia e referio y
por tales padre y madre y abuelos / y abuelas del dho don hernando a riba declarados son
avidos e tenydos / e comunmente reputados los dhos gomez perez das mariñas e dona / ma-
ría de aro su hija y diego dandrade su marido bis abuelo y abuelos / Del dho son hernando e
gonçalo de Ulloa e pedro ougia dalban / y el dho conde don hernando e mayor de Ulloa e
ansí fueron y son avidos / e tenydos por Caballeros hijos dalgo según costumbre ley y fuero
de / paña e dize este testigo que nunca vyo ny oyó dezir que nynguno / dellos fuese ny tubiese
raça ny parte de Judio conberso ny de / moro ny de Villano y que si alguna parte o raça de-
llos tubiera // nola pudiera tener ny ser ny pasar sin que este testigo lo viera o sopiera / y
oyera dello dezir o hablar por ser como hes natural nasçido e cresçido / entre todos ellos y
por esto sabe q hes verdad lo contenydo en la dha pregunta. /
A la tercera pregunta del dho ynte rogatº dize que hes verdad / lo en ella contenydo
por lo que tiene dho y declarado en las preguntas / antes desta a que se referia e referio por
q como dho tiene conos / çio y conosçe a la dha señora mayor de Ulloa y a su madre hija del
dho gonçalo de Ulloa e tiene notiçia de sus antepasados e nunca byo ny oyó dezir / tubiesen
raça nyparte de Judio ny de moro y heran y son avidos / e tenydos e comunmente reputados
por buenos xpianos themero / sos de dios e quitos de la dha raça y parte de Judio y moro y
por / esto sabe q hes verdad lo contenydo en la dha pregunta. /
Xenealoxías do O
rtegal
27 Xosé Lois Lamigueiro
A la quarta pregunta del dho ynte rogatorio dijo que hes / verdad que el dho señor don
hernando dandrade tiene su Casa y caballe / riza Caballos en que le ve andar cabalgando
como caballero hijo dalgo / según quyere su persona y estado. /
A la quarta pregunta del dho ynte rogatorio dize que nunca byo / ny oyó dezir que el
dho señor don hernando dandrade fuere reta / do por ninguna persona ny puesto campo co-
ntra el e dize q cre y tiene por / cierto según lo que conosçe de sus antepasados y de super-
sona que / si alguno lo retase o pusiese campo con el q no mostraría cobardía / e que pelea-
ría como buen caballero por q este testigo le tiene y conosçe / por tal y esto hes verdad y lo
que sabe de la dha pregunta. /
fue preguntado por la preguntas generales y ordenanzas reales / de su mag. dize que
hes de edad de çincoenta años y se acuer / da de corenta años porco más o menos tiempo e
no hes pariente ny ene / migo de nynguno de los sobre dhos ny fue pechado corruto ny a /
temorizado por ninguna persona e que Dios de la justicio a quyen tiene. //
Fuele leydo este su dho e declaraçión por delante dijo que ansí hera / verdad y ansí
hera y hes dello la pública voz y fama y en ello se afirmaba / e afirmó elo retificaba e retifi-
co e lo firmo de su nombre jutnamente / con el dho prior, el prior de Villar de donas, Rrº
fresco. /
El dho Juan gómez a(r)riero Vezino dela cibdad testigo suso dho / tomado por el dho
señor prior sobre y en razón de la dha ynformaçión con / tenyda en la dho probisión e comy-
sión real el qual aviendo jurado en / forma de drº e seyendo preguntado por las dhas pre-
guntas e ynte / rogatorio firmado del dho franco guerrero que delante le fueron / leydas e
respondiendo dellas dixo depuso lo seguyente. /
A la primera pregunta del dho ynte rogatorio dize que consoçe muy / bien al dho don
hernando dandrade e que hes natural de la villa de la puente deyme desta azobydo de santia-
go y hes hijo del conde don her / nando dandrade por que este testigo vyo y conosçio al dho
conde y lo / vyo ser señor e vezino de la dho Villa de la puente deyme y de las mari /ñas de
los condes e villalba y de otras sus tierras y señorios q tenya / y ansí mysmo byo e conosçio
a diego dandrade y tiene notiçia y hes pu. / Voz y fama que fue casado legitimamente con la
dha dona maría de aro / y que ovieron por su hijo legitimo al dho conde don hernando pa-
dre del / dho don hernando dandrade y asní mysmo dize que conosçe a mayor / de Ulloa la
moça madre del dho don hernando por que vyo y sabe q hes / hija legitima de pedro ougia
Xenealoxías do O
rtegal
28
Dalbán q hera hermano de lois de villa / marín y de Rodrigo Fernández noguerol que hera
el dho lois de Villa / marín señor de la Casa de mayorazgo de Villa marín 3 y de mayor de /
Ulloa la bieja muger legitima del dho pedro ougia la qual dize que hera hija de gonçalo de
Ulloa hermano del conde don sancho a los quales / a riba declarados dize este testigo q byo
y conosçio ser el dho conde don sancho e gonçalo de Ulloa padre de la dha mayor de Ulloa
la bieja // ser hermanos y el dho gonçalo de Ulloa aver e procrearen por su hija / y por tal la
caso con el dho pedro ougia Dalbán y estados casados como dho / tiene vyo q obyeron e
procrearon por su hija legitima a la dha mayor / de Ulloa madre del dho don hernando dan-
drade e dize quelos dhos con / de don sancho e pº ougia Dalbán y la dha mayor de Ulloa su
muger heran / y fueron vezinos y moradores en el obispado de horense y naturales del / dho
obispado y el dho gonçalo de ulloa hera Vezino y natural desta cibdad / de santiago y esto
hes verdad por que los byo y conosçio a todos estos señores / Caballeros y señoras hijos dal-
go y señores de fortalezas y casas fuertes de mayorazgo por ser como hes natural del dho
obispado de horen / se e criado en la dha tierra y obispado de horense y en esta dha cibdad /
de Santiago y esto hes lo q sabe dela pregunta. /
A la segunda pregunta del dho ynte rogatorio dize que hes verdad / q los dhos conde
don hernando e mayor de Ulloa y sus padres y ante pasa / dos q tiene declarado en la pre-
gunta antes desta los conosçio / y byo cada uno en su tiempo ser como heran personas hom-
bres y mugeres / hijos dalgo notorios en todo este Reyno de galizia y portales heran / y fue-
ron en sus tienpos avidos e tenydos e comunmente reputados / por señores caballeros hijos
dalgo de solares conosçidos y en el dho su / tiempo deste testigo lesbyo tener enombrar por
tales y guardarles / sus hydalgias e libertades y franquezas como a Caballeros hijos dal / go
según costumbre y fuero destos reynos despaña y portales heran / y oy en dya son avidos e
tenydos entre las personas q los conosçian e / dellos tienen notiçia e dize este testigo que
nunca vyo ny oyo / dezir q ninguno de los dhos señores e señoras padre y madre y ante / çe-
dentes del dho don hernado les tocase ny les toca ny tienen parte ny raça de Judio conberso
ny de moro ny de villano ny lo podiera alguno dellos tener ny le tocan en parte ny raça dello
sin q este testigo lo viera e sopiera // por ser como hes y a seydo sienpre vezino cercano de
los sobre dhos / y tener como ha tenydo con ellos y con cada uno dellos en su tiempo / comu-
nicación e partiçipaçión como dho tiene por esto sabe ser verdad / lo q tiene dho y declara-
do en esta pregunta. /
A la terçera pregunta del dho ynte rogatorio dize que hes verdad / lo en ella conteny-
do por que q tiene dho y declarado en las preguntas antes / desta y porque conosçio y conos-
çe al dho conde don hernando dan / drade y a la dha mayor de ulloa padre y madre del don
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
29 Xosé Lois Lamigueiro
hernando y a sus asçendientes a riba declarados por señores y Caballe / ros hijos dalgo y
heran y este testigo los conosçia por buenos xpianos biejos / themerosos de dios y por tales
xpianos biejos eran quytos de Raça de Judio ny de moro heran avidos e tenydos e comun
mente re / putados y ansí hera y hes dello la pública voz y fama y común opinión / en este
reyno de galizia entre las personas q dellos tenyian y tienen / notiçia e por eso sabe q hes
verdad lo contdo en la dha pregunta. /
A la quarta pregunta del dho ynterrogatorio dize que hes / verdad lo en ella contenydo
por que a visto y ve q el dho señor don / hernando dandrade sienpre ha tenydo y tiene Caba-
llos en su casa / y Caballeriza y le be andar cabalgando en ellos y esto hes verdad. /
A la quynta pregunta del sho ynte rogatorio dize que nunca vyo / ny oyó dezir q el dho
don hernando dandrade duese retado por / nynguna persona e dize que cre e tiene por çierto
q si lo fuera saliera / al campo e hiziera como buen caballero hes forçado según lo que co-
nos / çe e tiene notiçia de su persona e linaje. /
Fue preguntado al tenor e forma de las hordenanças reales e pre / guntas generales
dize q hes de hedad de setenta anos ese / acuerda de sesenta años poco más o menos tienpo
e no hes // pariente ny enemygo de nynguno delas partes a riba declaradas / ny fue prechado
corruto ny atemorizado por nynguna persona para su dezir el con / trario dela verdad nyla
dixera e dize que lo que ha dhio hes verdad segº / le fue leydo e declarado por delante y en
ello se afirmaba e retifica / ba e retifico lo firmo de su nombre juntamente con el dho señor /
prior, el prior de Villar de doñas, Juan Gómez. /
Tº el dho Juan das hortas Vezino de la dha cibdad testigo suso sho tomado / por el dho
señor prior Sobre y en razón de la ynformaçión que / Su mag. le manda tomar por su comy-
sión sobre el qual después de aver / jurado en forma de drº e seyendo preguntado al tenor
forma / de las preguntas e ynte rogatorio firmado del dho franco guerre / ro secretario del
consejo de la horden de señor santiago q delante / le fueron leydas e respondiendo a ellas
dixo e depuso lo siguyente. /
A la primera pregunta del sho ynte rogatorio dize q conosçe al / dho don hernando
dandrade de vista habla y conbersación e dize / q hes fama publica q hes hijo del señor con-
de don hernando dandrade q hera señor natural y vezino de la Villa de la puente deyme / y
delas otras tierras y señorios q tenía e este reyno de galizia / y por tal su hijo hes avido e
tenydo conosçído e comunmente reputa / do y ansí mysmo dize q byo y conosçio a diego dan-
Xenealoxías do O
rtegal
30
y a dona / marya de aro señora de las marinas delos condes padre e madre del / dho conde
don hernando dandrade por que los byo de estar casados / en uno y durante el matrimonyo
entre ellos ovieron e procearon por / su hijo legitimo al dho conde don hernando dandrade
padre del / dho don hernando el moço y ansí mysmo oyo y conosçio y conosçe a mayor de
Ulloa madre del dho don hernando por q sabe y es verdad / que hes hija legitima de pº ougia
Dalban e de mayor de Ulloa // su muger a los quales este testigo conoscio e byo estar casa-
dos en uno legi / timamente y durante el dho matrimonio ovieron por su hija legitima / a la
dha mayor de Ulloa madre del dho don hernando e dize este testigo / byo y conosçio a gon-
çalo de ulloa hermano del conde don sancho / q hera padre de la dha mayor de Ulloa abue-
la del dho don hernando / los quales heran vezinos y naturales del obispado de horense e
dize / q conosçio e byo estos señorese señoras a riba declarados cada uno en su tiempo / por
señores y caballeros hijos dalgo por q en el dho tiempo tubo con ellos / participacion y con-
bersaçion y el dho don hernando hes hijo desçediente dellos por tal hes avido e tenydo. /
A la segunda pregunta del dho ynte rogatº dize q la sabe según e como / en ella se con-
tiene así por lo q tiene dho y declarado en la pregunta / antes desta como por que vio y co-
nosçio a los dhos diego dandrade e dona / maria de aro Su muger y al dho conde don her-
nando dandrade su hijo / y padre del dho don hernando y ansí mysmo byo y conosçio al dho
conde don / Sancho e a gonçalo de Ulloa su hermano y a mayor de Ulloa su hija / y al dho
pedro ougia dalban su marido y aora conosçe a la dha ma / yor de Ulloa madre del dho don
hernando y el dho don hernando por per / sonas Caballeros hijos algo y señores de basallos
y mayorazgos / y de casasfuertes según costumbre y fuero destos reynos despaña / y por ta-
les fueron y son avidos e tenydos e comunmente reputados / Cada uno en su tiempo e dize
mas q nynguno dellos no tenia ny tubo / ny le toca raza ny parte de Judio coberso ny de mo-
ro ny de villano a lo me / nos q este testigo biese ny sopiese ny oyese dezir ny pudiera se ny
pa / sar lo contrario sin que este testigo lo biera e supiera por ser como sienpre / a seydo y
hes vezino comarcano todos ellos y siempre los byo tener / e ser avidos por señores y Caba-
lleros y personas de clara e Iltre Sangre e por tales son avidos e tenydos e comunmente re-
putados // e por esto sabe que hes verdad lo que tiene dho y declarado en esta pregunta . /
A la terçera pregunta del dho ynte rogatº dixo que la sabe segº / e como en ella se con-
tiene por lo que tiene dho y declarado en las pre / guntas antes desta y por q conosçio e byo
los dhos conde don sancho / e gonçalo de Ulloa su hermano y ala dha mayor de Ulloa y al
dho pº ou / gia dalban tanbien hera caballero hijo dalgo por que descendia / De la casa de
mayorazgo de Villa marin y agora conosçe a la dha ma / yor de Ulloa su hija y al dho don
hernando su hijo por tales Caballeros e hijos dalgo xpianos biejos temerosos de dios y tales
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
31 Xosé Lois Lamigueiro
y tales que no les / tocan ny tienen parte ny raça de moro ny judio ny de billano / y portales
buenos xpianos e hijos dalgo buenos Caballeros son avidos / e tenydos e conosçidos e co-
munmente reputados y por esto sabe que / hes verdad lo que tiene dho y declarado en la dha
pregunta. /
A la quarta pregunta del dho ynte rogatorio dize q hes ver / dad lo contenydo en la dha
pregunta por que a visto y be q el dho don / hernando tiene caballos en su casa y caballeri-
za./
A la quinta pregunta del dho ynterogatorio dixo que no byo / ny oyó dezir que el dho
don hernando fuese retado por ningúna / persona e dize que cre e tiene por cierto que se al-
gún otro Caballero o persona alguna le retara que el saliera al campo e hiziere / como hijo
del dho conde don hernando su padre que en un día en ytalia bençio diez y ocho banderas y
que hiziera como buen caballero e desçen / diente delos q tiene dho y esto hes verdade lo
que responde a la dicha pregunta. /
Detalle da pedra armeira enriba do actual enterramento do conde D. Fernando de Andrade, na Igrexa de Santiago na Vila de Pontedeume. Representa en alianza as armas das Casas de Castro e Andrade, usadas a partir do seu neto D. Pedro Fernández de Castro e Andrade, quen xunguirá na súa cabeza os dous estados. Do escudo saen as dezaoito bandeiras gañadas en Italia por D. Fernando.
No exemplar que actualmente está situado na fachada de acceso ao torreón dos Andrade dentro da Vila de Pontedeume, moito máis estilizado e rico en detalles que o anterior, aloxado antigamente no pazo dos condes, observamos tamén as bandeiras as que fai alusión o texto gravadas cunha flor de lis en cada unha, que representan o triunfo enriba dos franceses nas xornadas italianas do Conde.
Xenealoxías do O
rtegal
32
Fue preguntado por las hordenanças Reales Dixo que hes de / hedad de setenta Años e
se acuerda de sesenta poco más o menos / tiempo e no hes pariente ny enemigo de ninguna
de las partes // Arriba declaradas e no fue pechado corruto ny atemorizado por / ninguna
persona e que Dios de la Justicia a la parte q la hiciere. /
Fuele leydo este dho por delante Dixo q ansí como aquy lo avia dho / e declarado era
verdad so cargo de su juramento q fecho tiene y en e / llo se afirmaba e afirmo e lo retifica-
ba e retificó e lo firmó de su nombre Juntamente con el dho señor prior de Villar de donas,
Juan das hortas. /
Tº el dicho gonzalo perez de maçeyredo mercader vezino de la dha cibdad / testigo su-
so dho tomado por el dho señor prior sobre y en razon dela ynfor / macion contenyda en la
dha probision e comysion real el qual aviendo / jurado segun forma devida de drº e seyendo
preguntado al tenor / e forma delas dhas preguntas e ynte rogatorio firmado del dho franco
guerrero secretario del consejo dela horden del señor santiago / respondiendo a ellas digo
lo siguiente. /
A la prymera pregunta del dho ynte rogatorio dixo q conosce al / dho don hernando
dandrade de vista y abla y conbersaçion e dize que / hes natural de la casa dandrade e avido
e tenydo por hijo del conde / Don hernando dandrade primero conde deste linaje dandrade y
antes le conosçio por conde de caserta que hes en el Reyno de napoles y tiene / notiçia de
Diego dandrade e byo esta byuda a dona maria de aro / y ser avida e tenyda por muger del
dho diego dandrade por q / como tal muger q fincara del dho diego dandrade seyendo byu-
da / en un tiempo le byo tener y poser el estado de la Casa dandrade y Villa de puente eyme
hasta q se falescio e dejo por su hijo legitimo al / dho conde don hernando padre del dho
don hernando dandrade el moço / y que heran Vºs y naturales de la dha Villa de la puente
deume e de / Villalba y dela cibdad de la coruña y de otras partes deste reyno/ (apunte a pé
de páxina): Vala entre renglones e dize.de. // a donde tenyan sus tierras e señorios y ansí
mysmo conosce a mayor de Ulloa y sabe que hes hija legitima de pº ougia Dalban e de ma-
yor / de Ulloa su muger e dize que byo y conosçio a lois de Villamarín señor / dela Casa y
mayorazgo de Villamarín hermano del dho pº ougia del / ban y ansí mysmo byo y conosçio
al conde don sancho de Ulloa hermano de gonçalo de Ulloa padre dela dha mayor de Ulloa
muger del dho pº / ougia y madre dela dha mayor de Ulloa madre del dho son hernando / e
dize este testigo q conoscio e byo a estos señores y Caballeros a riba / declarados por seño-
res de basallos y casas fuertes y portales Caballe / ros hijos dalgo heran y fueron avidos e
tenydos cada uno e su / tiempo y esto hes verdad e lo que vyo e sabe dela dha pregunta. /
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
33
A la segunda pregunta del dho ynte rogatorio dize q hes verdad lo en ella / contenydo
por lo que tiene dho y declarado en la pregunta antes desta / a que se referia e referio y por
que conoscio y byo al dho conde don / hernando dandrade e a mayor de Ulloa padre y ma-
dre del dho don herndo / y a sus padres y madres cada uno dellos como tiene dho y declara-
do / y q cada uno dellos han seydo y fueron en sus tiempos avidos e tenydos / e comunmente
reputados por personas Caballeros hijos dalgo y se / ñores de basallos y Casas fuertes y de
mayorazgos y por tales hijos / dalgo según costumbre y fuero despaña fueron y oy en dia son
avidos / e tenydos e comunmente reputados entre las personas q de ellos tienen / notiçia nes-
te reyno e dize este testigo que nunca byo ny oyo de/ q nynguno delos dhos señores y señoras
arriba declarados tocasen ny les toca ny tienen raça de judio conberso ny de moro ny de vi-
llano y antes los / conosçio este testigo por hijos dalgo de clara e Yltre sangre y por tales
son avidos e tenydos e comunmente reputados en este reyno / entre las personas q de ellos
tienen notiçia y por esto sabe lo contenido en la pregunta. //
A la tercera pregunta del dho ynte rogatorio ze que hes / verdad lo contenydo en la
dha pregunta por lo que tiene dho y declarado / a las preguntas antesdesta a que se refe-
riaereferio y por que conos / çio e byo alos dhos mayor de Ulloa eal dho pº ougia dalbán e
ma / yor de Ulloa su muger ya los otros sus abuelos y antepasados / que dho tiene y cada
uno dellos byo en su tiempo ser avidos e / tenydos e comunmente reputados por xpianos bie-
jos Caballeros / hijos dalgo y que no tenían ny tubieron nynguno dellos parte ny raça alguna
de Judio conberso ny de moro ny lo podieran tener ny ser sin / queste testigo lo biera y so-
piera por ser como hes nasçido y natural del obispado de horense e vezino desta cibdad de
santiago donde heran vºs y comarcanos y por esto sabe q hes verdad lo contdo en la dha /
pregunta. /
Ala quarta pregunta del dho unte rogatorio dize q hes verdad / q el dho Sor don her-
nando tinen caballos en su casa y caballeriza en que le / be andar cabalgando como caba-
llero y esto hes verdad y lo que sabe / dela dha pregunta. /
A la quinta pregunta del dho ynte rogatº dize q nunca byo ny oyo / decir q el dho don
fernando fuese retado para salir aun des / afio al campo con alguno e cre e tiene por çierto
que si algúna / otra persona o caballero le desafiase q el saldría al campo y haría / como
buen caballero según lo que conosçe de su persona y linaje. /
Fue preguntado por las preguntas generales y hordenanzas reales / dixo que hes de
hedad de sesenta años y se acuerda de cincoenta años poco más o menos tienpo e no hes pa-
Xosé Lois Lamigueiro
Xenealoxías do O
rtegal
34
-riente ny enemygo de nynguna de las partes a riba declaradas e que dios de la // Justiçia a
quien la tubiese ny fue pechado corruto ny atemorizado por nynguna / persona para decir el
contrario de la verdad. /
Fuele leydo su dho e declaración por delante dixo q ansí hera verdad / y en ello se
afirmaba e afirmo e lo retificaba e retifico elo firmo de su nombre juntamente con el dho
señor prior, El prior de Villar de donas, gonçalo perez. /
Xosé Lois Lamigueiro
Rúbrica do prior de Vilar de Donas no documento. Imaxe: P.A.R.E.S.
E. por que yo. Batolome goyraldez.notº rreal de su mag e uno del numero delos seys notaºs
de la audº del dho Rmº Sñor Arçobpo. de Santiago myor en uno con el dho s
or prior de Villar
de donas e testigos juntamente fuy / psente. antel dho señor. Juez al dho pedimiento / e pre-
sentaçion de las dhas pºbisiones e peguntas / presentaciones juramentos dhos e declaracio-
nes de / los dhos testigos de la dha ynformación e doy fee / otro tanto qda en my poder por fe
gº firmados / el dho de cada uno delos dhos tºs del dho sor juez e las / dhas pºbisiones origi-
nales con el original del dho / ynterogatorio firmado del dho franco guerrero por dr de pedi-
miento del dho sor prior aqui lo fize sacar y es / cribir del dho segº en estas diez y seis hojas
de papel e my / nombre e sino aquí puse es este / En testimonio de verdad. goynaldez no-
tarº. //