Download - YAŞAM SÜRESİNCE GELİŞİM
YAŞAM SÜRESİNCE
GELİŞİM
Yaşam boyunca gelişim konusu ve olası sorunlar Erikson’un psikososyal kuramı temelinde ele alınacaktır.
Krize müdahale alanında çalışanların gelişimsel yaşam krizlerini bilmesi önemlidir.
Yaşam dönemlerinde olabilecek olası krizleri bilmek, müdahale stratejilerini belirlemek için soracağımız soruları, hipotezlerimizi oluşturma ve test etmemizde yardımcı olacaktır.
EVRE
(Yaş Dönemi)
RUHSAL-TOLUMSAL
EVRE
(Olumlu & olumsuz benlik öğesi)
GÖREV
(MENTAL UĞRAŞ)
OLASI KRİZLER
Bebeklik
Süt Çocukluğ
u
0-1 yaş
Temel güven
X
Güvensizlik
Beslenme Düzensiz beslenme
Motor beceri &
Duyu ayırımı
Fiziksel hastalık
Duygusal dengenin
sağlanması
Bakıcının reddi
Bebeklik
1-2 yaş
Özerklik
X
Kuşku/Utanç
Yürüme, koşma
Fiziksel travma
Bağımsızlık duyumunun gelişimi
Bakıcının girişimciliği engelleme
si
Sosyalizasyon
taleplerine uyum
Tuvalet terbiyesi
konusunda çatışma
Erken çocukl
uk
2-6 yaş
Girişimcilik
X
Suçluluk
Kas kontrolü ve
Öğrenme becerileri
Fiziksel travma
Beden kavramının gelişimi ve cinsiyet farklılığının öğrenilmesi
Öğretmen ve ebeveynle çatışma
Kültürel değerlerin öğrenilmesi
“doğru” ve “yanlış” kavramı
Öğretmen ve akranla çatışma
Sosyal ve fiziksel kavramlarının gelişmesi
Okula başlama/ okulöncesi/yuva
Kişilerarası becerilerin gelişimi/aile/akran
Taşınma, göçle arkadaş kaybı
Geç çocukluk
5-12 yaş
Çalışkanlık
X
Yetmezlik duygusu
Okul konularına egemen
olma
Okulda öğrenme güçlüğü
Problem çözme ve öğrenme
becerilerinin gelişimi
Akranlarla çatışma
Akran grubu, öğretmen,
yetişkinlerle ilişki
Öğretmenlerle
çatışma
Ergenlik
12-18
yaş
Kimlik
X
Rol Karmaşıklı
ğı
Bedenin değişimine ve yeni duygulara uyum
Menarş, cinsel ilişki deneyimi, hamile kalma
Ebeveynden ayrılma
Bağımsızlığın aşamalı kazanımı
Liseden mezun olma üniversiteye giriş
Değerlerin sorgulanması, yaşam felsefesi oluşturma
Ana-baba ile yaşam tarzı arasında çatışma
Yakın kişisel ilişkileri keşfetme
karşı cinsle ilişki kopması, nişanlanma, ayrılma
Meslek seçme Meslekte kararsızlık
İlk işinde güçlük
başarı/başarısızlık akademik alan,spor
Genç Yetişkinl
ik
18-34 yaş
Yakınlık
X
İzolasyon
Eş seçimi, birlikte yaşamayı öğrenme
Eş tarafından ret.
Evlilik dışı ilişki, ayrılma,boşanma
Bir aile oluşturma
İstenmeyen gebelik, çocuk doğumu, çocuklarla yaşamaya tahammülsüzlük
Ebeveyn tutumu geliştirme
Çocuklarla disiplin sorunları, çocuğun hastalığı. Ebeveyn rolüne uyumsuzluk
Askerlik Askere gitmek istememe, kaçınma
İşe başlama
Başarısızlık, doyumsuzluk
Kiş. Yaşamı sosyal bağlamda geliştirme
Maddi güçlük,kariyer ile aile amaçlarına ilişkin çatışma
Orta yetişkinl
ik
35-50
yaş
Üretkenlik
X
durağanlık
Orta yaşın fizyolojik değişimi
Uyum
Fiziksel gücün azalması
Kronik hastalıklar (kendisinde ya da ailesinde)
Menapoz
Çocuklarda değişime uyum
Ergen çocuğun isyankarlığı ve reddi
Çocuğun evliliğinin bozulması
Yeni sorumluluk yaşlı ana-babaya ilgi-bakımı
Ana-baba bakımı kararı alma
Ebeveyn ölümü ya da uzamış hastalığı
Orta yetişkinl
ik
35-50
yaş
Üretkenlik
X
durağanlık
Artan üretkenlik SED geliştirme
İşte çatışma, maddi ilgiler
Kariyer için yer değişikliği
İşsizlik
Önceki seçimlerin gözden geçirilmesi Kimlik-yakınlık konularının halledilmesi
Yaşam hedefi ile ulaşılanlar arasındaki farklılık
Daha önce verilen kararlarla ilgili pişmanlık
Ulaşılan amaçlardan doyumsuzluk
Orta yetişkinl
ik
35-50
yaş
Üretkenlik
X
durağanlık
Aile ve işte sorumluluklar yaşamın yapısında değişiklik
Yükselme ya da yükseltilme
Güvenilen kişi ile çatışma
Evlilik sorunları, evlilik dışı ilişkiler
İş yaşamına geri dönüş (kadınlarda)
Olgunluk
50-65 yaş
Üretkenlik
X
Durağanlık
Fizyolojik yaşlanmaya uyum
Arkadaş ölümü
Sağlık sorunları
Sağlıkta değişim
Azalan güç
Emeklilik
Hazırlanma
Karar verme
Yeni iş yaşamı
Yaşam yeri değişiklik
Yetişkin çocuklarla doyumlu ilişki
Çocuklarla yaşanan çatışma
Olgunluk
50-65 yaş
Üretkenlik
X
Durağanlık
Eşle ilişki sağlamlaşması ya da kaybına uyum
Son çocuğun evden ayrılması
Eşin ölümü ya da boşanma
Yaşlı ebeveyne yardım
Çatışma
Boş zamanı üretici kullanma
Emekliliğe direnç
Ayrılma ya da iş rolü sorumluluğunu sürdürme
Zaman öldürme
Yaşlılık
65 yaş
Ölüm
Ego bütünlüğü
X
Umutsuzluk
Ek çalışma alanları arama ve ya da hobilere ilgi
Maddi güçlükler
Yaşam deneyimlerini paylaşma
Çocuklarla, kişilerarası çatışma
Akranlarıyla çatışma
Geçmişi değerlendirme Yaşamdan doyum alma
Arkadaş ölümü
Yalnızlığın farkında olma
Çevresini zenginleştirmek amacıyla yeterli hareketin sağlanması
Emekliliğe uyum yapamama
Çocukluk döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, ebeveyn ve akranlarla ilişkiler, okul başarısı ve sosyalizasyon süreciyle ilgilidir.
Ergenlik döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, meslek seçimi, değerler sisteminin ve yaşam felsefesinin oluşturulması ve yakın ilişki kurma konusunda yaşanır. Bu değerlere karşı çıkılır, hatta reddedilir.
Gençlik döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, ana-babayla yaşanan çatışmalar, okulda yaşanan başarısızlıklar, akranlarla yaşanan sorunlardır.
Orta yetişkinlik evresi yaşamın en uzun evresidir.
Peck adlı araştırıcı, Erikson’un kuramını temel almış; fakat son iki dönemi üzerinde durmuş ve bir model önermiştir
Orta yaş ve yaşlılık dönemine özgül 7 gelişimsel görev belirlemiştir:
1. Akıl ya da bilgeliğe karşın fiziksel güç
2. Sosyalleşmeye karşın seksüalite
3. Duygusal esnekliğe karşın duygusal yoksunluk
4. Zihinsel esnekliğe karşın zihinsel katılık(orta yaş)
5. Ego ayrışmasına karşın iş rolüne ilişkin mental uğraşlar
6. Yaşanan bedenin aşılmasına karşın bedenle aşırı uğraş
7. Egonun aşılmasına karşın egoya aşırı ilgi (yaşlılık)
Orta yetişkinlik döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, iş alanında yaşanan çatışma, meslekte arzu edilen düzeye ulaşamama, aile büyüklerinin ve arkadaşların kaybı, eş ile sorunlar, evlilik dışı ilişkiler vb. yaşantılardır.
Kendilik ve yaşam yapısı arasında bir uyuşmazlık olduğunda krizler oluşur.
Levinson da bireylerin yaşam yapılarını sorgulamaları sonucunda orta yaş krizinin görülebileceğini ileri sürmüştür.
Kendilik Yaşam Yapısı Dış Dünya
İçsel yönü dışsal yönü
Yaşamın yapısı, kişi ile dış dünya arasında köprü kurulmasını sağlar.
İçsel yön; hedefler, amaçlar, umut ve beklentiler
Dışsal yön; roller, sorumluluklar, aile ilişkileri, arkadaşlıklar, iş hayatındaki seçimler, boş zamanların nasıl değerlendirildiği
Krize yol açan belli bir olayın kişi için ne anlama geldiğini anlamak için içsel yönün araştırılması gerekir.
Bir olayı nasıl değerlendirdiğini anlamak için ise dışsal yönün araştırılması gerekir.
Yaşlılık döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, bedensel rahatsızlıklar ve hastalıklarla baş etme, ölüme hazırlanma, fiziksel ve zihinsel düşüşe kendini fazla kaptırma gibi.
Kuramların genel, aynı zamanda ideal oldukları unutulmamalı!!!
Bütün koşullarda bütün insanları kapsadığı düşünülmemelidir!!!