1
www.lawcommission.gov.np
:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%
k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
@)%^.!.!^
;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g,
@)^^� @)^^.!).&
@)%^ ;fnsf] P]g g+= %
:yfgLo :jfoQ zf;g ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] P]g:yfgLo :jfoQ zf;g ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] P]g:yfgLo :jfoQ zf;g ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] P]g:yfgLo :jfoQ zf;g ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgfk|:tfjgfk|:tfjgfk|:tfjgfM ljs]Gb|Ls/0fsf] dfWodåf/f ;fj{ef}d;Qf ;DkGg hgtfnfO{ zf;g k|lqmofdf
clwsflws dfqfdf ;lDdlnt x'g] cj;/ h'6fO{ k|hftGqsf nfex¿sf] pkef]u ug{ ;Sg]
Joj:yf ug{,
cfˆgf] If]qsf] ljsf;sf] nflu ;fwgsf] kl/rfng, ljlgof]hg / ljsf;sf] k|ltkmnsf]
;Gt'lnt tyf ;dfg ljt/0fdf ;fdflhs ;dfgtf Nofpg] sfo{df hghflt, cflbjf;L, blnt
/ ;fdflhs tyf cfly{s b[li6sf]0fn] lk5l8Psf ju{ ;d]tsf ;du| hgtfsf] ;xeflutfdf
clej[l4 ub}{ ljsf; k|lqmofnfO{ ;+:yfut ug{,
of]hgfx¿sf] th'{df / ;~rfng ug{ cfjZos lhDd]jf/L / clwsf/ :yfgLo :t/df
g} k|bfg u/L hjfkmb]xL axg ug{ ;Sg] :yfgLo lgsfox¿sf] ;+:yfut ljsf; ug{, /
:yfgLo g]t[Tjsf] ljsf; u/L hgtfsf] b}lgs cfjZostf tyf hghLjgnfO{ c;/
kfg]{ ljifox¿df lg0f{o ug{ ;Sg] u/L :yfgLo :jfoQ zf;g k4ltsf] ljsf;sf] nflu
:yfgLo lgsfox¿sf] u7g ug{ jfG5gLo ePsf]n],
>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| j>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| j>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| j>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| jL/ ljqmd zfxb]jL/ ljqmd zfxb]jL/ ljqmd zfxb]jL/ ljqmd zfxb]jsf] zf;gsfnsf] ;QfO;f}+ jif{df
;+;bn] of] P]g agfPsf] 5 .
� of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut]b]lv nfu" ePsf], k|z:tL / clw/fHo zAb lemlsPsf] .
www.lawcommission.gov.np
2
www.lawcommission.gov.np
efuefuefuefu––––!!!!
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!=!=!=!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/DeMMMM -!_ o; P]gsf] gfd æ:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%Æ
/x]sf] 5 .
-@_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=@=@=@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiffMMMM ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æ:yfgLo lgsfoÆ eGgfn] ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf / lhNnf ljsf;
;ldlt ;Demg' k5{ .
-v_ æufpF kl/ifb\\Æ eGgfn] bkmf * adf]lhd ul7t ufpF kl/ifb\\ ;Demg' k5{ .
-u_ æufpF ljsf; ;ldltÆ eGgfn] bkmf !@ adf]lhd ul7t ufpF ljsf; ;ldlt
;Demg' k5{ .
-3_ æj8f ;ldltÆ eGgfn] ufpF ljsf; ;ldltsf] ;DjGwdf bkmf & adf]lhd /
gu/kflnsfsf] xsdf bkmf &% adf]lhd ul7t j8f ;ldlt ;Demg' kb{5 .
-ª_ æcWoIfÆ eGgfn] ufpF ljsf; ;ldltsf] cWoIf ;Demg' k5{ .
-r_ æpkfWoIfÆ eGgfn] ufpF ljsf; ;ldltsf] pkfWoIf ;Demg' k5{ .
-5_ ægu/ kl/ifb\\Æ eGgfn] bkmf &^ adf]lhd ul7t gu/ kl/ifb\\ ;Demg' k5{.
-h_ ægu/kflnsfÆ eGgfn] bkmf *) adf]lhd ul7t gu/kflnsf ;Demg' k5{ .
-em_ æk|d'vÆ eGgfn] gu/kflnsfsf] k|d'v ;Demg' k5{ .
-`_ æpkk|d'vÆ eGgfn] gu/kflnsfsf] pkk|d'v ;Demg' k5{ .
-6_ ælhNnf kl/ifb\\Æ eGgfn] bkmf !&@ adf]lhd ul7t lhNnf kl/ifb\\ ;Demg'
k5{ .
www.lawcommission.gov.np
3
www.lawcommission.gov.np
-7_ ælhNnf ljsf; ;ldltÆ eGgfn] bkmf !&^ adf]lhd ul7t lhNnf ljsf;
;ldlt ;Demg' k5{ .
-8_ æ;efkltÆ eGgfn] lhNnf ljsf; ;ldtsf] ;efklt ;Demg' k5{ .
-9_ æpk–;efkltÆ eGgfn] lhNnf ljsf; ;ldltsf] pk–;efklt ;Demg' k5{ .
-0f_ æ;b:oÆ eGgfn]
-!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ;DjGwdf ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:o
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ufpF ljsf; ;ldltsf] cWoIf /
pkfWoIfnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-@_ gu/kflnsfsf] ;DjGwdf gu/kflnsfsf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] gu/kflnsfsf] k|d'v / pkk|d'vnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DjGwdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:o
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efklt / pk–
;efkltnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-t_ æ;lrjÆ eGgfn]–
-!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ;DaGwdf bkmf @%# adf]lhd ufpF ljsf;
;ldltsf] ;lrj eO{ sfd ug{ lgo'Qm sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-@_ gu/kflnsfsf] ;DjGwdf bkmf @%# adf]lhd gu/kflnsfsf] ;lrj
eO{ sfd ug{ lgo'Qm sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DjGwdf bkmf @%# adf]lhd lhNnf ljsf;
;ldltsf] ;lrj eO{ sfd ug{ lgo'Qm sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-y_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsPadf]lhdÆ eGgfn] o; P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgoddf tf]lsPsf] jf tf]lsPadf]lhd
;Demg' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
4
www.lawcommission.gov.np
#=#=#=#= :yfgLo :jfoQ zf;gsf l;4fGt tyf gLltx¿:yfgLo :jfoQ zf;gsf l;4fGt tyf gLltx¿:yfgLo :jfoQ zf;gsf l;4fGt tyf gLltx¿:yfgLo :jfoQ zf;gsf l;4fGt tyf gLltx¿M �g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg,
@)^# n] dfu{lgb]{z u/]cg';f/ g]kfn ;/sf/n] :yfgLo :jfoQ zf;g k4ltsf]
ljsf;sf] nflu b]xfosf l;4fGt tyf gLltx¿nfO{ cjnDjg ug]{5 .
-s_ :yfgLo :jfoQ zf;gdf :yfgLo lgsfox¿nfO{ ;Ifd / k|efjsf/L agfpg
cfjZos kg]{ clwsf/, lhDd]jf/L / ;|f]]t ;fwg lgIf]k0f ug]{ .
-v_ :yfgLo lgsfodf :yfgLo hgtfsf] nflu ;f]Rg] / hjfkmb]xL jxg ug{ ;Sg]
;+:yfut ;+oGq / sfo{ut ;+/rgfsf] lgdf{0f u/L ljsf; ug]{ .
-u_ :yfgLo lgsfox¿nfO{ ;'lDkPsf sfd, st{Jo / lhDd]jf/Lx¿ / hjfkmb]xL
jxg ug{sf nflu cfjZos kg]{ ;|f]]t ;fwgx¿ ;+sng / kl/rfng ug]{
clwsf/ ;'Dkg] .
-3_ :yfgLo lgsfox¿nfO{ lgIf]lkt sfo{ ubf{ k|hftflGqs k|lqmof, kf/bzL{
Jojxf/, hgpQ/bfloTj / hgtfsf] ;xeflutfdf cfwfl/t gful/s ;dfhsf]
:yfkgf ug]{tkm{ pGd'v u/fpg] .
-ª_ :yfgLo g]t[Tjsf] ljsf; ug{sf] lglDt :yfgLo lgsfonfO{ cfˆgf] If]qdf
hgtfk|lt pQ/bfoL agfpg k|efjsf/L ;+oGqsf] Joj:yf ug]{ .
-r_ bLuf] ljsf;sf] nflu cfwfl/t ;]jf k|bfg ug]{ sfo{df :yfgLo :jfoQ
zf;gdf lghL If]qnfO{ ;xefuL x'g k|f]T;flxt ug]{ .
efuefuefuefu––––@@@@
ufpF ljsf; ;DaGwL Joj:yfufpF ljsf; ;DaGwL Joj:yfufpF ljsf; ;DaGwL Joj:yfufpF ljsf; ;DaGwL Joj:yf
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– !!!!
ufpF ljsf; If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldltufpF ljsf; If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldltufpF ljsf; If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldltufpF ljsf; If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldlt
$=$=$=$= ufpF ljufpF ljufpF ljufpF ljsf; If]q / s]Gb| tf]Sgsf; If]q / s]Gb| tf]Sgsf; If]q / s]Gb| tf]Sgsf; If]q / s]Gb| tf]Sg ]] ]]M -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfnsf] s'g} u|fdL0f
OnfsfnfO{ ef}uf]lns cj:yf, hg;+Vof, jfl;Gbfx¿sf] ;fd'bflos Pstf jf
� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
5
www.lawcommission.gov.np
ljljwtfnfO{ ;d]t Wofg lbO{ rf/ lsNnf vf]nL ufpF ljsf; If]q tf]Sg ;Sg]5 .
o;/L ufpF ljsf; If]q tf]Sbf g]kfn ;/sf/n] cfjZostfcg';f/ lhNnf ljsf;
;ldltsf] k/fdz{ lng]5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] ufpF kl/ifb\\\sf] k/fdz{df pkbkmf -!_ jd]flhd tf]lsPsf]
ufpF ljsf; If]qleqsf] kfos kg]{ :yfgnfO{ ;f] If]qsf] s]Gb| tf]Sg ;Sg]5 .
-#_ pbkmf -@_ adf]lhd tf]lsPsf] ufpF ljsf; If]qsf] s]Gb|df ufpF :t/Lo
;a} sfof{nox¿ /x]g5g\ .
%=%=%=%= j8f ljefhgj8f ljefhgj8f ljefhgj8f ljefhgMMMM bkmf $ adf]lhd tf]lsPsf] ufpF ljsf; If]qnfO{ g]kfn ;/sf/n]
ef}uf]lns cj:yfnfO{ ;d]t Wofg lbO{ oyf;Dej a/fa/ hg;+Vof kg]{ u/L gf} j8fdf
ljefhg ug]{5 .
^=^=^=^= l;dfgf x]/km]/l;dfgf x]/km]/l;dfgf x]/km]/l;dfgf x]/km]/M -!_ bkmf $ adf]lhd tf]lsPsf] s'g} ufpF ljsf; If]q jf bkmf $
adf]lhd ljefhg ul/Psf] s'g} j8fsf] l;dfgf x]/km]/ ug{ cfjZos k/]df g]kfn
;/sf/n] ;DalGwt ljz]if1 ;d]t /x]sf] ;ldlt u7g u/L ;f] ;ldltsf] l;kmfl/zdf
lgjf{rg cfof]usf] :jLs[lt lnO{ k|ltlglw ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgsf nflu sfod
ePsf] lgjf{rg If]qnfO{ c;/ gkg]{ u/L To:tf] ufpF ljsf; If]q jf j8fsf] l;dfgf
x]/km]/ ug]{5 .
t/ o;/L l;dfgf x]/km]/ ubf{ lgjf{rg x'g] ;fn eGbf Ps jif{ cufj}
ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ s'g} ufpF ljsf; If]qsf] l;dfgf x]/km]/ x'g cfjZos 5 egL ;DjlGwt
ufpF kl/ifb\\\sf] b'O{ ltxfO{ ax'dtaf6 k|:tfj kfl/t e} ;DalGwt lhNnf kl/ifb\\n]
l;kmfl/z u/]df pkbkmf -!_ sf] clwgdf /xL g]kfn ;/sf/n] l;dfgf x]/km]/ ug]{5 .
&=&=&=&= j8f ;ldltsf] u7gj8f ;ldltsf] u7gj8f ;ldltsf] u7gj8f ;ldltsf] u7gMMMM ufpF ljsf; ;ldltsf] k|To]s j8fsf k|rlnt sfg'g adf]lhd
dtbftf x'g of]Uotf k'u]sf g]kfnL gful/sx¿n] bkmf !) adf]lhd ufpF kl/ifb\\sf]
;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf k'u]sf JolQmx¿ dWo]af6 lgjf{lrt u/]sf b]xfo
adf]lhdsf j8fWoIf / j8f ;b:ox¿ /xg] u/L Ps j8f ;ldlt u7g x'g]5M–
-s_ Ps hgf j8fWoIf,
www.lawcommission.gov.np
6
www.lawcommission.gov.np
-v_ Ps hgf dlxnf j8f ;b:o, /
-u_ tLg hgf j8f ;b:ox¿ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@
ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\ ;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf
*=*=*=*= ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\sf] u7gsf] u7gsf] u7gsf] u7gMMMM -!_ bkmf $ adf]lhd tf]lsPsf] ufpF ljsf; If]qdf Ps ufpF
kl/ifb\\ u7g ul/g]5 .
-@_ ufpF kl/ifb\\df b]xfo adf]lhdsf ;b:ox¿ /xg]5g\M–
-s_ ufpF ljsf; ;ldltsf cWoIf / pkfWoIf,
-v_ k|To]s j8f ;ldltsf j8fWoIf, dlxnf j8f ;b:o / j8f
;b:ox¿,
-u_ ufpF ljsf; If]qleqsf Ps hgf dlxnf;lxt ;dfh;]jL,
cfly{s tyf ;fdflhs b[li6sf]0fn] lk5l8Psf hflt, hghflt,
blnt tyf cflbjf;L dWo] ufpF kl/ifb\\df k|ltlglwTj x'g
g;s]sf ju{sf bkmf !) adf]lhd ufpF kl/ifb\\sf] ;b:osf]
nflu rflxg] of]Uotf k'u]sf JolQmx¿dWo]af6 ufpF
kl/ifb\\åf/f dgf]gLt 5 hgf JolQmx¿ .
(=(=(=(= ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\sf] ;b:osf] kbfjlwsf] ;b:osf] kbfjlwsf] ;b:osf] kbfjlwsf] ;b:osf] kbfjlwMMMM -!_ ufpF kl/ifb\\sf] ;b:osf] kbfjlw kfFr jif{sf]
x'g]5 .
-@_ ufpF kl/ifb\\sf ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ kbfjlw z'? x'g] ;fnsf]
>fj0f ! ut]b]lv u0fgf ul/g]5 / kfFr jif{sf] kbfjlw ga9fO{ k|To]s kfFrf} jif{sf]
cfiff9 d;fGtdf kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg o; bkmf
adf]lhd ufpF kl/ifb\\sf] ;b:osf] kbfjlw ;dfKt x'g' cufj} ufpF kl/ifb\\sf] gofF
;b:osf] nflu lgjf{rg ;DkGg ePdf ufpF kl/ifb\\sf] ;fljssf] ;b:osf] kbfjlw
www.lawcommission.gov.np
7
www.lawcommission.gov.np
;dfKt ePsf] dflgg]5 / ufpF kl/ifb\\sf] gjlgjf{lrt ;b:ox¿nfO{ g} sfo{ ;~rfng
ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz lgwf{l/t ;dodf s'g} ufpF ljsf; ;ldltsf] jf j8f
;ldltsf] ;b:osf] kbsf] lgjf{rg jf ufpF kl/ifb\\sf] ;b:osf] dgf]gog x'g g;sL
c¿ ;dodf eP klg To:tf] ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ lgwf{l/t ;dodf
lgjf{lrt jf dgf]gLt eP;/x dfgL kbfjlwsf] u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} ufpF kl/ifb\\sf] ;b:osf] kb s'g} sf/0fjz l/Qm x'g cfPdf afFsL
cjlwsf] nflu dfq ;f] l/Qm kbsf] k"lt{ lgjf{lrt ;b:osf] kbsf] nflu k|rlnt
sfg'g adf]lhd pk–lgjf{rgåf/f / dgf]gLt ;b:osf] kbsf] nflu dgf]gogåf/f
ul/g]5 .
t/–
-!_ kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{leq pk–lgjf{rg jf
dgf]gog ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ Ps jif{eGbf sd cjlwsf] nflu pk–lgjf{rg jf dgf]gog
ul/g] 5}g .
!)=!)=!)=!)= ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\sf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfsf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfsf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfsf] ;b:osf] nflu rflxg] of]UotfMMMM ufpF kl/ifb\\sf] ;b:o x'gsf] nflu
b]xfo adf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] x'g'kg]{5M–
-s_ g]kfnL gful/s ePsf],
-v_ PSsfO{; jif{ pd]/ k"/f ePsf] / k|rlnt sfg'g adf]lhd dtbftf x'g
of]Uotf k'u]sf],
-u_ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ a'emfpg' kg]{ ;a} lhG;L jf gubL a'emfO;s]sf],
-3_ ufpF ljsf; ;ldlt;Fu 7]Ssf k§f jf rn crn ;DklQ;DaGwL Jojxf/df
s'g} lghL :jfy{ gePsf],
-ª_ ;fj{hlgs ;DklQ lxgfldgf u/]sf] g7x/]sf],
www.lawcommission.gov.np
8
www.lawcommission.gov.np
t/ c;'nL ePsf] k|df0f k]z u/]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] eP To:tf] ;hfo
e'Qmfg u/]sf] tLg jif{ JotLt ePsf] .
-5_ s'g} sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
!!=!!=!!=!!= ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]M b]xfosf] cj:yfdf ufpF kl/ifb\\sf] ;b:otf
sfod /xg] 5}gM–
-s_ bkmf !) adf]lhdsf] of]Uotf gePdf,
-v_ cfk"m a;f]af; ul/cfPsf] j8f jf ;f]sf] efu ;DalGwt ufpF ljsf; If]qaf6
lemlsPdf jf cGo s'g} ufpF ljsf; If]q jf gu/ If]qdf uflePdf,
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efklt, pk;efklt jf ;b:osf] kbdf lgjf{lrt
ePdf jf lhNnf kl/ifb\\sf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-3_ k|ltlglw ;ef jf /fli6«o ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgdf pDd]bjf/ ePdf jf
/fli6«o ;efsf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-ª_ dgfl;a dflkmssf] ;"rgf glbO{ nuftf/ tLg k6s;Dd ufpF kl/ifb\\sf]]
a}7sdf cg'kl:yt ePdf,
t/ To:tf] ;b:onfO{ ;kmfO k]z ug]{ dgfl;j df}sf glbO{ lghsf]
;b:otf sfod g/x]sf] ;"rgf lbOg] 5}g .
-r_ bkmf ( adf]lhdsf] kbfjlw ;dfKt ePdf .
-5_ k|rlnt sfg'g adf]lhd e|i6frf/sf] cleof]u jf g}lts ktg b]lvg]
kmf}hbf/L cleof]u jf tLg jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] kmf}hbf/L cleof]udf
;hfo kfPdf,
-h_ /fhLgfdf lbPdf,
-em_ d[To' ePdf .
www.lawcommission.gov.np
9
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####
ufpF ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yfufpF ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yfufpF ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yfufpF ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yf
!@=!@=!@=!@= ufpF ljsf; ;ldltsf] u7gufpF ljsf; ;ldltsf] u7gufpF ljsf; ;ldltsf] u7gufpF ljsf; ;ldltsf] u7gMMMM -!_ bkmf $ adf]lhd tf]lsPsf] ufpF ljsf; If]qdf
ufpF kl/ifb\\sf] sfo{sfl/0fLsf] ¿kdf Ps ufpF ljsf; ;ldlt u7g ul/g]5 .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltdf b]xfoadf]lhdsf cWoIf, pkfWoIf / ;b:ox¿
/xg]5g\M–
-s_ ufpF ljsf; If]qleqsf k|rlnt sfg'g adf]lhd dtbftf x'g
of]Uotf k'u]sf g]kfnL gful/sx¿n] lgjf{rg u/L k7fPsf
Ps hgf cWoIf / Ps hgf pkfWoIf,
-v_ ufpF ljsf; If]qsf] k|To]s j8fsf k|rlnt sfg'gadf]lhd
dtbftf x'g of]Uotf k'u]sf g]kfnL gful/sx¿n] cf–cfˆgf]
j8faf6 Ps–Pshgfsf] b/n] lgjf{rg u/L k7fPsf gf} hgf
j8fWoIfx¿,
-u_ bkmf * sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf ufpF
kl/ifb\\sf ;b:ox¿ dWo]af6 Pshgf dlxnf;lxt ufpF
ljsf; ;ldltåf/f dgf]gLt b'O{ hgf ;b:ox¿ .
!#=!#=!#=!#= ufpF ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yufpF ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yufpF ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yufpF ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]f x'g]f x'g]f x'g]M -!_ k|To]s ufpF ljsf;
;ldlt cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltsf] cfˆgf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
-#_ ufpF ljsf; ;ldltn] JolQm;/x rn–crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u
ug{ / a]rlavg ug{ ;Sg]5 .
-$_ ufpF ljsf; ;ldltn] JolQm;/x cfˆgf] gfdaf6 gfln; ph"/ ug{ / ;f]
pk/ klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph"/ nfUg ;Sg]5 .
!$=!$=!$=!$= ;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlwMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:osf] kbfjlw kfFr jif{sf] x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
10
www.lawcommission.gov.np
-@_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ kbfjlw z'? x'g]
;fnsf] >fj0f ! ut]b]lv u0fgf ul/g]5 / kfFr jif{sf] kbfjlw ga9fO{ k|To]s kfFrf}
jif{sf] cfiff9 d;fGtdf kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
bkmfadf]lhd ;b:osf] kbfjlw ;dfKt x'g' cufj} gofF ;b:osf] nflu lgjf{rg
;DkGg ePdf ;fljssf] ;b:osf] kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 / gjlgjf{lrt
;b:ox¿nfO{ g} sfo{ ;~rfng ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz lgwf{l/t ;dodf s'g} ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:o kbsf]
lgjf{rg jf dgf]gog ;DkGg x'g g;sL c¿ ;dodf ;DkGg eP klg lgjf{lrt jf
dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ lgwf{l/t ;dodf lgjf{lrt jf dgf]gLt
eP;/x dfgL kbfjlwsf] u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:o kb s'g} sf/0fjz l/Qm x'g cfPdf
afFsL cjlwsf] nflu dfq ;f] l/Qm kbsf] k"lt{ lgjf{lrt ;b:osf] kbsf] nflu
k|rlnt sfg'g adf]lhd pk–lgjf{rgåf/f / dgf]gLt ;b:osf] kbsf] nflu
dgf]gogåf/f ul/g]5 .
t/–
-!_ kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{leq pk–lgjf{rg jf
dgf]gog ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ Ps jif{eGbf sd cjlwsf] nflu pk–lgjf{rg jf dgf]gog
ul/g] 5}g .
!%=!%=!%=!%= zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{M -!_ cWoIfn] lhNnf GofofwLz;dIf, pkfWoIf / ;b:ox¿n]
cWoIf;dIf / cWoIfsf] cg'kl:yltdf pkfWoIfn] lhNnf GofofwLz;dIf /
;b:ox¿n] pkfWoIf;dIf zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s ufpF kl/ifb\\sf cGo ;b:on]
cWoIf;dIf / cWoIfsf] cg'kl:yltdf pkfWoIf;dIf zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
11
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd zky u|x0f gu/L ufpF kl/ifb\\sf ;b:o
tyf ufpF ljsf; ;ldltsf ;b:ox¿n] kb u|x0f ug{ kfpg] 5}gg\ .
!^=!^=!^=!^= kbTofu ug{ ;Sg]kbTofu ug{ ;Sg]kbTofu ug{ ;Sg]kbTofu ug{ ;Sg]MMMM -!_ cWoIfn] pkfWoIfdfkm{t\ ufpF ljsf; ;ldlt;dIf / pkfWoIf
tyf ;b:ox¿n] cWoIf;dIf /fhLgfdf lbO{ kbTofu ug{ ;Sg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s ufpF kl/ifb\\sf cGo ;b:ox¿n]
cWoIf;dIf /fhLgfdf lbO{ kbTofu ug{ ;Sg]5g\ .
!&=!&=!&=!&= ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]UotfMMMM ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:odf lgjf{lrt jf
dgf]gLt x'g b]xfo adf]lhdsf] of]Uotf x'g' kg]{5M–
-s_ g]kfnL gful/s ePsf],
-v_ PSsfO{; jif{ pd]/ k"/f ePsf] / k|rlnt sfg'g adf]lhd dtbftf x'g
of]Uotf k'u]sf],
-u_ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ a'emfpg' kg]{ ;a} lhG;L jf gubL a'emfO{ ;s]sf],
-3_ ufpF ljsf; ;ldlt;Fu 7]Ssf–k§f jf rn–crn ;DklQ ;DaGwL Jojxf/df
s'g} lghL :jfy{ gePsf],
-ª_ ;fj{hlgs ;DklQ lxgfldgf u/]sf] g7x/]sf],
t/ c;'nL ePsf] k|df0f k]z u/]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] eP To:tf] ;hfo
e'Qmfg u/]sf] tLg jif{ JotLt ePsf] .
-5_ cGo k|rlnt sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
!*=!*=!*=!*= ;b:otf sfod g/xg];b:otf sfod g/xg];b:otf sfod g/xg];b:otf sfod g/xg]MMMM b]xfosf] cj:yfdf ufpF ljsf; ;ldltsf] ;b:otf sfod
/xg] 5}gM–
-s_ bkmf !& adf]lhdsf] of]Uotf gePdf,
www.lawcommission.gov.np
12
www.lawcommission.gov.np
-v_ cfkm" a;f]af; ul/cfPsf] j8f jf ;f]sf] efu ;DalGwt ufpF ljsf; If]qaf6
lemlsPdf jf cGo s'g} ufpF ljsf; If]q jf gu/ If]qdf uflePdf,
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efklt, pk ;efklt jf ;b:osf] kbdf lgjf{lrt
ePdf jf lhNnf kl/ifb\\\sf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-3_ k|ltlglw ;ef jf /fli6«o ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgdf pDd]bjf/ ePdf jf
/fli6«o ;efsf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-ª_ dgfl;j dflkmssf] ;"rgf glbO{ nuftf/ tLg k6s;Dd ufpF ljsf;
;ldltsf] a}7sdf cg'kl:yt ePdf,
t/, ;b:onfO{ ;kmfO k]z ug]{ dgfl;j df}sf glbO{ lghsf] ;b:otf
sfod g/x]sf] ;"rgf lbOg] 5}g .
-r_ k|rlnt sfg'gadf]lhd e|i6frf/sf] cleof]u jf g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L
cleof]u jf tLg jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo
kfPdf,
-5_ bkmf !$ adf]lhdsf] kbfjlw ;dfKt ePdf,
-h_ /fhLgfdf lbPdf,
-em_ d[To' ePdf .
!(=!(=!(=!(= ;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg ]{]{ ]{]{M ;b:on] bkmf !% adf]lhd zky u|x0f u/]sf]
ldltn] tL; lbgleq cfkm" / cfˆgf] Psf3/ ;uf]nsf kl/jf/sf] ;b:osf] gfddf /x]sf]
rn crn ;DklQsf] ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
t/ cWoIf / pkfWoIfn] cfkm" kbaf6 x6]kl5 klg kbaf6 x6]sf] ldltn] tL;
lbgleq To:tf] ;DklQsf] ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
@)=@)=@)=@)= ufpF ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0fufpF ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0fufpF ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0fufpF ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0fM g]kfn ;/sf/n] hg;+Vof, ef}uf]lns ljljwtf
tyf oftfoft, ;~rf/, lzIff / :jf:Yo ;DaGwL ;'ljwfx¿sf] cfwf/df ufpF ljsf;
;ldltx¿nfO{ tf]lsPadf]lhd juL{s/0f u/L sd ;'ljwf pknAw / cljsl;t ufpF
www.lawcommission.gov.np
13
www.lawcommission.gov.np
ljsf; If]qsf ufpF ljsf; ;ldltnfO{ ;DalGwt lhNnf ljsf; ;ldltsf]
l;kmfl/zdf ;fwg / ;'ljwf ;DkGg u/fO{ ljsl;t ug]{ Joj:yf ldnfpg ;Sg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$
a}7s / sfo{ k|0ffnLa}7s / sfo{ k|0ffnLa}7s / sfo{ k|0ffnLa}7s / sfo{ k|0ffnL
@!=@!=@!=@!= j8f ;ldltsf] a}7sj8f ;ldltsf] a}7sj8f ;ldltsf] a}7sj8f ;ldltsf] a}7sMMMM -!_ j8f ;ldltsf] a}7s sDtLdf dlxgfsf] Ps k6s
a:g]5 .
-@_ j8fWoIfn] a}7s a:g] ldlt, ;do / :yfg tf]sL j8f ;ldltsf] a}7s
af]nfpg] 5 .
-#_ j8f ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf j8fWoIfn] ug]{5 / lghsf]
cg'kl:yltdf a}7sdf pkl:yt j8f ;ldltsf ;b:ox¿n] cfkm"dWo]af6 5fg]sf]
;b:on] j8f ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ cWoIftf ug]{ JolQm;lxt tLghgf ;b:osf] ax'dtn] a}7ssf] lg0f{o x'g
;Sg]5 .
-%_ j8f ;ldltsf] a}7s;DaGwL cGo s'/f j8f ;ldlt cfkm}Fn] lgwf{/0f
u/]adf]lhd x'g]5 .
@@=@@=@@=@@= ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\sf] a}7ssf] a}7ssf] a}7ssf] a}7sMMMM -!_ ufpF kl/ifb\\sf] a}7s ;fwf/0ftof jif{sf] b'O{ k6s
a:g]5 .
-@_ ufpF kl/ifb\\sf] a}7s ufpF ljsf; ;ldltsf] cWoIfn] af]nfpg]5 .
-#_ k|To]s jif{ ufpF kl/ifb\\sf] a}7s ;fdfGotof >fj0f d;fGt / kf}if
d;fGtleq af]nfpg' kg]{5 .
-$_ ufpF kl/ifb\\sf] k|To]s a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿n] ufpF ljsf;
;ldltsf ;b:ox¿ afx]s kl/ifb\\\sf cGo ;b:on] cfkm"dWo]af6 5fg]sf] ;b:on]
ufpFkl/ifb\\\sf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
www.lawcommission.gov.np
14
www.lawcommission.gov.np
t/ ufpF kl/ifb\\sf] a}7sdf cWoIfsf] 5gf}6 x'g'eGbf cl3 ufpF kl/ifb\\sf
pkl:yt ;b:ox¿ dWo] pd]/sf] lx;fan] h]i7 ;b:on] ;f] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-%_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ;lrjn] ufpF kl/ifb\\sf] ;lrjsf] sfd ug]{5 .
-^_ ufpF kl/ifb\\sf] a}7s a:g] ldlt, ;do / :yfgsf] ;"rgf a}7s a:g]
lbgeGbf sDtLdf kGw| lbg cufj} ufpF ljsf; ;ldltsf] cWoIfsf] lgb]{zgdf
;lrjn] ufpF kl/ifb\\sf ;a} ;b:ox¿nfO{ k7fpg' kg]{5 .
-&_ ufpF kl/ifb\sf] a}7sdf tTsfn sfod /x]sf ;b:o ;+Vofsf] krf;
k|ltzt ;b:ox¿ pkl:yt ePdf a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-*_ u0fk"/s ;+Vofsf] cefjdf ufpF kl/ifb\\sf] a}7s a:g g;s]df ;ft
lbgsf] ;"rgf lbO{ csf]{ a}7s af]nfpg' kg]{5 . ;f] a}7ssf] u0fk"/s ;+Vof Ps ltxfO{
x'g]5 . ;f] u0fk"/s ;+Vof klg k"/f x'g g;s]df ;f]sf] ef]lnkN6 k'gM csf]{ a}7s
af]nfpg' kg]{5 . ;f] a}7sdf hlt;'s} ;b:o pkl:yt eP klg a}7s ;~rfng
x'g]5 .
-(_ ufpF kl/ifb\\sf Ps ltxfO{ ;b:ox¿n] s'g} vf; ljifodf 5nkmn ug{
a}7s af]nfO{ kfpF egL cWoIf;dIf lnlvt cg'/f]w u/]df To;/L cg'/f]w u/]sf]
ldltn] tL; lbgleq ufpF kl/ifb\\sf] ljz]if a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-!)_ ufpF kl/ifb\\sf] a}7ssf] lg0f{o ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-!!_ ufpF kl/ifb\\sf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@#=@#=@#=@#= ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7s sDtLdf dlxgfsf]
Ps k6s a:g]5 .
-@_ cWoIfsf] cfb]zcg';f/ ;lrjn] ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7s af]nfpg]5 .
t/ tLg dlxgf;Dd klg cWoIfn] a}7s af]nfpg] cfb]z glbPdf Ps ltxfO{
;b:ox¿sf] lnlvt cg'/f]wdf ;lrjn] ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7s af]nfpg]5 .
www.lawcommission.gov.np
15
www.lawcommission.gov.np
-#_ ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf cWoIfn] ug]{5 / lghsf]
cg'kl:yltdf pkfWoIfn] / pkfWoIf klg cg'kl:yt ePdf a}7sdf pkl:yt
;b:ox¿n] cfk"m dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sdf tTsfn sfod /x]sf] ;b:o ;+Vofsf]
krf; k|ltzt ;b:ox¿ pkl:yt ePdf a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf]
dflgg]5 .
-%_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DalGwt Onfsf ;b:onfO{ ufpF ljsf;
;ldltsf] a}7sdf efu lngsf] nflu cfdGq0f ug'{kg]{5 .
-^_ ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-&_ ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7s;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
@$=@$=@$=@$= a}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oMMMM -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s ufpF kl/ifb\\ / ufpF
ljsf; ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o pkl:yt ;b:ox¿sf] ax'dtsf] cfwf/df ul/g]5 .
t/ bkmf @^ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / -u_ adf]lhdsf] k|:tfj
;DjGwdf lg0f{o ubf{ ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] ax'dtsf] cfjZostf x'g]5 .
-@_ ufpF kl/ifb\\ / ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sdf dt a/fa/ ePdf a}7ssf]
cWoIftf ug]{ JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
@%=@%=@%=@%= j8f ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/j8f ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/j8f ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/j8f ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M ufpF ljsf; ;ldltcGtu{tsf] k|To]s j8f
;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ j8fleqsf] af6f], ;8s, k'n, 9n, kf]v/L, tnfp, O{gf/, s'jf, wf/f cflb
;kmf ;'U3/ /fVg] .
-v_ j8fleqsf kmf]x/, d}nf / ;8] un]sf j:t'x¿ km\of+Sg] tyf ;/;kmfOsf]
lgldQ j8fjf;Lx¿nfO{ clek|]l/t ug]{ k|aGw ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
16
www.lawcommission.gov.np
-u_ j8fleqsf] hg;+Vof, 3/, hUuf, kf6L, kf}jf, wd{zfnf, d7 dlGb/, dl:hb,
u'Daf cflb b]j:yn, db/;f, klt{ hUuf, kf]v/L, tnfp, O{gf/, s'jf, wf/f
cflb ;fj{hlgs dxTjsf wfld{s tyf ;f+:s[lts :ynx¿sf] nut /fVg tyf
;+/If0f ug{ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ ;xof]u ug]{ .
-3_ j8fleqsf] gx/, s'nf], k}gL cflbsf] x]/ ljrf/ ug]{ .
-ª_ j8fleqsf klt{ hUuf / 8fF8f, eL/, kfvf, cflbdf j[Iff/f]k0f ug]{ / jftfj/0f
;+/If0fdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-r_ j8fdf :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yo rf}sL cflbsf] Joj:yfkgdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-5_ j8fdf ljBfno tyf k':tsfnosf] :yfkgf / ;~rfngdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-h_ j8fleq ;~rfng ePsf] / k"/f ePsf] cfof]hgf tyf sfo{qmdx¿sf] /]vb]v
ug]{ .
-em_ j8fjf;Lx¿nfO{ JolQmut 36gf btf{ ug{ pTk|]l/t ug]{,
-`_ j8fleqsf lk5l8Psf hghflt, c;xfo, ckf+u tyf a]jfl/; JolQmx¿sf]
;+/If0f / hLljsf]kfh{g ;DjGwL sfo{df ;xof]u k'¥ofpg] .
-6_ ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldltn] lbPsf] lgb]{zg tyf cfb]zadf]lhdsf] cGo
sfd ug]{ .
@^=@^=@^=@^= ufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifbufpF kl/ifb\\ \\ \\ \\sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ufpF kl/ifb\\sf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ ufpF ljsf; ;ldltn] k]z u/]sf] ah]6, of]hgf tyf
sfo{qmdx¿ kfl/t ug]{ .
-v_ ufpF ljsf; ;ldltn] k|:tfj u/]sf] s/, b:t'/, dx;"n, z'Ns
cflb nufpg] tyf p7fpg] ;DaGwL k|:tfj kfl/t ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
17
www.lawcommission.gov.np
-u_ ufpF ljsf; ;ldltn] k|:tfj u/]sf] C0f lng] jf crn
;DklQ a]rlavg jf x:tfGt/0f ug]{ ;DjGwL k|:tfj kfl/t
ug]{ .
-3_ ufpF ljsf; ;ldltsf] n]vf k/LIf0f k|ltj]bgaf6 sfod
ePsf a]?h'dfly 5nkmn u/L k|rlnt sfg'gadf]lhd
lgoldt ug{ gldNg] a]?h'sf] xsdf a]?h' km5\of}{6sf] nflu
cfjZos sf/jfxL ug{ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ lgb]{zg lbg] .
-ª_ ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] cfGtl/s ;|f]]t af6 Joxf]g]{ u/L
k|:tfj u/]sf] sd{rf/Lsf] b/jGbL, kfl/>lds, eQf tyf cGo
;'ljwfdf cfjZostfg';f/ :jLs[lt lbg] .
-r_ ufpF ljsf; ;ldltsf] k|zf;lgs sfo{x¿sf] d"NofÍg u/L
ufpF ljsf; ;ldltnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg] .
-5_ ufpF ljsf; If]qleq ;+rflnt ljsf;–lgdf{0f sfo{x¿sf]
d"NofÍg u/L cfjZos lgb]{zg lbg] .
-h_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ljlgod :jLs[t ug]{ .
-em_ tf]lsPsf] cGo sfd ug]{ .
-@_ ufpF kl/ifb\\n] ufpF kl/ifb\\sf] s'g} Ps ;b:osf] cWoIftfdf lgh;lxt
tLg hgf ;b:ox¿ /x]sf] Ps n]vf ;ldltsf] u7g ug]{5, To:tf] ;ldltsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
-#_ ufpF kl/ifb\\nfO{ ljleGg ljifodf cfjZos ;Nnfx / ;'emfj lbgsf] nflu
pkbkmf -@_ adf]lhdsf] n]vf ;ldltdf /xg] ;b:ox¿ afx]s ufpF kl/ifb\\sf cGo
;b:ox¿nfO{ tf]lsPadf]lhdsf ljifout ;ldltx¿df /xg] u/L ufpF kl/ifb\\n]
ljleGg ;ldltx¿ u7g ug{ ;Sg]5 .
-$_ ufpF kl/ifb\\sf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
18
www.lawcommission.gov.np
@&=@&=@&=@&= ;Nnfxsf/ ;l;Nnfxsf/ ;l;Nnfxsf/ ;l;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg]dlt u7g ug{ ;Sg]dlt u7g ug{ ;Sg]dlt u7g ug{ ;Sg]MMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltn] cfjZos 7fg]df
cfˆgf] sfddf ;xof]u k'¥ofpg ;dfh;]jL, a'l4hLjL, k|fljlws 1fg ;Lk ePsf
tLgb]lv gf} hgf;Ddsf] Ps ;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;Nnfxsf/ ;ldlt ;DjGwL cGo s'/f tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@*=@*=@*=@*= ufpF ljsf; ;ufpF ljsf; ;ufpF ljsf; ;ufpF ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ufpF kl/ifb\\\sf] lg0f{o /
lgb]{zgx¿ sfof{Gjog ug'{ u/fpg'sf] cltl/Qm ufpF ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
----s_s_s_s_ s[lif ;DaGwLs[lif ;DaGwLs[lif ;DaGwLs[lif ;DaGwLMMMM
-!_ ufpF ljsf; If]qleq s[lif ljsf; sfo{qmdx¿
;~rfng ug]{, u/fpg] .
-@_ ufpF ljsf; If]qleq s[lif xf6, ahf/ / d]nf nufpg]
jf d]nf nufpg ;xof]u ug]{ .
-#_ ufpF ljsf; If]qleq kz' /f]usf] /f]syfdsf lgldQ
cfjZostf cg';f/ kz' lrlsT;fnosf] ;~rfng
ug]{, u/fpg] tyf kz' r/gsf] nflu cfjZos
uf}r/gsf] Joj:yf ug]{, u/fpg] .
----v_v_v_v_ u|fdL0f vfg]u|fdL0f vfg]u|fdL0f vfg]u|fdL0f vfg]kfgkfgkfgkfgL ;DaGwLL ;DaGwLL ;DaGwLL ;DaGwLM M M M
-!_ ufpF ljsf; If]qleq cfjZos kg]{ vfg]kfgLsf]
cfk"lt{sf] nflu vfg] kfgL cfof]hgf tof/ u/L
sfof{Gjog / ;~rfng ug]{ tyf ;+ef/sf] Joj:yf
ug]{, u/fpg] .
-@_ ufpF ljsf; If]qleq Ogf/, s'jf, kf]v/L, wf/f
cflbsf] lgdf{0f tyf d/dt ;+ef/ ug]{, u/fpg] .
-#_ ufpF ljsf; If]qleq kfgLsf d'xfgx¿sf] ;+/If0f
ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
19
www.lawcommission.gov.np
----u_u_u_u_ lgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLMMMM
-!_ ufpF ljsf; If]qleq cfjZos kg]{ 3f]8]6f] / uf]/]6f],
u|fdL0f ;8s ;DaGwL cfof]hgf tof/ u/L
sfof{Gjog ug]{ tyf ltgLx¿sf] d/dt ;+ef/sf]
Joj:yf ug]{ .
-@_ ljleGg lgsfoaf6 x:tfGt/0f eO{ cfPsf k'n, t'Og,
3f6 tyf sne6{x¿sf] d/dt ;+ef/ ug]{ .
----3_3_3_3_ lzIff tyf v]ns"b ;DaGwLlzIff tyf v]ns"b ;DaGwLlzIff tyf v]ns"b ;DaGwLlzIff tyf v]ns"b ;DaGwLMMMM
-!_ cfˆgf] ;|f]taf6 k"j{ k|fylds ljBfnox¿ :yfkgf
ug]{ :yfkgf ug{ cg'dlt lbg] tyf ;~rfng /
Joj:yfkg ug]{ .
-@_ ufpF ljsf; If]qleq ;~rfng ePsf ljBfnox¿sf]
/]vb]v / Joj:yfkg ug]{ .
-#_ ufpF ljsf; If]qleq dft[efiffdf k|fylds txsf]
lzIff pknAw u/fpg ;xof]u ug]{ .
-$_ k|f}9 lzIff tyf cgf}krfl/s lzIff ;DaGwL sfo{qmd
agfO{ ;~rfng ug]{, u/fpg] .
-%_ k':tsfnosf] :yfkgf / ;~rfng ug]{, u/fpg] .
-^_ v]ns"bsf] ljsf; ;DaGwL of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ / ufpF:t/Lo v]ns"b ljsf; ;ldlt u7g u/L
v]ns"bsf] ljsf;df ;3fp k'¥ofpg] .
-&_ cfly{s b[li6n] cToGt lk5l8Psf pTkLl8t
hghfltx¿sf 5fq–5fqfx¿nfO{ 5fqj[lQ lbg]
Joj:yf ldnfpg] .
www.lawcommission.gov.np
20
www.lawcommission.gov.np
----ª_ª_ª_ª_ l;+rfO{ / e"l;+rfO{ / e"l;+rfO{ / e"l;+rfO{ / e"––––Ifo tyf gbL lgoGq0f ;DaGwLIfo tyf gbL lgoGq0f ;DaGwLIfo tyf gbL lgoGq0f ;DaGwLIfo tyf gbL lgoGq0f ;DaGwLMMMM
-!_ ufpF ljsf; If]qleq cfjZos kg]{ l;+rfO{, afFw,
s'nf], k}gL, kfgL3f6 cflbsf] cfof]hgf tof/ u/L
sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-@_ ufpF ljsf; If]qnfO{ k|efj kfg]{ e"–Ifo / gbL
lgoGq0f ;DaGwL sfo{qmd tof/ u/L sfof{Gjog
ug]{, u/fpg] .
-#_ ljB't pTkfbg tyf ljt/0f ug]{, u/fpg] .
----r_r_r_r_ ef}lts ljsf; ;DaGwLef}lts ljsf; ;DaGwLef}lts ljsf; ;DaGwLef}lts ljsf; ;DaGwLMMMM
-!_ ;fd'bflos ejg, lj>fd u[x tyf ;fj{hlgs
;f}rfno agfpg] .
-@_ ufpF ljsf; If]qleq lgdf{0f x'g] 3/, ejg, ;8s
tyf cGo ef}lts
k"jf{wf/ cflbsf] nflu dfkb08 tof/ u/L ;f] lgdf{0f
ug{ tf]lsPadf]lhd :jLs[lt lbg] .
-#_ ufpFsf] e"–pkof]u of]hgf th'{df u/L sfof{Gjog
ug]{, u/fpg] .
-$_ a;f]af; If]qdf cfjZos 9n lgsf;sf] Joj:yf
ug]{, u/fpg] .
----5_5_5_5_ :jf:Yo ;]jf ;DaGwL:jf:Yo ;]jf ;DaGwL:jf:Yo ;]jf ;DaGwL:jf:Yo ;]jf ;DaGwLM M M M
-!_ ufpF:t/Lo :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yo rf}sL tyf pk–
:jf:Yo rf}sLx¿ ;~rfng / Joj:yfkg ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
21
www.lawcommission.gov.np
-@_ ufpF ljsf; If]qdf k|fylds :jf:Yo lzIff /
;/;kmfO tyf kmf]x/ d}nf Joj:yfkg ;DaGwL
sfo{qmdx¿ tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ .
-#_ h8La'6Lsf] ljsf; tyf lj:tf/df ;xof]u k'¥ofpg] .
-$_ kl/jf/ lgof]hg tyf dft[–lzz' sNof0f ;DaGwL
sfo{qmd ;~rfng ug]{ .
----h_h_h_h_ jg tyf jftfj/0f ;DaGwLjg tyf jftfj/0f ;DaGwLjg tyf jftfj/0f ;DaGwLjg tyf jftfj/0f ;DaGwLM M M M
-!_ klt{ hUuf, 8fF8f, eL/ kfvf Pj+ ;fj{hlgs hUufdf
j[Iff/f]k0f ug]{, u/fpg] .
-@_ ufpF ljsf; If]qsf jg, jg:klt, h}ljs ljljwtf,
e"–;+/If0f ;DaGwdf sfo{qmd tof/ u/L ;~rfng
ug]{, u/fpg] .
-#_ jftfj/0f ;+/If0f ;DaGwL ljleGg sfo{qmd agfO{
;~rfng ug]{, u/fpg] .
----em_em_em_em_ efiff / ;efiff / ;efiff / ;efiff / ;+:s[lt ;DaGwL+:s[lt ;DaGwL+:s[lt ;DaGwL+:s[lt ;DaGwLM M M M
-!_ ufpF ljsf; If]qleqsf wd{:yn tyf wd{zfnf, kf6L,
kf}jf cflbsf] nut /fvL /]vb]v / ;+/If0f ug]{,
u/fpg] .
-@_ ljleGg efiff, wd{ / ;+:s[ltsf] ;+/If0f ug]{, u/fpg]
/ ltgLx¿sf] ljsf;df ;xof]u ug]{ .
----`_`_`_`_ ko{6g tyf 3/]n' pBf]u ;DaGwLko{6g tyf 3/]n' pBf]u ;DaGwLko{6g tyf 3/]n' pBf]u ;DaGwLko{6g tyf 3/]n' pBf]u ;DaGwLMMMM
-!_ ko{6sLo If]qsf] ;+/If0f, ljsf; / lj:tf/ ug]{ tyf
To:tf 7fpFdf k|b'if0f x'g glbg] Joj:yf ug]{,
u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
22
www.lawcommission.gov.np
-@_ ufpF ljsf; If]qdf 3/]n' pBf]u ;~rfng ug{sf]
lgldQ pTk]|/ssf] sfd ug]{ .
----6_6_6_6_ ljljwljljwljljwljljwMMMM
-!_ dfgj ;fwgsf] ljsf; ug]{, /f]huf/ tyf
:j/f]huf/sf] ca;/ k|fKt x'g] Joj:yf ug]{ .
-@_ ;xsfl/tfsf] nflu ;xof]u k'¥ofpg] .
-#_ ufpF ljsf; If]qleqsf] hg;+Vof, 3/, hUuf tyf
kz'sf] nut /fVg] .
-$_ b}jL k|sf]k lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf cfjZos sfd
ug]{, u/fpg] .
-%_ k|rlnt sfg'gadf]lhd hGd, d[To' tyf cGo
JolQmut 36gf btf{ ug]{ .
-^_ ufpF ljsf; If]qleqsf c;xfo, cgfy / ckf+u
afnaflnsfx¿sf] nut /fVg] / ltgLx¿nfO{ pko'Qm
7fpFdf /fVg] Joj:yf ug]{ .
-&_ ufpF ljsf; If]qleqsf dlxnfx¿sf] pTyfgsf] nflu
cfjZos of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ .
-*_ /fli6«o gLltcg'¿k cgfy afnaflnsf, c;xfo
dlxnf, j[4, ckf+u tyf czQmx¿sf] ;+/If0f ;DjGwL
sfo{ ug]{ / ;fdflhs s'/Llt x6fpg] tyf r]nLa]6L
Pj+ gf/L ;+/If0f ;DaGwL sfd ug]{, u/fpg] .
-(_ ufpF ljsf; ;ldltsf] :jfldTj tyf lgoGq0fdf
/x]sf] rn, crn ;DklQsf] ;+/If0f ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
23
www.lawcommission.gov.np
-!)_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ljlgod th'{df u/L ufpF
kl/ifb\\df k]z ug]{ .
-!!_ ufpF ljsf; If]qleq dfbs kbfy{sf] laqmL ljt/0f
tyf h'jf tf; cflb h:tf cg}lts sfo{sf]
lgoGq0f ug]{ .
-!@_ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ cfocfh{g x'g] ;xsf/L,
cf}Bf]lus tyf Joj;flos sfo{qmd lghL If]qsf]
;d]t nufgLdf ;~rfng ug{ k|f]T;flxt ug]{,
u/fpg] .
-!#_ ;xsfl/tfdf cfwfl/t ljljw sfo{qmdx¿ th'{df u/L
;~rfng ug]{, u/fpg] .
-!$_ ;lrjsf] sfo{sf] d"Nof+sg u/L l;kmfl/;;lxt
clVtof/jfnf;dIf k7fpg] .
-!%_ k|rlnt sfg'gadf]lhd tf]lsPsf cGo sfo{x¿ ug]{ .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltn] ufpF ljsf; If]qdf ug'{ kg]{ ljsf; lgdf{0f sfo{sf]
nflu pkef]Qmf ;d"x tyf cGo u}/–;/sf/L ;+:yfx¿nfO{ k|f]T;flxt u/L pQm
sfo{x¿ To:tf ;d"x jf ;+:yfx¿ dfkm{t ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-#_ ufpF ljsf; ;ldltn] of] P]g tyf o; P]gcGtu{t ag]sf] lgod tyf
ljlgodadf]lhd cfkm"nfO{ ePsf] clwsf/sf] k|of]u ug]{5 .
@(=@(=@(=@(= cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsfcWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsfcWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsfcWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf////M -!_ cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ ufpF kl/ifb\\ / ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7s af]nfpg] .
-v_ ufpF kl/ifb\\ / ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sdf cfjZos
k|:tfj / sfuhft k]z ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
24
www.lawcommission.gov.np
-u_ ufpF ljsf; ;ldltsf] cfDbfgL, vr{ lx;fa / cGo
sfuhkq ;'/lIft /fVg], /fVg nufpg] .
-3_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ah]6 / of]hgf th'{df ug]{ ;DaGwdf
cfjZos Joj:yf ldnfpg] .
-ª_ ufpF ljsf; ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-r_ ufpF ljsf; ;ldltsf] b}lgs k|zf;gsf] /]vb]v / lgoGq0f
ug]{,
-5_ k|rlnt sfg'gadf]lhd cfjZos l;kmfl/z ug]{ .
-h_ ufpF ljsf; ;ldltsf] rn–crn ;DklQ x]/ljrf/ tyf
d/dt ;Def/ ug]{, u/fpg] .
-em_ pkfWoIf tyf ;b:ox¿nfO{ ljifout ¿kdf sfo{sf]
ljefhg ug]{ .
-`_ cfjZostf cg';f/ pkfWoIf, ;b:o tyf ;lrjnfO{ sfh
v6fpg] .
-6_ ;ft lbgeGbf a9L ;do ufpF ljsf; ;ldltdf pkl:yt x'g
g;Sg] ePdf pkfWoIfnfO{ sfo{ef/ lbg] / pkfWoIf klg
gePdf pd]/sf] cfwf/df h]i7 ;b:o jf cGo s'g}
;b:onfO{ sfo{ef/ lbg] .
-7_ tf]lsPsf] cGo sfd ug]{ .
-@_ cWoIfn] dgfl;j sf/0fafx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf] ufpF
ljsf; ;ldlt 5f8\g x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf nflu dgfl;j sf/0f xf] xf]Og eGg] k|Zg
p7]df ufpF ljsf; ;ldltn] lg0f{o ug]{5 .
www.lawcommission.gov.np
25
www.lawcommission.gov.np
#)=#)=#)=#)= pkfWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/pkfWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/pkfWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/pkfWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ pkfWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ cWoIfsf] cg'kl:yltdf sfo{afxs cWoIf eO{ sfo{ ug]{ .
-v_ tf]lsPsf cGo sfd ug]{ .
-@_ pkfWoIfn] dgfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbg eGbf a9L cfˆgf]
ufpF ljsf; ;ldlt 5f8\g x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf nflu dgfl;j sf/0f xf] xf]Og eGg] k|Zg
p7]df ufpF ljsf; ;ldltn] lg0f{o ug]{5 .
#!=#!=#!=#!= ;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ cfˆgf] j8fsf] ljsf;–lgdf{0fsf] of]hgf tof/ u/L ufpF
ljsf; ;ldltdf k]z ug]{ .
-v_ ljsf; lgdf{0fsf] sfo{ af/]df 5nkmn u/L u}/ ;/sf/L
;+:yfaf6 ;+efJo cfof]hgf ufpF ljsf; ;ldltdf k7fpg]
k|aGw ug]{ .
-u_ j8f;DaGwL ljj/0f dfu ePdf ufpF ljsf; ;ldltdf k]z
ug]{ .
-3_ pkef]Qmf ;d"x / u}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ of]hgf 5gf}6 /
cfof]hgf th'{dfdf ;xof]u ug]{ .
-ª_ ;ft lbgeGbf a9L ;do j8f ;ldltdf pkl:yt x'g g;Sg]
ePdf bkmf & sf] v08 -v_ / -u_ adf]lhdsf j8f
;b:ox¿dWo] h]i7 ;b:o jf cGo s'g} ;b:onfO{ sfo{ef/
lbg] .
-r_ j8f;b:ox¿sf] sfdsf] afF8kmfF8 ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
26
www.lawcommission.gov.np
-5_ tf]lsPsf cGo sfd ug]{ .
-@_ ;b:on] dgfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf] ufpF
ljsf; ;ldlt 5f8\g x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu dgfl;j sf/0f xf] xf]Og eGg] k|Zg
p7]df ufpF ljsf; ;ldltn] lg0f{o ug]{5 .
-$_ ;b:osf] sfo{ ;Dkfbgdf ;DalGwt j8f ;ldltsf ;b:ox¿n] ;xof]u
ug'{ kg]{5 .
#@=#@=#@=#@= ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/M ;lrjn] cWoIfsf] k|ToIf lgb]{zgdf /xL
b]xfoadf]lhdsf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] k|of]u tyf kfngf ug]{5M–
-s_ :jLs[t ufpF ljsf; sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ .
-v_ lgdf{0f sfo{df x'g] vr{sf] lx;fa lstfa /fvL km/kmf/s u/fpg] .
-u_ ufpF ljsf; If]qleq ;+rflnt / ;DkGg cfof]hgfsf] cBfjlws clen]v
/fVg] .
-3_ ufpF ljsf; ;ldltsf] cfo / Joosf] lx;fj /fVg] .
-ª_ ufpF ljsf; ;ldltn] kfl/t u/]sf] ah]6leq /xL ufpF ljsf; ;ldltsf]
lg0f{o sfof{Gjog ug{sf] nflu vr{ ug]{ .
-r_ n]vfk/LIf0f u/fpg], a]?h' km5\of}{6 u/fpg] / a]?h' /sd c;'n pk/ ug'{ kg]{
eP sfg'gadf]lhd c;'n pk/ ug]{ .
-5_ rn, crn tyf lhG;L ;DklQsf] nut /fVg] .
-h_ ufpF kl/ifb\\ tyf ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sdf pkl:yt eO{ lg0f{o dfOGo"6
ug]{, lg0f{o k'l:tsfsf] lhDdf lng] / lg0f{o k|dfl0ft ug]{ .
-em_ ufpF ljsf; ;ldltdf bfo/ ePsf d'2fsf] ldl;n lhDdf lng] .
www.lawcommission.gov.np
27
www.lawcommission.gov.np
-`_ hGd, d[To' tyf cGo JolQmut 36gf btf{ u/L ufpF ljsf; If]qleqsf]
hg;+Vofsf] nut b'?:t /fVg] .
-6_ ufpF ljsf; ;ldltcGtu{tsf sd{rf/Lx¿sf] k|zf;sLo lgoGq0f ug]{ .
-7_ k|rlnt sfg'gadf]lhd tf]lsPsf cGo sfdx¿ ug]{ .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– %%%%
ufpF ljsf; ;ldltsf] GoufpF ljsf; ;ldltsf] GoufpF ljsf; ;ldltsf] GoufpF ljsf; ;ldltsf] Goflos clwsf/flos clwsf/flos clwsf/flos clwsf/
##=##=##=##= Goflos clwsf/Goflos clwsf/Goflos clwsf/Goflos clwsf/M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf]
ldltb]lv ufpF ljsf; If]qleqsf] b]xfosf d''2fx¿sf] z'? sf/afxL / lsgf/f ug]{
clwsf/ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ x'g]5M–
-s_ hUuf tkm{ ;fFw ;Ldfgf, ;GwL ;k{g, cfnLw'/, afFw k}gL, s'nf] jf kfgLsf]
afF8kmfF8 tyf af6f] jf lgsf; ldr]sf] d'2f,
-v_ afnL cd{n d'2f,
-u_ j]7a]u/ ;DaGwL / Hofnf dh'/Lsf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-3_ u/La s+ufnsf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-ª_ rf}kfof x/fpg] / kfpg]sf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-r_ 3/ agfpg]sf] dxnsf] * g+= / ( g+= cGtu{tsf] d'2f,
-5_ sNof0f wgsf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-h_ gf;f] w/f}6sf] dxnsf] % g+= cGtu{tsf] d'2fafx]s ;f] dxn cGtu{tsf] cGo
d'2f,
-em_ c+za08fsf] dxnsf] !) g+= cGtu{tsf] OHht cfdbcg';f/ vfg nfpg lbg'
kg]{ ljifosf] d'2f,
-`_ kfgL 3f6sf] k|of]u tyf ;fj{hlgs ;DklQsf] ;'/Iff ;DaGwL d'2f,
www.lawcommission.gov.np
28
www.lawcommission.gov.np
-6_ uf]jw afx]s rf}kfofsf] dxn cGtu{tsf] cGo d'2f,
-7_ r/g, 3fF;, bfp/f ;DaGwL d'2f,
-8_ csf{sf] 3/leq hjh{:tL k;]sf], a;]sf] jf k:g, a:g vf]h]sf] d'2f,
-9_ ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL – ! / @ df pNn]lvt d'2f
afx]s g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf cGo
d'2f .
#$=#$=#$=#$= dWo:y ;ldltsf] u7gdWo:y ;ldltsf] u7gdWo:y ;ldltsf] u7gdWo:y ;ldltsf] u7gMMMM -!_ bkmf ## adf]lhd ufpF ljsf; ;ldltdf bfo/ ePsf
d'2fsf] sf/afxL tyf lsgf/f ug{ ufpF ljsf; ;ldltn] dWo:y ;ldltsf] u7g
ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufpF ljsf; ;ldltn] dWo:y ;ldlt u7g ubf{
bkmf #% adf]lhdsf] dWo:yx¿sf] ;"rLdf /x]sf JolQmx¿ dWo] d'2fsf kIfx¿sf]
;xdlt ePsf tLg hgf JolQmnfO{ dWo:y ;ldltdf lgo'lQm ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd dWo:y ;"rLdf /x]sf JolQmx¿ dWo]af6 dWo:y
lgo'Qm ug{ d'2fsf kIfx¿sf] ;xdlt x'g g;s]df d'2fsf kIfx¿n] cf–cfˆgf]
tkm{af6 Ps Ps hgf dWo:y lgo'Qm u/L To;sf] gfd ufpF ljsf; ;ldltdf lbg'
kg]{5 . To;/L b'O{ hgf dWo:ysf] gfd k|fKt ePkl5 ufpF ljsf; ;ldltn] bkmf #%
adf]lhdsf] dWo:y ;"rLdf /x]sf JolQmx¿ dWo]af6 csf]{ Ps hgf dWo:y lgo'lQm
ug]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd dWo:ysf] lgo'lQmdf d'2fsf kIfx¿sf] ;xdlt x'g
g;s]df jf pkbkmf -#_ adf]lhd d'2fsf kIfx¿n] cf–cfˆgf] tkm{af6 Ps–Ps hgf
dWo:ysf] gfd gk7fPsf] cj:yfdf ufpF ljsf; ;ldltn] bkmf #% adf]lhdsf]
dWo:y ;"rLdf /x]sf tLg hgf JolQmnfO{ dWo:y lgo'lQm ug]{5 .
-%_ pkbkmf -@_, -#_ jf -$_ adf]lhd dWo:ydf lgo'lQm ePsf dWo:yx¿
dWo]af6 Ps hgfnfO{ ufpF ljsf; ;ldltn] dWo:y ;ldltsf] cWoIf tf]Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
29
www.lawcommission.gov.np
#%=#%=#%=#%= dWo:yx¿sf] ;"rLdWo:yx¿sf] ;"rLdWo:yx¿sf] ;"rLdWo:yx¿sf] ;"rLMMMM -!_ o; P]g cGtu{t bfo/ ePsf d'2fsf] z'? sf/afxL /
lsgf/f ug]{ k|of]hgsf nflu ufpF ljsf; ;ldltn] :yfgLo JolQm Pj+ ;fdflhs
sfo{stf{ dWo]af6 pko'Qm b]lvPsf JolQmx¿sf] ;xdlt lnO{ ltgLx¿sf] gfd, y/ /
jtg ;d]t v'nfO{ dWo:yx¿sf] ;"rL tof/ u/L ;fj{hlgs hfgsf/Lsf] nflu ufpF
ljsf; ;ldltsf] sfof{nodf k|sfzg u/L /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] dWo:yx¿sf] ;"rLdf ufpF ljsf; ;ldltn]
oyf;+ej dlxnf tyf lk5l8Psf ju{nfO{ ;d]t ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
#^=#^=#^=#^= clwsf/If]qsf] k|of]uclwsf/If]qsf] k|of]uclwsf/If]qsf] k|of]uclwsf/If]qsf] k|of]uMMMM -!_ dWo:ysf] clwsf/If]qsf] k|of]u tLg hgf dWo:yn]
;fd"lxs ¿kn] ug]{5g\ / ax'dtsf] /fo dWo:ysf] lg0f{o dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dWo:yx¿sf] aLrdf ax'dt geO{ cnu–cnu /fo
ePdf tL /fox¿ pNn]v u/L ufpF ljsf; ;ldlt;dIf k]z ul/g]5 / pQm ljifodf
ufpF ljsf; ;ldltn] ;dy{g u/]sf] /fo g} dfGo x'g]5 .
#&=#&=#&=#&= lg0f{o ug]{ k|lqmlg0f{o ug]{ k|lqmlg0f{o ug]{ k|lqmlg0f{o ug]{ k|lqmofofofofMMMM -!_ dWo:yn] cfk"m;dIf k]z ePsf] d'2fdf oyf;+ej ;DalGwt
kIfx¿sf] aLr jftf{ u/fO{ ldnfkq u/fpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kIfx¿sf] aLr ldnfkq u/fpg g;s]df To:tf]
d'2fdf dWo:yn] bkmf #^ adf]lhd cfˆgf] clwsf/If]qsf] k|of]u u/L lg0f{o ug]{5 .
#*=#*=#*=#*= d'2fsf] nut sf6d'2fsf] nut sf6d'2fsf] nut sf6d'2fsf] nut sf6\\ \\g]g]g]g]MMMM bkmf #& adf]lhd ldnfkq jf lg0f{o ePsf]df ;f] ldnfkqdf
jf lg0f{odf ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] 5fk nufO{ cfˆgf] clen]vdf /fvL ufpF
ljsf; ;ldltdf bfo/ ePsf] pQm d'2fsf] nut s6[f ug'{ kg]{5 .
#(=#(=#(=#(= d'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLd'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLd'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLd'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLMMMM o; P]gadf]lhd ufpF ljsf; ;ldltaf6 z'? sf/afxL /
lsgf/f x'g] d'2fx¿ bfo/ ug]{ k|lqmof, To:tf] d'2f ;DaGwL hfFra'em tyf sf/afxLsf]
tl/sf, Dofb tfd]n ug]{ ljlw, kIfx¿ pkl:yt u/fpg] k|lqmof, Dofb tfl/vsf]
Joj:yf, d'2f l5Gg' kg]{ cjlw, ldnfkq jf lg0f{o ubf{sf] sfo{ k|0ffnL tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
30
www.lawcommission.gov.np
$)=$)=$)=$)= k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/M M M M bkmf #& sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ePsf] lg0f{odf
lrQ ga'‰g] kIfn] lg0f{o ;'gL kfPsf] jf yfxf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGwt lhNnf cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
$!=$!=$!=$!= lg0f{osf] sfof{Gjoglg0f{osf] sfof{Gjoglg0f{osf] sfof{Gjoglg0f{osf] sfof{GjogMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] cfˆgf] clwsf/If]q cGtu{tsf d'2f
dfldnfsf] ;DaGwdf ePsf ldnfkq jf lg0f{oadf]lhd kIfx¿n] ltg'{–a'emfpg' kg]{
bfloTj k"/f ug{ d~h'/ u/]df ufpF ljsf; ;ldltn] tTsfn ldnfkq jf lg0f{osf]
sfof{Gjog ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} kIfn] ldnfkq jf lg0f{oadf]lhd ltg'{ a'emfpg' kg]{ bfloTj k"/f
gu/]sf] cj:yfdf ufpF ljsf; ;ldltn] To;/L ltg'{ a'emfpg' kg]{ bfloTjsf]
ljj/0f;lxtsf] nut dfnkf]t sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd n]vL cfPdf ;DalGwt sfof{non] k|rlnt
sfg'gadf]lhdsf] /Lt k'¥ofO{ ldnfkq jf lg0f{osf] sfof{Gjog ul/lbg' kg]{5 .
$@=$@=$@=$@= d'2f ;g]{d'2f ;g]{d'2f ;g]{d'2f ;g]{M ufpF ljsf; ;ldlt P]g, @)$* adf]lhd ul7t ufpF ljsf; ;ldlt;dIf
/x]sf] d'2f jf ph"/Lx¿ o; P]gadf]lhd ul7t ufpF ljsf; ;ldltdf ;g]{5g\ .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ^̂̂̂
ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmofufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmofufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmofufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmof
$#=$#=$#=$#= ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgfsf] th'{dfufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgfsf] th'{dfufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgfsf] th'{dfufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgfsf] th'{dfMMMM -!_ k|To]s ufpF ljsf; ;ldltn] ufpF
ljsf; If]qsf] ljsf;sf nflu cfjlws / jflif{s of]hgf th'{df ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df ubf{ ufpF
ljsf; ;ldltn] cfjZostf cg';f/ jfXo k/fdz{ ;]jf k|fKt ug{ ;Sg]5 .
-#_ ufpF ljsf; ;ldltn] of]hgfsf] th'{df ubf{ b]xfoadf]lhdsf
cfof]hgfx¿nfO{ k|fyldstf lbg' kg]{5M–
-s_ pTkfbgd"ns tyf l56f] k|ltkmn k|fKt ug{ ;lsg] .
www.lawcommission.gov.np
31
www.lawcommission.gov.np
-v_ ufpFsf hgtfsf] hLjg:t/, cfDbfgL / /f]huf/ a9fpg] tyf
k|ToIf nfe x'g] / ul/aL lgjf/0fdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-u_ sd nfut tyf a9L hg;xeflutfdf ;~rfng x'g] .
-3_ :yfgLo ;fwg, ;|f]t tyf zLkaf6 ;~rfng x'g] .
-ª_ lk5l8Psf ju{ tyf dlxnf ju{ / afnaflnsfnfO{ k|ToIf
nfe x'g] .
-r_ jftfj/0fLo ;+/If0f tyf ;+j4{g ug{ ;3fp k'¥ofpg] .
-$_ cfufdL jif{ ;~rfng x'g] of]hgfsf] th'{df ug{ rfn" jif{df
b]xfoadf]lhd ug'{kg]{5M–
-s_ k|To]s jif{sf] dfu{ dlxgf;Dddf ufpF ljsf; ;ldltn]
lhNnf ljsf; ;ldlt tyf cGo ;DalGwt lgsfox¿af6
csf]{ cfly{s jif{sf] lgldQ dfu{bz{g tyf ;fwg ;|f]]t sf]
k"j{–cg'dfg k|fKt ug'{ kg]{5 . ufpF ljsf; ;ldlt cfkm}+n]
klg csf]{ cfly{s jif{sf] ;]jf tyf ljsf; sfo{qmd th'{dfsf]
lgldQ ljleGg j8f ;ldltaf6 cfof]hgf 5gf}6 tyf
sfo{qmd th'{df;DaGwL dfu{bz{g pknAw u/fpg' kg]{5 .
-v_ ufpF ljsf; If]qsf j8f ;ldltx¿, pkef]Qmf ;ldltx¿ /
u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 cfof]hgfx¿ dfu u/L ;f] sf]
cfwf/df of]hgf th'{df ug'{ kg]{5 .
-%_ cfjlws of]hgf th'{df ubf{ lgDg ljifo ;dfj]z ug'{ kg]{5M–
-s_ ufpF ljsf; If]qsf] ef}uf]lns, cfly{s Pj+ k|fs[lts
;Dkbfx¿ / ltgLx¿sf] jt{dfg pkof]u .
-v_ ljleGg If]qdf t'ngfTds nfut nfesf] lx;fan] pTkfbg
ug{ ;lsg] ;+efjgfx¿ .
www.lawcommission.gov.np
32
www.lawcommission.gov.np
-u_ lk5l8Psf hfthfltx¿ Pj+ u/LjL ePsf] If]q tyf To;
If]qdf ul/Psf jf ul/g' kg]{ ljleGg ljsf; sfo{x¿ .
-3_ dlxnf / afnaflnsfsf] nflu cfod"ns / ;Lkd"ns ljsf;
sfo{x¿ .
-ª_ ;DkGg ePsf ljleGg ljifo If]q cGtu{tsf cfof]hgfx¿sf]
ljj/0f / ltgLx¿sf] ;~rfng tyf ;+ef/ ;DaGwL
Joj:yf .
-r_ ljsf;sf ;+efjgfsf cfwf/df ljleGg ljifo If]qut
cNksfnLg Pj+ bL3{sfnLg ljsf; sfo{x¿ / k|b'if0f /f]Sg]
sfo{x¿ .
-5_ :yfgLo afl;Gbfaf6} tof/ ul/g' kg]{ ljleGg ljifo If]qsf
hgzlQm ljsf; ;DaGwL of]hgf .
-^_ jflif{s of]hgf th'{df ubf{ lgDg s'/fnfO{ cfwf/ lng' kg]{5M–
-s_ /fli6«o ljsf; gLlt;DaGwdf lhNnf ljsf; ;ldltaf6 k|fKt
lgb]{zgx¿ .
-v_ cfjlws of]hgfn] kl/nlIft u/]sf ;dli6ut
cfjZostfx¿ .
$$=$$=$$=$$= ;|f]t gS;f tof/ ug]{;|f]t gS;f tof/ ug]{;|f]t gS;f tof/ ug]{;|f]t gS;f tof/ ug]{MMMM k|To]s ufpF ljsf; ;ldltn] ufpF ljsf; If]qsf] ljsf;sf
lglDt ufpF:t/Lo j:t'ut tYofÍ ;+sng u/L ufpFsf] j:t'l:ylt b]lvg] ;|f]t gS;f
tof/ ug'{ kg]{5 .
$%=$%=$%=$%= cfof]hgfsf] ;Dcfof]hgfsf] ;Dcfof]hgfsf] ;Dcfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog ug'{ kg]{efJotf cWoog ug'{ kg]{efJotf cWoog ug'{ kg]{efJotf cWoog ug'{ kg]{MMMM ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] of]hgf
sfof{Gjog ug]{ qmddf b]xfoadf]lhdsf s'/fx¿ ;d]t v'nfO{ cfof]hgfsf] ;DefJotf
cWoog ug'{ u/fpg' kg]{5M–
-s_ cfof]hgfsf] nIo,
www.lawcommission.gov.np
33
www.lawcommission.gov.np
-v_ cfof]hgfaf6 kmfO{bf kfpg] hgtfsf] ;+Vof / kmfO{bfsf] lsl;d,
-u_ 5gf}6 ug{ nfluPsf] cfof]hgf gofF xf] jf cw'/f] xf],
-3_ cfof]hgf ;~rfng gu/L cGo s'g} pkfoaf6 cfjZostfsf] k"lt{ jf ;d:of
;dfwfg x'G5, x'Fb}g,
-ª_ cfof]hgf ;DkGg ubf{ nfUg ;Sg] vr{ tyf ;fdu|Lsf] d"No tyf nfUg]
;dosf] cg'dfg,
-r_ pkef]Qmfx¿af6 k|fKt x'g ;Sg] gub, j:t'ut >d / To:t} cGo of]ubfg,
-5_ pkef]Qmfaf6 p7\g ;Sg] z'Ns jf dd{t ;Def/ vr{ jf ;~rfng Joj:yf, /
-h_ cGo v'nfpg' kg]{ s'g} s'/f eP ;f] .
$^=$^=$^=$^= cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6MMMM -!_ cfof]hgfsf] 5gf}6 ubf{ bkmf $$ adf]lhdsf] ;|f]]t gSzf
tyf cfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog k|ltj]bgsf] cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-@_ cfof]hgf 5gf}6 ubf{ jftfj/0f ;+/If0f tyf ;Da4{g ug]{ lsl;dn]
cfof]hgf 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]hgf 5gf}6 ubf{ a9L eGbf a9L :yfgLo jfl;Gbfx¿sf] ;xeflutf /
>d k|fKt x'g] cfof]hgfx¿ 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-$_ ufpF ljsf; ;ldltnfO{ k|fKt x'g] cg'bfgsf] cg'dfg k|fKt ePkl5
k|fyldstfsf] cfwf/df cfof]hgf 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-%_ 5gf}6 ePsf cfof]hgfsf] hfgsf/L ufpFjf;Lx¿aLr ;fj{hlgs u/fpg'
kg]{5 .
$&=$&=$&=$&= ufpF ljsf; ;ldlt / ;/sf/L, u}/ ;/sf/L lgsfoufpF ljsf; ;ldlt / ;/sf/L, u}/ ;/sf/L lgsfoufpF ljsf; ;ldlt / ;/sf/L, u}/ ;/sf/L lgsfoufpF ljsf; ;ldlt / ;/sf/L, u}/ ;/sf/L lgsfox¿ aLr ;dGjo ug]{x¿ aLr ;dGjo ug]{x¿ aLr ;dGjo ug]{x¿ aLr ;dGjo ug]{MMMM ufpF
ljsf; ;ldltn] cfˆgf of]hgf / ;]jf sfo{qmd th'{df ubf{ ufpF ljsf; If]qdf
ljleGg ;]jf / ljsf; sfo{qmdx¿ sfof{Gjog ug]{ ;/sf/L tyf u}/;/sf/L,
u}/;/sf/L tyf bft[ ;+:yf;Fu b]xfosf ljifodf ;dGjo sfod ug'{ kg]{5M–
www.lawcommission.gov.np
34
www.lawcommission.gov.np
-s_ s'g} klg ;]jfsf If]qdf ul/g] nufgLdf ufpF ljsf; ;ldlt / ;DalGwt
lgsfo aLr bf]xf]/f]kg x6fpg] .
-v_ nufgLstf{x¿ aLr cfk;df kl/k"/s ;dGjo sfod ug]{ .
-u_ b'a}sf] sfo{ljlwdf pkef]Qmfx¿sf] e"ldsf d'Vo ¿kn] sfod ug]{ .
-3_ nufgLaf6 ufpFjf;Lx¿n] clwstd nfe xfl;n ug{ ;Sg] tl/sf ckgfpg] .
-ª_ ljleGg sfo{qmd sfof{Gjogsf] ;do tflnsf lgwf{/0f ug]{ .
$*=$*=$*=$*= ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf ;~rfng;~rfng;~rfng;~rfngMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] of]hgf
b]xfoadf]lhd ;+rflnt x'g]5g\M–
-s_ ufpF ljsf; ;ldltsf] cfˆg} ;|f]]taf6,
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cg'bfgaf6,
-u_ g]kfn ;/sf/sf] cg'bfgaf6
-3_ ljleGg u}/ ;/sf/L ;+3 ;+:yfaf6 .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltn] cfof]hgf 5gf}6 u/]kl5 ;~rfng tflnsf agfO{
sfof{Gjog ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-#_ u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 ;~rfng x'g] sfo{qmd ufpF ljsf; ;ldlt;Fu
;Demf}tf u/L ;~rfng u/fpg' kg]{5 .
-$_ lhNnf of]hgfdf ;dfj]z ug]{ cfof]hgfx¿ ufpFkl/ifb\\af6 kfl/t u/fO{
lhNnf ljsf; ;ldltdf k7fpg' kg]{5 .
-%_ ufpF ljsf; ;ldltn] ;~rfng ug]{ sfo{qmddf u}/ ;/sf/L ;+:yfx¿sf]
nufgL ;d]t x'g] cj:yfdf b'O{ ;+:yf aLr ePsf] ;+emf}tf cg';f/ cfof]hgf
;~rfng x'g]5 .
-^_ g]kfn ;/sf/sf] cg'bfgaf6 ;~rfng x'g] ljz]if cfof]hgf g]kfn
;/sf/åf/f tf]lsPsf] k|lqmof adf]lhd ;+rflnt x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
35
www.lawcommission.gov.np
-&_ ufpF ljsf; If]qdf /x]sf] gu/ ljsf; ;ldltn] of]hgf th'{df ubf{ ufpF
ljsf; ;ldltsf] k/fdz{df ug]{5 .
$(=$(=$(=$(= cfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgcfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgcfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgcfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgMMMM -!_ ufpF:t/sf cfof]hgfx¿sf] ;~rfng
pkef]Qmf ;ldlt dfkm{t ul/g]5 .
-@_ pkef]Qmf ;ldltsf ;b:onfO{ cfof]hgf ;~rfngsf nflu tfnLd
cfjZos ePdf ;f] ;d]t k|bfg ug'{ kg]{5 .
-#_ pkef]Qmf ;ldltn] To:tf] cfof]hgfaf6 ;]jf k|fKt ug]{ pkef]Qmfaf6 ;]jf
z'Ns c;'n ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|fKt ;]jf z'Nssf] /sd ;DalGwt cfof]hgfsf]
dd{t, ;+ef/ / ;+/If0fdf vr{ ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ / -$_ adf]lhdsf] cfDbfgL vr{sf] ljj/0f pkef]Qmf
;ldltn] cBfjlws u/L ufpF ljsf; ;ldltdf k]z ug'{ kg]{5 .
%)=%)=%)=%)= lgb]{zg kfng ug'{ kglgb]{zg kfng ug'{ kglgb]{zg kfng ug'{ kglgb]{zg kfng ug'{ kg ]{]{ ]{]{M ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] of]hgfsf] th'{df / ;~rfng
ug]{ ;DaGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u / lhNnf ljsf; ;ldltn] ;do ;dodf lbPsf]
lgb]{zg kfng ug'{ kg]{5 .
%!=%!=%!=%!= u}/u}/u}/u}/;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kg;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kg;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kg;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kg ]{M]{M]{M]{M -!_ k|To]s ufpF ljsf; If]qleq ufpF
ljsf; sfo{qmdx¿sf] klxrfg, th'{df, :jLs[lt, ;~rfng, /]vb]v, d"Nof+sg tyf
dd{t ;+ef/ ug]{ sfo{sf] nflu ufpF ljsf; ;ldltn] u}/–;/sf/L ;+:yfx¿nfO{
k|f]T;flxt ug'{ kg]{5 .
-@_ u}/;/sf/L ;+:yfaf6 ;~rfng x'g] cfof]hgfx¿ cfˆg} ;|f]]t / ufpF
ljsf; ;ldlt tyf lhNnf ljsf; ;ldltaf6 k|fKt ;|f]]t af6 ;~rfng x'g]5g\ .
-#_ ;DalGwt ;+:yfn] cfof]hgf ;DaGwL k"0f{ ljj/0f ufpF ljsf; ;ldltdf
k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ u}/;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;~rfng ubf{ ufpF ljsf; ;ldlt;Fu ;dGjo
/fvL ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
36
www.lawcommission.gov.np
-%_ ufpF ljsf; ;ldltn] u}/;/sf/L ;+:yf dfkm{t of]hgfx¿ sfof{Gjog /
;~rfng ug{ ;Sg]5 .
%@=%@=%@=%@= cfof]hgfsf] ;dLIffcfof]hgfsf] ;dLIffcfof]hgfsf] ;dLIffcfof]hgfsf] ;dLIffMMMM ufpF ljsf; ;ldltn] ufpFljsf; If]qleq ;+rflnt
cfof]hgfx¿sf] q}dfl;s ¿kdf ;ldIff ug'{ kg]{5 .
%#=%#=%#=%#= cfof]hgfsf] hfFrkf; tyf km/kmf/scfof]hgfsf] hfFrkf; tyf km/kmf/scfof]hgfsf] hfFrkf; tyf km/kmf/scfof]hgfsf] hfFrkf; tyf km/kmf/sMMMM -!_ cfof]hgf ;DkGg ePkl5
tf]lsPadf]lhd hfFrkf; / km/kmf/s ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ cfof]hgf ;~rfng ug]{ lgsfoaf6 cfof]hgf ;DkGg ePsf] hfgsf/L
ufpF ljsf; ;ldltdf k|fKt ePkl5 k|fljlwsn] k]z u/]sf] sfo{;DkGg k|ltj]bg /
d"Nof+sgsf] cfwf/df ufpF ljsf; ;ldltn] hfFrkf; / km/kmf/s ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu cfjZos x'g] k|fljlws ;xof]u ufpF
ljsf; ;ldltdf pknAw gePsf] cj:yfdf lhNnf ljsf; ;ldltn] pknAw u/fpg'
kg]{5 .
-$_ ufpF ljsf; ;ldlt cfkm}+n] ;DkGg u/]sf] cfof]hgf ;DaGwdf lhNnf
ljsf; ;ldltnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 / lhNnf ljsf; ;ldltn] o:tf]
cfof]hgfsf] k|fljlws hfFr / d"NofÍg u/fO ;f] sf] k|ltj]bgsf] cfwf/df ;f]
cfof]hgfsf] hfFrkf; / km/kmf/s ug]{5 .
%$=%$=%$=%$= hfFrkf; ePsf cfof]hgfsf] dd{t ;Def/, lj:tf/ / Joj:yfkghfFrkf; ePsf cfof]hgfsf] dd{t ;Def/, lj:tf/ / Joj:yfkghfFrkf; ePsf cfof]hgfsf] dd{t ;Def/, lj:tf/ / Joj:yfkghfFrkf; ePsf cfof]hgfsf] dd{t ;Def/, lj:tf/ / Joj:yfkgMMMM -!_ ufpF
ljsf; ;ldltn] cfof]hgf ;DkGg ePkl5 cfof]hgfsf] dd{t, ;Def/ / lj:tf/sf
nflu cfof]hgfsf] ;]jf k|fKt ug]{x¿af6 ;]jf z'Ns lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;]jf z'Nssf] /sdaf6 cfof]hgfsf] dd{t,
;Def/, lj:tf/ / Joj:yfkg ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd cfDbfgL vr{sf] cBfjlws ljj/0f ufpF
ljsf; ;ldltn] tof/ u/L /fVg'kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
37
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– &&&&
cflcflcflcfly{s Joj:yfy{s Joj:yfy{s Joj:yfy{s Joj:yf
%%=%%=%%=%%= ufpF ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/ufpF ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/ufpF ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/ufpF ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/M ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf]
If]qdf tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L ufpF kl/ifb\af6 kfl/t b/df b]xfoadf]lhdsf
s/x¿ nufpg ;Sg]5M–
-s_ 3/ hUuf s/3/ hUuf s/3/ hUuf s/3/ hUuf s/M ufpF ljsf; If]qleqsf] 3/sf] cfsf/, k|sf/ / agf}6 ;d]tsf]
cfwf/df k|lt3/ hUufsf] jflif{s 3/–hUuf s/ .
-v_ dfnkf]t jf e"ld s/dfnkf]t jf e"ld s/dfnkf]t jf e"ld s/dfnkf]t jf e"ld s/M ufpF ljsf; If]qleqsf] hUufdf dfnkf]t jf e"ld
s/ .
t/ dfnkf]t jf e"lds/af6 p7]sf] /fhZjsf] kRrL; k|ltzt /sd
lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-u_ xf6, ahf/, k;n s/xf6, ahf/, k;n s/xf6, ahf/, k;n s/xf6, ahf/, k;n s/M ufpF ljsf; If]qleq ;+rflnt kz'xf6 tyf lgoldt
xf6 ahf/, d]nf, hfqf cflbdf yfk]sf] k;n afkt xf6 ahf/ k;n s/ .
-3_ ;jf/L ;fwg s/;jf/L ;fwg s/;jf/L ;fwg s/;jf/L ;fwg s/M ufpF ljsf; If]qleqsf tf]lsPsf] ;jf/Ldf ;jf/L btf{
tyf jflif{s ;jf/L s/ / cfˆgf] If]qdf cfpg] ;a} k|sf/sf ;jf/Ldf k6s]
;jf/L ;fwg s/ .
t/ g]kfnleq k|j]z u/]sf] tf]lsPsf] ;jf/Ldf pQm ;jf/L ;aeGbf
klxn] ljb]zaf6 h'g ufpF ljsf; If]qleq k|j]z u5{ ;f] If]qsf] ufpF ljsf;
;ldltn] tf]lsPadf]lhd s/ nufpg ;Sg]5 / Ps ufpF ljsf; If]qleq s/
lt/]kl5 cGoq k'gM To:tf] s/ nfUg]5}g .
-ª_ dgf]/~hg s/dgf]/~hg s/dgf]/~hg s/dgf]/~hg s/M ufpF ljsf; If]qdf /x]sf] :jLs[t l;g]dfxn, lel8of]xn,
;f+:s[lts k|bz{g xn h:tf dgf]/~hg :yndf tf]lsPadf]lhd dgf]/~hg
s/ nufpg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
38
www.lawcommission.gov.np
-r_ axfn lj6f}/L s/axfn lj6f}/L s/axfn lj6f}/L s/axfn lj6f}/L s/M ufpF ljsf; If]qleq cfk"mn] lgdf{0f, /]vb]v jf ;~rfng
u/]sf] xf6 ahf/, P]nfgL hUuf jf af6f]sf] 5]psf ef8fdf lbPsf c:yfoL
k;nx¿df axfnlj6f}/L s/ .
-5_ lj1fkg s/lj1fkg s/lj1fkg s/lj1fkg s/M ufpF ljsf; If]qleq /flvPsf ;fO{g af]8{df lj1fkg s/ .
-h_ Joj;fo s/Joj;fo s/Joj;fo s/Joj;fo s/M ufpF ljsf; If]qleq tf]lsPsf] pBf]u, Jofkf/ Joj;fo jf k]zfdf
Joj;fo s/ .
-em_ Jofj;flos lel8of] s/Jofj;flos lel8of] s/Jofj;flos lel8of] s/Jofj;flos lel8of] s/M ufpF ljsf; If]qleq Jofj;flos lel8of] s/ .
-`_ k|fs[lts ;|f]t pk|fs[lts ;|f]t pk|fs[lts ;|f]t pk|fs[lts ;|f]t pkof]u s/kof]u s/kof]u s/kof]u s/M ufpF ljsf; If]qleqsf] k|fs[lts ;|f]t ;Dkbfsf]
Joj;flos pkof]u u/]jfkt nfUg] s/ .
-6_ tf]lsPadf]lhd cGo s/ nufpg] .
%^=%^=%^=%^= ;]jf z'Ns;]jf z'Ns;]jf z'Ns;]jf z'NsM M M M -!_ ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]qleq cfkm"n] pknAw u/fPsf] ;]jf
jfkt ufpF kl/ifb\af6 kfl/t b/df b]xfoadf]lhdsf] ;]jf z'Ns nufpg ;Sg]5M–
-s_ ;/;kmfO, 9n lgsf; ;]jf z'Ns .
-v_ ko{6sLo If]q k|j]z z'Ns .
-u_ kfs{, pBfg, lkslgs If]q / Eo" 6fj/ cflbdf k|j]z z'Ns .
-3_ hfb', ;s{; h:tf dgf]/~hg u/fPafkt z'Ns .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltn] s;}sf] /sd snd p7fO lbPdf p7]sf] /sdaf6
;]jf z'Ns lng ;Sg]5 .
%&=%&=%&=%&= b:t'/b:t'/b:t'/b:t'/M ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]qleq tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L ufpF
kl/ifb\af6 kfl/t b/df b]xfoadf]lhdsf] b:t'/ nufpg ;Sg]5M–
-s_ 6]lnlehg, lel8of] / cGo pks/0fsf] nfO;]G; tyf gjLs/0f b:t'/ .
-v_ aS;f}gL b:t'/ .
www.lawcommission.gov.np
39
www.lawcommission.gov.np
-u_ l;kmfl/z b:t'/ .
%*=%*=%*=%*= laqmL u/L cfo cfh{g ug{ ;SglaqmL u/L cfo cfh{g ug{ ;SglaqmL u/L cfo cfh{g ug{ ;SglaqmL u/L cfo cfh{g ug{ ;Sg ]] ]]M ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]qleqsf b]xfosf
j:t'x¿ laqmL ug{ ;Sg]5M–
-s_ ;/sf/L ktL{ hUufsf] df6f] .
-v_ ;fj{hlgs kf]v/L jf au}+rfsf] pTkfbg .
-u_ ufpF ljsf; ;ldltsf] ;DklQ .
-3_ ufpF ljsf; If]qleqsf] jg k}bfjf/ dWo] ;'s]sf] sf7 bfp/f, xfFuf, lem+hf,
h/fh'/L cflb .
-ª_ v/ 3fF; cflb .
%(=%(=%(=%(= C[0f lng ;SgC[0f lng ;SgC[0f lng ;SgC[0f lng ;Sg ]] ]]M ufpF ljsf; ;ldltn] ufpF kl/ifb\af6 :jLs[t ePadf]lhd ufpF
ljsf; ;ldltsf] xs ef]usf] rn–crn ;DklQ lwtf] /fvL jf g/fvL jf g]kfn
;/sf/sf] hdfgLdf a}+s jf cGo s'g} ;+3–;+:yfaf6 C[0f ;fk6L lng ;Sg]5 .
^)=^)=^)=^)= ufpF ljsf; ;ldlt sf]ifufpF ljsf; ;ldlt sf]ifufpF ljsf; ;ldlt sf]ifufpF ljsf; ;ldlt sf]ifMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] Pp6f sf]if /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfoadf]lhdsf /sdx¿ /xg]5g\M–
-s_ g]kfn ;/sf/ jf lhNnf ljsf; ;ldltaf6 k|fKt /sd .
-v_ b:t'/, z'Ns, dx;"n, axfnaf6 k|fKt /sd .
-u_ ufpF ljsf; ;ldltsf] rn crn ;DklQ jf cGo j:t'sf]
laqmLaf6 k|fKt /sd .
-3_ ;fj{hlgs vf]nf gfnfsf] kfgL ;fj{hlgs k|of]uafx]s cGo
k|of]uaf6 k|fKt /sd .
-ª_ rGbf, bfg, ;xfotf jf pkxf/af6 k|fKt /sd .
www.lawcommission.gov.np
40
www.lawcommission.gov.np
-r_ ufpF ljsf; If]qleqsf] jg k}bfjf/ rf]/L lgsf;L /f]Sg]
sfddf ;xof]u k'¥ofPafkt kfpg] /sd .
-5_ cfod"ns sfo{qmdaf6 k|fKt /sd .
-h_ a}+s jf cGo s'g} ;+3 ;+:yfaf6 lnPsf] C[0f ;fk6L /sd .
-em_ b08 hl/jfgfaf6 p7]sf] /sd .
-`_ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPsf] jf cGo k|rlnt sfg'gaf6 k|fKt
clVtof/Laf6 cfpg] /sd .
-#_ sf]ifdf hDdf ePsf] /sd a}+sdf hDdf ug['{ kg]{5 .
^!=^!=^!=^!= sf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfsf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfsf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfsf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfMMMM -!_ sf]ifsf] ;~rfng cWoIf jf lghn] tf]s]sf]
;b:o / ;lrjsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 x'g]5 .
-@_ ufpF kl/ifb\af6 jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd :jLs[t gu/L sf]ifaf6 /sd
vr{ ug{ kfOg] 5}g .
-#_ ;lrjn] ufpF kl/ifb\n] kfl/t u/]sf] ah]6 tyf sfo{qmdsf] clwgdf /xL
ufpF ljsf; ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjog ug{ sf]ifaf6 /sd vr{ ug{ ;Sg]5 .
-$_ sf]ifsf] /sd vr{ ubf{ tf]lsPadf]lhd vr{ ug'{ kg]{5 .
-%_ sf]ifaf6 vr{ u/]sf] /sdsf] cfly{s k|ltj]bg ufpF kl/ifb\sf] a}7sdf k]z
ug'{ kg]{5 / ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] cfo / Joosf] hfgsf/L k|To]s ufpF
kl/ifb\\sf] a}7s ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq ;fj{hlgs ¿kdf j8f–j8fdf ;d]t
u/fpg' kg]{5 .
^@=^@=^@=^@= /sdfGt//sdfGt//sdfGt//sdfGt/MMMM ufpF kl/ifb\af6 :jLs[t jflif{s ah]6sf] zLif{ssf] bz k|ltztdf ga9fO{
ufpF ljsf; ;ldltn] /sdfGt/ ug{ ;Sg]5 .
t/ e}k/L cfpg] / cfly{s ;xfotfdf eg] /sdfGt/ ug{ ;lsg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
41
www.lawcommission.gov.np
^#=^#=^#=^#= lgdf{0f tyf cGo 7]Ssf klgdf{0f tyf cGo 7]Ssf klgdf{0f tyf cGo 7]Ssf klgdf{0f tyf cGo 7]Ssf k§§§§ffffMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltn] lgdf{0f sfo{ u/fpFbf
b]xfoadf]lhd ug'{, u/fpg' kg]{5M–
-s_ 7]Ssf k§f tyf cGo sf/f]af/ tf]lsPadf]lhd x'g] u/L .
-v_ ufpF:t/Lo of]hgfsf] lx;fa lstfa ;DalGwt lgsfox¿n]
/fVg' kg]{ u/L .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltn] cfkm}+ jf u}/ ;/sf/L ;+:yfdfkm{t\ ljsf;–lgdf{0fsf
sfo{x¿ tf]lsPadf]lhd pkef]Qmf ;d"x, 7]Ssf jf cdfgtaf6 u/fpg ;Sg]5 .
-#_ ufpF ljsf; ;ldltaf6 ul/g] 7]Ssf–k§fsf] lnvtdf cWoIf jf lghn]
tf]s]sf] ;b:o / ;lrjsf] ;+o'Qm b:tvt x'g'kg]{5 .
^$=^$=^$=^$= lnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yfMMMM ufpF kl/ifb\af6 :jLs[t gLltcg';f/ ufpF ljsf;
;ldltnfO{ sfd gnfUg] ;/;fdfg jf ;DklQsf] lnnfd laqmL tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
^%=^%=^%=^%= ah]6sf] afFsL /sdah]6sf] afFsL /sdah]6sf] afFsL /sdah]6sf] afFsL /sdMMMM Ps cfly{s jif{df vr{ x'g g;sL afFsL /x]sf] ah]6sf] /sd
rfn" jif{df cw"/f /x]sf cfof]hgf / sfo{qmd ;~rfng ug{sf] nflu cfufdL cfly{s
jif{sf] ah]6df ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
^^=^^=^^=^^= >]:tf /fVg]>]:tf /fVg]>]:tf /fVg]>]:tf /fVg]MMMM ufpF ljsf; ;ldltn] cfˆgf] cfo / Joosf] >]:tf tf]lsPadf]lhd
/fVg' kg]{5 .
^&=^&=^&=^&= kkkkfl/>lds / a}7s eQffl/>lds / a}7s eQffl/>lds / a}7s eQffl/>lds / a}7s eQfMMMM -!_ cWoIf / pkfWoIfn] tf]lsPadf]lhd kfl/>lds
kfpg]5g\ .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltsf] a}7sdf efu lnPafkt ;b:ox¿nfO{
tf]lsPadf]lhdsf] a}7s eQf lbg ;lsg]5 .
^*=^*=^*=^*= ufpF ljsf; ;ldltsf] ;DklQufpF ljsf; ;ldltsf] ;DklQufpF ljsf; ;ldltsf] ;DklQufpF ljsf; ;ldltsf] ;DklQMMMM -!_ ufpF ljsf; If]qleqsf] b]xfosf ;DklQ pk/
ufpF ljsf; ;ldltsf] k"/f xs x'g]5 / To:tf] ;DklQsf] /]vb]v dd{t, ;+ef/ tyf
k|aGw ufpF ljsf; ;ldltn] ug'{ kg]{5M–
www.lawcommission.gov.np
42
www.lawcommission.gov.np
-s_ ufpF ljsf; ;ldltsf] sf]ifaf6 ag]sf], v/Lb ePsf], g]kfn
;/sf/, lhNnf ljsf; ;ldlt jf ;+3 ;+:yf jf s'g} JolQmn]
lbPsf] ;DklQ .
-v_ s'g} JolQm ljz]ifsf] lghL xs gePsf] / g]kfn ;/sf/ jf
lhNnf ljsf; ;ldltsf] :jfldTjdf g/x]sf] ;fj{hlgs 9n,
gfnf, k'n, kf]v/L, b]jfno, lzjfno, kf6L, kf}jf, 3/, s"jf,
wf/f, O{gf/, uf}r/, kfgL3f6, lgsf; / af6f] .
-u_ k|rlnt jg ;DaGwL sfg'g jf g]kfn ;/sf/n] lbPsf] jg .
-3_ k|fs[lts ;Dkbf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;DklQ ufpF ljsf; ;ldltn] g]kfn ;/sf/sf]
:jLs[ltlagf a]r–lavg ug{ jf c¿ s'g} Joxf]/fn] xsef]u 5f]8\g kfpg] 5}g .
:jLs[lt lagf a]r–lavg u/]df jf xs 5f8L s;}nfO{ lbPdf h'g;'s} cj:yfdf klg
:jtM ab/ x'g]5 .
^(=^(=^(=^(= n]vfn]vfn]vfn]vfk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0fMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldltsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f lhNnf ljsf;
;ldltn] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] rf/ dlxgfleq ug]{5 .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltsf] clGtd n]vf k/LIf0f ufpF kl/ifb\af6 ul7t n]vf
;ldltsf] l;kmfl/zdf lhNnf ljsf; ;ldltn] :jLs[t u/]sf] n]vf k/LIfsaf6 u/fpg'
kg]{5 .
-#_ n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf pNn]v ul/Psf a'Fbfdfly cfjZos sf/afxL u/L
;f] sf] ljj/0f;lxt cWoIfn] ;f] k|ltj]bg n]vf ;ldlt;dIf k|:t't ug'{ kg]{5 .
-$_ n]vf ;ldltn] pkbkmf -#_ adf]lhd cWoIfaf6 k|fKt k|ltj]bg cWoog
u/L cfˆgf] /fo ;'emfj;lxt ufpF kl/ifb\df k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ ufpF kl/ifb\n] n]vf ;ldltsf] /fo ;'emfj;lxt k|fKt k|ltj]bg dfly
5nkmn u/L n]vfk/LIf0faf6 sfod ePsf a]?h' lgoldt ug{ gldNg] ePdf a]?h'
km5\of}{6sf] nflu ufpF ljsf; ;ldltnfO{ lgb]{zg lbg]5 .
www.lawcommission.gov.np
43
www.lawcommission.gov.np
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––****
b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfo
&)=&)=&)=&)= b08 ;hfo ug{ ;Sb08 ;hfo ug{ ;Sb08 ;hfo ug{ ;Sb08 ;hfo ug{ ;Sg]g]g]g]MMMM -!_ ufpF ljsf; If]qleq s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df
lghnfO{ ufpF ljsf; ;ldltn] b]xfoadf]lhd ;hfo ug{ ;Sg]5M–
-s_ csf{nfO{ cK7]/f] kfg]{ lgot /fvL ?v nufpg] jf kvf{n
nufpg] jf 3/, 6x/f cflb lgdf{0f ug]{ h:tf sfd u/]df
ufpF ljsf; ;ldltn] ;f] x6fpg cfb]z lbg ;Sg]5 / To:tf]
cfb]zadf]lhd gx6fPdf ufpF ljsf; ;ldltn] ;f] x6fpg
;Sg]5 . o;/L x6fpFbf nfu]sf] vr{ c6]/ ug]{ JolQm;Fu
c;'n u/L Ps xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-v_ csf{nfO{ b'Mv lbg] lgotn] afwf ca/f]w k'¥ofpg] u/L 9n
lgsf;, rlk{, ;]km\6L 6\of+sL agfpg], /fVg] h:tf sfo{ u/]df
ufpF ljsf; ;ldltn] To:tf] sfo{ /f]Sg, eTsfpg jf x6fpg
cfb]z lbg ;Sg]5 . ;f] cfb]zadf]lhd /f]Sg, eTsfpg jf
x6fpg gdfg]df ufpF ljsf; ;ldltn] dflg; k7fO{ /f]Sg,
eTsfpg jf x6fpg ;Sg]5 . ufpF ljsf; ;ldltn] o;/L
eTsfpFbf jf x6fpFbf nfu]sf] vr{ cfb]z gdfGg] JolQmaf6
c;'n u/L Ps xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-u_ ufpF ljsf; If]qleq lglb{i6 :yfgdf kmf]xf]/ d}nf gkmfnL
htftt} kmfn]df To:tf] kmf]x/ d}nf x6fpg nfUg] vr{ ;d]t
;DalGwt JolQmaf6 c;'n u/L Ps ;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf
ug{ ;Sg]5 .
-3_ ufpF ljsf; ;ldltsf] Ohfht a]u/ s;}n] ;fj{hlgs af6f],
uf]/]6f], 3f]8]6f] jf :yfg 3]g]{ jf /f]Sg] cfjt hfjtdf cj/f]w
v8f ug]{ sfd u/]df To:tf] 3]/f, af/ jf cj/f]wsf ;fdfg
x6fpg nufO{ Ps ;ob]lv kfFr;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{
;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
44
www.lawcommission.gov.np
-ª_ ufpF ljsf; If]qleqsf ;fj{hlgs ;DklQ s;}n] xfgL
gf]S;fgL u/]df jf cltqmd0f jf ckrng u/]df jf
;fj{hlgs ;+/rgf lauf/]df k|rlnt sfg'gn] ;hfo
tf]s]sf]df ;f]xLadf]lhd / gtf]s]sf]df kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/jfgf u/L To:tf] xfgL–gf]S;fgLsf] lauf] ;DalGwt JolQml;t
c;'n pk/ ug{ jf ;fljs cj:yfdf tof/ ug{ nufpg
;Sg]5 .
-r_ ufpF ljsf; If]qleqsf ;fj{hlgs hUufdf s;}n] cglws[t
¿kn] 3/, 6x/f cflb lgdf{0f u/]df jf ;fj{hlgs hUuf
ldrL To:tf] lgdf{0f sfo{ u/]df ufpF ljsf; ;ldltn] To;/L
lgdf{0f sfo{ ug]{ JolQmnfO{ kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf
u/L lgdf{0f u/]sf] 3/, 6x/f cflb eTsfpg] cfb]z lbg
;Sg]5 . ;f] cfb]z gdfg]df dflg; k7fO{ 3/, 6x/f cflb
eTsfpg nufpg ;Sg]5 . ufpF ljsf; ;ldltn] o;/L
eTsfpFbf nfu]sf] vr{ ;DalGwt JolQm;Fu c;'n u/L lng
;Sg]5 .
-5_ s;}n] cfˆgf] l5d]sLsf] 3/, cfFug jf rf]sdf kmf]x/ d}nf
kmfn]df jf jftfj/0f b'u{lGwt x'g] sfo{ u/]df ufpF ljsf;
;ldltn] v08 -u_ adf]lhd hl/jfgf u/L kmf]xf]/ d}nf
x6fpg nufpg ;Sg]5 .
-h_ ufpF ljsf; If]qleq s'g} lsl;dsf] oGq h8fg u/L jf s'g}
pks/0f jf dgf]/~hgsf ;fwgåf/f 5/l5d]s jf ;dfhdf
zflGt e+u x'g] s[ofsnfk u/]df ufpF ljsf; ;ldltn] To:tf]
sfo{ gug{ jf pks/0f x6fpg kg]{df x6fpg] cfb]z lbg
;Sg]5 / ;f] cfb]z gdfg]df ;DalGwt JolQmnfO{ kfFr ;o
?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
45
www.lawcommission.gov.np
-em_ ufpF ljsf; ;ldltn] k;nx¿df d"No ;"rL /fVg] cfb]z
lbg ;Sg]5 / ;f]adf]lhd d"No ;"rL g/fv]df ;DalGwt
k;n wgLnfO{ kfFr ;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-`_ 5f8f rf}kfof lgoGq0f ug{ ufpF ljsf; ;ldlt jf j8fx¿df
sf~hL xfp;sf] Joj:yf u/L sfg'gadf]lhd lauf]afnL ;d]t
e/fpg ;Sg]5 .
-@_ ufpF ljsf; ;ldltn] 7]s]sf] jf nufPsf] s/ b:t'/, z'Ns, dx;'n tyf
c;'n ug{ afFsL cGo /sd s'g} JolQmn] ga'emfPdf ufpF ljsf; ;ldltn] kfFr;o
?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 / ufpF ljsf; ;ldltn] pknAw u/fPsf] ;]jf To:tf]
JolQmsf] xsdf aGb ug{ ;Sg]5 .
-#_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod, ljlgod jf cfb]zsf] pNn+3g
u/L s;}n] s'g} sfd u/]df o; P]gdf cGoq b08 ;hfo tf]lsPsf]df ;f]xLadf]lhd /
gtf]lsPsf]df ufpF ljsf; ;ldltn] kfFr ;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; bkmfcGtu{t ;hfo kfO;s]sf]df k'gM ;f]xL s;'/ bf]xf]¥ofP/ ug]{nfO{
ufpF ljsf; ;ldltn] k6s} lkR5] bf]Aa/ ;hfo ug{ ;Sg]5 .
-%_ o; bkmfadf]lhd ufpF ljsf; ;ldltn] u/]sf] ;hfodf lrQ ga‰g]
kIfn] lg0f{o yfxf kfPsf] ldltn] k}tL; lbgleq ;DalGwt lhNnf cbfntdf
k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
&!=&!=&!=&!= b08 hl/jfgfsf] b08 hl/jfgfsf] b08 hl/jfgfsf] b08 hl/jfgfsf] c;'nc;'nc;'nc;'nLLLLMMMM bkmf &) adf]lhd ufpF ljsf; ;ldltn] u/]sf] b08
hl/jfgf bkmf @^) adf]lhdsf] k|lqmof ckgfO{ c;'n pk/ ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
46
www.lawcommission.gov.np
efuefuefuefu––––####
gu/kflnsf ;DaGwL Joj:yfgu/kflnsf ;DaGwL Joj:yfgu/kflnsf ;DaGwL Joj:yfgu/kflnsf ;DaGwL Joj:yf
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!
gu/ If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldltgu/ If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldltgu/ If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldltgu/ If]q, j8f ljefhg / j8f ;ldlt
&@=&@=&@=&@= gu/ If]q / s]Gb| tf]Sg]gu/ If]q / s]Gb| tf]Sg]gu/ If]q / s]Gb| tf]Sg]gu/ If]q / s]Gb| tf]Sg]MMMM -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfnleqsf] sDtLdf aL; xhf/
hg;+Vof ePsf] / lah'nL, ;8s, vfg]kfgL / ;+rf/ Joj:yf ePsf] s'g} If]qnfO{ rf/
lsNnf vf]nL gu/ If]q tf]Sg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n] kxf8L
/ lxdfnL If]qsf] sDtLdf bz xhf/ hg;+Vof ePsf] / lah'nL, oftfoft, vfg]kfgL /
;+rf/sf] Joj:yf ePsf] s'g} If]qnfO{ rf/ lsNnf vf]nL gu/ If]q tf]Sg ;Sg]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/n] gu/ kl/ifb\\sf] k/fdz{df pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd
tf]lsPsf] gu/ If]qleqsf] kfos kg]{ :yfgnfO{ ;f] If]qsf] s]Gb| tf]Sg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd tf]lsPsf] gu/ If]qsf] s]Gb|df gu/ :t/Lo ;a}
sfof{nox¿ /xg]5g\ .
&#=&#=&#=&#= j8f j8f j8f j8f ljefhgljefhgljefhgljefhgMMMM bkmf &@ adf]lhd tf]lsPsf] gu/ If]qnfO{ g]kfn ;/sf/n] ef}uf]lns
cj:yfnfO{ ;d]t Wofg lbO{ oyf;+ej a/fa/ hg;+Vof kg]{ u/L sDtLdf gf} j8fdf
ljefhg ug]{5 .
&$=&$=&$=&$= l;dfgf x]/km]/l;dfgf x]/km]/l;dfgf x]/km]/l;dfgf x]/km]/M -!_ bkmf &@ adf]lhd tf]lsPsf] s'g} gu/ If]q jf bkmf &# adf]lhd
ljefhg ul/Psf] s'g} j8fsf] l;dfgf x]/km]/ ug{ cfjZos k/]df g]kfn ;/sf/n]
;DalGwt ljz]if1 ;d]t /x]sf] ;ldlt u7g u/L ;f] ;ldltsf] l;kmfl/zdf lgjf{rg
cfof]usf] :jLs[lt lnO{ k|ltlglw ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgsf] nflu sfod ePsf]
lgjf{rg If]qnfO{ c;/ gkg]{ u/L To:tf] gu/ If]q jf j8fsf] l;dfgf x]/km]/ ug{
;Sg]5 .
t/ o;/L l;dfgf x]/km]/ ubf{ lgjf{rg x'g] ;fn eGbf Ps jif{ cufj}
ul/;Sg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
47
www.lawcommission.gov.np
-@_ s'g} gu/ If]qsf] l;dfgf x]/]km]/ x'g cfjZos 5 egL ;DjlGwt gu/
kl/ifb\sf] b'O{ ltxfO{ ax'dtaf6 k|:tfj kfl/t e} ;DjlGwt lhNnf kl/ifb\n] l;kmfl/z
u/]df pkbkmf -!_ sf] clwgdf /xL g]kfn ;/sf/n] l;dfgf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
&%=&%=&%=&%= j8f ;ldltsf] u7gj8f ;ldltsf] u7gj8f ;ldltsf] u7gj8f ;ldltsf] u7gMMMM gu/kflnsfsf] k|To]s j8fsf k|rlnt sfg'gadf]lhd dtbftf
x'g of]Uotf k'u]sf g]kfnL gful/sx¿n] bkmf &* adf]lhd gu/ kl/ifb\sf] ;b:osf]
nflu rflxg] of]Uotf k'u]sf JolQmx¿dWo]af6 lgjf{lrt u/]sf b]xfoadf]lhdsf]
j8fWoIf / j8f ;b:ox¿ /xg] u/L Ps j8f ;ldlt u7g x'g]5M–
-s_ Pshgf j8fWoIf,
-v_ Pshgf dlxnf j8f ;b:o, /
-u_ tLghgf j8f ;b:ox¿ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@
gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\ ;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf
&^=&^=&^=&^= gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\sf] u7gsf] u7gsf] u7gsf] u7gMMMM -!_ bkmf &@ adf]lhd tf]lsPsf] gu/ If]qdf Ps gu/ kl/ifb\
u7g ul/g]5 .
-@_ gu/ kl/ifb\df b]xfoadf]lhdsf ;b:ox¿ /xg]5g\M–
-s_ gu/kflnsfsf k|d'v / pkk|d'v,
-v_ k|To]s j8f ;ldltsf j8fWoIf, dlxnf j8f ;b:o / j8f
;b:ox¿,
-u_ gu/kflnsf If]qleqsf dlxnf;lxt ;dfh ;]jL, cfly{s tyf
;fdflhs b[li6sf]0fn] lk5l8Psf hflt, hghflt, blnt tyf
cflbjf;L dWo] gu/ kl/ifb\df k|ltlglwTj x'g g;s]sf
ju{sf bkmf &* adf]lhd gu/ kl/ifb\sf] ;b:osf] nflu
rlfxg] of]Uotf k'u]sf JolQmx¿dWo]af6 gu/ kl/ifb\åf/f
dgf]gLt sDtLdf ^ hgf / a9Ldf aL; hgf JolQmx¿ .
www.lawcommission.gov.np
48
www.lawcommission.gov.np
t/ To;/L dgf]gLt x'g] JolQmx¿ dWo] sDtLdf
rfnL; k|ltzt JolQmx¿ dlxnf x'g'kg]{5 .
&&=&&=&&=&&= gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\sf] ;b:osf] kbfjlwsf] ;b:osf] kbfjlwsf] ;b:osf] kbfjlwsf] ;b:osf] kbfjlwMMMM -!_ gu/ kl/ifb\sf] ;b:osf] kbfjlw kfFr jif{sf]
x'g]5 .
-@_ gu/ kl/ifb\sf ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ kbfjlw z'? x'g] ;fnsf]
>fj0f ! ut]b]lv u0fgf ul/g]5 / kfFr jif{sf] kbfjlw ga9fO{ k|To]s kfFrf} jif{sf]
cfiff9 d;fGtdf kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
bkmfadf]lhd gu/ kl/ifb\sf] ;b:osf] kbfjlw ;dfKt x'g' cufj} gu/ kl/ifb\sf] gofF
;b:osf] nflu lgjf{rg ;DkGg ePdf gu/ kl/ifb\sf] ;fljssf] ;b:osf] kbfjlw
;dfKt ePsf] dlgg]5 / gu/ kl/ifb\sf] gj lgjf{lrt ;b:ox¿nfO{ g} sfo{
;~rfng ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz lgwf{l/t ;dodf s'g} gu/kflnsf jf j8f ;ldltsf] ;b:o
kbsf] lgjf{rg jf gu/ kl/ifb\sf] ;b:osf] dgf]gog x'g g;sL c¿ ;dodf eP klg
To:tf] ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ lgwf{l/t ;dodf lgjf{lrt jf dgf]gLt eP;/x
dfgL kbfjlwsf] u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} gu/ kl/ifb\ ;b:osf] kb s'g} sf/0fjz l/Qm x'g cfPdf afFsL
cjlwsf] nflu dfq ;f] l/Qm kbsf] k"lt{ lgjf{lrt ;b:o kbsf] nflu k|rlnt
sfg'gadf]lhd pk–lgjf{rgåf/f / dgf]gLt ;b:o kbsf] nflu dgf]gogåf/f ul/g]5 .
t/–
-!_ kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{leq pk–lgjf{rg jf
dgf]gog ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ Ps jif{eGbf sd cjlwsf] nflu pk–lgjf{rg jf dgf]gog
ul/g] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
49
www.lawcommission.gov.np
&*=&*=&*=&*= gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\sf] ;b:osf]sf] ;b:osf]sf] ;b:osf]sf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfnflu rflxg] of]Uotfnflu rflxg] of]Uotfnflu rflxg] of]UotfMMMM gu/ kl/ifb\sf] ;b:o x'gsf] nflu
b]xfoadf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] x'g'kg]{5M–
-s_ g]kfnL gful/s ePsf],
-v_ PSsfO{; jif{ pd]/ k"/f ePsf] / k|rlnt sfg'gadf]lhd dtbftf x'g of]Uotf
k'u]sf],
-u_ gu/kflnsfnfO{ a'emfpg' kg]{ ;a} lhG;L jf gubL a'emfO{ ;s]sf],
-3_ gu/kflnsf;Fu 7]Ssf k§f jf rn, crn ;DklQ ;DaGwL Jojxf/df s'g}
lghL :jfy{ gePsf],
-ª_ ;fj{hlgs ;DklQ lxgfldgf u/]sf] g7x/]sf],
t/, c;'nL ePsf] k|df0f k]z u/]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] eP To:tf] ;hfo
e'Qmfg u/]sf] tLg jif{ JotLt ePsf],
-5_ s'g} sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
&(=&(=&(=&(= gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]MMMM b]xfosf] cj:yfdf gu/ kl/ifb\sf] ;b:otf
sfod /xg] 5}gM–
-s_ bkmf &* adf]lhdsf] o]fUotf gePdf,
-v_ cfkm" a;f]af; ul/cfPsf] j8f jf ;f]sf] efu ;DalGwt gu/ If]qaf6
lemlsPdf jf cGo s'g} ufpF ljsf; If]q jf gu/kflnsfdf uflePdf .
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efklt, pk ;efklt jf ;b:osf] kbdf lgjf{lrt
ePdf jf lhNnf kl/ifb\sf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-3_ k|ltlglw ;ef jf /fli6«o ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgdf pDd]bjf/ ePdf jf
/fli6«o ;efsf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
www.lawcommission.gov.np
50
www.lawcommission.gov.np
-ª_ dgfl;j dflkmssf] ;"rgf glbO{ nuftf/ tLg k6s;Dd gu/ kl/ifb\sf]
a}7sdf cg'kl:yt /x]df,
t/ To:tf] ;b:onfO{ ;kmfO k]z ug]{ dgfl;j df}sf glbO{ lghsf]
;b:otf sfod g/x]sf] ;"rgf lbOg] 5}g .
-r_ bkmf && adf]lhdsf] kbfjlw ;dfKt ePdf,
-5_ k|rlnt sfg'gadf]lhd e|i6frf/sf] cleof]u jf g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L
cleof]u jf tLg jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo
kfPdf,
-h_ /fhLgfdf lbPdf,
-em_ d[To' ePdf .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####
gu/kflnsf ;DaGwL Joj:yfgu/kflnsf ;DaGwL Joj:yfgu/kflnsf ;DaGwL Joj:yfgu/kflnsf ;DaGwL Joj:yf
*)=*)=*)=*)= gu/kflngu/kflngu/kflngu/kflnsfsf] u7gsfsf] u7gsfsf] u7gsfsf] u7gMMMM -!_ bkmf &@ adf]lhd tf]lsPsf] gu/ If]qdf gu/ kl/ifb\sf]
sfo{sfl/0fLsf] ¿kdf Ps gu/kflnsf u7g ul/g]5 .
-@_ gu/kflnsfdf b]xfoadf]lhdsf k|d'v, pkk|d'v / ;b:ox¿ /xg]5g\M–
-s_ gu/ If]qleqsf k|rlnt sfg'gadf]lhd dtbftf x'g of]Uotf
k'u]sf g]kfnL gful/sx¿n] lgjf{rg u/L k7fPsf Pshgf
k|d'v / Ps hgf pkk|d'v,
-v_ gu/ If]qsf] k|To]s j8fsf k|rlnt sfg'g adf]lhd dtbftf
x'g of]Uotf k'u]sf g]kfnL gful/sx¿n] cf–cfˆgf] j8faf6
Ps–Ps hgfsf b/n] lgjf{rg u/L k7fPsf j8fWoIfx¿ .
www.lawcommission.gov.np
51
www.lawcommission.gov.np
-u_ bkmf &^ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf gu/
kl/ifb\sf ;b:ox¿dWo]af6 Pshgf dlxnf;lxt
gu/kflnsfåf/f dgf]gLt b'O{ hgf ;b:ox¿ .
*!=*!=*!=*!= gu/kflnsf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'ggu/kflnsf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'ggu/kflnsf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'ggu/kflnsf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g ]] ]]M -!_ k|To]s gu/kflnsf Ps
cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .
-@_ gu/kflnsfsf] cfˆgf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
-#_ gu/kflnsfn] JolQm;/x rn–crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u ug{ /
a]rlavg ug{ ;Sg]5 .
-$_ gu/kflnsfn] JolQm;/x cfˆgf] gfdaf6 gfln; ph"/ ug{ / ;f] pk/
klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph"/ nfUg ;Sg]5 .
*@=*@=*@=*@= ;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlwMMMM -!_ gu/kflnsfsf] ;b:osf] kbfjlw kfFr jif{sf] x'g]5 .
-@_ gu/kflnsfsf] ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ kbfjlw z'? x'g] ;fnsf]
>fj0f ! ut]b]lv u0fgf ul/g]5 / kfFr jif{sf] kbfjlw ga9fO{ k|To]s kfFrf} jif{sf]
cfiff9 d;fGtdf kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
bkmfadf]lhd ;b:osf] kbfjlw ;dfKt x'g'–cufj} gofF ;b:osf] nflu lgjf{rg
;DkGg ePdf ;fljssf] ;b:osf] kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 / gjlgjf{lrt
;b:onfO{ g} sfo{ ;~rfng ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz lgwf{l/t ;dodf s'g} gu/kflnsfsf] ;b:o kbsf] lgjf{rg
jf dgf]gog ;DkGg x'g g;sL c¿ ;dodf ;DkGg eP klg lgjf{lrt / dgf]gLt
;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ lgwf{l/t ;dodf lgjf{lrt jf dgf]gLt eP;/x dfgL
kbfjlwsf] u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} gu/kflnsf ;b:osf] kb s'g} sf/0fjz l/Qm x'g cfPdf afFsL
cjlwsf] nflu dfq ;f] l/Qm kbsf] k"lt{ lgjf{lrt ;b:o kbsf] nflu k|rlnt
sfg'gadf]lhd pk–lgjf{rgåf/f / dgf]gLt ;b:o kbsf] nflu dgf]gogåf/f ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
52
www.lawcommission.gov.np
t/–
-!_ kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{leq pk–lgjf{rg jf
dgf]gog ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ Ps jif{eGbf sd cjlwsf] nflu pk–lgjf{rg jf dgf]gog
ul/g] 5}g .
*#=*#=*#=*#= zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{MMMM -!_ k|d'vn] lhNnf GofofwLz;dIf, pkk|d'v / ;b:ox¿n]
k|d'v;dIf / k|d'vsf] cg'kl:yltdf pkk|d'vn] lhNnf GofofwLz;dIf / ;b:ox¿n]
pkk|d'v;dIf zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]v ePb]lv afx]ssf gu/ kl/ifb\sf cGo ;b:ox¿n]
k|d'v;dIf / k|d'vsf] cg'kl:yltdf pkk|d'v;dIf zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd zky u|x0f gu/L gu/ kl/ifb\ tyf
gu/kflnsfsf ;b:ox¿n] kb u|x0f ug]{ 5}gg\ .
*$=*$=*$=*$= kb Tofu ug{ ;Sgkb Tofu ug{ ;Sgkb Tofu ug{ ;Sgkb Tofu ug{ ;Sg ]] ]]M -!_ k|d'vn] pkk|d'v dfkm{t gu/kflnsf;dIf / pkk|d'v tyf
;b:ox¿n] k|d'v;dIf /fhLgfdf lbO{ kbTofu ug{ ;Sg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]v ePb]lv afx]s gu/ kl/ifb\sf cGo ;b:ox¿n]
k|d'v;dIf /fhLgfdf lbO{ kbTofu ug{ ;Sg]5g\ .
*%=*%=*%=*%= ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]UotfMMMM gu/kflnsfsf] ;b:odf lgjf{lrt jf dgf]gLt x'g
b]xfoadf]lhdsf] of]Uotf x'g' kg]{5M–
-s_ g]kfnL gful/s ePsf],
-v_ PSsfO{; jif{ pd]/ k"/f ePsf] / k|rlnt sfg'gadf]lhd dtbftf x'g of]Uotf
k'u]sf],
-u_ gu/kflnsfnfO{ a'emfpg' kg]{ ;a} lhG;L jf gubL a'emfO ;s]sf],
-3_ gu/kflnsf;Fu 7]Ssf k§f jf rn crn ;DklQ ;DaGwL Jojxf/df s'g}
lghL :jfy{ gePsf],
www.lawcommission.gov.np
53
www.lawcommission.gov.np
-ª_ ;fj{hlgs ;DklQ lxgfldgf u/]sf] g7x/]sf],
t/, c;'nL ePsf] k|df0f k]z u/]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] eP To:tf] ;hfo
e'Qmfg u/]sf] tLg jif{ JotLt ePsf] .
-5_ cGo k|rlnt sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
*^=*^=*^=*^= ;b:;b:;b:;b:otf sfod g/xgotf sfod g/xgotf sfod g/xgotf sfod g/xg ]] ]]M b]xfosf] cj:yfdf gu/kflnsfsf] ;b:otf sfod /xg]
5}gM–
-s_ bkmf *% adf]lhdsf] of]Uotf gePdf,
-v_ cfkm" a;f]af; ul/cfPsf] j8f jf ;f] sf] efu ;DalGwt gu/ If]qaf6
lemlsPdf jf cGo s'g} ufpF ljsf; If]q jf gu/ If]qdf uflePdf,
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efklt, pk;efklt jf ;b:osf] kbdf lgjf{lrt
ePdf jf lhNnf kl/ifb\sf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-3_ k|ltlglw ;ef jf /fli6«o ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgdf pDd]bjf/ ePdf jf
/fli6«o ;efsf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-ª_ dgfl;a dflkmssf] ;"rgf glbO{ nuftf/ tLg k6s;Dd gu/kflnsfsf]
a}7sdf cg'kl:yt ePdf,
t/ To:tf] ;b:onfO{ ;kmfO k]z ug]{ dgfl;j df}sf glbO{ lghsf]
;b:otf sfod g/x]sf] ;"rgf lbOg] 5}g .
-r_ k|rlnt sfg'gadf]lhd e|i6frf/sf] cleof]u jf g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L
cleof]u jf tLg jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo
kfPdf,
-5_ bkmf *@ adf]lhdsf] kbfjlw ;dfKt ePdf,
-h_ cfˆgf] kbaf6 /fhLgfdf lbPdf,
www.lawcommission.gov.np
54
www.lawcommission.gov.np
-em_ d[To' ePdf .
*&=*&=*&=*&= ;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg ]{]{ ]{]{M ;b:on] bkmf *# adf]lhd zky u|x0f u/]sf]
ldltn] tL; lbgleq cfkm" / cfˆgf] Psf3/ ;uf]nsf kl/jf/sf] ;b:osf] gfddf
/x]sf] rn crn ;DklQsf] ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
t/ k|d'v / pkk|d'vn] cfkm" kbaf6 x6]kl5 klg kbaf6 x6]sf] ldltn] tL;
lbgleq To:tf] ;DklQsf] ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg]{5 .
**=**=**=**= gu/kflnsfsf] juL{s/0fgu/kflnsfsf] juL{s/0fgu/kflnsfsf] juL{s/0fgu/kflnsfsf] juL{s/0fMMMM -!_ bkmf *) adf]lhd ul7t gu/kflnsfx¿nfO{ g]kfn
;/sf/n] hg;+Vof, cfo;|f]]t / cGo zx/L ;'ljwfsf] cfwf/df b]xfoadf]lhd
juL{s/0f ug{ ;Sg]5M–
-s_ dxfgu/kflnsf,
-v_ pkdxfgu/kflnsf,
-u_ gu/kflnsf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd juL{s[t b]xfosf gu/kflnsfdf b]xfoadf]lhdsf]
hg;+Vof tyf zx/L ;'ljwf x'g kg]{5M–
-s_ dxfgu/kflnsfdxfgu/kflnsfdxfgu/kflnsfdxfgu/kflnsfM sDtLdf tLg nfv hg;+Vof ePsf] /
Go"gtd rfnL; s/f]8 ?k}ofF jflif{s cfo;|f]t eO{ ljB't,
vfg]kfgL, ;+rf/sf] ;'ljwf ePsf], gu/sf] k|d'v ;8s ;fy}
zfvf ;8sx¿ ;d]t kSsL ePsf], :jf:Yo ;]jf;DaGwL
ljlzi7 k|s[ltsf] ;]jf pknAw ePsf], cGt/f{li6«o v]ns''b
sfo{qmdsf nflu cfjZos k"jf{wf/ ePsf], pRr lzIffsf
nflu ljleGg ljifox¿df kof{Kt cj;/x¿ ePsf] / sDtLdf
Pp6f ljZjljBfno :yfkgf x'g'sf] ;fy} cGo o:t} kof{Kt
zx/L ;'ljwf ePsf] / pkdxfgu/ kflnsf e};s]sf] .
-v_ pkpkpkpkdxfgu/kflnsfdxfgu/kflnsfdxfgu/kflnsfdxfgu/kflnsfM sDtLdf Ps nfv hg;+Vof ePsf] /
Go"gtd bz s/f]8 ?k}ofF jflif{s cfo;|f]t eO{ ljB't,
www.lawcommission.gov.np
55
www.lawcommission.gov.np
vfg]kfgL, ;+rf/sf] ;'ljwf ePsf], gu/sf k|d'v
;8sx¿;d]t kSsL e};s]sf], pRr:t/Lo lzIff tyf
:jf:Yo ;]jfsf] ;'ljwf ePsf], /fli6«o tyf cGt/f{li6«o
:t/sf] v]ns'b sfo{qmdsf nflu ;fdfGo Joj:yf ePsf],
;fj{hlgs pBfgx¿ / gu/ ;efu[xsf] Joj:yf ePsf] /
cGo To:t} cfjZos zx/L ;'ljwf x'g'sf] ;fy} gu/kflnsf
e} ;s]sf] .
-u_ gu/kflnsfgu/kflnsfgu/kflnsfgu/kflnsfM sDtLdf aL; xhf/ hg;+Vof / Go"gtd krf;
nfv ?k}ofF jflif{s cfo ;|f]]t tyf ljB't, ;8s, vfg]kfgL,
;+rf/ / cGo To:t} Go"gtd zx/L ;'ljwf ePsf] cw{ zx/L
If]q .
t/ kxf8L / lxdfnL If]qdf ;8s ;'ljwf geP
tfklg sDtLdf bz xhf/ hg;+Vof / Go"gtd kfFr nfv
?k}ofF jflif{s cfo;|f]]t eP k'Ug] 5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; cl3 sfod
eO;s]sf gu/kflnsfx¿nfO{ o; Joj:yfn] c;/ kfg]{ 5}g .
-$_ s'g} gu/sf] P]ltxfl;s k'/ftflTjs j:t' / snf ;+:s[lt ;+/If0f ug{
g]kfn ;/sf/n] tf]lsPsf] cfwf/df ;f+:s[lts gu/ ;d]t 3f]if0ff ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$
a}7s / sfo{ k|0ffnLa}7s / sfo{ k|0ffnLa}7s / sfo{ k|0ffnLa}7s / sfo{ k|0ffnL
*(=*(=*(=*(= j8f ;ldltsf] a}7sj8f ;ldltsf] a}7sj8f ;ldltsf] a}7sj8f ;ldltsf] a}7sM M M M -!_ j8f ;ldltsf] a}7s sDtLdf dlxgfsf] Ps k6s
a:g]5 .
-@_ j8fWoIfn] ldlt, ;do / :yfg tf]sL j8f ;ldltsf] a}7s af]nfpg]5 .
www.lawcommission.gov.np
56
www.lawcommission.gov.np
-#_ j8f ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf j8fWoIfn] ug]{5 / lghsf]
cg'kl:yltdf a}7sdf pkl:yt j8f ;ldltsf ;b:ox¿n] cfkm"dWo]af6 5fg]sf]
;b:on] j8f ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ cWoIftf ug]{ JolQm;lxt tLghgf ;b:osf] ax'dtn] a}7ssf] lg0f{o x'g
;Sg]5 .
-%_ j8f ;ldltsf] a}7s;DaGwL cGo s'/f j8f ;ldlt cfkm}n] lgwf{/0f
u/]adf]lhd x'g]5 .
()=()=()=()= gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\sf] a}7ssf] a}7ssf] a}7ssf] a}7sMMMM -!_ gu/ kl/ifb\sf] a}7s ;fwf/0ftof jif{sf] b'O{k6s a:g]5 .
-@_ gu/ kl/ifb\sf] a}7s gu/kflnsfsf] k|d'vn] af]nfpg]5 .
-#_ k|To]s jif{ gu/ kl/ifb\sf] a}7s ;fdfGotof >fj0f d;fGt / kf}if
d;fGtleq af]nfpg' kg]{5 .
-$_ gu/ kl/ifb\\sf] k|To]s a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿n] gu/kflnsfsf
;b:ox¿ afx]s kl/ifb\\sf cGo ;b:ox¿n] cfkm"dWo]af6 5fg]sf] ;b:on]
gu/kl/ifb\\sf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
t/ gu/ kl/ifb\\sf] a}7sdf cWoIfsf] 5gf}6 x'g'eGbf cl3 gu/ kl/ifb\sf
pkl:yt ;b:ox¿ dWo] pd]/sf] lx;fan] h]i7 ;b:on] ;f] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-%_ gu/kflnsfsf] ;lrjn] gu/ kl/ifb\sf] ;lrjsf] sfd ug]{5 .
-^_ gu/ kl/ifb\sf] a}7s a:g] ldlt, ;do / :yfgsf] ;"rgf tyf ljifo
;"rL a}7s a:g] lbg eGbf sDtLdf kGw| lbg cufj} gu/kflnsfsf] k|d'vsf]
lgb]{zgdf ;lrjn] gu/ kl/ifb\sf ;a} ;b:ox¿nfO{ k7fpg' kg]{5 .
-&_ gu/kl/ifb\sf] a}7sdf tTsfn sfod /x]sf] ;b:o;+Vofsf] %) k|ltzt
;b:ox¿ pkl:yt ePdf a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-*_ u0fk"/s ;+Vofsf] cefjdf gu/ kl/ifb\sf] a}7s a:g g;s]df ;ft
lbgsf] ;"rgf lbO{ csf]{ a}7s af]nfpg' kg]{5 . ;f] a}7ssf] u0fk"/s ;+Vof Ps ltxfO{
www.lawcommission.gov.np
57
www.lawcommission.gov.np
x'g]5 . ;f] u0fk"/s ;+Vof klg k"/f x'g g;s]df ;f] sf] ef]lnkN6 k'gM csf]{ a}7s
af]nfpg' kg]{5 ;f] a}7sdf hlt;'s} ;b:o pkl:yt eP klg a}7s ;~rfng x'g]5 .
-(_ gu/ kl/ifb\sf Ps ltxfO{ ;b:ox¿n] s'g} vf; ljifodf 5nkmn ug{
a}7s af]nfO{ kfpF egL k|d'v;dIf lnlvt cg'/f]w u/]df To;/L cg'/f]w u/]sf] ldltn]
tL; lbgleq gu/ kl/ifb\sf] ljz]if a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-!)_ gu/ kl/ifb\sf] a}7sdf lg0f{o ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-!!_ gu/ kl/ifb\sf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
(!=(!=(!=(!= gu/kflnsfsf] a}7sgu/kflnsfsf] a}7sgu/kflnsfsf] a}7sgu/kflnsfsf] a}7sMMMM -!_ gu/kflnsfsf] a}7s sDtLdf dlxgfsf] Ps k6s
a:g]5 .
-@_ k|d'vsf] cfb]z cg';f/ ;lrjn] gu/kflnsfsf] a}7s af]nfpg]5 .
t/ tLg dlxgf;Dd klg k|d'vn] a}7s af]nfpg] cfb]z glbPdf Ps ltxfO{
;b:ox¿sf] lnlvt cg'/f]wdf ;lrjn] gu/kflnsfsf] a}7s af]nfpg]5 .
-#_ gu/kflnsfsf] a}7ssf] cWoIftf k|d'vn] ug]{5 / lghsf] cg'kl:yltdf
pkk|d'vn] / pkk|d'v klg cg'kl:yt ePdf a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿n] cfkm"
dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ gu/kflnsfsf] a}7sdf tTsfn sfod /x]sf] ;b:o ;+Vofsf] krf;
k|ltzt ;b:ox¿ pkl:yt ePdf a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-%_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DalGwt Onfsf ;b:onfO{ gu/kflnsfsf]
a}7sdf efu lngsf] nflu cfdGq0f ug'{kg]{5 .
-^_ gu/kflnsfsf] a}7ssf] lg0f{o ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-&_ gu/kflnsfsf] a}7s;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
(@=(@=(@=(@= a}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oMMMM -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s gu/ kl/ifb\ /
gu/kflnsfsf] a}7ssf] lg0f{o pkl:yt ;b:ox¿sf] ax'dtsf] cfwf/df ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
58
www.lawcommission.gov.np
t/ bkmf ($ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / -u_ adf]lhdsf] k|:tfj
;DjGwdf lg0f{o ubf{ ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] ax'dtsf] cfjZostf x'g]5 .
-@_ gu/ kl/ifb\ / gu/kflnsfsf] a}7sdf dt a/fa/ ePdf a}7ssf]
cWoIftf ug]{ JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
(#=(#=(#=(#= j8f ;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/j8f ;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/j8f ;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/j8f ;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/M gu/kflnsf cGtu{tsf] k|To]s j8f
;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ j8fleqsf] hg;+Vof, 3/, hUuf, kf6L, kf}jf, wd{zfnf, d7, dlGb/, u'Djf,
dl:hb, b]j:yn, db/;f, klt{ hUuf, kf]v/L, tnfp, Ogf/, s'jf, wf/f,
9'Fu]wf/f cflbsf] nut /fVg tyf ;+/If0f ug{ gu/kflnsfnfO{ ;xof]u ug]{ .
-v_ j8fleqsf] af6f], ;8s, k'n, 9n, kf]v/L, tnfp, Ogf/, s'jf, 9'Fu]wf/f, wf/f,
axfn, d7, dlGb/, u'Daf cflb ;kmf ;'U3/ /fVg] .
-u_ j8fleqsf] kmf]x/ d}nf / ;8]un]sf j:t'x¿ kmF\ofSg] tyf rf]s / uNnL ;kmf
/fVg] tyf ;/;kmfOsf] lgldQ j8faf;Lx¿nfO{ clek|]l/t ug]{ k|aGw ug]{ .
-3_ j8fleqsf] gx/, s'nf], k}gL cflbsf] x]/larf/ ug]{ .
-ª_ j8fleqsf] klt{ hUuf / 8fF8f, eL/, kfvf cflbdf j[Iff/f]k0f ug{ / jftfj/0f
;+/If0fdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-r_ j8fdf :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yorf}sL cflbsf] Joj:yfkgdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-5_ j8fdf ljBfno tyf k':tsfnosf] :yfkgf / ;~rfngdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-h_ 5f8f eO{ lx+8]sf rf}kfofx¿ kqmfp u/L ;DalGwt lgsfodf a'emfpg] .
-em_ j8fleqsf] uNnL tyf ;8sdf ljh'nL aQLsf] k|aGw ug]{ .
-`_ j8f ;ldltsf] cfo / Joosf] lx;fa tyf cGo sfuhftx¿ ;'/lIft /fVg] .
-6_ j8fleq ;'ky d"Nodf vfBfGg tyf cGo cfjZos j:t'sf] laqmLsf] nflu
gu/kflnsfnfO{ ;xof]u k'¥ofpg] .
www.lawcommission.gov.np
59
www.lawcommission.gov.np
-7_ v]ns'b ljsf;sf] nflu v]ns'bsf ;dfgx¿ ljt/0f ug]{ / efiff ;+:s[ltsf]
ljsf;sf] nflu snf, gf6s tyf ;f+:s[lts sfo{qmdx¿sf] cfof]hgf ug{
;xof]u ug]{ .
-8_ j8fdf c;Qm la/fdL ePsf] a]jfl/; jf c;xfo JolQmnfO{ glhssf]
c:ktfn jf :jf:Yo s]Gb|df k'¥ofO{ cf}ifwf]krf/ u/fpg] .
-9_ j8fdf s'g} c;xfo jf j]jfl/; JolQmsf] d[To' ePdf lghsf] bfx ;+:sf/sf]
Joj:yf ldnfpg] .
-0f_ j8fsf afnaflnsfx¿nfO{ la=l;=lh=, kf]lnof]sf] Joj:yf ug]{ tyf ;?jf
/f]usf] /f]syfdsf] Joj:yf ug]{ .
-t_ j8fjf;Lx¿nfO{ JolQmut 36gf btf{ ug{ pTk|]l/t ug]{ .
-y_ gu/jf;Lx¿sf] r]tgf:t/ psf:g ljleGg lqmofsnfk ug{ ;xof]u ug]{ .
-b_ ktL{ hUuf ;+/If0f ug{ ;xof]u ug]{ .
-w_ j8fleqsf k|frLg :df/sx¿sf] ;+/If0f ug{ ;xof]u ug]{ .
-g_ j8fleqsf P]ltxfl;s, k'/ftflTjs, ;f+:s[lts tyf wfld{s dxTjsf
dlGb/x¿sf] ;+/If0f ug{ ;xof]u ug]{ .
-k_ df}lnstf emlNsg] ;f+:s[lts gfrufg tyf ehg ;d]tnfO{ lg/Gt/tf lbg
gu/kflnsfnfO{ ;xof]u ug]{ .
-km_ j8fleqsf lk5l8Psf hghflt, c;xfo, ckf+u tyf j]jfl/; JolQmx¿sf]
;+/If0f / lhljsf]kfh{g ;DjGwL sfo{df ;xof]u k'¥ofpg] .
-a_ ;DalGwt gu/kflnsfn] lbPsf] lgb]{zg tyf cfb]zadf]lhdsf] cGo sfd
ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
60
www.lawcommission.gov.np
($=($=($=($= gu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifbgu/ kl/ifb\\ \\sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ gu/ kl/ifb\sf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ gu/kflnsfn] k]z u/]sf] ah]6, of]hgf tyf sfo{qmdx¿
kfl/t ug]{ .
-v_ gu/kflnsfn] k|:tfj u/]sf s/, b:t'/, z'Ns cflb nufpg]
tyf p7fpg] ;DaGwL k|:tfj kfl/t ug]{ .
-u_ gu/kflnsfn] k|:tfj u/]sf] C0f lng] jf crn ;DklQ
a]rlavg jf x:tfGt/0f ug]{ ;DjGwL k|:tfj kfl/t ug]{ .
-3_ gu/kflnsfsf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgaf6 sfod ePsf
a]?h'dfly 5nkmn u/L k|rlnt sfg'gadf]lhd lgoldt ug{
gldNg] a]?h'sf] xsdf a]?h' km5\of}{6sf] nflu cfjZos
sf/jfxL ug{ gu/kflnsfnfO{ lgb]{zg lbg] .
-ª_ gu/kflnsfn] cfˆgf] cfGtl/s ;|f]]taf6 Joxf]l/g] u/L k|:tfj
u/]sf] sd{rf/Lsf] b/jGbL, kfl/>lds, eQf tyf cGo
;'ljwfdf cfjZostfcg';f/ :jLs[lt lbg] .
-r_ gu/kflnsfsf] k|zf;lgs sfo{x¿sf] d"NofÍg u/L
gu/kflnsfnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg] .
-5_ gu/ If]qleq ;+rflnt ljsf; lgdf{0f sfo{x¿sf] d"NofÍg
u/L cfjZos lgb]{zg lbg] .
-h_ gu/kflnsfsf] ljlgod :jLs[t ug]{ .
-em_ tf]lsPsf] cGo sfd ug]{ .
-@_ gu/ kl/ifb\n] gu/ kl/ifb\sf] s'g} Ps ;b:osf] cWoIftfdf lgh;lxt
a9Ldf kfFr hgf ;b:ox¿ /x]sf] Ps n]vf–;ldltsf] u7g ug]{5, o:tf] ;ldltsf]
sfd, st{Ao / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
61
www.lawcommission.gov.np
-#_ gu/ kl/ifb\nfO{ ljleGg ljifodf cfjZos ;Nnfx / ;'emfj lbgsf] nflu
pkbkmf -@_ adf]lhdsf] n]vf ;ldltdf /xg] ;b:ox¿ afx]s gu/ kl/ifb\sf cGo
;b:ox¿nfO{ tf]lsPadf]lhdsf ljifout ;ldltx¿df /xg] u/L gu/ kl/ifb\n]
ljleGg ;ldltx¿ u7g ug{ ;Sg]5 .
-$_ gu/ kl/ifb\sf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
(%=(%=(%=(%= ;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg ]] ]]M -!_ gu/kflnsfn] cfjZos 7fg]df cfˆgf]
sfddf ;xof]u k'¥ofpg ;dfh;]jL, a'l4hLjL, k|fljlws 1fg ;Lk ePsf tLgb]lv gf}
hgf;Ddsf] Ps ;Nnfxsf/ ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;Nnfxsf/ ;ldlt ;DaGwL cGo s'/f tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
(^=(^=(^=(^= gu/kflnsfsf] sfd, st{Jo / clwsf/gu/kflnsfsf] sfd, st{Jo / clwsf/gu/kflnsfsf] sfd, st{Jo / clwsf/gu/kflnsfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ gu/ kl/ifb\\sf] lg0f{o / lgb]{zgx¿
sfof{Gjog ug{'', u/fpg'sf] cltl/Qm gu/kflnsfn] gu/kflnsf If]qdf clgjfo{ ¿kdf
ug'{ kg]{ sfd / st{Jo b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ cy{ ;DaGwLcy{ ;DaGwLcy{ ;DaGwLcy{ ;DaGwLM
-!_ gu/kflnsfsf] jflif{s ah]6, of]hgf / sfo{qmdx¿ tof/
u/L gu/ kl/ifb\df k]z ug]{ .
-@_ cfo / Joosf] n]vf / tT;DaGwL cGo sfuhftx¿
cBfjlws ¿kdf /fVg] .
-#_ :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL gu/kflnsfsf] lg0f{o
sfof{Gjog ug{ /sd vr{ ug]{ .
-$_ gu/ kl/ifb\n] :jLs[t u/]sf] s/, b:t'/, z'Ns cflb
p7fpg] .
www.lawcommission.gov.np
62
www.lawcommission.gov.np
-v_ ef}lts ljsf; ;DaGwLef}lts ljsf; ;DaGwLef}lts ljsf; ;DaGwLef}lts ljsf; ;DaGwLM
-!_ gu/kflnsf If]qsf] e"–pkof]u gS;f agfO{ cf}Bf]lus,
cfjf;Lo, s[lif, dgf]/Ghg :yn cflb If]q tf]Sg] /
sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-@_ gu/kflnsf If]qdf cfjf; of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug]{,
u/fpg] .
-#_ gu/kflnsf If]qdf vfg]kfgL / 9n lgsf; ;DaGwL of]hgf
sfof{Gjog ug]{ tyf To;sf] ;~rfng / dd{t ;+ef/ ug]{,
u/fpg] .
-$_ gu/kflnsf If]qleqsf ljleGg 7fpFx¿df xl/of] If]q, pBfg
/ dgf]/Ghg :ynx¿sf] ljsf; ug]{, u/fpg] .
-%_ gu/kflnsf If]qsf ljleGg 7fpFx¿df ;fj{hlgs ;f}rfnosf]
Joj:yf ug]{, u/fpg] .
-^_ gu/kflnsf If]qdf lgdf{0f ul/g] 3/, ejg cflbsf] gS;f
kf; ug]{, u/fpg] .
-&_ ;fd'bflos ejg tyf lj>fd u[x agfpg] .
-u_ hnhnhnhn;|f]]t;|f]]t;|f]]t;|f]]t, jftfj/0f / ;/;kmfO ;DaGwL, jftfj/0f / ;/;kmfO ;DaGwL, jftfj/0f / ;/;kmfO ;DaGwL, jftfj/0f / ;/;kmfO ;DaGwLM
-!_ gu/kflnsf If]qdf /x]sf vf]nfgfnf, s'jf, Ogf/, kf]v/L,
tnfp, 9'Fu]wf/f cflbsf] ;+/If0f u/L ;b'kof]u ug]{, u/fpg] .
-@_ gu/kflnsf If]qdf l;+rfO{ of]hgf nfu" ug'{ kg]{ ePdf
To;sf] of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-#_ gu/kflnsf If]qdf ;+efljt gbL, s6fg, af9L tyf e"–Ifo
cflbsf] lgoGq0f / /f]syfd ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
63
www.lawcommission.gov.np
-$_ gu/kflnsf If]qdf x'g] hn, jfo' tyf WjgL k|b"if0f lgoGq0f
u/L jftfj/0f ;+/If0f ug]{ sfo{df ;xof]u ug]{, u/fpg] .
-%_ gu/kflnsf If]qleqsf jg, jg:klt tyf cGo k|fs[lts
;Dkbfsf] ;+/If0f ug]{, u/fpg] .
-^_ gu/kflnsf If]qdf ;/;kmfO{sf] sfo{qmd ;~rfng ug]{,
u/fpg] .
-&_ kmf]x/ d}nf ;+sng, 9'jfgL tyf tx nufpg] ;DaGwL sfdsf]
;~rfng / Joj:yfkg ug]{, u/fpg] .
-*_ gu/kflnsf If]qdf ljB't pTkfbg tyf ljt/0f ug]{,
u/fpg] .
-3_ lzIff tyf v]ns"b ljsf; ;DaGwLlzIff tyf v]ns"b ljsf; ;DaGwLlzIff tyf v]ns"b ljsf; ;DaGwLlzIff tyf v]ns"b ljsf; ;DaGwLM
-!_ cfˆgf] ;|f]taf6 gu/kflnsf If]qdf k"j{–k|fylds ljBfnox¿
:yfkgf, ;~rfng / Joj:yfkg ug]{ tyf :yfkgf ug{
cg'dlt lbg] .
-@_ gu/kflnsf If]qleq ;~rfng ePsf ljBfnox¿sf]
;~rfng / Joj:yfkgdf ;xof]u k'¥ofpg] / To:tf
ljBfnox¿sf] :yfkgf / vf/]hLsf] l;kmfl/z ug]{ .
-#_ gu/kflnsf If]qleq dft[efiffdf k|fylds txsf] lzIff
pknAw u/fpg ;xof]u ug]{ .
-$_ cfly{s b[li6n] cToGt lk5l8Psf pTkLl8t hghfltx¿sf
5fq–5fqfx¿nfO{ 5fqj[lQ lbg] Joj:yf ldnfpg] .
-%_ gu/kflnsf :t/Lo k|f}9 lzIff tyf cgf}krfl/s lzIff
;DaGwL sfo{qmd tof/ u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
64
www.lawcommission.gov.np
-^_ gu/kflnsf If]qdf k':tsfno tyf jfrgfnosf] :yfkgf,
;~rfng tyf Joj:yfkg ug]{, u/fpg] .
-&_ v]ns"b ljsf; sfo{qmdx¿ agfO{ sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-*_ gu/kflnsf :t/Lo v]ns"b ljsf; ;ldlt u7g u/L
v]ns"bsf] ljsf; ug]{, u/fpg] .
-ª_ ;+:s[lt ;DaGwL;+:s[lt ;DaGwL;+:s[lt ;DaGwL;+:s[lt ;DaGwLM
-!_ gu/kflnsf If]qleqsf ;f+:s[lts tyf wfld{s dxTjsf
:yfgx¿sf] nut tof/ u/L ltgLx¿sf] dd{t ;+ef/ u/L
;+/If0f / ;Da4{g ug]{, u/fpg] .
-@_ gu/kflnsf If]qleqsf k'/ftflTjs j:t', efiff, wd{, snf /
;+:s[ltsf] ;+/If0f, ;+j4{g Pj+ k|of]u ug]{, u/fpg] .
-r_ lgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DaGwLM
-!_ gu/kflnsf If]qleq g]kfn ;/sf/sf] lhDdfdf /x]sf]
;8safx]s cfjZos kg]{ sRrL, kSsL ;8s, k'n,
sne6{x¿sf] of]hgf agfO{ lgdf{0f tyf dd{t ;+ef/ ug]{,
u/fpg] .
-@_ gu/kflnsf If]qleq a;kfs{, l/S;f, 6fFuf, 6«s cflbsf]
kfls{Ë Joj:yf ug]{, u/fpg] .
-#_ gu/kflnsfsf] oftfoft cfjZostfnfO{ ljrf/ u/L 7]nf,
l/S;f, 6fFuf cflbsf] clwstd xb\ tf]Sg] / ltgLx¿nfO{ btf{
u/L gDa/ lbg] .
-5_ :jf:Yo ;]jf ;DaGwL:jf:Yo ;]jf ;DaGwL:jf:Yo ;]jf ;DaGwL:jf:Yo ;]jf ;DaGwLM
-!_ gu/:t/Lo c:ktfn, cfo'j]{lbs cf}ifwfno / :jf:Yo
s]Gb|x¿sf] ;~rfng / Joj:yfkg ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
65
www.lawcommission.gov.np
-@_ gu/kflnsf If]qleq :jf:Yo rf}sL tyf pk–:jf:Yo
rf}sLx¿ vf]Ng], ;~rfng / Joj:yfkg ug]{, u/fpg] .
-#_ kl/jf/ lgof]hg, dft[lzz' sNof0f, lj:tfl/t vf]k, kf]if0f,
hg;+Vof lzIff / hg:jf:Yo ;DaGwL sfo{qmdx¿sf] th'{df /
sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-$_ dxfdf/L tyf ;+qmfds /f]usf] /f]syfdsf] Joj:yf ug]{,
u/fpg] .
-%_ gu/kflnsf If]qdf hg:jf:Yosf] nflu xflgsf/s rLhj:t'sf]
;fj{hlgs k|of]udf /f]s nufpg] jf x6fpg] .
-^_ hg:jf:Yodf k|lts"n c;/ kg]{ lsl;dsf pkef]Uo j:t'sf]
a]rljvg / pkef]udf /f]s nufpg] .
-h_ ;dfh sNof0f ;DaGwL;dfh sNof0f ;DaGwL;dfh sNof0f ;DaGwL;dfh sNof0f ;DaGwLM
-!_ a]jfl/; d[ts JolQmsf] bfx ;+:sf/sf] Joj:yf ug]{, 6'x'/f,
c;xfo tyf cgfyx¿sf] nflu cgfynosf] Joj:yf ug]{,
u/fpg] .
-@_ dlxnf tyf afnaflnsfsf] lxt / sNof0f;DaGwL sfo{qmd
;~rfng ug]{ tyf cg}lts k]zf Jofkf/ lgoGq0f;DaGwL
sfo{ ug]{, u/fpg] .
-em_ pBf]u tyf ko{6g ;DaGwLpBf]u tyf ko{6g ;DaGwLpBf]u tyf ko{6g ;DaGwLpBf]u tyf ko{6g ;DaGwLM
-!_ gu/kflnsf If]qdf 3/]n', ;fgf tyf demf}nf pBf]usf]
k|j4{gdf pTk]|/ssf] sfd ug]{, u/fpg] .
-@_ gu/kflnsf If]qleqsf] k|fs[lts, ;f+:s[lts tyf ko{6sLo
;Dkbfsf] ;+/If0f, ;Da4{g, lj:tf/ / ;b'kof]u ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
66
www.lawcommission.gov.np
-`_ ljljwljljwljljwljljwM
-!_ gu/kflnsf If]qsf] ;8ssf] bfofF afofF / cGo cfjZos
7fpFdf j[Iff/f]k0f ug]{ .
-@_ sfGhL xfp;, k'zjwzfnf /fVg] :yfgsf] lgwf{/0f / Joj:yfkg
ug]{ .
-#_ gu/kflnsf If]qsf] P]nfgL tyf ;/sf/L klt{ hUufx¿sf]
;+/If0f ug]{ .
-$_ d;fg 3f6sf] lgwf{/0f / Joj:yfkg ug]{ .
-%_ Jofkf/ tyf jfl0fHosf] ljsf;sf] nflu sfd ug]{ .
-^_ gu/kflnsfsf] ljlgod th'{df u/L gu/ kl/ifb\df k]z ug]{ .
-&_ b}jL k|sf]k lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf cfjZos sfd ug]{ .
-*_ gu/kflnsf If]qleqsf] hg;+Vof tyf 3/ hUufsf] nut
/fVg] .
-(_ k|rlnt sfg'gadf]lhd hGd, d[To' tyf cGo JolQmut 36gf
btf{ ug]{ .
-!)_ gu/kflnsf If]qleqsf c;xfo, cgfy / ckf+u
afnaflnsfx¿sf] nut /fVg] / ltgLx¿nfO{ pko'Qm 7fpFdf
/fVg] Joj:yf ug]{ .
-!!_ ax'nf tyf 5f8f s's'/ df/L ;fj{hlgs lxtsf] ;'/Iff ug]{ /
d/]sf kz'k+IfL uf8\g] 7fpF tf]Sg] .
-!@_ vt/f pTkGg ug]{ ?v sf6\g nufpg], 3/ kvf{n cflb
eTsfpg nufpg] .
-!#_ gu/kflnsf If]qsf] 3/sf] Ans gDa/ cBfjlws /fVg] .
www.lawcommission.gov.np
67
www.lawcommission.gov.np
-!$_ kz' awzfnfsf] k|aGw ug]{ .
-!%_ 5f8f kz' kqmfp u/L lnnfd ug]{ .
-!^_ uNnL tyf ;8sdf aQLsf] Joj:yf ug]{ .
-!&_ gu/kflnsf If]qdf l;g]df xn vf]Ng :jLs[lt lbg] .
-!*_ xf6, ahf/ d]nf cflbsf] k|aGw ug]{, u/fpg] .
-!(_ af?0f oGqsf] ;~rfng / Joj:yfkg ug]{, u/fpg] .
-@)_ s'g} ljlzi6 JolQmnfO{ gu/sf] ;Ddfgfy{ ljlzi6 JolQmsf]
¿kdf ;Ddfg k|bfg ug]{ .
-@!_ gu/kflnsf If]qsf] ljsf; ;DaGwL cGo sfdx¿ ug]{,
u/fpg] .
-@@_ ;xsfl/tfsf] ljsf;sf] nflu ;xof]u k'¥ofpg] .
-@#_ ;lrjsf] sfo{sf] d"Nof+sg u/L l;kmfl/z;lxt
clVtof/jfnf;dIf k7fpg] .
-@$_ gu/kflnsfnfO{ cfo–cfh{g x'g] ;xsf/L, cf}Bf]lus tyf
Joj;flos sfo{qmd lghL If]qsf] ;d]t nufgLdf ;~rfng
ug{ k|f]T;flxt ug]{, u/fpg] .
-@%_ ;xsfl/tfdf cfwfl/t ljljw sfo{qmdx¿ th'{df u/L
;~rfng ug]{, u/fpg] .
-@^_ k|rlnt sfg'gadf]lhd tf]lsPsf cGo sfdx¿ ug]{ .
-@_ gu/kflnsfn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf sfd, st{Josf] cltl/Qm
gu/kflnsf If]qdf b]xfoadf]lhdsf P]lR5s sfdx¿ ;d]t ug{ ;Sg]5M–
-s_ gu/kflnsf If]qleq :t/o'Qm ljBfno lzIff pknAw u/fpg
cfjZos Joj:yf ldnfpg] .
www.lawcommission.gov.np
68
www.lawcommission.gov.np
-v_ gu/kflnsf If]qaf6 lg/If/tf lgd"{n kfg{ ;fIf/tf sfo{qmdx¿
;~rfng ug]{ .
-u_ gu/kflnsf If]qsf ljleGg 7fpFx¿df k':tsfno tyf
jfrgfnox¿ :yfkgf u/L ;~rfng ug]{ .
-3_ gu/kflnsf If]qleq cJojl:yt a;f]af; lgoGq0f ug]{ .
-ª_ lgb]{lzt hUuf ljsf;, e"–pkof]u h:tf sfo{x¿sf]
dfWodaf6 gu/sf] agfj6 tyf ljsf;nfO{ Jojl:yt
t'Nofpg] .
-r_ a[4 tyf cgfy cf>dx¿sf] Joj:yf ug]{ .
-5_ ljB't cfk"lt{ / ;+rf/ ;'ljwfsf] Joj:yf ldnfpg] .
-h_ gu/kflnsfdf dgf]/Ghg :yn, s[8f:yn, ;Fu|xfno,
lrl8ofvfgf, kfs{ cflbsf] Joj:yf ldnfpg] .
-em_ a]/f]huf/L sd ug{ a]/f]huf/x¿sf] tYof+s ;+sng u/L
/f]huf/d"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{ .
-`_ gbL k|b"if0f lgoGq0f ug{ sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{ .
-6_ gu/kflnsf If]qdf PDa'n]G; ;]jf pknAw u/fpg] .
-7_ gu/kflnsf If]qdf ;j jfxgsf] Joj:yf ldnfpg] .
-8_ b}jL k|sf]kaf6 x'g] wghgsf] IftL sd ug{ lg/f]wfTds tyf
p4f/sf sfo{x¿ ug]{ .
-#_ gu/kflnsf If]qdf ug'{ kg]{ ljsf; lgdf{0f sfo{sf] nflu pkef]Qmf ;d"x
tyf cGo u}/ ;/sf/L ;+:yfx¿nfO{ k|f]T;flxt u/L oyf;+ej To:tf ;d"x jf
;+:yfx¿ dfkm{t ug'{ u/fpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
69
www.lawcommission.gov.np
-$_ gu/kflnsfn] of] P]g tyf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf
ljlgodadf]lhd cfk"mnfO{ k|fKt ePsf] clwsf/sf] k|of]u ug]{5 .
(&=(&=(&=(&= k|d'vsf] sfd, st{Jok|d'vsf] sfd, st{Jok|d'vsf] sfd, st{Jok|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf// clwsf// clwsf// clwsf/M -!_ k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ gu/ kl/ifb\ / gu/kflnsfsf] a}7s af]nfpg] .
-v_ gu/ kl/ifb\ / gu/kflnsfsf] a}7sdf cfjZos k|:tfj /
sfuhft k]z ug]{, u/fpg] .
-u_ gu/kflnsfsf] cfDbfgL, vr{sf] lx;fa / cGo sfuhkqx¿
;'/lIft ;fy /fVg], /fVg nufpg] .
-3_ gu/kflnsfsf] lg0f{o sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-ª_ gu/kflnsfsf] b}lgs k|zf;gsf] /]vb]v / lgoGq0f ug]{,
u/fpg] .
-r_ k|rlnt sfg'gadf]lhd cfjZos l;kmfl/z ug]{ .
-5_ gu/kflnsfsf] rn crn ;DklQ x]/larf/ tyf dd{t ;+ef/
ug]{, u/fpg] .
-h_ gu/kflnsfsf] ah]6 / of]hgf th'{df ug]{ ;DaGwdf
cfjZos Joj:yf ldnfpg] .
-em_ pkk|d'v / ;b:ox¿nfO{ ljifout sfo{ ljefhg ug]{ tyf
pkk|d'v, ;b:o tyf ;lrjnfO{ sfh v6fpg],
-`_ ;ft lbgeGbf a9L ;do gu/kflnsfdf pkl:yt x'g g;Sg]
ePdf pkk|d'vnfO{ sfo{ef/ lbg] / pkk|d'v klg gePdf
pd]/sf] cfwf/df h]i7 ;b:o jf cGo s'g} ;b:onfO{
sfo{ef/ lbg] .
-6_ j8f;b:ox¿sf] sfdsf] afF8kmfF8 ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
70
www.lawcommission.gov.np
-7_ tf]lsPsf] cGo sfdx¿ ug]{ .
-@_ k|d'vn] dgfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf] If]q
5f]8\g x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu dgfl;j sf/0f xf], xf]Og eGg] k|Zg
p7]df gu/kflnsfn] lg0f{o ug]{5 .
(*=(*=(*=(*= pkkpkkpkkpkk|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ pkk|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ k|d'vsf] cg'kl:yltdf sfo{afxs eO{ sfd ug]{ .
-v_ tf]lsPsf] cGo sfdx¿ ug]{ .
-@_ pkk|d'vn] dgfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf] If]q
5f]8\g x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu dgfl;j sf/0f xf], xf]Og eGg] k|Zg
p7]df gu/kflnsfn] lg0f{o ug]{5 .
((=((=((=((= ;b:o / j8f;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:o / j8f;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:o / j8f;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:o / j8f;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ;b:osf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ cfˆgf] j8fsf] ljsf;–lgdf{0fsf] of]hgf tof/ u/L
gu/kflnsfdf k]z ug]{ .
-v_ ljsf; lgdf{0fsf] sfo{ af/] 5nkmn u/L pkef]Qmf ;d"x /
u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 ;+efJo cfof]hgf gu/kflnsfdf
k7fpg] k|aGw ug]{ .
-u_ j8f ;DaGwL ljj/0f dfu ePdf gu/kflnsfdf k]z ug]{ .
-3_ pkef]Qmf ;d"x / cGo u}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ cfof]hgf
5gf}6 / cfof]hgf th'{df ug{ ;xof]u ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
71
www.lawcommission.gov.np
-ª_ k|rlnt sfg'gadf]lhd cfjZos l;kmfl/z ug]{ .
-r_ cfk"lt{ Joj:yf ldnfpg ;xof]u ug]{ .
-5_ ;ft lbgeGbf a9L ;do j8f ;ldltdf pkl:yt x'g g;Sg]
ePdf P]gsf] bkmf &% v08 -v_ / -u_ adf]lhdsf
;b:ox¿dWo] pd]/sf cfwf/df h]i7 ;b:onfO{ sfo{ef/
lbg] .
-h_ tf]lsPsf cGo sfdx¿ ug]{ .
-@_ ;b:on] dgfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf] If]q
5f]8\g x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu dgfl;j sf/0f xf], xf]Og eGg] k|Zg
p7]df gu/kflnsfn] lg0f{o ug]{5 .
-$_ j8f ;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ j8fleqsf] hg;+Vof, 3/hUuf, kf6L kf}jf, wd{zfnf, d7–
dlGb/, dl:hb, u'Daf, b]j:yn, db/;f, ktL{ hUuf, kf]v/L
tnfp, Ogf/, s'jf, wf/f 9'+u]wf/f cflb wfld{s tyf cGo
k|fs[lts Pj+ ;f+:s[lts dxTjsf ;fj{hlgs rLh, j:t' /
:yfgsf] ;|f]t gSzf tof/ ug]{ sfddf j8f;ldltnfO{
;xof]u ug]{ .
-v_ j8f ;ldltsf] jflif{s sfo{qmd / sfo{of]hgf agfpg /
tof/ ePsf sfo{qmd / sfo{of]hgf nfu" ug{ j8f
;ldltnfO{ ;xof]u ug]{ .
-u_ j8fleq dfkb08cg';f/ lgdf{0f;DaGwL sfd ePgePsf]
;DaGwdf j8f ;ldltdf hfgsf/L lbg] .
www.lawcommission.gov.np
72
www.lawcommission.gov.np
-3_ j8fleq 7]Ssf jf pkef]Qmf ;ldlt jf cdfgtaf6
;~rflnt ljsf; lgdf{0f;DaGwL sfdsf] /]vb]v tyf
cg'udg u/L j8f ;ldltdf hfgsf/L lbg] .
-ª_ gu/kl/ifb\\n] cg'df]bg u/]adf]lhd gu/kflnsfn] nufPsf]
s/, b:t'/, z'Ns, dxz'n, ;]jf z'Ns c;'npk/ ug]{ sfddf
;xof]u ug]{ .
-r_ j8fleqsf ;fj{hlgs dxTjsf :ynx¿ ;/;kmfO ug{ /
;fj{hlgs ;8s, rf]s, uNnL ;kmf ug]{ sfddf
j8f;ldltnfO{ ;xof]u k'¥ofpg] .
-5_ 5f8f rf}kfof Pj+ /]ljh /f]u / cGo o:t} ;+qmfds /f]u
lgoGq0f ug{ j8f;ldltnfO{ ;xof]u k'¥ofpg], /
-h_ tf]lsPadf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ .
!))=!))=!))=!))= ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/M ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd
x'g]5M–
-s_ k|d'vsf] lgb]{zgdf gu/kflnsfsf] ;Dk"0f{ k|zf;lgs sfdsf/afxL ug]{ .
-v_ k|d'vsf] lgb]{zgdf :jLs[t gu/ ljsf; sfo{qmdsf] sfof{Gjog ug]{ .
-u_ gu/kflnsf cGtu{t lgdf{0f x'g] vr{sf] lx;fa /fvL ;f] lgdf{0fsf] lx;fa
km/kmf/s ug{ k]z ug]{ .
-3_ pkef]Qmf ;d"x, u}/ ;/sf/L ;+:yf jf cGo lgsfoaf6 ;DkGg cfof]hgfsf]
clen]v b'?:t /fVg] .
-ª_ gu/kflnsfsf] cfo / Joosf] lx;fa /fVg] .
-r_ gu/kflnsfsf] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL lg0f{o sfof{Gjog ug{sf] nflu
vr{ ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
73
www.lawcommission.gov.np
-5_ gu/kflnsfsf] lx;fasf] n]vfk/LIf0f u/fpg], a]?h' km5\of}{6 u/fpg] / a]?h'
/sd sfg'gadf]lhd c;'n pk/ ug]{, u/fpg] .
-h_ gu/kflnsfsf] rn crn ;DklQsf] lhG;L nut /fVg] / ;+/If0f ug]{ .
-em_ g]kfn ;/sf/af6 v6L cfPsf / gu/kflnsfsf ;Dk"0f{ sd{rf/Lx¿sf] /]vb]v /
lgoGq0f ug]{ .
-`_ gu/kflnsfsf] a}7sdf pkl:yt x'g] / cfjZos k/]sf] sfd ug]{, u/fpg] .
-6_ gu/kflnsfdf bfo/ ePsf d'2fsf] ldl;n lhDdf lng] ;DaGwdf cfjZos
Joj:yf ldnfpg] .
-7_ hGd, d[To' tyf cGo JolQmut 36gf btf{ u/L gu/kflnsf If]qleqsf]
hg;+Vofsf] nut b'?:t /fVg] jf /fVg nufpg] .
-8_ gu/ kl/ifb\ / gu/kflnsfsf] a}7sdf pkl:yt eO{ lg0f{osf] dfOGo"l6Ë ug]{,
lg0f{o k'l:tsf lhDdf lng] / lg0f{o k|dfl0ft ug]{ .
-9_ gu/kflnsfcGtu{t sd{rf/Lx¿sf] k|zf;lgs lgoGq0f ug]{ .
-0f_ k|rlnt sfg'gadf]lhd tf]lsPsf cGo sfdx¿ ug]{ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––%%%%
gu/kflnsfsf] Goflos clwsf/gu/kflnsfsf] Goflos clwsf/gu/kflnsfsf] Goflos clwsf/gu/kflnsfsf] Goflos clwsf/
!)!=!)!=!)!=!)!= Goflos clwsf/Goflos clwsf/Goflos clwsf/Goflos clwsf/M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf]
ldltb]lv gu/kflnsf If]qleqsf] b]xfosf d'2fx¿sf] z'? sf/afxL / lsgf/f ug]{
clwsf/ gu/kflnsfnfO{ x'g]5M–
-s_ hUuf tkm{ ;fFw ;Ldfgf, ;lGw ;k{g, cfnLw'/, afFw k}gL, s'nf] jf kfgLsf]
afF8kmfF8 tyf af6f] jf lgsf; ldr]sf] d'2f,
-v_ afnL cd{n d'2f,
www.lawcommission.gov.np
74
www.lawcommission.gov.np
-u_ j]7j]u/ ;DaGwL / Hofnf dh'/Lsf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-3_ u/La s+ufnsf] dxncGtu{tsf] d'2f,
-ª_ rf}kfof x/fpg] / kfpg]sf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-r_ 3/ agfpg]sf] dxnsf] * g+= / ( g++ cGtu{tsf] d'2f,
-5_ sNof0f wgsf] dxn cGtu{tsf] d'2f,
-h_ gf;f] w/f}6sf] dxnsf] % g+= cGtu{tsf] d'2fafx]s ;f] dxn cGtu{tsf] cGo
d'2f,
-em_ c+za08fsf] dxnsf] !) g+= cGtu{tsf] OHht cfdbcg';f/ vfg nfpg
lbg'kg]{ ljifosf] d'2f,
-`_ kfgL 3f6sf] k|of]u tyf ;fj{hlgs ;DklQsf] ;'/Iff ;DaGwL d'2f,
-6_ uf]jw afx]s rf}kfofsf] dxn cGtu{tsf] cGo d'2f,
-7_ r/g, 3fF;, bfp/f ;DaGwL d'2f,
-8_ csf{sf] 3/leq hjh{:tL k;]sf], a;]sf] jf k:g, a:g vf]h]sf] d'2f,
-9_ ;/sf/L d'2f;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL ! / cg';"rL @ df pNn]lvt
d'2f afx]s g]kfn ;/sf/n] gu/kflnsfnfO{ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg
u/L tf]sL lbPsf cGo d'2f .
!)@=!)@=!)@=!)@= dWo:y ;ldltsf] u7gdWo:y ;ldltsf] u7gdWo:y ;ldltsf] u7gdWo:y ;ldltsf] u7gMMMM -!_ bkmf !)! adf]lhd gu/kflnsfdf bfo/ ePsf d'2fsf]
sf/afxL tyf lsgf/f ug{ gu/kflnsfn] dWo:y ;ldlt u7g ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd gu/kflnsfn] dWo:y ;ldlt u7g ubf{ bkmf !)#
adf]lhdsf] dWo:yx¿sf] ;"rLdf /x]sf JolQmx¿dWo] d'2fsf kIfx¿sf] ;xdlt
ePsf tLg hgf JolQmnfO{ dWo:ydf lgo'lQm ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd dWo:yx¿sf] ;"rLdf /x]sf JolQmx¿dWo]af6
dWo:y lgo'lQm ug{ d'2fsf kIfx¿sf] ;xdlt x'g g;s]df d'2fsf kIfx¿n] cf–
www.lawcommission.gov.np
75
www.lawcommission.gov.np
cfˆgf] tkm{af6 Ps–Ps hgf dWo:y lgo'lQm u/L To;sf] gfd gu/kflnsfdf lbg'
kg]{5 . To;/L b'O{ hgf dWo:ysf] gfd k|fKt ePkl5 gu/kflnsfn] bkmf !)#
adf]lhdsf] dWo:yx¿sf] ;"rLdf /x]sf JolQmx¿ dWo]af6 csf]{ Ps hgf dWo:y
lgo'Qm ug]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd dWo:ysf] lgo'lQmdf d'2fsf kIfx¿sf] ;xdlt x'g
g;s]df jf pkbkmf -#_ adf]lhd d'2fsf kIfx¿n] cf–cfˆgf] tkm{af6 Ps Ps hgf
dWo:ysf] gfd gk7fPsf] cj:yfdf gu/kflnsfn] bkmf !)# adf]lhdsf]
dWo:yx¿sf] ;"rLdf /x]sf ;+ej eP;Dd ;DalGwt j8fsf tLg hgf JolQmnfO{
dWo:y lgo'Qm ug]{5 .
-%_ pkbkmf -@_, -#_ jf -$_ adf]lhd dWo:ydf lgo'lQm ePsf dWo:yx¿
dWo]af6 Ps hgfnfO{ k|d'vn] dWo:y ;ldltsf] cWoIf tf]Sg]5 .
!)#=!)#=!)#=!)#= dWo:yx¿sf] ;"rLdWo:yx¿sf] ;"rLdWo:yx¿sf] ;"rLdWo:yx¿sf] ;"rLMMMM -!_ o; P]g cGtu{t bfo/ ePsf d'2fsf] z'? sf/afxL /
lsgf/f ug]{ k|of]hgsf nflu gu/kflnsfn] gu/kflnsf u7g x'gf;fy :yfgLo JolQm,
;fdflhs sfo{stf{, sfg'gljb\dWo]af6 pko'Qm b]lvPsf JolQmx¿sf] ;xdlt lnO{
ltgLx¿sf] gfd, y/ / jtg ;d]t v'nfO{ dWo:yx¿sf] ;"rL tof/ u/L ;fj{hlgs
hfgsf/Lsf] nflu gu/kflnsfsf] sfof{nodf k|sfzg u/L /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dWo:yx¿sf] ;"rL tof/ ubf{ oyf;+ej
gu/kflnsfsf ;a} j8faf6 k|ltlglwTj x'g] u/L ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] dWo:yx¿sf] ;"rLdf oyf;+ej dlxnf tyf
lk5l8Psf ju{nfO{ ;d]t ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
!)$=!)$=!)$=!)$= clwsf/If]qsf] k|of]uclwsf/If]qsf] k|of]uclwsf/If]qsf] k|of]uclwsf/If]qsf] k|of]uMMMM -!_ dWo:ysf] clwsf/If]qsf] k|of]u tLg hgf dWo:yn]
;fd"lxs ¿kn] ug]{5g\ / ax'dtsf] /fo dWo:ysf] lg0f{o dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dWo:yx¿sf] aLrdf ax'dt geO{ cnu–cnu /fo
ePdf tL /fox¿ pNn]v u/L gu/kflnsf;dIf k]z ul/g]5 / pQm ljifodf
gu/kflnsfn] ;dy{g u/]sf] /fo g} dfGo x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
76
www.lawcommission.gov.np
!)%=!)%=!)%=!)%= lg0f{o ug]{ lg0f{o ug]{ lg0f{o ug]{ lg0f{o ug]{ k|lqmofk|lqmofk|lqmofk|lqmofMMMM -!_ dWo:yn] cfkm";dIf k]z ePsf] d'2fdf oyf;+ej ;DalGwt
kIfx¿sf] aLr jftf{ u/fO{ ldnfkq u/fpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ldnfkq u/fpg g;s]df To:tf] d'4fdf dWo:yn]
bkmf !)$ adf]lhd cfˆgf] clwsf/sf] k|of]u u/L lg0f{o ug]{5 .
!)^=!)^=!)^=!)^= d'2fsf] nut sf6d'2fsf] nut sf6d'2fsf] nut sf6d'2fsf] nut sf6\\ \\gggg ]] ]]M bkmf !)% adf]lhd ldnfkq jf lg0f{o ePsf]df ;f] ldnfkq
jf lg0f{odf gu/kflnsfn] cfˆgf] 5fk nufO{ cfˆgf] clen]vdf /fvL gu/kflnsfdf
bfo/ ePsf] pQm d'4fsf] nut s§f ug'{ kg]{5 .
!)&=!)&=!)&=!)&= d'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLd'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLd'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLd'2f ;DaGwL sfo{ k|0ffnLMMMM o; P]gadf]lhd gu/kflnsfaf6 z'? sf/afxL / lsgf/f
x'g] d'2fx¿ bfo/ ug]{ k|lqmof, To:tf] d'2f;DaGwL hfFra'em tyf sf/afxLsf] tl/sf,
Dofb tfd]n ug]{ ljlw, kIfx¿ pkl:yt u/fpg] k|lqmof, Dofb tfl/vsf] Joj:yf, d'2f
l5Gg' kg]{ cjlw, ldnfkq jf lg0f{o ubf{sf] sfo{k|0ffnL tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!)*=!)*=!)*=!)*= k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/k'g/fj]bg ug{ ;Sg] clwsf/M bkmf !)% sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ePsf] lg0f{odf
lrQ ga'‰g] kIfn] lg0f{o ;'gL kfPsf] jf yfxf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGwt lhNnf cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!)(=!)(=!)(=!)(= lg0f{osf] sfof{Gjoglg0f{osf] sfof{Gjoglg0f{osf] sfof{Gjoglg0f{osf] sfof{GjogMMMM -!_ gu/kflnsfsf] cfˆgf] clwsf/If]q cGtu{tsf d'2f–
dfldnfsf] ;DaGwdf ePsf] ldnfkq jf lg0f{oadf]lhd kIfx¿n] ltg{ a'emfpg kg]{
bfloTj k"/f ug{ d~h'/ u/]df gu/kflnsfn] tTsfn ldnfkq jf lg0f{osf] sfof{Gjog
ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} kIfn] ldnfkq jf lg0f{oadf]lhd ltg{ a'emfpg kg]{ bfloTj k"/f
gu/]sf] cj:yfdf gu/kflnsfn] To;/L ltg{ a'emfpg kg]{ bfloTjsf] ljj/0f;lxtsf]
nut ;DalGwt dfnkf]t sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd n]vL cfPdf dfnkf]t sfof{non] k|rlnt
sfg'gadf]lhd /Lt k'¥ofO{ ldnfkq jf lg0f{osf] sfof{Gjog ul/lbg' kg]{5 .
!!)=!!)=!!)=!!)= d'd'd'd'2222f ;g]{f ;g]{f ;g]{f ;g]{M gu/kflnsf P]g, @)$* adf]lhd ul7t gu/kflnsf;dIf /x]sf d'2f jf
ph"/L o; P]gadf]lhd ul7t gu/kflnsfdf ;g]{5 .
www.lawcommission.gov.np
77
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––^̂̂̂
gu/kflnsfsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmofgu/kflnsfsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmofgu/kflnsfsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmofgu/kflnsfsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmof
!!!=!!!=!!!=!!!= gu/kflnsfsf] of]hgfsf] th'{dfgu/kflnsfsf] of]hgfsf] th'{dfgu/kflnsfsf] of]hgfsf] th'{dfgu/kflnsfsf] of]hgfsf] th'{dfMMMM -!_ k|To]s gu/kflnsfn] gu/kflnsf If]qsf]
ljsf;sf nflu cfjlws / jflif{s ljsf; of]hgf th'{df ug'{ kg]{5 .
-@_ gu/kflnsfn] of]hgf th'{df ubf{ gu/sf] ljsf; ;Gt'lnt / lgof]lht
t'Nofpg cfjZostf cg';f/ e"–pkof]u, e"–PsLs/0f / lgb]{lzt hUuf ljsf; h:tf
of]hgf ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd of]hgf th'{df ubf{ gu/kflnsfn] cfjZostf
cg';f/ jfXok/fdz{ ;]jf k|fKt ug{ ;Sg]5 .
-$_ gu/kflnsfn] of]hgfsf] th'{df ubf{ b]xfo adf]lhdsf cfof]hgfnfO{
k|fyldstf lbg' kg]{5M–
-s_ pTkfbgd"ns tyf l56f] k|ltkmn k|fKt ug{ ;lsg] .
-v_ gu/sf hgtfsf] hLjg:t/, cfDbfgL / /f]huf/ a9fpg] tyf
k|ToIf nfe x'g] / ul/jL lgjf/0fdf ;xof]u k'¥ofpg] .
-u_ sd nfut tyf a9L hg;xeflutfdf ;~rfng x'g] .
-3_ :yfgLo ;fwg ;|f]t tyf zLkaf6 ;~rfng x'g] .
-ª_ dlxnf Pj+ lk5l8Psf ju{ tyf afnaflnsfnfO{ k|ToIf nfe
x'g] .
-r_ jftfj/0fLo ;+/If0f tyf ;Da4{g ug{ ;3fp k'¥ofpg] .
-%_ cfufdL jif{ ;~rfng x'g] of]hgfsf] th'{df ug{ rfn' jif{df
b]xfoadf]lhd ug'{ kg]{5M–
www.lawcommission.gov.np
78
www.lawcommission.gov.np
-s_ k|To]s jif{sf] dfu{ dlxgf;Dddf gu/kflnsfn] g]kfn
;/sf/, lhNnf ljsf; ;ldlt tyf cGo ;DalGwt
lgsfox¿af6 cfufdL cfly{s jif{sf] lgldQ dfu{bz{g tyf
;|f]t–;fwgsf] k"j{–cg'dfg k|fKt ug'{ kg]{5 . gu/kflnsf
cfkm}+n] klg cfufdL cfly{s jif{sf] ;]jf tyf ljsf;
sfo{qmd th'{dfsf] lgldQ ljleGg j8f ;ldltdf cfof]hgf
5gf}6 tyf sfo{qmd th'{df;DaGwL dfubz{g pknAw u/fpg'
kg]{5 .
-v_ gu/kflnsf If]qsf j8f ;ldltx¿, pkef]Qmf ;ldltx¿ /
u}/;/sf/L ;+:yfaf6 cfof]hgfx¿ dfu u/L ;f]sf] cfwf/df
of]hgf th'{df ug'{ kg]{5 .
-^_ cfjlws of]hgf th'{df ubf{ lgDg ljifo ;dfj]z ug'{ kg]{5M–
-s_ gu/sf] ef}uf]lns, cfly{s Pj+ k|fs[lts ;Dkbfx¿ /
ltgLx¿sf] jt{dfg pkof]u .
-v_ ljleGg If]qdf t'ngfTds nfut nfesf] lx;fan] pTkfbg
ug{ ;lsg] ;+efjgfx¿ .
-u_ lk5l8Psf hft hfltx¿ Pj+ u/LaL ePsf] If]q tyf To;
If]qdf ul/Psf jf ul/g' kg]{ ljleGg ljsf; sfo{x¿ .
-3_ dlxnf / afnaflnsfsf] nflu cfod"ns / ;Lkd"ns
sfo{x¿ .
-ª_ ;DkGg ePsf ljleGg ljifo If]q cGtu{tsf cfof]hgfx¿sf]
ljj/0f / ltgLx¿sf] ;~rfng tyf ;+ef/ ;DaGwL
Joj:yf .
-r_ ljsf;sf ;+efjgfsf cfwf/df ljleGg ljifo If]qut
cNksfnLg Pj+ bL3{sfnLg ljsf; sfo{x¿ .
www.lawcommission.gov.np
79
www.lawcommission.gov.np
-5_ :yfgLo afl;Gbfaf6} tof/ ul/g' kg]{ ljleGg ljifo If]qsf
hgzlQm ljsf; ;DaGwL of]hgf .
-&_ jflif{s of]hgf th'{df ubf{ lgDg s'/fnfO{ cfwf/ lng' kg]{5M–
-s_ /fli6«o ljsf; gLlt ;DaGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u /
lhNnf ljsf; ;ldltaf6 k|fKt lgb]{zgx¿ .
-v_ cfjlws of]hgfn] kl/nlIft u/]sf ;dli6ut
cfjZostfx¿ .
-u_ j8f ;ldltaf6 k|fKt ;'emfjx¿ .
!!@=!!@=!!@=!!@= ;|f]t gS;f tof/ ug;|f]t gS;f tof/ ug;|f]t gS;f tof/ ug;|f]t gS;f tof/ ug ]{]{ ]{]{M k|To]s gu/kflnsfn] gu/kflnsf If]qsf] ljsf;sf lgldQ
gu/:t/Lo j:t'ut tYof+s ;+sng u/L gu/sf] j:t'l:ylt b]lvg] u/L ;|f]t gS;f
tof/ ug'{ kg]{5 .
!!#=!!#=!!#=!!#= cfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog ug'{ kg]{cfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog ug'{ kg]{cfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog ug'{ kg]{cfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog ug'{ kg]{M gu/kflnsfn] gu/kflnsfsf] of]hgf
sfof{Gjog ug]{ qmddf b]xfoadf]lhdsf s'/fx¿ ;d]t v'nfO{ cfof]hgfsf] ;DefJotf
cWoog ug'{ u/fpg' kg]{5M–
-s_ cfof]hgfsf] nIo,
-v_ cfof]hgfaf6 kmfObf kfpg] hgtfsf] ;+Vof / kmfObfsf] lsl;d,
-u_ 5gf}6 ug{ nfluPsf] cfof]hgf gofF xf] jf cw'/f] xf],
-3_ cfof]hgf ;~rfng gu/L cGo s'g} pkfoaf6 ;d:of ;dfwfg x'G5, x'Fb}g,
-ª_ cfof]hgf ;DkGg ubf{ nfUg ;Sg] vr{ tyf ;fdu|Lsf] d"No tyf nfUg]
;dosf] cg'dfg,
-r_ pkef]Qmfx¿af6 k|fKt x'g ;Sg] gub, j:t'ut >d / To:t} cGo of]ubfg,
-5_ pkef]Qmfaf6 p7\g ;Sg] z'Ns jf dd{t ;Def/ vr{, ;~rfng Joj:yf, /
-h_ cGo v'nfpg' kg]{ s'g} s'/f eP ;f] .
www.lawcommission.gov.np
80
www.lawcommission.gov.np
!!$=!!$=!!$=!!$= cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6MMMM -!_ cfof]hgfsf] 5gf}6 ubf{ bkmf !!@ adf]lhdsf] ;|f]t gSzf
tyf bkmf !!# adf]lhdsf] cfof]hgfsf] ;+efJotf cWoog k|ltj]bgsf] cfwf/df ug'{
kg]{5 .
-@_ cfof]hgf 5gf}6 ubf{ jftfj/0f ;+/If0f tyf ;Da4{g ug]{ lsl;dn]
cfof]hgfsf] 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]hgf 5gf}6 ubf{ a9L eGbf a9L :yfgLo jfl;Gbfx¿sf] ;xeflutf /
>d k|fKt x'g] cfof]hgfx¿ 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-$_ gu/kflnsfnfO{ k|fKt x'g] cg'bfgsf] cg'dfg k|fKt ePkl5 k|fyldstfsf]
cfwf/df cfof]hgf 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-%_ 5gf}6 ePsf cfof]hgfsf] hfgsf/L gu/jf;Lx¿aLr ;fj{hlgs u/fpg'
kg]{5 .
!!%=!!%=!!%=!!%= gu/kflnsf, ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgu/kflnsf, ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgu/kflnsf, ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgu/kflnsf, ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgsfox¿ aLr ;dGjo ug]{gsfox¿ aLr ;dGjo ug]{gsfox¿ aLr ;dGjo ug]{gsfox¿ aLr ;dGjo ug]{M
gu/kflnsfn] gu/kflnsfsf] of]hgf / ;]jf sfo{qmd th'{df ubf{ gu/kflnsf If]qdf
ljleGg ;]jf / ljsf; sfo{qmdx¿ sfof{Gjog ug]{ ;/sf/L, u}x|;/sf/L tyf bft[
;+:yf;Fu b]xfosf ljifodf ;dGjo sfod ug'{ kg]{5M–
-s_ s'g} klg ;]jfsf If]qdf ul/g] nufgLdf gu/kflnsf / ;DalGwt lgsfo aLr
bf]xf]/f]kg x6fpg] .
-v_ nufgLstf{x¿ aLr cfk;df kl/k"/s ;dGjo sfod ug]{ .
-u_ b'a}sf] sfo{ljlwdf pkef]Qmfx¿sf] e"ldsf d'Vo ¿kn] sfod ug]{ .
-3_ nufgLaf6 gu/af;Lx¿n] clwstd nfe xfl;n ug{ ;Sg] tl/sf ckgfpg] .
-ª_ ljleGg sfo{qmd sfof{Gjogsf] ;do tflnsf lgwf{/0f ug]{ .
!!^=!!^=!!^=!!^= gu/:t/Lo of]hgfsf] gu/:t/Lo of]hgfsf] gu/:t/Lo of]hgfsf] gu/:t/Lo of]hgfsf] ;~rfng;~rfng;~rfng;~rfngMMMM -!_ gu/:t/Lo of]hgf b]xfoadf]lhd ;~rfng
x'g]5g\M–
-s_ gu/kflnsfsf] cfˆg} ;|f]]taf6,
www.lawcommission.gov.np
81
www.lawcommission.gov.np
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cg'bfgaf6,
-u_ g]kfn ;/sf/sf] cg'bfgaf6,
-3_ ljleGg :jb]zL jf ljb]zL u}/;/sf/L ;+3;+:yfaf6 k|fKt
/sdaf6,
-ª_ gu/kflnsf If]qleq ljQLo kl/rfngaf6 .
-@_ gu/kflnsfn] cfof]hgf 5gf}6 u/]kl5 ;~rfng tflnsf agfO{
sfof{Gjog ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-#_ u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 ;~rfng x'g] sfo{qmd gu/kflnsf;Fu ;Demf}tf
u/L ;~rfng u/fpg' kg]{5 .
-$_ lhNnf of]hgfdf ;dfj]z ug]{ cfof]hgfx¿ gu/kl/ifb\n] kfl/t u/fO{
lhNnf ljsf; ;ldltdf k7fpg' kg]{5 .
-%_ gu/kflnsfn] ;~rfng ug]{ sfo{qmddf u}/ ;/sf/L ;+:yfx¿sf] nufgL
;d]t x'g] cj:yfdf b'O{ ;+:yf aLr ePsf] ;Demf}tf cg';f/ cfof]hgf ;~rfng
x'g]5 .
-^_ g]kfn ;/sf/sf] cg'bfgaf6 ;~rfng x'g] ljz]if cfof]hgf g]kfn
;/sf/åf/f tf]lsPsf] k|lqmofadf]lhd x'g]5 .
-&_ gu/kflnsf If]qdf /x]sf] gu/ljsf; ;ldltn] of]hgf th'{df ubf{
gu/kflnsfsf] k/fdz{df ug]{5 .
!!&=!!&=!!&=!!&= cfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgcfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgcfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgcfof]hgfsf] sfof{Gjog / Joj:yfkgMMMM -!_ gu/ kl/ifb\af6 :jLs[t cfof]hgfsf]
;~rfng ug{ ;lrjn] cfof]hgf ;~rfng tflnsf tof/ ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] tflnsf cg'¿k ;lrjn] ;DalGwt j8f
;ldltsf] ;+of]hsTjsf cfof]hgf sfof{Gjog ug]{ u/fpg]5 .
t/ gu/:t/df hgtf;Fu k|ToIf ;/f]sf/ /fVg] vfnsf cfof]hgfx¿
pkef]Qmf ;ldlt dfkm{t ;~rfng ul/g]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
82
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkef]Qmf ;ldltsf ;b:onfO{ cfof]hgf ;~rfngsf] nflu tfnLd
cfjZos kg]{ ePdf ;f] sf] Joj:yf gu/kflnsfn] ug]{5 .
-$_ pkef]Qmf ;ldltn] To:tf] cfof]hgfaf6 ;]jf k|fKt ug]{ pkef]Qmfaf6 ;]jf
z'Ns c;'n ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k|fKt ;]jf z'Nssf] /sd ;DalGwt cfof]hgfsf]
dd{t ;+ef/ / ;+/If0fdf vr{ ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -$_ / -%_ adf]lhdsf] cfDbfgL vr{sf] ljj/0f pkef]Qmf
;ldltn] cBfjlws u/L gu/kflnsfdf k]z ug'{ kg]{5 .
!!*=!!*=!!*=!!*= cfof]hgfsf] ;dLIff Pj+ d"Nofcfof]hgfsf] ;dLIff Pj+ d"Nofcfof]hgfsf] ;dLIff Pj+ d"Nofcfof]hgfsf] ;dLIff Pj+ d"NofÍgÍgÍgÍgM -!_ gu/:t/Lo s'g} klg cfof]hgf ;DkGg eO{
;s]kl5 ;f] sf] k|fljlws hfFrkf; Pj+ cfof]hgf d"Nof+Íg u/fpg' kg]{5 .
-@_ gu/kflnsfaf6 ;+rflnt ;a} gu/:t/Lo cfof]hgfsf] q}dfl;s ;dLIff
ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]hgfsf] k|efj d"Nof+Íg / ;dLIff ubf{ ;d]l6g' kg]{ If]q
tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!!(=!!(=!!(=!!(= pkef]Qmf ;d"x u7g ug{ ;Sgpkef]Qmf ;d"x u7g ug{ ;Sgpkef]Qmf ;d"x u7g ug{ ;Sgpkef]Qmf ;d"x u7g ug{ ;Sg ]] ]]M -!_ gu/:t/Lo cfof]hgf sfof{Gjog ubf{
cfof]hgfaf6 k|ToIf nfe kfpg] JolQmx¿ dWo]af6 gu/kflnsfn] ;DalGwt
lgsfodfkm{t\ pkef]Qmf ;d"x u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkef]Qmf ;d"xsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!@)=!@)=!@)=!@)= pkef]pkef]pkef]pkef]Qmf ;d"x / u}/Qmf ;d"x / u}/Qmf ;d"x / u}/Qmf ;d"x / u}/;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;~rfng;~rfng;~rfng;~rfng ugugugug ]{]{ ]{]{M -!_ pkef]Qmf
;d"x / u}/ ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf sfof{Gjog / ;~rfng ubf{ gu/kflnsf;Fu
;dGjo /fvL ug'{ kg]{5 .
-@_ cfof]hgfsf] nut Oli6d]6 tf]lsPadf]lhd ug'{ kg]{5 .
-#_ pkef]Qmf ;d"x / u}/;/sf/L ;+:yfn] cfˆgf] sf/f]af/sf] lx;fa lstfa
cBfjlws u/L ;f]sf] n]vfk/LIf0f u/fO ;DalGwt gu/kflnsfnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
83
www.lawcommission.gov.np
!@!=!@!=!@!=!@!= u}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kgu}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kgu}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kgu}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ k|f]T;flxt ug'{ kg ]{]{ ]{]{M -!_ k|To]s gu/kflnsfsf] If]qleq gu/
ljsf; sfo{qmdsf] klxrfg, th'{df, ;~rfng, /]vb]v d"NofÍg tyf dd{t ;Def/
ug]{ sfo{sf] nflu gu/kflnsfn] u}/ ;/sf/L ;+:yfx¿nfO{ k|f]T;flxt ug'{ kg]{5 .
-@_ u}/;/sf/L ;+:yfaf6 ;~rfng x'g] cfof]hgfx¿ cfkmg} ;|f]]t /
gu/kflnsfaf6 k|fKt ;|f]]t af6 ;~rfng x'g]5g\ .
-#_ cfof]hgf ;~rfng ug]{ u}/ ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;DaGwL k"0f{
ljj/0f gu/kflnsfdf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ gu/kflnsfn] u}/ ;/sf/L ;+:yfdfkm{t\ of]hgfx¿ sfof{Gjog /
;~rfng ug{ ;Sg]5 .
!@@=!@@=!@@=!@@= lgb]{zg kfng ug'{ kglgb]{zg kfng ug'{ kglgb]{zg kfng ug'{ kglgb]{zg kfng ug'{ kg ]{]{ ]{]{M gu/kflnsfn] gu/ ljsf; of]hgf th'{df / ;~rfng ug]{
;DaGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u, g]kfn ;/sf/ / lhNnf ljsf; ;ldltn] lbPsf]
lgb]{zg kfng ug'{ kg]{5 .
!@#=!@#=!@#=!@#= hfFrkf; tyf cfof]hgfsf] km/kmf/shfFrkf; tyf cfof]hgfsf] km/kmf/shfFrkf; tyf cfof]hgfsf] km/kmf/shfFrkf; tyf cfof]hgfsf] km/kmf/sMMMM -!_ cfof]hgf ;DkGg ePkl5
tf]lsPadf]lhd cfof]hgfsf] hfFrkf; / km/kmf/s ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ cfof]hgf ;~rfng ug]{ lgsfoaf6 cfof]hgf ;DkGg ePsf] hfgsf/L
gu/kflnsfdf k|fKt ePkl5 k|fljlwsn] k]z u/]sf] sfo{;DkGg k|ltj]bg /
d"Nof+Ígsf] cfwf/df gu/kflnsfn] hfFrkf; / km/kmf/s ug]{5 .
-#_ ;DkGg cfof]hgfsf] hfFrkf; / km/kmf/ssf] cg'df]bg gu/ kl/ifb\n]
ug]{5 .
!@$=!@$=!@$=!@$= cfof]hgfsf] dd{t ;Def/ / Joj:yfkgcfof]hgfsf] dd{t ;Def/ / Joj:yfkgcfof]hgfsf] dd{t ;Def/ / Joj:yfkgcfof]hgfsf] dd{t ;Def/ / Joj:yfkgMMMM -!_ gu/kflnsfn] ;DkGg u/]sf
cfof]hgfsf] dd{t ;Def/sf] nflu To:tf] cfof]hgfaf6 ;]jf k|fKt ug]{ JolQmx¿af6
;]jf z'Ns ;+sng ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;]jf z'Nsaf6 p7]sf] /sdaf6 cfof]hgfsf]
dd{t ;Def/ / cfjZos Joj:yfkg ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
84
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhdsf] cfDbfgL–vr{sf] cBfjlws ljj/0f
gu/kflnsfn] /fVg' kg]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––&&&&
cfly{s Joj:yfcfly{s Joj:yfcfly{s Joj:yfcfly{s Joj:yf
!@%=!@%=!@%=!@%= gu/kflnsfsf] sf]ifgu/kflnsfsf] sf]ifgu/kflnsfsf] sf]ifgu/kflnsfsf] sf]ifMMMM -!_ gu/kflnsfsf] cfˆgf] 5'§} sf]if x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfosf /sdx¿ /xg]5g\M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg /sd .
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltaf6 k|fKt cg''bfg /sd .
-u_ /fhZj afF8kmfF8af6 k|fKt x'g] /sd .
-3_ s'g} JolQm, ;+3, ;+:yfaf6 k|fKt bfg, pkfxf/, rGbf, ;xof]u
cflbaf6 k|fKt /sd .
-ª_ rn crn ;DklQsf] laqmLaf6 k|fKt /sd .
-r_ s/, b:t'/, ;]jf, z'Ns, dx;"n, ef8f, e/f]6 cflbaf6 k|fKt
/sd .
-5_ C[0f nufgLaf6 k|fKt /sd .
-h_ ;|f]]t kl/rfngaf6 k|fKt x'g] /sd .
-em_ b08 hl/jfgf cflbaf6 k|fKt /sd .
-`_ dfn;fdfg lnnfd laqmLaf6 k|fKt /sd .
-6_ 7]Ssf k§faf6 k|fKt /sd .
-7_ e"ld s/sf] tf]lsPsf] k|ltzt /sd .
-8_ ;fk6L /sd / w/f}6L /sd .
www.lawcommission.gov.np
85
www.lawcommission.gov.np
-9_ cGo s'g} ;|f]]taf6 k|fKt x'g] /sd .
-0f_ g]kfn ;/sf/sf] sfo{qmd tf]s]/ lbPsf] /sd .
-#_ gu/kflnsfsf] sf]ifdf hDdf ePsf] s'g} /sd a}+sdf hDdf ug'{ kg]{5 .
!@^=!@^=!@^=!@^= gu/kflnsfsf] sf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfgu/kflnsfsf] sf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfgu/kflnsfsf] sf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfgu/kflnsfsf] sf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfMMMM -!_ gu/kflnsfsf] sf]ifsf]
;~rfng ;lrj / n]vf k|d'vsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 x'g]5 .
-@_ k|d'vn] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL cfly{s ;xfotfdf
tf]lsPadf]lhdsf] /sd vr{ ug{ ;Sg]5 .
-#_ ;lrjn] gu/ kl/ifb\af6 kfl/t ePsf] ah]6sf] clwgdf /xL
gu/kflnsfsf] lg0f{o sfof{Gjog ug{ /sd vr{ ug{ ;Sg]5 .
-$_ gu/kflnsfsf] sf]ifsf] /sd vr{ ubf{ gu/ kl/ifb\n] kfl/t u/]sf]
ah]6sf] clwgdf /xL tf]lsPadf]lhd vr{ ug{ ;Sg]5 .
-%_ gu/kflnsfsf] sf]ifaf6 vr{ u/]sf] /sdsf] kmfF6jf/L gu/kflnsfsf]
a}7sdf k]z ug'{ kg]{5 / gu/kflnsfn] cfˆgf] cfo / Joosf] hfgsf/L k|To]s
gu/kl/ifb\\sf] a}7s ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq ;fj{hlgs ¿kdf j8f–j8fdf
u/fpg' kg]{5 .
-^_ gu/kflnsfsf] k|zf;lgs vr{ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!@&=!@&=!@&=!@&= lgdf{0f, v/Lb tyf cGo 7]Ssflgdf{0f, v/Lb tyf cGo 7]Ssflgdf{0f, v/Lb tyf cGo 7]Ssflgdf{0f, v/Lb tyf cGo 7]Ssf––––k6[f :jLs[ltsf] Joj:yfk6[f :jLs[ltsf] Joj:yfk6[f :jLs[ltsf] Joj:yfk6[f :jLs[ltsf] Joj:yfMMMM -!_ gu/kflnsfn]
lgdf{0f sfo{ u/fpFbf b]xfoadf]lhd ug'{, u/fpg' kg]{5M–
-s_ 7]Ssf–k§f tyf cGo sf/f]af/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
-v_ gu/:t/Lo of]hgfsf] lx;fa lstfa ;DalGwt lgsfox¿n]
/fVg' kg]{5 .
-@_ gu/kflnsfn] cfkm}+ jf u}/–;/sf/L ;+:yfdfkm{t\ ljsf;–lgdf{0fsf
sfo{x¿ tf]lsPadf]lhd pkef]Qmf ;d"x, 7]Ssf jf cdfgtaf6 u/fpg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
86
www.lawcommission.gov.np
-#_ gu/kflnsfaf6 ul/g] 7]Ssf k6[fsf] lnvtdf ;lrjn] b:tvt ug]{5 .
!@*=!@*=!@*=!@*= /sdfGt//sdfGt//sdfGt//sdfGt/M gu/ kl/ifb\af6 :jLs[t jflif{s ah]6sf] zLif{ssf] aL; k|ltztdf ga9fO{
gu/kflnsfn] /sdfGt/ ug{ ;Sg]5 .
t/ e}k/L cfpg] / cfly{s ;xfotfdf eg] /sdfGt/ x'g]5}g .
!@(=!@(=!@(=!@(= lnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yfMMMM gu/ kl/ifb\af6 :jLs[t gLltcg';f/ gu/kflnsfnfO{
sfd gnfUg] ;/;fdfg jf ;DklQsf] lnnfd jf laqmL k|lqmof tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!#)=!#)=!#)=!#)= gu/kflnsfsf] ah]6 th'{dfgu/kflnsfsf] ah]6 th'{dfgu/kflnsfsf] ah]6 th'{dfgu/kflnsfsf] ah]6 th'{dfMMMM -!_ k|d'vsf] lgb]{zgdf ;lrjn] cfly{s jif{ z'?
x'g'eGbf cufj} gu/kflnsfsf] cfo / Joosf] ah]6 tof/ u/L :jLs[ltsf nflu
gu/kflnsfdf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ jflif{s ah]6df ut cfly{s jif{sf] cfo / Joosf] oyfy{ ljj/0f, rfn"
cfly{s jif{sf] :jLs[t ah]6 adf]lhd eO{ ;s]sf] cfDbfgL–vr{ / rfn" cfly{s jif{sf]
cGt ;Dddf x'g] ;+efljt cfDbfgL vr{sf] ljj/0f tyf cfufdL cfly{s jif{sf]
of]hgf tyf sfo{qmd / cg'dflgt cfo / Joosf] ljj/0f v'nfpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ePsf] ah]6 :jLs[ltsf lgldQ k|d'vn]
gu/kl/ifb\\;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
!#!=!#!=!#!=!#!= ah]6sf] afFsL /sdah]6sf] afFsL /sdah]6sf] afFsL /sdah]6sf] afFsL /sdMMMM Ps cfly{s jif{df vr{ x'g g;sL afFsL /x]sf] ah]6sf] /sd
rfn" jif{df cw"/f /x]sf cfof]hgf / sfo{qmd ;~rfng ug{sf] nflu cfufdL cfly{s
jif{sf] ah]6df ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
!#@=!#@=!#@=!#@= >]:tf /fVg]>]:tf /fVg]>]:tf /fVg]>]:tf /fVg]MMMM -!_ gu/kflnsfn] gu/kflnsfsf] cfo / Joosf] >]:tf tf]lsPadf]lhd
/fVg' kg]{5 .
-@_ gu/kflnsfn] gu/ kl/ifb\af6 tf]lsPsf] ;LdfeGbf aflx/ uO{ k|zf;lgs
vr{ ug{ kfpg] 5}g .
!##=!##=!##=!##= kfl/>lds / a}7s eQfkfl/>lds / a}7s eQfkfl/>lds / a}7s eQfkfl/>lds / a}7s eQfMMMM -!_ k|d''v / pkk|d'vn] tf]lsPadf]lhd kfl/>lds
kfpg]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
87
www.lawcommission.gov.np
-@_ ;b:ox¿n] gu/kflnsfsf] a}7sdf efu lnPafkt gu/ kl/ifb\\n]
tf]lslbPadf]lhdsf] a}7s eQf kfpg]5g\ .
!#$=!#$=!#$=!#$= gu/kflnsfsf] ;DklQgu/kflnsfsf] ;DklQgu/kflnsfsf] ;DklQgu/kflnsfsf] ;DklQMMMM -!_ gu/kflnsfsf] If]qleqsf] b]xfosf ;DklQpk/
gu/kflnsfsf] xs x'g]5 / To:tf] ;DklQsf] /]vb]v, dd{t / ;Def/ tyf k|aGw
gu/kflnsfn] ug'{ kg]{5M–
-s_ gu/kflnsfsf] sf]ifaf6 ag]sf], v/Lb ePsf] jf g]kfn
;/sf/ jf s'g} ;+:yf jf JolQmn] lbPsf] ;DklQ .
-v_ s'g} JolQm ljz]ifsf] lghL xs gePsf] / g]kfn ;/sf/ jf
lhNnf ljsf; ;ldltsf] lgoGq0fdf g/x]sf] ;fj{hlgs 9n,
gfnf, k'n, kf]v/L, b]jfno, lzjfno, kf6L, kf}jf, 3/, s'jf,
wf/f, Ogf/, uf}r/, kfgL3f6, lgsf;, rf]s, uNnL, ;8s,
af6f] / ;8ssf bfofF afFofsf ?v .
-u_ gu/kflnsfsf] :jfldTjdf ePsf 3/, hUuf, kfs{, pBfg,
a;kfs{ cflb .
-3_ k|rlnt jg;DaGwL sfg'g jf g]kfn ;/sf/n] lbPsf] jg .
-ª_ k|fs[lts ;Dkbf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;DklQ gu/kflnsfn] g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt
lagf a]r–lavg ug{ jf c¿ s'g} Joxf]/fn] xsef]u 5f8\g kfpg] 5}g . :jLs[lt lagf
a]r–lavg u/]df jf xs 5f]8L s;}nfO{ lbPdf h'g;'s} cj:yfdf klg :jtM ab/
x'g]5 .
!#%=!#%=!#%=!#%= n]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fMMMM -!_ gu/kflnssf] cfo / Joosf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f cfkm}+n] ug]{5 .
-@_ gu/kflnsfsf] cfo / Joosf] clGtd n]vfk/LIf0f n]vf ;ldltsf]
l;kmfl/zdf gu/ kl/ifb\af6 5gf}6 ePsf btf{jfn n]vf k/LIfsaf6 u/fpg' kg]{5 .
-#_ clGtd n]vf k/LIf0f x'Fbf tof/ ul/Psf] cfly{s ljj/0f ;xltsf] clGtd
n]vf k/LIf0f k|ltj]bg k|d'vn] n]vf ;ldltdf k7fpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
88
www.lawcommission.gov.np
-$_ k|d'vaf6 k|fKt clGtd n]vfk/LIf0f k|ltj]bg dfly n]vf ;ldltn]
5nkmn u/L cfˆgf] /fo ;'emfj;lxt gu/ kl/ifb\df k|:t't ug'{ kg]{5 .
-%_ n]vf ;ldltsf] /fo ;'emfj;lxt k|fKt k|ltj]bgdf n]lvPsf a]?h'dWo]
gu/ kl/ifb\n] lgoldt ug{ ;Sg]5 . gu/ kl/ifb\n] lgoldt ug{ gldNg] a]?h'sf]
;DjGwdf c;'n km5\of}{6 ug]{ k|of]hgsf nflu k|rlnt sfg'gadf]lhd cfjZos
sf/jfxL ug{ gu/kflnsfdf k7fpg]5 . o;/L k|fKt ePsf]df gu/kflnsfn] ;/sf/L
afFsL;/x c;'n pk/ u/fpg' kg]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––****
s/ z'Ns, ;]jf z'Ns, b:t'/ / ef8fs/ z'Ns, ;]jf z'Ns, b:t'/ / ef8fs/ z'Ns, ;]jf z'Ns, b:t'/ / ef8fs/ z'Ns, ;]jf z'Ns, b:t'/ / ef8f
!#^=!#^=!#^=!#^= dfnkf]t tyf 3/ hUuf s/dfnkf]t tyf 3/ hUuf s/dfnkf]t tyf 3/ hUuf s/dfnkf]t tyf 3/ hUuf s/M gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleqsf] k|To]s 3/–hUufdf
gu/ kl/ifb\af6 kfl/t ePadf]lhd 3/sf] cfsf/, k|sf/, agf}6 / ;f] 3/n] rr]{sf]
xftf sDkfp08 ;d]tsf] cfwf/df tf]lsPadf]lhd 3/–hUuf s/ nufpg ;Sg]5 .
-@_ gu/kflnsfn] gu/If]qleqsf] hUufdf tf]lsPadf]lhd dfnkf]t tyf
e"lds/ nufpg ;Sg]5 .
!#&=!#&=!#&=!#&= axfn s/axfn s/axfn s/axfn s/MMMM -!_ gu/kflnsf If]qleq s'g} 3/, k;n, Uof/]h, uf]bfd, 6x/f, ;]8
-5Kk/_ sf/vfgf, hUuf jf kf]v/L k"/} jf cf+lzs tj/n] axfndf lbPsf]df
gu/kflnsfn] axfn /sddf tf]lsPadf]lhd axfn s/ c;'n ug{ ;Sg]5 .
-@_ gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleq cfkm"n] lgdf{0f, /]vb]v jf ;~rfng u/]sf]
xf6 ahf/, ;fj{hlgs :yn, P]nfgL hUuf jf af6f]sf] 5]pdf yfKg lbPsf c:yfoL
k;nx¿df tf]lsPadf]lhd axfn la6f}/L nufpg ;Sg]5 .
t/ ;fj{hlgs cfjfudg / ;/–;kmfOdf afwf k'Ug] u/L jf :yfoL k;n
lgdf{0f ug{ lbg x'Fb}g .
!#*=!#*=!#*=!#*= Joj;fo ;fwg s/Joj;fo ;fwg s/Joj;fo ;fwg s/Joj;fo ;fwg s/M gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleq tf]lsPsf] Jofkf/ Joj;fo jf
k]zfdf k"FhLut nufgL / cfly{s sf/f]af/sf] cfwf/df tf]lsPadf]lhd Joj;fo s/
nufO{ c;'n ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
89
www.lawcommission.gov.np
!#(=!#(=!#(=!#(= ;jf/L s/;jf/L s/;jf/L s/;jf/L s/M gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleqsf tf]lsPsf] ;jf/Ldf tf]lsPadf]lhd
;jf/L btf{ tyf jflif{s ;jf/L s/ / cfˆgf] If]qdf cfpg] ;a} k|sf/sf] ;jf/Ldf
tf]lsPadf]lhd k6s] ;jf/L s/ nufpg ;Sg]5 .
!$)=!$)=!$)=!$)= ;DklQ s/;DklQ s/;DklQ s/;DklQ s/M gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleq tf]lsPsf] b/df PsLs[t ;DklQ s/
nufpg ;Sg]5 .
!$!=!$!=!$!=!$!= dgf]/Ghg s/dgf]/Ghg s/dgf]/Ghg s/dgf]/Ghg s/M gu/kflnsf If]qdf /x]sf] :jLs[t l;g]dfxn, lel8of]xn, ;f+:s[lts
k|bz{gxn h:tf dgf]/Ghg ;fwgdf tf]lsPadf]lhd dgf]/Ghg s/ nufpg ;Sg]5 .
!$@=!$@=!$@=!$@= JJJJofj;flos lel8of] s/ofj;flos lel8of] s/ofj;flos lel8of] s/ofj;flos lel8of] s/M gu/kflnsfn] s'g} JolQm jf ;+:yfn] Jofj;flos
k|of]hgsf nflu k|of]udf NofPsf] lel8of], k|f]h]S6/, s]a'n cflbdf tf]lsPadf]lhd s/
nufpg ;Sg]5 .
!$#=!$#=!$#=!$#= lj1fkg s/lj1fkg s/lj1fkg s/lj1fkg s/MMMM gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qsf ;8s, rf]s, ;fj{hlgs :yndf lj1fkg,
k|rf/k|;f/ cflbsf nflu /fVg lbg] ;fOgaf]8{, Unf]af]8{, :6n cflbdf s/ nufpg
;Sg]5 .
!$$=!$$=!$$=!$$= kflskflskflskfls{Ë{Ë{Ë{Ë z'Ns tyf b:t'/z'Ns tyf b:t'/z'Ns tyf b:t'/z'Ns tyf b:t'/MMMM gu/kflnsfn] cfkm"n] Joj:yf u/]sf] ;jf/L kfs{df
tf]lsPadf]lhd kfls{Ë z'Ns nufpg ;Sg]5 .
!$%=!$%=!$%=!$%= ;]jf z'Ns tyf b:t';]jf z'Ns tyf b:t';]jf z'Ns tyf b:t';]jf z'Ns tyf b:t'////MMMM -!_ s'g} gu/kflnsfn] vfg]kfgL, lah'nL, wf/f, ;fj{hlgs
6]lnkmf]g / To:t} cGo ;'ljwf pknAw u/fP afkt ;]jf z'Ns nufpg ;Sg]5 .
-@_ gu/kflnsfn] gu/ If]qdf kmf]x/ d}nf Joj:yfkg, ;/;kmfO, 9n lgsf;
cflb ;'ljwf pknAw u/fP afkt ;]jf z'Ns nufpg ;Sg]5 .
-#_ gu/kflnsfn] agfPsf jf ;Grfng u/]sf zf}rfno, kfs{, :gfgu[x,
:jLldËk'n, Jofofdzfnf, u]i6xfp;, ko{6sLo :yn, xf]i6]n, xf6 ahf/, kz'
awzfnf, zj bfx Joj:yf, wf]jL3f6 / To:t} cGo ;'ljwf pknAw u/fP afkt ;f]
pkef]u ug]{ JolQmaf6 ;]jf z'Ns lng ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ df pNN]v ePadf]lhdsf ;'ljwfx¿ pknAw
u/fpg] / ;f] afkt nfUg] ;]jf z'Ns p7fpg] sfd gu/kflnsfn] g]kfn ;/sf/sf]
www.lawcommission.gov.np
90
www.lawcommission.gov.np
k"j{–:jLs[lt lnO{ lghL If]q dfkm{t jf lghL If]qnfO{ ;d]t ;xefuL u/fO{ ug{
;Sg]5 .
-%_ gu/kflnsfn] lgdf{0f u/]sf] ;8s, 9n, k'n, k]6L, rf]s, uNnL, gfnL,
aQL cflb dd{t ;'wf/ ug{ nfUg] vr{ lgwf{/0f u/L ;DalGwt pkef]Qmfx¿af6 jflif{s
¿kdf c;'n ug{ ;Sg]5 .
-^_ gu/kflnsfn] s;}sf] crn ;DklQ d"Nof+Íg ubf{ tf]lsPadf]lhdsf] ;]jf
z'Ns lng ;Sg]5 .
-&_ gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleq tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L gu/kl/ifb\af6
kfl/t b/df aS;f}gL tyf l;kmfl/; b:t'/ nufpg ;Sg]5 .
!$^=!$^=!$^=!$^= s/, b:t'/, z'Ns, dx;"n cs/, b:t'/, z'Ns, dx;"n cs/, b:t'/, z'Ns, dx;"n cs/, b:t'/, z'Ns, dx;"n cflb 5'flb 5'flb 5'flb 5'6666MMMM -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg g]kfn ;/sf/, j}b]lzs s'6g}lts lgof]u jf Ph]G;L tyf nfesf] p2]Zo
g/fvL ;~rfng x'g] ;+3 ;+:yfnfO{ gu/kflnsfsfn] ;]jf pknAw u/fPafkt nfUg]
;]jf z'Ns afx]s cGos/ b:t'/, z'Ns dx;"n nufpg kfpg] 5}g .
t/ To:tf] 5'6 g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs :jfldTj ePsf] ;+:yfg jf
;+3 ;+:yfsf] Jofkfl/s sf/f]af/nfO{ k|fKt x'g] 5}g .
-@_ ljb]zL C[0f jf ;xfotfaf6 ;+rflnt kl/of]hgfsf] nflu g]kfn ;/sf/
jf s'g} ljsf; ;ldltn] k}7f/L u/]sf] dfn ;fdfgdf gu/kflnsfn] s'g} s/, b:t'/,
z'Ns, dx;"n nufpg kfpg] 5}g .
!$&=!$&=!$&=!$&= P]g, lgod ljkl/t s/, b:t'/, z'Ns jf dx;"n lng gkfpg]P]g, lgod ljkl/t s/, b:t'/, z'Ns jf dx;"n lng gkfpg]P]g, lgod ljkl/t s/, b:t'/, z'Ns jf dx;"n lng gkfpg]P]g, lgod ljkl/t s/, b:t'/, z'Ns jf dx;"n lng gkfpg]M gu/kflnsfn] of]
P]g jf o; P]gcGtu{t ag]sf lgodx¿ ljkl/t s'g} klg k|sf/sf] s/, b:t'/, z'Ns
jf dx;"n p7fpg kfpg]5}g / p7fPdf g]kfn ;/sf/n] ;f] sfo{nfO{ /f]Sg / To;/L
p7fPsf] s/, b:t'/, z'Ns jf dx;"nsf] /sd ;DalGwt JolQmnfO{ lkmtf{ a'emfpg]
cfb]z lbg ;Sg]5 .
!$*=!$*=!$*=!$*= C[0f lng ;Sg]C[0f lng ;Sg]C[0f lng ;Sg]C[0f lng ;Sg]M gu/kflnsfn] gu/ kl/ifb\af6 :jLs[t gLlt cg';f/ cfˆgf] xs
ef]usf] ;DklQ lwtf] /fvL jf g/fvL jf g]kfn ;/sf/sf] hdfgLdf a}+s jf cGo s'g}
;+3 ;+:yfaf6 C[0f ;fk6L lng ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
91
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––((((
ejg lgdf{0f ;DawL Joj:yfejg lgdf{0f ;DawL Joj:yfejg lgdf{0f ;DawL Joj:yfejg lgdf{0f ;DawL Joj:yf
!$(=!$(=!$(=!$(= cg'dlt glnO{ ejg lgdf{0f ug{ gx'g]cg'dlt glnO{ ejg lgdf{0f ug{ gx'g]cg'dlt glnO{ ejg lgdf{0f ug{ gx'g]cg'dlt glnO{ ejg lgdf{0f ug{ gx'g]M gu/kflnsf If]qdf k|d'vaf6 ejg lgdf{0f
ug]{ cg'dlt glnO{ s;}n] klg ejg lgdf{0f ug{ x'Fb}g .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fM o; kl/R5]bdf æejg lgdf{0fÆ eGgfn] gofF ejg agfpg], k'/fgf]
ejg eTsfO{ k'gM lgdf{0f ug]{, tNnf yk ug]{, df]x8f km]g]{ jf ;fljsdf yk36 u/L
em\ofn, 9f]sf, afb{nL, sf}zL, bnfg, 6x/f ta]nf jf Uof/]h agfpg] jf sDkfp08jfn
nufpg] sfo{ ;Demg' kb{5 .
!%)=!%)=!%)=!%)= cg'dltsf] nflucg'dltsf] nflucg'dltsf] nflucg'dltsf] nflu b/vf:tb/vf:tb/vf:tb/vf:tMMMM -!_ gu/kflnsf If]qdf ejglgdf{0f ug{ rfxg] JolQm jf
;/sf/L sfof{non] ejglgdf{0f ug]{ cg'dltsf] nflu ejgsf] gSzf;lxt tf]lsPsf]
9fFrfdf gu/kflnsf;dIf b/vf:t lbg'kg]{5 .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fM o; kl/R5]bdf æ;/sf/L sfof{noÆ eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt,
;+;b\, /fhkl/ifb\\, clVtof/ b'¿kof]u cg';Gwfg cfof]u, dxfn]vf k/LIfs, nf]s;]jf
cfof]u tyf cGo ;+j}wflgs lgsfosf] sfof{no / zfxL g]kfnL ;]gf Pj+ g]kfn
k|x/Lnufotsf ;a} ;/sf/L sfof{no / cbfnt ;d]t ;Demg'kb{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ejg lgdf{0f ug]{
cg'dltsf] nflu b/vf:t lbFbf ;/sf/L lgsfon] /fli6«o ;'/Iffsf] b[li6n] ejgsf]
gS;f k]z ug{ gldNg] ePdf b/vf:tdf ejgsf] nDafO{, rf}8fO{, prfO{ / tNnf tyf
hDdf If]qkmn dfq pNn]v ug{ ;Sg]5 .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fM o; kl/R5]bdf ægS;fÆ eGgfn] ejg lgdf{0f ;DjGwL /]vflrq,
ljj/0f / cGo sfuhkq ;Demg' kb{5 .
!%!=!%!=!%!=!%!= gS;fdf v'nfpg' kg]{gS;fdf v'nfpg' kg]{gS;fdf v'nfpg' kg]{gS;fdf v'nfpg' kg]{MMMM gofF ejg lgdf{0f ug]{ gS;fdf cGo s'/fx¿sf] cltl/Qm ;f]
ejgsf] 5'§} rkL{ / ;slk6 tyf To:tf] ejg csf]{ ejg;Fu hf]8L agfpg] ePdf ;f]
ejgsf] 5§} lsnf; /xg] u/L gS;fdf v'nfpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
92
www.lawcommission.gov.np
!%@=!%@=!%@=!%@= xs ef]usf] lgxs ef]usf] lgxs ef]usf] lgxs ef]usf] lg:;f jf d~h'/Lsf] lnvt k]z ug'{ kg]{:;f jf d~h'/Lsf] lnvt k]z ug'{ kg]{:;f jf d~h'/Lsf] lnvt k]z ug'{ kg]{:;f jf d~h'/Lsf] lnvt k]z ug'{ kg]{M ejg lgdf{0f ug]{
cg'dltsf] nflu bkmf !%) adf]lhd b/vf:t lbFbf cfˆgf] xs ef]usf] hUufdf
lgdf{0f ug]{ eP xs ef]usf] lg:;f / c¿sf] xs ef]usf] hUufdf lgdf{0f ug]{ eP
lghsf] xs ef]usf] lg:;f;lxt d~h'/Lsf] lnvt k]z ug'{ kg]{5 .
!%#=!%#=!%#=!%#= hfFrhfFrhfFrhfFra'em ug]{a'em ug]{a'em ug]{a'em ug]{MMMM ejg lgdf{0f ug]{ cg'dltsf] nflu bkmf !%) adf]lhd b/vf:t
k/]kl5 ;f] b/vf:t l/t k"j{ssf] 5 5}g hfFra'em u/L s'g} l/t gk'u]sf] eP ;f]
k'¥ofpg nufO{ l/t k"j{ssf] b/vf:t k/]sf] ;ft lbgleq gu/kflnsfn]
b]xfoadf]lhd ug'{ kg]{5M–
-s_ To:tf] ejgsf] lgdf{0faf6 ;+lwof/ s;}nfO{ lk/ dsf{ kg]{ eP cfkm"nfO{ dsf{
k/]sf] ljj/0f v'nfO{ kGw| lbgleq ph"/ ug{ cfpg' egL cfˆgf] sfof{nodf,
;+lwof/sf] 3/ b}nf]df / ejg lgdf{0f x'g] 7fpFdf ;a}n] b]Vg] u/L ;"rgf
6fF:g],
-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] ;"rgfdf pNn]lvt Dofb gf3]sf] tLg lbgleq
OlGhlgo/ jf cf]e/l;o/ / cGo sd{rf/L ;d]t ;+o'Qm ¿kdf v6fO{
b/vf:tdf pNn]v ePadf]lhd ejg lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg] s'/fsf] hfFr
ug{ nufpg] .
!%$=!%$=!%$=!%$= k|ltj]bg k]z ugk|ltj]bg k]z ugk|ltj]bg k]z ugk|ltj]bg k]z ug ]{]{ ]{]{M bkmf !%# sf] v08 -v_ adf]lhd vl6Psf sd{rf/Lx¿n] ejg
lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg] s'/fsf] hfFra'em ug]{ ;Gbe{df ;h{dLg ubf{ ;h{dLgdf
pkl:yt ePsf JolQmn] eg]sf s'/fx¿ ;d]t v'nfO{ ;h{dLg d'r'Nsf tof/ u/L
b/vf:tdf pNn]v ePadf]lhd ejg lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg] Joxf]/f v'nfO{ To;/L
hfFra'em ug{ vl6Psf] ldltn] kGw| lbgleq gu/kflnsf;dIf k|ltj]bg k]z ug'{
kg]{5 .
!%%=!%%=!%%=!%%= cg'dlt lbg]cg'dlt lbg]cg'dlt lbg]cg'dlt lbg]MMMM -!_ bkmf !%# sf] v08 -s_ adf]lhd ph"/ gk/]sf]df bkmf !%$
adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePsf] ldltn] ;ft lbgleq k|d'vn] ejg lgdf{0f ug]{
cg'dlt lbg' kg]{5.
www.lawcommission.gov.np
93
www.lawcommission.gov.np
-@_ bkmf !%# sf] v08 -s_ adf]lhd ph"/ k/]sf]df ;DalGwt kIfnfO{
af]nfO{ tYo s'/f kQf nufO{ xs a]xsdf lg0f{o lbg' kg]{ cj:yfdf afx]s bkmf !%$
adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePsf] ldltn] tL; lbgleq k|d'vn] cg'dlt lbg' kg]{5 .
-#_ bkmf !%# sf] v08 -s_ adf]lhd k/]sf] ph"/Laf6 ejg lgdf{0f ug]{
hUufdf t]/f] d]/f] k/L xs a]xs 5'6\ofpg' kg]{ b]lvg cfPdf To:tf] ph"/L k/]sf]
ldltn] k}+tL; lbgleq cbfntdf ph"/ ug{ hfg' egL krf{ v8f u/L ;DalGwt
kIfx¿nfO{ ;'gfpg' kg]{5 .
t/ To:tf] hUuf dWo] s]xL efudf dfq ljjfb k/]sf] / To:tf] ljjfb k/]
hltsf] hUufdf cbfntaf6 7x/]adf]lhd x'g] u/L afFsL hUufdf ejg lgdf{0f ug{
d~h'/ u/L csf]{ gS;f;lxt b/vf:t lbPdf To:tf] b/vf:t k|fKt ePsf] ldltn] kGw|
lbgleq k|d'vn] cg'dlt lbg ;Sg]5 .
-$_ o; bkmfadf]lhd ejg lgdf{0f ug]{ cg'dlt lb+bf gu/kflnsfn]
tf]lslbPadf]lhdsf] b:t'/ lng' kg]{5 .
!%^=!%^=!%^=!%^= gS;f kf; ug]{gS;f kf; ug]{gS;f kf; ug]{gS;f kf; ug]{MMMM -!_ bkmf !%% adf]lhd k|d'vn] s'g} ejg lgdf{0f ug{ cg'dlt lbFbf
To:tf] ejgsf] gS;f ;d]t kf; u/L lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|d'vn] s'g} ejgsf] gS;f kf; ubf{ ef}lts
ljsf; of]hgf / k|rlnt sfg'gadf]lhd lgwf{l/t dfkb08 cg's"n x'g] u/L gS;fdf
cfjZos yk36 u/L kf; ug{ ;Sg]5 .
!%&=!%&=!%&=!%&= gS;fdf x]/km]/ ug]{gS;fdf x]/km]/ ug]{gS;fdf x]/km]/ ug]{gS;fdf x]/km]/ ug]{MMMM bkmf !%^ adf]lhd kf; ePsf] gS;fdf kl5 s]xL x]/km]/ ug'{
k/]df tNnf yKg], df]x8f abNg] jf nDafO{, rf}8fO{ a9fpg] s'/f afx]s k|rlnt
sfg'gadf]lhd lgwf{l/t dfkb08df k|lts"n c;/ gkg]{ u/L cGo s'/f ug{sf] nflu
k|d'vn] gS;fdf x]/km]/ ug{ :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
!%*=!%*=!%*=!%*= ;"rgf lbg];"rgf lbg];"rgf lbg];"rgf lbg]M bkmf !%& df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf !%$ adf]lhd
k|fKt k|ltj]bg cg';f/ jf cGo s'g} sf/0fn] s'g} ejg lgef{0f ug{ cg'dlt lbg
gldNg] ePdf k|d'vn] To;sf] sf/0f v'nfO{ To:tf] k|ltj]bg k|fKt ePsf] ldltn] ;ft
www.lawcommission.gov.np
94
www.lawcommission.gov.np
lbgleq bkmf !%) adf]lhd ejg lgdf{0f ug{ cg'dltsf] nflu b/vf:t lbg] JolQm
jf ;/sf/L lgsfonfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .
!%(=!%(=!%(=!%(= ph"/L lbg ;Sgph"/L lbg ;Sgph"/L lbg ;Sgph"/L lbg ;Sg ]] ]]M -!_ k|d'vn] bkmf !%% adf]lhd Dofbleq cg'dlt glbPdf To:tf]
Dofb gf3]sf] ldltn] / bkmf !%* adf]lhd lbPsf] ;"rgfdf lrQ ga'em]df To:tf]
;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq bkmf !%) adf]lhd ejg lgdf{0f ug{ cg'dltsf]
nflu b/vf:t lbg] JolQm jf lgsfon] gu/kflnsf;dIf ph"/ lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} ph"/L k/]df gu/kflnsfn] tYo s'/f a'emL
cg'dlt lbg' kg]{ b]lvPdf oyfzLl3| cg'dlt lbgsf] nflu k|d'vnfO{ lgb]{zg lbg'
kg]{5 .
!^)=!^)=!^)=!^)= ejg lgdf{0f ug'{ kg]{ cjlwejg lgdf{0f ug'{ kg]{ cjlwejg lgdf{0f ug'{ kg]{ cjlwejg lgdf{0f ug'{ kg]{ cjlwM -!_ o; P]gadf]lhd s'g} ejg lgdf{0f ug{ cg'dlt
kfPsf]df To;/L cg'dlt kfPsf] ldltn] b'O{ jif{leq To:tf] ejg lgdf{0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq ejg lgdf{0f ug{ g;s]df Dofb yksf]
nflu gu/kflnsf;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd s'g} b/vf:t k/]df k|d'vn] klxn] nfu]sf] b:t'/sf]
kfFr k|ltzt b:t'/ lnO{ b'O{ jif{sf] nflu ejg lgdf{0f ug]{ Dofb yk ul/lbg ;Sg]5 .
!^!=!^!=!^!=!^!= hfFra'em / sf/afxLhfFra'em / sf/afxLhfFra'em / sf/afxLhfFra'em / sf/afxLMMMM -!_ gu/kflnsf If]qdf s;}n] lgdf{0f u/]sf] jf ul//x]sf]
ejgsf] ;DaGwdf b]xfosf] s'/fx¿sf] hfFra'em ug{ k|d'vn] s'g} OlGhlgo/,
cf]e/l;o/ jf sd{rf/LnfO{ v6fpg ;Sg]5M–
-s_ To:tf] ejg lgdf{0f ug{ o; P]gadf]lhd cg'dlt lnPsf] 5,
5}g .
-v_ To:tf] ejg o; P]gadf]lhd kf; ePsf] gS;f cg';f/
lgdf{0f ePsf] jf eO/x]sf] 5, 5}g, /
-u_ To:tf] ejgn] ;fj{hlgs hUuf, af6f], dlGb/, rf]s, 9n,
gfnf, kf]v/L cflb ldr]sf] 5, 5}g .
www.lawcommission.gov.np
95
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfFra'em ug{ vl6Psf] JolQmn] To;/L vl6Psf]
ldltn] kGw| lbgleq k|rlnt sfg'gsf] l/t k'¥ofO{ hfFra'em u/L cfˆgf]
;'emfj;lxtsf] k|ltj]bg k|d'v;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ ejg lgdf{0f ug]{ JolQm / ejg lgdf{0f sfo{;Fu ;DalGwt ;a}n] pkbkmf
-!_ adf]lhd hfFra'em ug{ cfpg] JolQmnfO{ lghn] ;f]w]sf] k|Zgsf] hjfkm lbg' /
dfu]sf] sfuhkq lbg' jf b]vfpg' / cfjZos ;xof]u k'¥ofpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bg cg';f/ s;}n] o;
P]gadf]lhd cg'dlt glbO{ jf ;fj{hlgs hUuf, af6f], dlGb/, rf]s, 9n, gfnf, kf]v/L
cflb ldrL ejg lgdf{0f u/]sf] jf ul//x]sf] 7x/]df k|d'vn] ;f] ejg jf To;sf] s'g}
efu eTsfpg] cfb]z lbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bg cg';f/ s;}n] o;
P]gadf]lhd kf; ePsf] gS;fdf k|d'vsf] :jLs[lt a]u/ x]/km]/ u/L ejg lgdf{0f
u/]sf] jf ul//x]sf] 7x/]df k|d'vn] Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ jf ;f] ejg jf
To;sf] s'g} efu eTsfpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -$_ jf -%_ adf]lhd cfb]z lbg' cl3 k|d'vn] To:tf] ejg
lgdf{0f ug]{ JolQmnfO{ cfˆgf] ;kmfO k]z ug]{ dgfl;a df}sf lbg' kg]{5 .
!^@=!^@=!^@=!^@= k'g/fj]bgk'g/fj]bgk'g/fj]bgk'g/fj]bgMMMM bkmf !^! sf] pkbkmf -$_ jf -%_ adf]lhd k|d'vn] lbPsf] cfb]zdf lrQ
ga'‰g] JolQmn] To:tf] cfb]z kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq k'g/fj]bg cbfntdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 / To:tf] k'g/fj]bgsf] ;DaGwdf k'g/fj]bg cbfntaf6 ePsf]
lg0f{o clGtd x'g]5 .
!^#=!^#=!^#=!^#= ejg eTsfpg] / nfu]sf] vr{ ejg eTsfpg] / nfu]sf] vr{ ejg eTsfpg] / nfu]sf] vr{ ejg eTsfpg] / nfu]sf] vr{ c;'nc;'nc;'nc;'n ug]{ug]{ug]{ug]{M -!_ bkmf !^! sf] pkbkmf -$_ jf -%_
adf]lhd s'g} ejg jf To;sf] s'g} efu eTsfpg] cfb]z ePdf To:tf] cfb]z pk/
bkmf !^@ adf]lhd k'g/fj]bg k/]sf]df k'g/fj]bg cbfntaf6 To:tf] ejg jf To;sf]
s'g} efu eTsfpg] u/L lg0f{o ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq / k'g/fj]bg gk/]sf]df
k'g/fj]bg ug]{ Dofb gf3]sf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt JolQmn] k|d'vsf] cfb]z
jf k'g/fj]bg cbfntsf] lg0f{oadf]lhd To:tf] ejg jf To:sf] s'g} efu eTsfpg'
kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
96
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq ;DalGwt JolQmn] To:tf] ejg jf
To;sf] s'g} efu geTsfPdf gu/kflnsfn] g} To:tf] ejg jf To;sf] s'g} efu
eTsfpg ;Sg]5 / To;/L eTsfpFbf nfu]sf] vr{ ;DalGwt JolQmaf6 c;'n pk/
ul/g]5 .
!^$=!^$=!^$=!^$= clwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgMMMM k|d'vn] o; P]g adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt clwsf/ pkk|d'v jf
cGo s'g} ;b:onfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!)!)!)!)
b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfo
!^%=!^%=!^%=!^%= gu/kflnsfn] ;hfo ug{ ;Sggu/kflnsfn] ;hfo ug{ ;Sggu/kflnsfn] ;hfo ug{ ;Sggu/kflnsfn] ;hfo ug{ ;Sg ]] ]]M -!_ gu/kflnsfn] b]xfosf] ljifodf b]xfoadf]lhd
;hfo ug{ ;Sg]5M–
-s_ csf{nfO{ b'Mv lbg] lgotn] afwf cj/f]w k'¥ofpg] u/L 9n
lgsf;, rkL{, ;]km\6L6\of+sL agfpg], /fVg] h:tf sfo{ u/]df
gu/kflnsfn] To:tf] sfo{ /f]Sg, eTsfpg jf x6fpg cfb]z
lbg ;Sg]5 . ;f] cfb]zadf]lhd /f]Sg, eTsfpg jf x6fpg
gdfg]df gu/kflnsfn] dflg; k7fO{ /f]Sg eTsfpg jf
x6fpg ;Sg]5 . o;/L eTsfpFbf jf x6fpFbf nfu]sf] vr{
;DalGwt cfb]z gdfGg] JolQmaf6 c;'n u/L kGw| xhf/
?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-v_ gu/kflnsf If]qleq s;}n] csf{nfO{ cK7]/f] kfg]{ lgot /fvL
?v nufpg] jf kvf{n nufpg] jf 3/ 6x/f lgdf{0f ug]{
h:tf sfd u/]df gu/kflnsfn] To:tf] ?v, kvf{n jf 3/,
6x/f x6fpg cfb]z lbg ;Sg]5 / ;f] cfb]zadf]lhd
gx6fPdf gu/kflnsfn] dflg; k7fO x6fpg ;Sg]5 . o;/L
x6fpFbf nfu]sf] vr{ ;DalGwt c6]/ ug]{ JolQm;Fu c;'n
u/L kGw| xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
97
www.lawcommission.gov.np
-u_ gu/kflnsf If]qleq lglb{i6 :yfgdf kmf]xf]/ d}nf gkmfnL
htftt} kmfn]df To:tf] kmf]x/ d}nf x6fpg nfUg] vr{ ;d]t
;DalGwt JolQmaf6 c;'n u/L kGw| xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-3_ gu/kflnsfsf] Ohfht a]u/ s;}n] ;fj{hlgs af6f] jf :yfg
3]g]{ jf /f]Sg] cfjt hfjtdf cj/f]w v8f ug]{ sfd u/]df
3]/f, af/ / cj/f]wsf ;fdfg x6fpg nufO{ kGw| xhf/
?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-ª_ gu/kflnsf If]qleqsf ;fj{hlgs ;DklQ s;}n] xfgL
gf]S;fgL u/]df jf cltqmd0f jf ckrng u/]df jf
;fj{hlgs ;+/rgf ljuf/]df k|rlnt sfg'gn] ;hfo
tf]s]sf]df ;f]xLadf]lhd / gtf]s]sf]df gu/kflnsfn] kGw|
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf u/L To:tf] xfgL gf]S;fgLsf] ljuf]
;DalGwt JolQml;t c;'n pk/ ug{ jf ;fljs cj:yfdf tof/
ug{ nufpg ;Sg]5 .
-r_ s;}n] cfˆgf] 3/, l5d]sLsf] 3/, cf+ug, rf]sdf kmf]x/ d}nf
kmfn]df jf jftfj/0f b'u{lGwt x'g] sfo{ u/]df gu/kflnsfn]
kGw| xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf u/L To:tf] xfgL gf]S;fgLsf]
ljuf] ;DalGwt JolQml;t c;'n pk/ ug{ jf ;fljs
cj:yfdf tof/ ug{ nufpg ;Sg]5 .
-5_ gu/kflnsf If]qleq s;}n] s'g} lsl;dsf] oGq h8fg u/L
jf s'g} pks/0f jf dgf]/Ghgsf ;fwgåf/f 5/l5d]s jf
;dfhdf zflGt e+u x'g] lqmofsnfk u/]df gu/kflnsfn]
To:tf] sfo{ gug{ jf pks/0f x6fpg kg]{df x6fpg] cfb]z
lbg ;Sg]5 / ;f] cfb]z gdfg]df ;DalGwt JolQmnfO{ kGw|
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-h_ gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleqsf k;nx¿df d"No–;"rL /fVg
cfb]z lbg ;Sg]5 / ;f] adf]lhd d"No–;"rL g/fv]df
www.lawcommission.gov.np
98
www.lawcommission.gov.np
;DalGwt k;n wgLnfO{ kGw| xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{
;Sg]5 .
-@_ gu/kflnsfn] 7]s]sf] jf nufPsf] s/, b:t'/, z'Ns, dx;"n tyf c;'n
ug{ afFsL cGo s'g} /sd s'g} JolQmn] ga'emfPdf gu/kflnsfn] b]xfoadf]lhdsf]
sf/jfxL ug{ ;Sg]5M
-s_ o; P]gadf]lhd p7fpg kfpg] s/, b:t'/, z'Ns tyf c;'n
ug{ afFsL cGo /sd s'g} JolQmn] ga'emfPdf To:tf]
JolQmsf] rn, crn ;DklQsf] :jfldTj x:tfGt/0f /f]Ssf
ug{ ;DalGwt lgsfonfO{ n]Vg, Jofkf/ Joj;fodf l;naGbL
tyf tfnfaGbL ug{ / lgsf;L k}7f/L nufotsf sf/f]af/
/f]Ssf ug{ ;Sg]5 .
-v_ gu/kflnsfn] o; P]g adf]lhd p7fpg kfpg] /sd v08
-s_ adf]lhd ;DjlGwt JolQmsf] 3/, hUuf, sf/f]af/ jf
h]yf /f]Ssf ubf{ klg p7\g g;s]df gu/kflnsfn] lghsf]
3/, hUuf jf cGo s'g} h]yf eP ;f] lnnfd laqmL u/L
c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
-u_ o; P]g cGtu{tsf] sfd sf/f]af/sf] l;nl;nfdf s'g}
7]s]bf/n] /fv]sf] w/f}6L jf hdfgt ;f] sfo{ ug{ g;s]sf]
cj:yfdf gu/kflnsfn] To:tf] w/f}6L hkmt u/L jf hdfgt
lnnfd laqmL u/L c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
t/ hkmt jf lnnfd laqmL u/L k|fKt x'g cfPsf]
/sd To:tf] JolQmn] gu/kflnsfnfO{ a'emfpg' kg]{ /sd
eGbf a9L x'g cfPdf a9L ePsf] /sd ;DalGwt JolQmnfO{
lkmtf{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ jf -u_ adf]lhd gu/kflnsfn] lnnfd laqmL
ubf{ k|rlnt sfg'gadf]lhd ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
99
www.lawcommission.gov.np
-$_ o; P]gadf]lhd ltg'{ a'emfpg' kg]{ s/, b:t'/, z'Ns, dx;'n tyf c;'n
ug{ afFsL cGo s'g} /sd ga'emfPdf gu/kflnsfn] pknAw u/fPsf] ;]jf To:tf]
JolQmsf] xsdf aGb ug{ ;Sg]5 .
-%_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod, ljlgod jf cfb]zsf] pNn+3g
u/L s;}n] s'g} sfd u/]df o; P]gdf cGoq b08 ;hfo tf]lsPdf ;f]xLadf]lhd /
gtf]lsPsf]df gu/kflnsfn] Ps xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-^_ o; bkmf cGtu{t ;hfo kfO{;s]sf]df k'gM ;f]xL s;'/ bf]xf]¥ofO{ ug]{nfO{
gu/kflnsfn] k6s} lkR5] bf]Aa/ ;hfo ug{ ;Sg]5 .
-&_ o; bkmfadf]lhd gu/kflnsfn] u/]sf] ;hfodf lrQ ga'em\g] kIfn]
To:tf] lg0f{o yfxf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt lhNnf cbfntdf
k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!^^=!^^=!^^=!^^= b08 hl/jfgfsf] b08 hl/jfgfsf] b08 hl/jfgfsf] b08 hl/jfgfsf] c;'nc;'nc;'nc;'nLLLLMMMM o; P]g adf]lhd gu/kflnsfn] u/]sf] b08 hl/jfgf bkmf
@^) adf]lhdsf] k|lqmof ckgfO{ c;'n pk/ ul/g]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!!!!!
ph"/L / tT;DaGwL Joj:yfph"/L / tT;DaGwL Joj:yfph"/L / tT;DaGwL Joj:yfph"/L / tT;DaGwL Joj:yf
!^&=!^&=!^&=!^&= ph"/Lph"/Lph"/Lph"/LMMMM -!_ ;b:o jf gu/kflnsfsf s'g} sd{rf/Ln] lbPsf] cfb]z jf cx|fPsf] sfd
pk/ lrQ ga'‰g] JolQmn] o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s k}+tL; lbgleq
k|d'v;dIf ph"/ ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ph"/ k/]df To:tf] ph"/ k/]sf] gAa] lbgleq
k|d'vn] lg0f{o u/L lbg' kg]{5 . pQm Dofbleq k|d'vn] lg0f{o gu/]df ;DalGwt
JolQmn] g]kfn ;/sf/;dIf ph"/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd ph"/L k/]kl5 k|d'v jf g]kfn ;/sf/n]
cfjZos hfFra'em u/L To:tf] cfb]z ;b/, ab/ jf kl/jt{g ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
100
www.lawcommission.gov.np
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|d'v jf g]kfn ;/sf/n] u/]sf] lg0f{o clGtd
x'g]5 .
-%_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd s;}sf] ph"/L k/]kl5 To:tf] ph"/Ldf lg0f{o
lbg] clwsf/Lsf] cfb]zn] ;DalGwt sfd sf/afxL d'ntjL /fVg ;lsg]5 .
!^*=!^*=!^*=!^*= d'2f rnfpg] xbDofbd'2f rnfpg] xbDofbd'2f rnfpg] xbDofbd'2f rnfpg] xbDofbMMMM of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgod
cg';f/ jf k|rlnt sfg'gn] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L u/]sf] s'g} sfdsf] ;DaGwdf
gu/kflnsf, k|d'v, pkk|d'v, ;b:o jf sd{rf/L jf gu/kflnsfn] sfddf nufPsf]
JolQm pk/ b]xfodf n]lvP adf]lhd geO{ d'2f rNg ;Sg]5}gM–
-s_ d'2f rnfpg] sf/0f / jfbL x'g]sf] jf lghsf] jfl/; eP To;sf] gfd /
7]ufgf vf]nL lnlvt ;"rgf gu/kflnsf, k|d'v, pkk|d'v, ;b:o jf sd{rf/L
jf gu/kflnsfn] sfddf nufPsf] JolQmnfO{ a'emfPsf] jf x'nfsåf/f /lhi6«/
u/L k7fPsf] Ps dlxgf ggf3L, /
-v_ d'2f rnfpg] sf/0f ePsf] tLg dlxgfleq d'2f bfo/ geO{ .
!^(=!^(=!^(=!^(= st{Jo kfng ubf{ jf clwsf/ k|of]u ubf{ c;n lgotn] sfd u/]df arfpst{Jo kfng ubf{ jf clwsf/ k|of]u ubf{ c;n lgotn] sfd u/]df arfpst{Jo kfng ubf{ jf clwsf/ k|of]u ubf{ c;n lgotn] sfd u/]df arfpst{Jo kfng ubf{ jf clwsf/ k|of]u ubf{ c;n lgotn] sfd u/]df arfpM
k|d'v, pkk|d'v jf gu/kflnsfn] s'g} sfddf nufPsf] JolQmn] of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgodadf]lhd ug'{ kg]{ st{Jo kfngf ubf{ jf kfPsf]
clwsf/ k|of]u ubf{ c;n lgotn] u/]sf]df ;hfosf] efuL x'g]5}g .
efuefuefuefu––––$$$$
lhNnf ljsf; ;ldlt ;DjGwL Joj:yflhNnf ljsf; ;ldlt ;DjGwL Joj:yflhNnf ljsf; ;ldlt ;DjGwL Joj:yflhNnf ljsf; ;ldlt ;DjGwL Joj:yf
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– !!!!
lhNnf ljsf; If]q / Onfsf ljefhglhNnf ljsf; If]q / Onfsf ljefhglhNnf ljsf; If]q / Onfsf ljefhglhNnf ljsf; If]q / Onfsf ljefhg
!&)=!&)=!&)=!&)= lhNnf ljsf; If]q tf]SglhNnf ljsf; If]q tf]SglhNnf ljsf; If]q tf]SglhNnf ljsf; If]q tf]Sg ]] ]]M g]kfn ;/sf/n] :yfgLo k|zf;g P]g, @)@* adf]lhd
sfod ePsf] k|To]s lhNnfnfO{ lhNnf ljsf; If]q tf]Sg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
101
www.lawcommission.gov.np
!&!=!&!=!&!=!&!= lhNnf ljsf; If]qsf] Onfsf ljefhglhNnf ljsf; If]qsf] Onfsf ljefhglhNnf ljsf; If]qsf] Onfsf ljefhglhNnf ljsf; If]qsf] Onfsf ljefhgMMMM -!_ k|To]s lhNnf ljsf; If]qnfO{ g]kfn
;/sf/n] of] P]g k|f/De x'Fbfsf] avt sfod ePsf] Onfsf ;+Vof g36\g] u/L sDtLdf
gf} / a9Ldf ;q Onfsfdf ljefhg ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljeflht lhNnf ljsf; If]qsf] Onfsfx¿sf] ;Ldfgf
x]/km]/ ug'{ k/]df g]kfn ;/sf/n] ;DalGwt ljz]if1 ;d]t /x]sf] ;ldlt u7g u/L ;f]
;ldltsf] l;kmfl/z Pj+ lhNnf kl/ifb\\sf] k/fdz{df lgjf{rg cfof]usf] :jLs[lt lnO{
l;dfgf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
t/, o;/L l;dfgf x]/km]/ ubf{ lgjf{rg x'g] ;fn eGbf Ps jif{ cufj}
ul/;Sg' kg]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@
lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\ ;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf
!&@=!&@=!&@=!&@= lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\sf] u7gsf] u7gsf] u7gsf] u7gMMMM -!_ bkmf !&) adf]lhd tf]lsPsf] lhNnf ljsf; If]qdf Ps
lhNnf kl/ifb\ u7g ul/g]5 .
-@_ lhNnf kl/ifb\df b]xfoadf]lhdsf ;b:ox¿ /xg]5g\M–
-s_ lhNnfleqsf k|To]s ufpF ljsf; ;ldltsf cWoIf / pkfWoIf ,
-v_ lhNnfleqsf gu/kflnsfsf k|d'v / pkk|d'v,
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltsf ;b:ox¿,
-3_ lhNnfleqsf k|ltlglw ;ef / /fli6«o ;efsf ;b:ox¿, kb]g ;b:o,
-ª_ lhNnfleqsf Pshgf dlxnf;lxt ;dfh;]jL cfly{s tyf ;fdflhs
b[li6sf]0fn] lk5l8Psf hflt, hghflt, blnt tyf cflbjf;L dWo] lhNnf
kl/ifb\df k|ltlglwTj x'g g;s]sf ju{sf bkmf !&$ adf]lhd lhNnf
kl/ifb\sf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf k'u]sf JolQmx¿dWo]af6 lhNnf
kl/ifb\åf/f dgf]gLt 5 hgf JolQmx¿ .
www.lawcommission.gov.np
102
www.lawcommission.gov.np
!&#=!&#=!&#=!&#= lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\sf] ;b:osf] sf] ;b:osf] sf] ;b:osf] sf] ;b:osf] kbfjlwkbfjlwkbfjlwkbfjlwMMMM -!_ lhNnf kl/ifb\sf ;b:osf] kbfjlw kfFr
jif{sf] x'g]5 .
-@_ lhNnf kl/ifb\sf ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ kbfjlw z'? x'g] ;fnsf]
>fj0f ! ut]b]lv u0fgf ul/g]5 / kfFr jif{sf] kbfjlw ga9fO{ k|To]s kfFrf} jif{sf]
cfiff9 d;fGtdf kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf
adf]lhd ;b:osf] kbfjlw ;dfKt x'g' cufj} gofF ;b:osf] nflu lgjf{rg ;DkGg
ePdf ;fljssf] ;b:osf] kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 / gjlgjf{lrt
;b:ox¿nfO{ g} sfo{ ;~rfng ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz lgwf{l/t ;dodf s'g} lhNnf kl/ifb\sf] ;b:o kbsf]
lgjf{rg jf lhNnf kl/ifb\sf] ;b:osf] dgf]gog x'g g;sL c¿ ;dodf eP klg
To:tf ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ lgwf{l/t ;dodf lgjf{lrt jf dgf]gLt eP;/x
dfgL kbfjlwsf] u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} lhNnf kl/ifb\sf] ;b:osf] kb s'g} sf/0fjz l/Qm x'g cfPdf afFsL
cjlwsf] nflu dfq ;f] l/Qm kbsf] k"lt{ lgjf{lrt ;b:o kbsf] nflu k|rlnt
sfg'gadf]lhd pk–lgjf{rgåf/f / dgf]gLt ;b:osf] kbsf] nflu dgf]gogåf/f
ul/g]5 .
t/–
-!_ kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{leq pk–lgjf{rg jf dgf]gog
ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ Ps jif{eGbf sd cjlwsf] nflu pk–lgjf{rg jf dgf]gog ul/g]
5}g .
!&$=!&$=!&$=!&$= lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\sf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfsf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfsf] ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotfsf] ;b:osf] nflu rflxg] of]UotfMMMM lhNnf kl/ifb\sf] ;b:o x'gsf]
nflu b]xfoadf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] x'g' kg]{5M–
-s_ g]kfnL gful/s ePsf],
www.lawcommission.gov.np
103
www.lawcommission.gov.np
-v_ PSsfO{; jif{ pd]/ k"/f ePsf] / k|rlnt sfg'gadf]lhd dtbftf x'g of]Uotf
k'u]sf],
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ a'emfpg' kg]{ ;a} lhG;L jf gubL a'emfO{ ;s]sf],
-3_ lhNnf ljsf; ;ldlt;Fu 7]Ssf k§f jf rn crn ;DklQ ;DaGwL Jojxf/df
s'g} lghL :jfy{ gePsf],
-ª_ ;fj{hlgs ;DklQ lxgfldgf u/]sf] g7x/]sf],
t/, c;'nL ePsf] k|df0f k]z u/]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] eP To:tf] ;hfo
e'Qmfg u/]sf] tLg jif{ JotLt ePsf],
-5_ s'g} sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
!&%=!&%=!&%=!&%= lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]sf] ;b:otf sfod g/xg]M b]xfosf] cj:yfdf lhNnf kl/ifb\sf]
;b:otf sfod /xg] 5}gM–
-s_ bkmf !&$ adf]lhdsf] of]Uotf gePdf,
-v_ cfkm" a;f]af; ul/cfPsf] If]q ;DalGwt lhNnf ljsf; If]qaf6 lemlsPdf jf
cGo If]qdf uflePdf,
-u_ k|ltlglw ;ef jf /fli6«o ;efsf] ;b:osf] lgjf{rgdf pDd]bjf/ ePdf jf
/fli6«o ;efsf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-3_ dgfl;a dflkmssf] ;"rgf glbO{ nuftf/ tLg k6s;Dd lhNnf kl/ifb\sf]
a}7sdf cg'kl:yt /x]df,
t/ To:tf] ;b:onfO{ ;kmfO k]z ug]{ dgfl;j df}sf glbO{ lghsf]
;b:otf sfod g/x]sf] ;"rgf lbOg] 5}g .
-ª_ bkmf !&# adf]lhdsf] kbfjlw ;dfKt ePdf,
www.lawcommission.gov.np
104
www.lawcommission.gov.np
-r_ k|rlnt sfg'gadf]lhd e|i6frf/sf] cleof]u jf g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L
cleof]u jf tLgjif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPdf,
-5_ /fhLgfdf lbPdf,
-h_ d[To' ePdf .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ####
lhNnf ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yflhNnf ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yflhNnf ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yflhNnf ljsf; ;ldlt ;DaGwL Joj:yf
!&^=!&^=!&^=!&^= lhNnf ljsf; ;ldlhNnf ljsf; ;ldlhNnf ljsf; ;ldlhNnf ljsf; ;ldltsf] u7gltsf] u7gltsf] u7gltsf] u7gMMMM -!_ bkmf !&) adf]lhd tf]lsPsf] lhNnf ljsf;
If]qdf lhNnf kl/ifb\sf] sfo{sfl/0fLsf] ¿kdf Ps lhNnf ljsf; ;ldlt u7g
ul/g]5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltdf b]xfoadf]lhdsf ;b:ox¿ /xg]5g\M–
-s_ lhNnfsf k|To]s Onfsfleqsf ufpF kl/ifb\ / gu/ kl/ifb\sf
lgjf{lrt ;b:ox¿n] cfkm"dWo]af6 k|To]s Onfsfaf6 Ps
hgfsf b/n] lgjf{lrt ;b:ox¿,
-v_ lhNnfsf k|To]s ufpF kl/ifb\ / gu/ kl/ifb\sf lgjf{lrt
;b:ox¿n] cfkm"dWo]af6 lgjf{lrt ;efklt / pk;efklt,
-u_ lhNnfleqsf k|ltlglw ;ef / /fli6«o ;efsf ;b:ox¿ kb]g
;b:o
-3_ bkmf !&@ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -ª_ adf]lhdsf lhNnf
kl/ifb\sf ;b:ox¿ dWo]af6 Pshgf dlxnf;lxt lhNnf
ljsf; ;ldltåf/f dgf]gLt b'O{ hgf ;b:ox¿ .
!&&=!&&=!&&=!&&= lhNnf ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'glhNnf ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'glhNnf ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'glhNnf ljsf; ;ldlt :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g ]] ]]M -!_ k|To]s lhNnf ljsf;
;ldlt cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfˆgf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
105
www.lawcommission.gov.np
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltn] JolQm;/x rn crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u
ug{ / a]r lavg ug{ ;Sg]5 .
-$_ lhNnf ljsf; ;ldltn] JolQm;/x cfˆgf] gfdaf6 gfln; ph"/ ug{ /
;f] pk/ klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph"/ nfUg ;Sg]5 .
!&*=!&*=!&*=!&*= ;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlw;b:osf] kbfjlwMMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:osf] kbfjlw kfFr jif{sf] x'g]5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ kbfjlw z'? x'g]
;fnsf] >fj0f ! ut]b]lv u0fgf ul/g]5 / kfFr jif{sf] kbfjlw ga9fO{ k|To]s kfFrf}
jif{sf] cfiff9 d;fGtdf kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf
adf]lhd ;b:osf] kbfjlw ;dfKt x'g' cufj} gofF ;b:osf] nflu lgjf{rg ;DkGg
ePdf ;fljssf] ;b:osf] kbfjlw ;dfKt ePsf] dflgg]5 / gjlgjf{lrt
;b:ox¿nfO{ g} sfo{ ;~rfng ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz lgwf{l/t ;dodf s'g} lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:o
kbsf] lgjf{rg jf dgf]gog ;DkGg x'g g;sL c¿ ;dodf ;DkGg eP klg
lgjf{lrt jf dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw u0fgf ubf{ lgwf{l/t ;dodf lgjf{lrt jf
dgf]gLt eP;/x dfgL kbfjlwsf] u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:o kb s'g} sf/0fjz l/Qm x'g cfPdf
afFsL cjlwsf] nflu dfq ;f] kbsf] k"lt{ lgjf{lrt ;b:o kbsf] nflu k|rlnt
sfg'gadf]lhd pk–lgjf{rgåf/f / dgf]gLt ;b:o kbsf] nflu dgf]gogåf/f ul/g]5 .
t/–
-!_ kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{leq pk–lgjf{rg jf
dgf]gog ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ Ps jif{eGbf sd cjlwsf] nflu pk–lgjf{rg jf dgf]gog
ul/g] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
106
www.lawcommission.gov.np
!&(=!&(=!&(=!&(= zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{zky u|x0f ug'{kg]{MMMM -!_ ;efkltn] lhNnf GofofwLz;dIf, pk–;efklt /
;b:ox¿n] ;efklt;dIf / ;efkltsf] cg'kl:ytdf pk–;efkltn] lhNnf
GofofwLz;dIf / ;b:ox¿n] pk–;efklt;dIf ;ky u|x0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvP b]lv afx]s lhNnf kl/ifb\sf cGo ;b:on]
;efklt;dIf / ;efkltsf] cg'kl:yltdf pk–;efklt;dIf ;ky u|x0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd zky u|x0f gu/L lhNnf kl/ifb\ tyf lhNnf
ljsf; ;ldltsf ;b:ox¿n] kb u|x0f ug]{ 5}gg\ .
!*)=!*)=!*)=!*)= kb Tofu ug{ ;Sg]kb Tofu ug{ ;Sg]kb Tofu ug{ ;Sg]kb Tofu ug{ ;Sg]MMMM -!_ ;efkltn] pk–;efklt dfkm{t lhNnf ljsf; ;ldlt;dIf
/ pk–;efklt tyf ;b:ox¿n] ;efklt;dIf /fhLgfdf lbO{ kb Tofu ug{
;Sg]5g\ .
-@_ lhNnf kl/ifb\sf dgf]gLt ;b:ox¿n] ;efklt;dIf / ;efkltsf]
cg'kl:yltdf pk–;efklt;dIf /fhLgfdf lbO{ kb Tofu ug{ ;Sg]5g\ .
!*!=!*!=!*!=!*!= ;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]Uotf;b:osf] nflu rflxg] of]UotfMMMM lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:odf lgjf{lrt jf
dgf]gLt x'g b]xfoadf]lhdsf] of]Uotf x'g' kg]{5M–
-s_ g]kfnL gful/s ePsf],
-v_ PSsfO{; jif{ pd]/ k"/f ePsf] / k|rlnt sfg'gadf]lhd dtbftf x'g of]Uotf
k'u]sf],
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ a'emfpg' kg]{ ;a} lhG;L jf gubL a'emfO{ ;s]sf],
-3_ lhNnf ljsf; ;ldlt;Fu 7]Ssf k§f jf rn crn ;DklQ ;DaGwL Jojxf/df
s'g} lghL :jfy{ gePsf],
-ª_ ;fj{hlgs ;DklQ lxgfldgf u/]sf] g7x/]sf],
t/ c;'nL ePsf] k|df0f k]z u/]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] eP To:tf] ;hfo
e'Qmfg u/]sf] tLgjif{ JotLt ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
107
www.lawcommission.gov.np
-5_ cGo k|rlnt sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
!*@=!*@=!*@=!*@= ;b:otf sfod g/xg;b:otf sfod g/xg;b:otf sfod g/xg;b:otf sfod g/xg ]] ]]M b]xfosf] cj:yfdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:otf sfod
/xg] 5}gM–
-s_ bkmf !*! adf]lhdsf] of]Uotf gePdf,
-v_ cfk"m a;f]af; ul/cfPsf] If]q ;DjlGwt If]qaf6 lemlsPdf jf cGo If]qdf
uflePdf .
-u_ k|ltlglw ;ef jf /fli6«o ;efsf] ;b:odf pDd]bjf/ ePdf jf /fli6«o
;efsf] ;b:odf dgf]gLt ePdf,
-3_ dgfl;a dflkmssf] ;"rgf glbO{ nuftf/ tLg k6s;Dd lhNnf ljsf;
;ldltsf] a}7sdf cg'kl:yt ePdf,
t/ To:tf] ;b:onfO{ ;kmfO k]z ug]{ dgfl;j df}sf glbO{ lghsf]
;b:otf sfod g/x]sf] ;"rgf lbOg] 5}g .
-ª_ bkmf !&* adf]lhdsf] kbfjlw ;dfKt ePdf,
-r_ k|rlnt sfg'gadf]lhd e|i6frf/sf] cleof]u jf g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L
cleof]u jf tLgjif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPdf,
-5_ /fhLgfdf lbPdf,
-h_ d[To' ePdf .
!*#=!*#=!*#=!*#= ;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg;DklQ ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg ]{]{ ]{]{M ;b:on] bkmf !&( adf]lhd ;ky u|x0f u/]sf]
ldltn] tL; lbgleq cfk"m / cfˆgf] Psf3/ ;uf]nsf kl/jf/sf] ;b:osf] gfddf /x]sf]
rn crn ;DklQsf] ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
t/ ;efklt / pk;efkltn] cfkm" kbaf6 x6]kl5 klg kbaf6 x6]sf] ldltn]
tL; lbgleq To:tf] ;DklQsf] ljj/0f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
108
www.lawcommission.gov.np
!*$=!*$=!*$=!*$= lhNnf ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0flhNnf ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0flhNnf ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0flhNnf ljsf; ;ldltx¿sf] juL{s/0fMMMM g]kfn ;/sf/n] ef}uf]lns ljljwtf tyf
oftfoft, ;+rf/, lzIff / :jf:Yo ;DaGwL ;'ljwfx¿sf] cfwf/df lhNnf ljsf;
;ldltx¿nfO{ tf]lsPadf]lhd juL{s/0f u/L sd ;'ljwf pknAw / cljsl;t lhNnf
ljsf; If]qsf lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ ;fwg / ;'ljwf ;DkGg u/fO{ ljsl;t ug]{
Joj:yf ldnfpg ;Sg]5 .
!*%=!*%=!*%=!*%= lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\sf] a}7ssf] a}7ssf] a}7ssf] a}7sMMMM -!_ lhNnf kl/ifb\sf] a}7s ;fwf/0ftof jif{sf] Ps k6s
a:g]5 .
-@_ lhNnf kl/ifb\sf] a}7s lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efkltn] af]nfpg]5 .
-#_ k|To]s jif{ lhNnf kl/ifb\sf] a}7s ;dfGotof kmfNu'0f d;fGtleq
af]nfpg' kg]{5 .
-$_ lhNnf kl/ifb\\sf] k|To]s a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿n] lhNnf ljsf;
;ldltsf ;b:ox¿afx]s lhNnf kl/ifb\\sf cGo ;b:ox¿n] cfkm"dWo]af6 5fg]sf]
;b:on] lhNnf kl/ifb\\sf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
t/ lhNnf kl/ifb\\sf] a}7sdf cWoIfsf] 5gf}6 x'g'eGbf cl3 lhNnf kl/ifb\\sf
pkl:yt ;b:ox¿dWo] pd]/sf] lx;fjn] h]i7 ;b:on] ;f] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-%_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;lrjn] lhNnf kl/ifb\sf] ;lrjsf] sfd ug]{5 .
-^_ lhNnf kl/ifb\sf] a}7s a:g] ldlt, ;do / :yfgsf] ;"rgf tyf ljifo
;"rL a}7s a:g] lbg eGbf sDtLdf kGw| lbg cufj} lhNnf ljsf; ;ldltsf]
;efkltsf] lgb]{zgdf ;lrjn] lhNnf kl/ifb\sf ;a} ;b:ox¿nfO{ k7fpg' kg]{5 .
-&_ lhNnf kl/ifb\sf] a}7sdf tTsfn sfod /x]sf] ;b:o ;+Vofsf] krf;
k|ltzt ;b:ox¿ pkl:yt ePdf a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-*_ u0fk"/s ;+Vofsf] cefjdf lhNnf kl/ifb\sf] a}7s a:g g;s]df ;ft
lbgsf] ;"rgf lbO{ csf]{ a}7s af]nfpg' kg]{5 . ;f] a}7ssf] u0fk"/s ;+Vof Ps ltxfO{
x'g]5 . ;f] u0fk"/s ;+Vof klg k"/f x'g g;s]df ;f] sf] ef]lnkN6 k'gM csf]{ a}7s
af]nfpg' kg]{5 ;f] a}7sdf hlt;'s} ;b:o pkl:yt eP klg a}7s ;~rfng x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
109
www.lawcommission.gov.np
-(_ lhNnf kl/ifb\sf Ps ltxfO{ ;b:ox¿n] s'g} vf; ljifodf 5nkmn ug{
a}7s af]nfO{ kfpF egL ;efklt;dIf lnlvt cg'/f]w u/]df To;/L cg'/f]w u/]sf]
ldltn] tL; lbgleq lhNnf kl/ifb\sf] ljz]if a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-!)_ lhNnf kl/ifb\sf] a}7ssf] lg0f{o ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-!!_ lhNnf kl/ifb\sf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!*^=!*^=!*^=!*^= lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7slhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7slhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7slhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7sMMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7s sDtLdf
dlxgfsf] Ps k6s a:g]5 .
-@_ ;efkltsf] cfb]z cg';f/ ;lrjn] lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7s
af]nfpg]5 .
t/ tLg dlxgf;Dd klg ;efkltn] a}7s af]nfpg] cfb]z glbPdf Ps ltxfO{
;b:ox¿sf] lnlvt cg'/f]wdf ;lrjn] lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7s af]nfpg]5 .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7ssf] ;efkltTj ;efkltn] ug]{5 / lghsf]
cg'kl:yltdf pk–;efkltn] / pk–;efklt klg cg'kl:yt ePdf a}7sdf pkl:yt
;b:ox¿n] cfkm" dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] ;efkltTj ug]{5 .
-$_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7sdf tTsfn sfod /x]sf] ;b:o ;+Vofsf]
krf; k|ltzt ;b:ox¿ pkl:yt ePdf a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf]
dflgg]5 .
-%_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-^_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
!*&=!*&=!*&=!*&= a}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oa}7ssf] lg0f{oMMMM -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s lhNnf kl/ifb\ /
lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿sf] ax'dtsf]
cfwf/df ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
110
www.lawcommission.gov.np
-@_ lhNnf kl/ifb\ / lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7sdf dt a/fa/ ePdf
a}7ssf] ;efkltTj ug]{ JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-#_ kb]g ;b:on] dtbfgdf efu lng kfpg] 5}gg\ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$
lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/
!**=!**=!**=!**= lhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifblhNnf kl/ifb\\ \\sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ lhNnf kl/ifb\sf] sfd / st{Jo
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltn] k]z u/]sf] ah]6, of]hgf tyf
sfo{qmdx¿ kfl/t ug]{ .
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltn] k]z u/]sf] s/, b:t'/, z'Ns, dx;'n,
C0f jf ;fk6L tyf cfGtl/s ;|f]]t ;DjGwL k|:tfj kfl/t
ug]{ .
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltaf6 ;+rflnt lhNnf of]hgf ;DjGwL
sfo{qmdx¿sf] d"Nof+sg u/L cfjZos lgb]{zg lbg] .
-3_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf 5nkmn
u/L sfod /x]sf a]?h'x¿ km5\of]{6 ug{ lhNnf ljsf;
;ldltnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg] .
-ª_ lhNnfdf ;~rfng x'g] lhNnf:t/Lo ljifout sfo{qmdnfO{
:jLs[lt lbg] .
-r_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ljlgod :jLs[t ug]{ .
-5_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] k|zf;lgs sfo{x¿sf] d"Nof+sg u/L
lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg] .
www.lawcommission.gov.np
111
www.lawcommission.gov.np
-h_ lhNnf ljsf; ;ldltn] k|:tfj u/]sf] sd{rf/Lsf] kfl/>lds,
b/jGbL eQf tyf cGo ;'ljwfdf cfjZostfg';f/ :jLs[lt
lbg] .
-em_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQ a]rlavg, x:tfGt/0f jf
ef8fdf lbg] ljifodf lg0f{o ug]{ .
-`_ cfkm"df /x]sf s]xL clwsf/ lhNnf ljsf; ;ldltnfO{
k|Tofof]hg ug]{ .
-@_ lhNnf kl/ifb\sf ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] ax'dtaf6 k|:tfj kfl/t geO{
lhNnf ljsf; ;ldltn] b]xfosf] sfd ug{ ;Sg] 5}gM–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQ a]rlavg jf x:tfGt/0f
ug]{ .
-v_ C0f lng] .
-u_ s/, b:t'/, z'Ns, dx;'n nufpg] .
-3_ tf]lsPsf] cGo ljifo .
-#_ lhNnf kl/ifb\n] of] P]g tyf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf
ljlgodadf]lhd cfkm"nfO{ ePsf] clwsf/ k|of]u ug]{5 .
-$_ lhNnf kl/ifb\n] lhNnf kl/ifb\sf] s'g} Ps ;b:osf] cWoIftfdf lgh
;lxt a9Ldf kfFrhgf ;b:ox¿ /x]sf] Ps n]vf ;ldltsf] u7g ug]{5 / To:tf]
;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
-%_ lhNnf kl/ifb\nfO{ ljleGg ljifodf cfjZos ;Nnfx / ;'emfj lbgsf]
nflu pkbkmf -#_ adf]lhdsf] n]vf ;ldltdf /xg] ;b:ox¿ afx]s lhNnf kl/ifb\sf
cGo ;b:ox¿nfO{ tf]lsPadf]lhdsf ljifout ;ldltx¿df /xg] u/L lhNnf
kl/ifb\n] ljleGg ;ldltx¿ u7g ug{ ;Sg]5 .
-^_ lhNnf kl/ifb\sf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
112
www.lawcommission.gov.np
!*(=!*(=!*(=!*(= lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ lhNnf kl/ifb\\sf] lg0f{o /
lgb]{zgsf] sfof{Gjog ug''{ u/fpg'sf] cltl/Qm lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfd /
st{Jo b]xfo jd]lhd x'g]5M–
-s_ s[lif ;DjGs[lif ;DjGs[lif ;DjGs[lif ;DjGwLwLwLwLM
-!_ s[lif tyf kz' ljsf; ;DaGwL lhNnf:t/Lo gLlt
agfO{ ;f] cg'¿ksf sfo{qmdx¿ th'{df Pj+
;~rfng ug]{ / ;+rflnt sfo{qmdx¿sf] lg/LIf0f /
cg'udg ug]{, u/fpg] .
-@_ lhNnfdf cfjZos kg]{ aLpm, lahg, dn tyf cGo
s[lif ;fdu|Lx¿sf] Joj:yf ug]{, u/fpg] .
-#_ lhNnf ljsf; If]qleq s[lif k|;f/ ;DaGwL ;]jf
pknAw ug]{, u/fpg] .
-$_ s[lif xf6 ahf/ / d]nfsf] k|j4{g ug]{, u/fpg] .
-%_ s[lif pkhsf] ahf/ Joj:yfkg ug]{, u/fpg] .
-v_ u|fdL0f vfg]kfgL tyf j:tL ljsf; ;DjGwLu|fdL0f vfg]kfgL tyf j:tL ljsf; ;DjGwLu|fdL0f vfg]kfgL tyf j:tL ljsf; ;DjGwLu|fdL0f vfg]kfgL tyf j:tL ljsf; ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qsf] u|fdL0f Onfsfdf Ps eGbf
a9L ufpF ljsf; If]qsf hgtfx¿nfO{ nfe x'g]
vfg]kfgL of]hgfx¿sf] th'{df / sfof{Gjog ug]{,
u/fpg] .
-@_ lhNnf ljsf; If]qsf] u|fdL0f Onfsfdf j:tL tyf
ahf/x¿sf] ljsf; ;DjGwL of]hgf agfO{
sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
113
www.lawcommission.gov.np
-u_ hn ljB't ;DjGwLhn ljB't ;DjGwLhn ljB't ;DjGwLhn ljB't ;DjGwLM
;–;fgf u|fdL0f hn ljB't tyf cGo phf{ ;DjGwL
cfof]hgfx¿sf] th'{df, sfof{Gjog, ;~rfng, ljt/0f tyf
dd{t ;+ef/ ug]{, u/fpg] .
-3_ lgdf{0f tyf oftfoft ;DjGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DjGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DjGwLlgdf{0f tyf oftfoft ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleqsf] lhNnf:t/Lo ;8sx¿sf]
u'? of]hgf tof/ u/L lhNnf kl/ifb\af6 :jLs[t
u/fpg] .
-@_ :jLs[t lhNnf:t/Lo ;8sx¿sf lgdf{0f, ;~rfng,
cg'udg, d"Nof+sg tyf dd{t ;+ef/ ug]{, u/fpg] .
-#_ lhNnf ljsf; If]qleq cfjZos kg]{ emf]n'+u]
k"nx¿sf] of]hgf th'{df, lgdf{0f / dd{t ;+ef/ ug]{,
u/fpg] .
-$_ lhNnf ljsf; If]qleq ;~rfng x'g] oftfoftsf
;fwgx¿ ;DjGwL cfjZos Joj:yf ldnfpg] .
-%_ k|rlnt sfg'gadf]lhd æ3Æ >]0fLsf 7]s]bf/x¿sf]
Ohfhq kq lbg], vf/]hL ug]{ / gjLs/0f ug]{ .
-^_ hndfu{ / /f]kj]sf] ljsf; tyf k|j4{g ug]{ .
-ª_ e"ld ;'wf/ tyf e"ld Joj:yf ;DjGwLe"ld ;'wf/ tyf e"ld Joj:yf ;DjGwLe"ld ;'wf/ tyf e"ld Joj:yf ;DjGwLe"ld ;'wf/ tyf e"ld Joj:yf ;DjGwLM
lhNnf ljsf; If]qleq /x]sf] P]nfgL tyf ;/sf/L ktL{
hUufx¿sf] ;+/If0f / ;Da4{g ug]{ .
-r_ dlxnf ljsf; tyf c;xfo ;DjGwLdlxnf ljsf; tyf c;xfo ;DjGwLdlxnf ljsf; tyf c;xfo ;DjGwLdlxnf ljsf; tyf c;xfo ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleqsf dlxnfx¿sf] pTyfgsf]
nflu cfjZos of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
114
www.lawcommission.gov.np
-@_ /fli6«o gLlt cg'¿k cgfy afnaflnsf, c;xfo
dlxnf, j[4, ckf+u tyf czQmx¿sf] ;+/If0f ;DjGwL
sfo{ ug]{ / ;fdflhs s'/Llt x6fpg] tyf
r]nLa]6Lsf] Pj+ gf/Lsf] ;+/If0f ;DjGwL sfd ug]{,
u/fpg] .
-5_ jg tyf jftfj/0f ;DjGwLjg tyf jftfj/0f ;DjGwLjg tyf jftfj/0f ;DjGwLjg tyf jftfj/0f ;DjGwLM
-!_ jg, jg:klt, h}ljs ljljwtf / e"–;+/If0f ;DjGwL
of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-@_ jftfj/0fsf] ;+/If0f / ;Dj4{g ug]{, u/fpg] .
-h_ lzIff tyf v]lzIff tyf v]lzIff tyf v]lzIff tyf v]ns"b ljsf; ;DjGwLns"b ljsf; ;DjGwLns"b ljsf; ;DjGwLns"b ljsf; ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleq ljBfno :yfkgf ug{
k|fyldstf tf]sL l;kmfl/z ug]{ .
-@_ lhNnf ljsf; If]qleqsf ljBfnox¿sf] :jLs[lt /
vf/]hLsf] nflu cf}lrTo / sf/0f vf]nL l;kmfl/z
ug]{ .
-#_ lhNnf ljsf; If]qleqsf ljBfnox¿sf] /]vb]v /
cg'udg u/L ;~rfng / Joj:yfkgdf ;xof]u
ug]{ .
-$_ lhNnf:t/Lo k|f}9 lzIff Pj+ cgf}krfl/s lzIff
;DjGwL gLlt tyf sfo{qmdx¿sf] th'{df ug]{ .
-%_ v]ns"b / zf/Ll/s ljsf; ;DjGwL sfo{qmd agfO{
sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-^_ lhNnf:t/Lo v]ns"b ljsf; ;ldlt u7g ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
115
www.lawcommission.gov.np
-em_ >dsf] >dsf] >dsf] >dsf] Hofnf ;DjGwLHofnf ;DjGwLHofnf ;DjGwLHofnf ;DjGwLM
-!_ lhNnf:t/df >dsf] Hofnfb/ Pj+ dhb"/Lsf] b//]6
lgwf{/0f ug]{ .
-@_ afn >d lgjf/0f tyf p4f/ ;DjGwL sfo{qmd agfO{
;~rfng ug]{ .
-`_ l;+rfO{ / e"l;+rfO{ / e"l;+rfO{ / e"l;+rfO{ / e"––––Ifo tyf gbL lgoGq0f ;DjGwLIfo tyf gbL lgoGq0f ;DjGwLIfo tyf gbL lgoGq0f ;DjGwLIfo tyf gbL lgoGq0f ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleqsf] Ps eGbf a9L ufpF ljsf;
If]qdf ;'ljwf k'Ug] l;+rfO{, s'nf], afFw / k}gL
;DjGwL sfo{qmdx¿sf] th'{df, sfof{Gjog, ;~rfng
tyf d/dt ;+ef/ ug]{, u/fpg] .
-@_ e"–Ifo, gbL s6fg cflbaf6 k|efljt If]qx¿df
To:tf sfo{x¿sf] /f]syfd ug]{ ;DjGwL of]hgf
th'{df u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-6_ ;"rgf tyf ;+rf/ ;D;"rgf tyf ;+rf/ ;D;"rgf tyf ;+rf/ ;D;"rgf tyf ;+rf/ ;DjGwLjGwLjGwLjGwLM
-!_ gu/kflnsf If]q afx]s lhNnf ljsf; If]qleq
rnlrq ejg :yfkgf ug{ :jLs[lt lbg] .
-@_ lhNnf ljsf; If]qleqsf gu/kflnsf If]q afx]s
cGo u|fdL0f If]qdf lhNnf:t/Lo k':tsfno,
jfrgfno / ;"rgf s]Gb| vf]Ng] .
-7_ efiff / ;+:s[lt ;DjGwLefiff / ;+:s[lt ;DjGwLefiff / ;+:s[lt ;DjGwLefiff / ;+:s[lt ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleqsf ;f+:s[lts Pj+ wfld{s
dxTjsf :yfgx¿sf] clen]v /fVg] / dd{t ;+ef/
u/fO{ ;+/If0f / ;Dj4{g ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
116
www.lawcommission.gov.np
-@_ ljleGg efiff, wd{ / ;+:s[ltsf] ;Dj4{g ug]{,
u/fpg] .
-#_ lhNnf ljsf; If]qleqsf k'/ftflTjs j:t', efiff,
wd{, snf / ;+:s[ltsf] ;+/If0f, ;+j4{g Pj+ k|of]u
ug]{, u/fpg] .
-8_ 3/]n' pBf]u ;DjGwL3/]n' pBf]u ;DjGwL3/]n' pBf]u ;DjGwL3/]n' pBf]u ;DjGwLM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleq :yfkgf x'g] 3/]n'
pBf]ux¿sf] clen]v /fVg] .
-@_ lhNnfdf cf}Bf]lus If]qsf] klxrfg / ljsf; ug]{ .,
-9_ :jf:Yo ;]jf ;DjGwL:jf:Yo ;]jf ;DjGwL:jf:Yo ;]jf ;DjGwL:jf:Yo ;]jf ;DjGwLM
-!_ lhNnf:t/Lo, :jf:Yo rf}sL, c:ktfn, cfo'j]{bLo
cf}ifwfnoÙ :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yo rf}sLx¿sf]
;~rfng tyf Joj:yfkg ug]{{, u/fpg] .
-@_ kl/jf/ lgof]hg, dft[lzz' sNof0f, lj:tfl/t vf]k,
kf]if0f tyf hg;+Vof lzIff, hg:jf:Yo h:tf
sfo{qmdx¿sf] th'{df / sfof{Gjog ug]{ .
-#_ lhNnf ljsf; If]q cGtu{tsf ufpF ljsf; If]qx¿df
pk–:jf:Yo rf}sL vf]Ng :jLs[lt lbg] / ltgsf]
lg/LIf0f tyf cg'udg ug]{ .
-$_ lhNnf ljsf; If]qsf] nflu cfjZos kg]{ cf}iflw /
lrlsT;f ;DjGwL cf}hf/ tyf pks/0fx¿sf] cfk"lt{
Joj:yf ldnfO{ To;sf] u'0f:t/ ;d]tsf] lg/LIf0f
tyf cg'udg ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
117
www.lawcommission.gov.np
-%_ lhNnf ljsf; If]qdf hg:jf:Yosf] nflu xflgsf/s
lrhj:t'sf] ;fj{hlgs k|of]udf /f]s nufpg] jf
x6fpg] .
-^_ hg:jf:Yodf k|lts""n c;/ kg]{ lsl;dsf pkef]Uo
j:t'sf] a]rljvg / pkef]udf /f]s nufpg] .
-0f_ ko{6g ;DjGwLko{6g ;DjGwLko{6g ;DjGwLko{6g ;DjGwLM
lhNnf ljsf; If]qleqsf] k|fs[lts, ;f+:s[lts, P]ltxfl;s
tyf ko{6sLo ;Dkbfsf] ;+/If0f, ;Dj4{g, lj:tf/ / ;b'kof]u
ug]{, u/fpg] .
-t_ ljljwljljwljljwljljwM
-!_ lhNnf ljsf; If]qleqsf] tYof+s /fVg] .
-@_ b}jLk|sf]k lgoGq0f ug]{ ;DjGwdf cfjZos sfd
ug]{ .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] :jfldTj tyf lgoGq0fdf
/x]sf rn crn ;DklQsf] ;+/If0f ug]{ .
-$_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ljlgod th'{df u/L lhNnf
kl/ifb\df k]z ug]{ .
-%_ k|rlnt sfg'gadf]lhd tf]lsPsf cGo sfo{x¿ ug]{ .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltn] :jLs[t ah]6sf] k/Llwleq /xL s'g} ;+3, ;+:yf
jf lgsfonfO{ sfo{qmd :jLs[t u/L cg'bfg lbg ;Sg]5 .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltn] o; P]gsf] clwgdf /xL JolQm, ;/sf/L jf u}/
;/sf/L ;+:yf jf JolQm;Fu tf]lsPadf]lhd ;+emf}tf u/L ljsf; lgdf{0fsf sfdx¿
ug{ ;Sg]5 . To;/L ePsf] ;Demf}tfsf] hfgsf/L g]kfn ;/sf/nfO{ lbg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
118
www.lawcommission.gov.np
t/ cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf jf ljb]zL;Fu g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[tL
geO{ To:tf] ;Demf}tf ug{ ;Sg] 5}g .
-$_ lhNnf ljsf; If]qleq ;+rflnt s]Gb|Lo:t/sf] s'g} cfof]hgf jf
sfo{qmd k|efjsf/L 9+un] ;~rfng gePsf] jf To;df s'g} lsl;dsf] clgoldttf
ePsf] hfgsf/L x'g cfPdf lhNnf ljsf; ;ldltn] ;f] ;DaGwdf cfjZos ;'emfj
lbg jf sf/jfxLsf] nflu ;DalGwt lgsfo;dIf l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 .
-%_ o; P]gdf n]lvPb]lv afx]s lhNnf ljsf; ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo /
clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!()=!()=!()=!()= pkpkpkpk––––;ldlt u7g ug{ ;Sg];ldlt u7g ug{ ;Sg];ldlt u7g ug{ ;Sg];ldlt u7g ug{ ;Sg]M -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf] sfddf ;xof]u
k'¥ofpg cfjZostf cg';f/ pk–;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g x'g] pk–;ldltdf pkef]Qmf ;d"xsf k|ltlglw,
u}/ ;/sf/L ;+:yfsf k|ltlglw, dlxnf, lk5l8Psf ju{, a'l4hLjL, ;dfh;]jL tyf
ljz]if1 ;dfj]z x'g ;Sg]5g\ .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g x'g] pk–;ldltsf] sfd, st{Jo, clwsf/ /
sfo{ljlw lhNnf ljsf; ;ldltn] tf]lslbPadf]lhd x'g]5 .
!(!=!(!=!(!=!(!= ;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7s af]nfpg ;lrjnfO{ lgb]{zg
lbg] .
-v_ lhNnf kl/ifb\ / lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7sdf k|ltj]bg /
k|:tfj k]z ug]{, u/fpg] .
-u_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ah]6 tyf sfo{qmdx¿ th'{df ug{
cfjZos Joj:yf ldnfpg] .
-3_ lhNnf kl/ifb\ / lhNnf ljsf; ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjog
u/fO{ k|ult ljj/0f tof/ ug{ nufpg] .
www.lawcommission.gov.np
119
www.lawcommission.gov.np
-ª_ pk–;efklt tyf ;b:ox¿nfO{ ljifout ¿kdf sfo{sf]
ljefhg ug]{ / lhNnf:t/Lo ljifout sfo{qmdx¿sf] /]vb]v
/ ;dGjo ug]{, u/fpg] .
-r_ lhNnf ljsf; ;ldltsf tkm{af6 cfjZos l;kmfl/zx¿
ug]{ .
-5_ cfkm" lhNnf aflx/ uO{ ;ft lbg eGbf a9L ;do lhNnf
ljsf; ;ldltdf pkl:yt x'g g;Sg] ePdf pk–;efkltnfO{
sfo{ef/ lbg] / pk–;efklt klg gePdf pd]/sf] cfwf/df
h]i7 ;b:onfO{ sfo{ef/ lbg] jf s'g} sf/0fjz sfo{ef/
;DxfNg g;Sg] cj:yf k/]df ;lrjnfO{ hfgsf/L lbg] .
-h_ lhNnf:t/Lo sfo{qmdsf] ;Gbe{df ;b:o / ;lrjnfO{ sfh
v6fpg] .
-em_ lhNnf ljsf; If]q cGtu{tsf ufpF ljsf; ;ldlt
;ldltx¿sf] lg/LIf0f tyf ;dGjo ug]{ .
-`_ tf]lsPsf] cGo sfd ug]{ .
-@_ ;efkltn] d'gfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf]
lhNnf 5f8\g x'Fb}g .
-#_ ;efkltn] lhNnfleqsf ljsf; lgdf{0f sfo{sf ;Gbe{df ;ft lbg;Dd
lhNnfleq cfkm}+ sfh :jLs[t u/L hfg ;Sg]5 .
t/ cfˆgf] lhNnf aflx/ hfg' k/]df lhNnf ljsf; ;ldltaf6 :jLs[t u/fO{
sfhdf hfg ;Sg]5 .
!(@=!(@=!(@=!(@= pkpkpkpk––––;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;efkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ pk–;efkltsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ ;efkltsf] cg'kl:yltdf sfo{afxs ;efklt eO{ sfd ug]{,
/
www.lawcommission.gov.np
120
www.lawcommission.gov.np
-v_ tf]lsPsf] cGo sfd ug]{, u/fpg] .
-@_ pk–;efkltn] d'gfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf]
lhNnf 5f8\g x'Fb}g .
!(#=!(#=!(#=!(#= ;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ ;b:ox¿sf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ cfkm"nfO{ tf]lsPsf] ljifo;Fu ;DjlGwt ljifodf lhNnf
ljsf; ;ldltn] tof/ u/]sf] of]hgf lhNnf ljsf; of]hgfdf
;dfj]z ug{ nufpg] .
-v_ cfkm"nfO{ tf]lsPsf] ljifo;Fu ;DjlGwt ljifodf lhNnf
ljsf; ;ldltaf6 eP u/]sf sfd sf/jfxLsf] ;do ;dodf
lg/LIf0f ug]{ .
-u_ cfkm"nfO{ tf]lsPsf] ljifodf lhNnf ljsf; ;ldlt / lhNnf
ljsf; ;ldltsf] ljleGg ;/sf/L tyf u}/–;/sf/L
;fdflhs ;+:yfx¿ / pkef]Qmf ;d"xaLr ;dGjo sfod
/fVg] Joj:yf ldnfpg],
-3_ cfkm"nfO{ tf]lsPsf] ljifo;Fu ;DjlGwt ljifosf ljsf; tyf
lgdf{0fsf] sfddf ePsf] k|ult ;DjGwdf cfˆgf]
;'emfj;lxtsf] lnlvt hfgsf/L lhNnf ljsf; ;ldltdf
k]z ug]{ .
-ª_ cfkm"nfO{ tf]lsPsf] ljifodf pkef]Qmf ;d"x tyf u}/–;/sf/L
;+:yfx¿ u7g ug{ :yfgLo hgtfnfO{ k|f]T;flxt ug]{ /
ltgnfO{ ljsf; sfo{qmddf kl/rfng ug]{ .
-r_ ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] a}7sdf
efu lnO{ a}7ssf] sfd sf/jfxLsf] ;DaGwdf lhNnf ljsf;
;ldlt;dIf k|ltj]bg lbg] .
www.lawcommission.gov.np
121
www.lawcommission.gov.np
-5_ tf]lsPsf cGo sfo{x¿ ug]{ .
-@_ ;b:on] d'gfl;j sf/0f afx]s nuftf/ tL; lbgeGbf a9L cfˆgf] lhNnf
5f8\g x'Fb}g .
!($=!($=!($=!($= ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/M ;efkltsf] k|ToIf lgb]{zgdf /xL ;lrjsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ lhNnf kl/ifb\ / lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;lrj eO{ sfd ug]{ .
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] lg0f{onfO{ ;efkltsf] ;fdfGo /]vb]vdf /xL
sfof{Gjog ug]{, u/fpg] .
-u_ lhNnf of]hgfsf] sfof{Gjog lg/LIf0f tyf k|ult d"Nof+sg ug]{, u/fpg] .
-3_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] k|zf;lgs, n]vf Joj:yf tyf ljsf;
sfo{qmdx¿sf] lg/LIf0f ug]{, u/fpg] .
-ª_ lhNnf:t/Lo sfo{qmdx¿sf] k|ult lg/LIf0f u/L ;dLIff ug]{, u/fpg] .
-r_ lhNnf ljsf; ;ldlt, lhNnf kl/ifb\ jf lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;b:osf]
kb l/Qm eO{ lgjf{rg u/fpg' k/]df ;DjlGwt lgsfonfO{ hfgsf/L u/fpg] .
-5_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nosf] k|zf;sLo k|d'v eO{ sfd ug]{,
u/fpg] .
-h_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] rn, crn tyf lhG;L ;DklQsf] nut /fVg],
;+/If0f dd{t ;+ef/ ug]{, u/fpg] .
-em_ lhNnf kl/ifb\ / lhNnf ljsf; ;ldltsf] a}7sdf pkl:yt e} lg0f{o
dfOGo"l6Ë ug]{, lg0f{o k'l:tsf lhDdf lng] / lg0f{o k|dfl0ft ug]{ .
-`_ n]vf k/LIf0f u/fpg], a]?h' km5\of]{6 u/fpg] ;DjGwdf cfjZos sf/jfxL
ug]{, u/fpg] .
-6_ lhNnf ljsf; ;ldlt cGtu{tsf sd{rf/Lx¿sf] k|zf;lgs lgoGq0f ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
122
www.lawcommission.gov.np
-7_ k|rlnt sfg'gn] tf]s]sf sdx¿ ug]{, u/fpg] .
-8_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgodadf]lhd ;'Dk]sf] jf
tf]s]sf] cGo sfdx¿ ug]{ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––%%%%
lhNnf ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmoflhNnf ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmoflhNnf ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmoflhNnf ljsf; ;ldltsf] of]hgf th'{df / sfof{Gjog k|lqmof
!(%=!(%=!(%=!(%= lhNnf ljsf; of]hgfsf] th'{dflhNnf ljsf; of]hgfsf] th'{dflhNnf ljsf; of]hgfsf] th'{dflhNnf ljsf; of]hgfsf] th'{dfMMMM -!_ k|To]s lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf]
lhNnfsf] ljsf;sf nflu cfjlws / jflif{s ljsf; of]hgf th'{df ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd th'{df ul/Psf] of]hgfsf] cfwf/df /fli6«o of]hgf
cfof]u / g]kfn ;/sf/sf] ;DjlGwt dGqfnon] lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ sflt{s
dlxgfleq cg'bfg / cfjZos gLlt tyf dfu{ bz{gx¿ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd of]hgf th'{df ubf{ lhNnf ljsf; ;ldltn]
cfjZostf cg';f/ afXo k/fdz{ ;]jf k|fKt ug{ ;Sg]5 .
-$_ cfjlws of]hgf tof/ ubf{ lgDg ljifox¿ ;dfj]z ug'{ kg]{5M–
-s_ lhNnfsf] ef}uf]lns, cfly{s Pj+ k|fs[lts ;Dkbfx¿ /
ltgLx¿sf] jt{dfg pkof]u,
-v_ ljleGg If]qdf t'ngfTds nfut nfesf] lx;fan] pTkfbg
ug{ ;lsg] ;+efjgfx¿,
-u_ lk5l8Psf hghfltx¿ Pj+ a9L u/Lla ePsf] If]q tyf To;
If]qdf ul/Psf jf ul/g' kg]{ ljleGg ljsf; sfo{x¿,
-3_ dlxnf / afnaflnsfsf nflu cfod"ns / ;Lkd"ns ljsf;
sfo{x¿,
-ª_ ;DkGg ePsf ljleGg ljifoIf]q cGtu{tsf cfof]hgfx¿sf]
ljj/0f / ltgLx¿sf] ;~rfng / ;+ef/ ;DjGwL Joj:yf .
www.lawcommission.gov.np
123
www.lawcommission.gov.np
-r_ ljsf; ;+efjgfx¿sf cfwf/df ljleGg ljifo If]qut
cNksfnLg Pj+ bL3{sfnLg ljsf; sfo{x¿,
-5_ :yfgLo afl;Gbfaf6} tof/ ul/g'kg]{ ljleGg ljifo If]qsf
hgzlQm ljsf; ;DjGwL sfo{x¿,
-%_ jflif{s of]hgf th'{df ubf{ lgDg s'/fnfO{ cfwf/ lng'kg]{5M–
-s_ /fli6«o of]hgf cfof]u / ;DjlGwt dGqfnoaf6 k|fKt
lgb]{zgx¿,
-v_ /fli6«o nIo tyf gLltsf cfwf/df to ul/Psf lhNnf:t/Lo
gLlt tyf nIox¿,
-u_ cfjlws of]hgfn] kl/nlIft u/]sf ;dli6ut
cfjZostfx¿ .
-3_ ufpF kl/ifb\\ / gu/ kl/ifb\\af6 k|fKt of]hgfx¿ .
!(^=!(^=!(^=!(^= ;fwgsf] cg'dfg;fwgsf] cg'dfg;fwgsf] cg'dfg;fwgsf] cg'dfgMMMM lhNnf ljsf; ;ldltn] jflif{s of]hgf th'{df ug'{ cufj} b]xfosf
;|f]]t / ;fwgx¿sf] cg'dfg tof/ ug'{ kg]{5M–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfˆg} >d, ;|f]]t / ;fwg .
-v_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt Psd'i6 cg'bfg .
-u_ g]kfn ;/sf/sf ljleGg ljifout dGqfnox¿af6 ljifout nufgL jfkt
k|fKt Psd'i6 ;fwg .
-3_ cGo ;+:yfx¿af6 k|fKt ;xof]u .
!(&=!(&=!(&=!(&= of]hgf th'{df k|lqmofof]hgf th'{df k|lqmofof]hgf th'{df k|lqmofof]hgf th'{df k|lqmofMMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf; of]hgf th'{df ubf{
;xeflutfd"ns of]hgf th'{df k|lqmofsf] cjnDjg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|lqmof cjnDjg ubf{ lhNnf ljsf; ;ldltaf6
k|fKt cfof]hgf tyf sfo{qmdx¿nfO{ d"n cfwf/ dfGg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
124
www.lawcommission.gov.np
-#_ lhNnf ljsf; of]hgf th'{df ubf{ ;]jf s]Gb|, ljifout of]hgf th'{df
;ldlt, PsLs[t of]hgf th'{df ;ldlt, lhNnf ljsf; ;ldlt / lhNnf kl/ifb\df
cfjZos 5nkmn u/L of]hgf th'{dfsf] sfd k"/f ug'{ kg]{5 .
-$_ of]hgf th'{dfsf] cGo k|lqmof tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
!(*=!(*=!(*=!(*= PsLs[t of]hgf th'{df ;ldltPsLs[t of]hgf th'{df ;ldltPsLs[t of]hgf th'{df ;ldltPsLs[t of]hgf th'{df ;ldltMMMM -!_ lhNnf:t/df Ps PsLs[t of]hgf th'{df
;ldlt /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltdf b]xfosf ;b:ox¿ /xg] 5g\M–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltsf ;efklt – cWoIf
-v_ ;DalGwt lhNnf ljsf; If]qleqsf
;f+;b\x¿ – kb]g ;b:o
-u_ ljifout of]hgf th'{df ;ldltsf
;+of]hsx¿ – ;b:o
-3_ tf]lsPadf]lhdsf cGo JolQmx¿ – ;b:o
-#_ pkbkmf -!_ cg';f/sf] a}7sdf ljifout of]hgf th'{df ;ldltx¿af6
k|fKt cfof]hgfx¿nfO{ ;dGjo tyf k|fyldstf lgwf{/0f u/L PsLs[t lhNnf ljsf;
of]hgfsf] ¿k lbOg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] a}7ssf] sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
!((=!((=!((=!((= ;|f]]t;|f]]t;|f]]t;|f]]t gS;f tof/ ug'{kggS;f tof/ ug'{kggS;f tof/ ug'{kggS;f tof/ ug'{kg ]{]{ ]{]{M k|To]s lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf;sf lgldQ
lhNnfsf] j:t'ut tYof+s ;+sng u/L lhNnfsf] j:t'l:ylt b]lvg] u/L ;|f]]t gS;f
tof/ ug'{ kg]{5 .
@))=@))=@))=@))= cfof]hgfsf] ;+efJotf cWoog ug'{ kgcfof]hgfsf] ;+efJotf cWoog ug'{ kgcfof]hgfsf] ;+efJotf cWoog ug'{ kgcfof]hgfsf] ;+efJotf cWoog ug'{ kg ]{]{ ]{]{M lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf;
of]hgf sfof{Gjog ug]{ qmddf b]xfoadf]lhdsf s'/fx¿ ;d]t v'nfO{ cfof]hgfsf]
;+efJotf cWoog ug'{ u/fpg' kg]{5M–
www.lawcommission.gov.np
125
www.lawcommission.gov.np
-s_ of]hgfsf] nIo
-v_ cfof]hgfaf6 kmfObf kfpg] hgtfsf] ;+Vof / kmfObfsf] lsl;d,
-u_ 5gf}6 ug{ nfluPsf] cfof]hgf gofF xf] jf cw'/f] /x]sf] xf],
-3_ cfof]hgf ;~rfng gu/L cGo s'g} pkfoaf6 cfjZostfsf] k"lt{ jf ;d:of
;dfwfg x'G5, x'Fb}g .
-ª_ cfof]hgf ;DkGg ubf{ nfUg ;Sg] vr{ tyf ;fdu|Lsf] d"No tyf ;dosf]
cg'dfg,
-r_ pkef]Qmfx¿af6 k|fKt x'g ;Sg] gub, j:t'ut >d / To:t} cGo of]ubfg,
-5_ pkef]Qmfx¿af6 kl5 p7\g ;Sg] z'Ns jf dd{t ;+ef/ vr{ jf ;~rfng
Joj:yf,
-h_ cGo v'nfpg] kg]{ s'/f eP ;f] .
@)!=@)!=@)!=@)!= k|fyldstf lgwf{/0fk|fyldstf lgwf{/0fk|fyldstf lgwf{/0fk|fyldstf lgwf{/0fMMMM lhNnf ljsf; of]hgf th'{df ubf{ lgDgadf]lhdsf]
sfo{qmdnfO{ k|fydlstf lbg' kg]{5M–
-s_ ;j{;fwf/0f hgtfnfO{ tTsfn k|ToIf kmfObf x'g] tyf /f]huf/ k|a4{g x'g] /
cfod"ns sfo{qmdx¿ .
-v_ s[lif pTkfbg j[l4 ug{ ;3fp k'Ug] sfo{qmdx¿ .
-u_ :yfgLo ;fwg, ;Lk / Ifdtfsf] kl/rfngaf6 ;~rfng x'g ;Sg]
sfo{qmdx¿ .
-3_ jftfj/0f ;+/If0fdf ;3fp k'¥ofpg] sfo{qmdx¿ .
-ª_ lk5l8Psf] tyf pTkLl8t hflt, hghflt Pj+ dlxnf / afnaflnsfsf] nflu
cfod"ns tyf ;Lkd"ns sfo{qmdx¿ .
www.lawcommission.gov.np
126
www.lawcommission.gov.np
@)@=@)@=@)@=@)@= cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6cfof]hgfsf] 5gf}6MMMM -!_ cfof]hgfsf] 5gf}6 ubf{ bkmf @)) adf]lhdsf] cfof]hgf
;DefJotf cWoog k|ltj]bgsf cltl/Qm b]xfosf s'/fx¿ ;d]tsf] cfwf/df
ug'{kg]{5M–
-s_ jftfj/0f ;+/If0f tyf ;+a4{g ug]{,
-v_ a9L eGbf a9L :yfgLo jfl;Gbfx¿sf] ;xeflutf / >d
k|fKt x'g],
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5gf}6 ePsf cfof]hgfsf] hfgsf/L
lhNnfjf;Lx¿nfO{ u/fpg' kg]{5 .
@)#=@)#=@)#=@)#= lhNnf ljsf; of]hgf ;DjGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u / lhNnf ljsf; of]hgf ;DjGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u / lhNnf ljsf; of]hgf ;DjGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u / lhNnf ljsf; of]hgf ;DjGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u / g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/sf] sf] sf] sf]
bfloTjbfloTjbfloTjbfloTjM M M M ----!_!_!_!_ lhNnf ljsf; of]hgf th'{dfsf nflu cfufdL cfly{s jif{sf] lgldQ cf–
cfˆgf] ljifo If]qdf ljleGg lhNnfx¿nfO{ k|bfg x'g] ;fwgsf] k"jf{g'dfg / ;f] l;t
;DjlGwt /fli6«o ljsf; gLlt / k|fyldstf tyf cGo dfu{bz{gx¿ eP ;f] ;d]t
pknAw u/fpg' kg]{5 . o;/L pknAw u/fOg] ;fwgsf] k"j{ cg'dfg / dfu{bz{g
k|To]s lhNnfsf] cfjlws of]hgfsf] nIoaf6 /fli6«o of]hgf cfof]un] lgwf{/0f u/L
ljifout dGqfnox¿nfO{ lgb]{zg lbg' kg]{5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf; of]hgf th'{df ubf{ ufpF kl/ifb\ /
gu/ kl/ifb\n] agfpg] jflif{s ljsf; sfo{qmdnfO{ cfjZos 6]jf k'¥ofpg' kg]{5 .
@)$=@)$=@)$=@)$= lhNnf ljsf;lhNnf ljsf;lhNnf ljsf;lhNnf ljsf; ;ldlt / ;/sf/L tyf u}/;ldlt / ;/sf/L tyf u}/;ldlt / ;/sf/L tyf u}/;ldlt / ;/sf/L tyf u}/––––;/sf/L lgsfoaLr ;dGjo ug]{;/sf/L lgsfoaLr ;dGjo ug]{;/sf/L lgsfoaLr ;dGjo ug]{;/sf/L lgsfoaLr ;dGjo ug]{M -!_
PsLs[t lhNnf ljsf; of]hgf th'{df ubf{ lhNnfleq ljleGg ;]jf / ljsf;
sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{ ;/sf/L tyf u}/–;/sf/L ;+:yfaLr a}7s a;L jflif{s
ljsf; of]hgfaLr ;dGjo sfod ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;dGjo sfod ug{ ;DjlGwt sfof{no
k|ltlglwnfO{ af]nfO{ lhNnf ljsf; ;ldltn] a}7s ug]{5 . ;dGjo sfod ug]{
l;nl;nfdf s'g} dte]b ePdf /fli6«o of]hgf cfof]un] cfjZos dWo:ytf ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cfof]lht ;dGjofTds a}7sdf b]xfosf s'/fx¿df
;dGjo sfod ug'{kg]{5M–
www.lawcommission.gov.np
127
www.lawcommission.gov.np
-s_ s'g} klg If]qdf ul/g] nufgLdf bf]xf]/f]kg x6fpg] .
-v_ nufgL ug]{ ;+:yfx¿aLr cfk;df kl/k"/s ;dGjo sfod
ug]{ .
-u_ lhNnfjf;Lx¿n] clwstd nfe xfl;n ug{ ;Sg] k|ljlw
ckgfpg] .
@)%=@)%=@)%=@)%= of]hgfsf] sfof{Gjogof]hgfsf] sfof{Gjogof]hgfsf] sfof{Gjogof]hgfsf] sfof{GjogMMMM -!_ g]kfn ;/sf/n] jflif{s sfo{qmd / ah]6 kfl/t ePkl5
lhNnf ljsf; of]hgf sfof{Gjog ug{ ccfjZos dfu{bz{g;lxt lgsf;f k7fpg'
kg]{5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltaf6 kfl/t sfo{qmd lhNnf ljsf; ;ldltsf]
lgb]{zgdf sfof{Gjog ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-#_ of]hgf sfof{Gjog ug]{ lhDd]jf/L ufpF ljsf; ;ldlt jf pkef]Qmf
;d"xsf] x'g]5 .
-$_ lhNnf:t/Lo of]hgf cGtu{tsf cfof]hgfx¿ pkef]Qmf ;ldlt dfkm{t
sfof{Gjog tyf ;~rfng u/fpg ;lsg]5 . lhNnf ljsf; ;ldltn] cfjZostf
cg';f/ afXo k/fdz{ ;]jf k|fKt u/L sfof{Gjogdf 6]jf k'¥ofpg ;Sg]5 .
@)^=@)^=@)^=@)^= cfof]hgfsf] x:tfGt/0fcfof]hgfsf] x:tfGt/0fcfof]hgfsf] x:tfGt/0fcfof]hgfsf] x:tfGt/0fMMMM -!_ lhNnfdf ljleGg ;]jf / ljsf; sfo{df sfo{/t
;/sf/L jf cw{ ;/sf/L lgsfox¿n] z'? u/]sf] cfof]hgf ;DkGg ePkl5 ;DjlGwt
lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ x:tfGt/0f ug'{ kg]{5 . To;/L x:tfGt/0f ePsf
cfof]hgfsf] ;~rfng lhNnf ljsf; ;ldlt / ;DjlGwt lgsfoaLr ;xdlt eP
cg'¿k x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfof]hgf x:tfGt/0f ug]{ lgsfon] lhNnf ljsf;
;ldltnfO{ k|fljlws tyf k/fdz{ ;]jf pknAw u/fO{ lhNnf ljsf; ;ldltsf] Ifdtf
ljsf; u/fpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
128
www.lawcommission.gov.np
@)&=@)&=@)&=@)&= lgb]{zg kfngf ug'{kg]{lgb]{zg kfngf ug'{kg]{lgb]{zg kfngf ug'{kg]{lgb]{zg kfngf ug'{kg]{MMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltx¿nfO{ lhNnf ljsf; of]hgf
th'{df / ;~rfng ug]{ ;DjGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u / g]kfn ;/sf/sf] ;DjlGwt
dGqfnon] ;do ;dodf cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zg lhNnf ljsf; ;ldltn] kfng ug'{
kg]{5 .
@)*=@)*=@)*=@)*= pkef]Qmf ;d"x u7g ug]{pkef]Qmf ;d"x u7g ug]{pkef]Qmf ;d"x u7g ug]{pkef]Qmf ;d"x u7g ug]{M -!_ lhNnf ljsf; of]hgf cGtu{tsf cfof]hgfx¿
sfof{Gjo ubf{ cfof]hgfaf6 k|ToIf nfe kfpg] JolQmx¿ dWo]af6 lhNnf ljsf;
;ldltn] ;DjlGwt lgsfo ;d]tsf] k/fdz{ lnO{ pkef]Qmf ;ldlt u7g u/fpg'
kg]{5 .
-@_ pkef]Qmf ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@)(=@)(=@)(=@)(= pkef]Qmf ;d"x tyf u}/pkef]Qmf ;d"x tyf u}/pkef]Qmf ;d"x tyf u}/pkef]Qmf ;d"x tyf u}/––––;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf ;~;~;~;~rfngrfngrfngrfng ug]{ af/]ug]{ af/]ug]{ af/]ug]{ af/]M -!_
pkef]Qmf ;d"x tyf u}/–;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgfx¿ sfof{Gjog / ;~rfng ubf{
lhNnf ljsf; ;ldlt;Fu ;dGjo /fvL ug'{ kg]{5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltn] pkef]Qmf ;d"x u}/–;/sf/L ;+:yf dfkm{t of]hgf
sfof{Gjog / ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
-#_ cfof]hgf sfof{Gjog ug]{ pkef]Qmf ;d"x / u}/–;/sf/L ;+:yfn] cfˆgf]
cfly{s sf/f]jf/sf] lx;fj lstfj tyf n]vf cfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
-$_ cfof]hgf sfof{Gjog ug]{ pkef]Qmf ;d"x / u}/ ;/sf/L ;+:yfn] cfˆgf]
sf/f]jf/sf] n]vfsf] k|ltj]bg lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ lbg' kg]{5 / n]vf k/LIf0f
u/fpg] lhDd]jf/L cfof]hgf sfof{Gjog ug]{ lgsfo / lhNnf ljsf; ;ldltsf]
x'g]5 .
-%_ cfof]hgfsf] nut Oli6d]6 tf]lsPadf]lhd ug'{kg]{5 .
-^_ pkef]Qmf ;d"x / u}/ ;/sf/L ;+:yfn] cfof]hgf hfFrkfF; eO{ km/kmf/s
ePkl5 cfof]hgfsf] dd{t ;+ef/ tyf ;~rfngsf] nflu ;]jf k|fKt ug]{ pkef]Qmf;Fu
cfjZos z'Ns lng ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
129
www.lawcommission.gov.np
@!)=@!)=@!)=@!)= ;'k;'k;'k;'k////LLLLj]If0f tyf cg'udgj]If0f tyf cg'udgj]If0f tyf cg'udgj]If0f tyf cg'udgM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] of]hgf jf sfo{qmd th'{df
ubf{ cg'dfg ul/Psf ;|f]]t ;fwgx¿sf] kl/rfng nIo cg'¿k eP gePsf],
cfof]hgfsf] sfof{Gjog tflnsf cg';f/ eP gePsf] PsLg ug{ tyf cfof]hgfsf]
sfof{Gjodf b]lvg] afwf Jojwfg jf c8\rgx¿ ;dfwfgsf] nflu cfjZos lgb]{zg
lbg ;DjlGwt lhNnfsf ;f+;bsf] cWoIftfdf k|To]s jif{sf] nflu j0ff{g'qmdfg';f/
Ps ;'k/Lj]If0f tyf cg'udg ;ldltsf] u7g x'g]5 . pQm ;ldltdf lhNnf ljsf;
;ldltsf ;efklt, lghn] tf]s]sf] lhNnf ljsf; ;ldltsf ;b:o tyf ;DalGwt
sd{rf/Lx¿ ;d]t /xg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] a}7s ;fdfGotof rf/ dlxgfdf
Psk6s a:g]5 / ;f] a}7sdf lhNnf ljsf; ;ldltsf ;DjlGwt ;b:on] efu lng'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] a}7sdf cfof]hgfsf nflu cg'dfg
ul/Psf] ;fwg, k|fKt ePsf] ;fwg / ug'{kg]{ sfdsf] n]vf hf]vf ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] a}7sn] sfo{ tflnsf / nIo cg';f/ sfd
gePsf]df ;DjlGwt kIfnfO{ ;r]t u/fpg ;Sg]5 .
@!!=@!!=@!!=@!!= ;dLIff / d"Nof+sg;dLIff / d"Nof+sg;dLIff / d"Nof+sg;dLIff / d"Nof+sgM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf; of]hgfsf] ;dLIff /
d"Nof+sg b]xfo cg';f/ ug'{kg]{5M–
-s_ ;DkGg ePsf k|To]s cfof]hgfsf] Ps jif{kl5 k|efj
d"Nof+sg ug]{ .
-v_ ;~rfng eO/x]sf cfof]hgfx¿sf] ljifout ljj/0f tyf
k|ult d"Nof+sg k|To]s ^ dlxgfdf ug]{ .
-u_ ;DkGg ePsf cfof]hgfsf] dd{t ;+ef/ ;DjGwL Joj:yfsf]
d"Nof+sg k|To]s jif{ ug]{ .
-3_ cfof]hgfaf6 nfeflGjt ;d'bfosf] lsl;d / kl/0ffd
klxrfg ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
130
www.lawcommission.gov.np
-ª_ cfof]hgfaf6 ePsf] pTkfbg j[l4 Pj+ /f]huf/Lsf] cj;/x¿
klxrfg ug]{ .
-r_ cfof]hgfaf6 kof{j/0fdf k/]sf] k|efj klxrfg ug]{ .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf; of]hgfsf] ;dLIff b]xfo cg';f/
ug]{5M–
-s_ pkbkmf -!_ adf]lhd d"Nof+sg ePkl5 lhNnf ljsf;
;ldltsf] lgoldt a}7sdf ;dLIff ug]{ .
-v_ v08 -s_ cg';f/ x'g] ;dLIff a}7sdf ;/sf/L, u}/ ;/sf/L
/ bft[ ;+:yfsf k|ltlglwx¿nfO{ ;d]t cf–cfˆgf] If]qaf6
;+rflnt lhNnf:t/Lo sfo{qmdx¿sf] k|ult ljj/0f;lxt
;dLIffsf nflu cfdGq0f ug]{ .
-u_ ;dLIff a}7sdf k|fKt ;'emfj ;d]t /fvL To;sf] k|ltj]bg
;DjlGwt cfof]hgf ;~rfng ug]{ lgsfodf k7fpg] / To:tf]
k|ltj]bg lhNnf kl/ifb\sf] lgoldt a}7sdf k|:t't ug]{ .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd lhNnf ljsf; of]hgfsf] ;dLIff / d"Nof+sg
ubf{ lhNnf ljsf; If]qleq ;+rflnt s'g} cfof]hgf jf sfo{qmddf s'g} lsl;dsf]
clgoldttf ePsf] hgfsf/L x'g cfPdf lhNnf ljsf; ;ldltn] cfjZos
sf/jfxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf l;kmfl/; ug]{5 .
@!@=@!@=@!@=@!@= ;"rgf tyf ;"rgf tyf ;"rgf tyf ;"rgf tyf clen]v s]Gbclen]v s]Gbclen]v s]Gbclen]v s]Gb || ||M lhNnfsf] jf:tljs l:yltsf] klxrfg / of]hgfa4
ljsf; k|lqmof clej[l4 ug{ k|To]s lhNnf ljsf; ;ldltdf Ps ;"rgf tyf clen]v
s]Gb| /xg]5 . To:tf] ;"rgf tyf clen]v s]Gb|n] b]xfoadf]lhdsf ;"rgf tyf
clen]v ;+sng u/L /fVg' kg]{5M–
-s_ lhNnfl:yt k|To]s ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf tyf lhNnf ljsf;
;ldltsf] cWofjlws j:t'ut k|ltj]bg .
-v_ lhNnfsf] jflif{s d"Nof+sg k|ltj]bg .
www.lawcommission.gov.np
131
www.lawcommission.gov.np
-u_ k|To]s ufpF:t/Lo Pj+ gu/:t/Lo cfjlws of]hgf .
-3_ lhNnfsf] cfjlws of]hgf .
-ª_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] jflif{s n]vf k/LIf0f k|ltj]bg .
-r_ k|To]s ufpF ljsf; ;ldlt / gu/kflnsfsf] jflif{s sfo{qmd .
-5_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;dli6ut jflif{s sfo{qmd .
-h_ lhNnfleq ;~rfng eO/x]sf u}/–;/sf/L tyf lghL If]qsf sfo{qmdsf] ljj/0f
tyf k|ult .
-em_ lhNnfleq ul/Psf cWoog cg';Gwfg k|ltj]bgx¿ .
@!#@!#@!#@!#==== hfFrkf; tyf km/kmf/shfFrkf; tyf km/kmf/shfFrkf; tyf km/kmf/shfFrkf; tyf km/kmf/sM -!_ cfof]hgf ;DkGg ePkl5 cfof]hgfsf] hfFrkf; /
km/kmf/s ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ cfof]hgf ;~rfng ug]{ lgsfoaf6 cfof]hgf ;DkGg ePsf] hfgsf/L
lhNnf ljsf; ;ldltdf k|fKt ePkl5 k|fljlwsn] k]z u/]sf] sfo{ ;DkGg k|ltj]bg /
d"Nof+sgsf] cfwf/df lhNnf ljsf; ;ldltn] hfFrkf; / km/kmf/s ug]{5 .
@!$=@!$=@!$=@!$= cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] ;~rfng;~rfng;~rfng;~rfng tyf dd{t ;+ef/tyf dd{t ;+ef/tyf dd{t ;+ef/tyf dd{t ;+ef/M -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] ;DkGg
cfof]hgfx¿sf] ;~rfngsf] nflu ;DjlGwt lgsfo jf pkef]Qmf ;d"xnfO{
x:tfGt/0f u/L ;~rfng tyf dd{t ;+ef/ ug{ u/fpg ;Sg]5 .
-@_ 7"nf cfof]hgfx¿sf] ;~rfng tyf dd{t ;+ef/sf] sfo{ ;DjlGwt
lgsfon] afF8kmfF8 u/L ug]{ lg0f{o ePdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] k|fljlws tyf
ljQLo ;|f]]t ;d]t ljrf/ u/L dd{t ;+ef/sf] sfo{ ;+o'Qm ¿kn] ug{ ;lsg]5 .
-#_ cfof]hgfaf6 cfjZos z'Ns p7fpg] cleef/f cfof]hgf ;~rfng /
dd{t ;+ef/ ug]{ lgsfosf] x'g]5 .
-$_ lhNnf ljsf; ;ldltn] pkef]Qmfx¿af6 p7fpg] ;]jf z'Ns tyf dd{t
;+ef/ vr{ lhNnf ljsf; ;ldltn] lg0f{o u/]adf]lhd x'g]5 . o:tf] z'Ns lgwf{/0f
ug{ cfjZos k|fljlws / cGo ;xof]u ;DjlGwt lgsfox¿af6 k|fKt ug{ ;lsg]5 .
www.lawcommission.gov.np
132
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––^̂̂̂
cfcfcfcfly{s Joj:yfly{s Joj:yfly{s Joj:yfly{s Joj:yf
@!%=@!%=@!%=@!%= lhNnf ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/lhNnf ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/lhNnf ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/lhNnf ljsf; ;ldltn] nufpg kfpg] s/M -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf
ljsf; If]qdf tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L lhNnf kl/ifb\\af6 kfl/t b/df cfkm"n]
lgdf{0f u/]sf] jf cfkm"nfO{ x:tfGt/0f eO{ cfPsf ;8s, af6f], k'n, l;+rfO{, s'nf],
kf]v/L cflbdf s/ nufpg ;Sg]5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf; If]qdf tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L
lhNnf kl/ifb\\af6 kfl/t b/df pmg, vf]6f], hl8a'6L, jgs; -v/_, sjf8L dfn, 9'Fuf,
:n]6, afn'jf tyf k|rlnt sfg'gadf]lhd lgif]lwt hLjhGt' afx]s cGo d[t
hLjhGt'sf] xf8, l;+u, KjfFv, 5fnf cflb / tf]lsPadf]lhdsf cGo j:t'df s/
nufpg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s/af6 k|fKt /sd dWo] #%–%) k|ltzt ;Dd
/sd ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt / gu/kflnsfnfO{ lbg'kg]{5 .
@!^=@!^=@!^=@!^= ;]jf z'Ns;]jf z'Ns;]jf z'Ns;]jf z'NsMMMM lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]qleq tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L
lhNnf kl/ifb\af6 kfl/t b/df b]xfoadf]lhdsf] ;]jf z'Ns nufpg ;Sg]5M–
-s_ cfkm"n] lgdf{0f u/]sf jf cfˆgf] lhDdf /x]sf cltly u[x, k':tfsfno,
lrlsT;fno, wd{zfnf, ;ef u[x cflbsf] ;]jf z'Ns .
-v_ cfkm"n] lgdf{0f u/]sf s'nf], k}gL, afFw cflbsf] ;]jf z'Ns .
-u_ :yfgLo ljsf; z'Ns .
-3_ tf]lsPadf]lhdsf cGo ;]jf z'Ns .
@!&=@!&=@!&=@!&= b:t'/b:t'/b:t'/b:t'/MMMM lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]qleq tf]lsPsf] b/df ga9\g] u/L lhNnf
kl/ifb\af6 kfl/t b/df b]xfoadf]lhdsf] b:t'/ nufpg ;Sg]5M–
-s_ gbLx¿df hn ljxf/ ug]{, 8'+uf tyf t'Og rnfpg] / df5f dfg]{ cg'dlt
tyf gjLs/0f b:t'/ .
www.lawcommission.gov.np
133
www.lawcommission.gov.np
-v_ kfgL3f6sf] btf{ tyf gjLs/0fsf] b:t'/ .
-u_ l;kmfl/z b:t'/ .
-3_ tf]lsPadf]lhdsf] cGo b:t'/ .
@!*=@!*=@!*=@!*= laqmLlaqmLlaqmLlaqmLMMMM lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]qleqsf gbLgfnfsf] afn'jf, lu6L, 9'Fuf,
:n]6, df6f] bxt/ jxt/ cflb tf]lsPadf]lhd laqmL ug{ ;Sg]5 . o;/L a:t'x¿sf]
laqmLaf6 k|fKt /sddWo] #%–%) k|ltzt ;Dd /sd ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt
/ gu/kflnsfnfO{ lbg'kg]{5 .
@!(=@!(=@!(=@!(= C0f lng ;SgC0f lng ;SgC0f lng ;SgC0f lng ;Sg ]] ]]M lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf kl/ifb\af6 :jLs[t gLlt cg';f/
cfˆgf] cs ef]usf] rn crn ;DklQ lwtf] /fvL jf g/fvL jf g]kfn ;/sf/sf]
hdfgLdf a}+s jf cGo s'g} ;+3 ;+:yfaf6 C0f ;fk6L lng ;Sg]5 .
@@)=@@)=@@)=@@)= /fhZj afF8kmfF8 ;DjGwL Joj:yf/fhZj afF8kmfF8 ;DjGwL Joj:yf/fhZj afF8kmfF8 ;DjGwL Joj:yf/fhZj afF8kmfF8 ;DjGwL Joj:yfM M M M -!_ b]xfosf] /sddWo] tf]lsPadf]lhdsf] /sd
;DjlGwt lhNnf ljsf; ;ldltn] kfpg]5M–
-s_ 3/ hUufsf] vl/b laqmL jfkt g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt x'g]
/lhi6«];g b:t'/,
-v_ vfgL, k]6«f]lnod, jg, hn;|f]]t tyf tyf cGo k|fs[lts
;|f]]t sf] /f]oN6L afkt g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt x'g] /sd .
-u_ ko{6sx¿ lhNnf ljsf; If]qdf k|j]z ubf{ g]kfn ;/sf/nfO{
k|fKt x'g] k|j]z b:t'/ .
@@!=@@!=@@!=@@!= lhNnf ljsf; ;ldltsf] sf]iflhNnf ljsf; ;ldltsf] sf]iflhNnf ljsf; ;ldltsf] sf]iflhNnf ljsf; ;ldltsf] sf]ifMMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] Pp6f sf]if /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfosf /sdx¿ /xg]5g\M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt x'g] /sd .
-v_ s/, b:t'/, dx;'n tyf z'Nsaf6 k|fKt /sd .
www.lawcommission.gov.np
134
www.lawcommission.gov.np
-u_ ufpF ljsf; ;ldlt / gu/kflnsfaf6 p7fOPsf] dfnkf]tsf]
kRrL; k|ltzt /sd .
-3_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] rn crn ;DklQ jf cGo j:t'sf]
laqmL, axfn, ef8f, Jofhaf6 p7]sf] /sd .
-ª_ s'g} JolQm jf ;+:yfaf6 k|fKt pkxf/, rGbf, cg'bfg jf
;xfotfsf] /sd .
-r_ ljb]zL ;/sf/ jf cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yfaf6 k|fKt /sd .
-5_ /fhZj af+8kmf+8af6 k|fKt /sd, b08 hl/jfgfaf6 p7]sf]
/sd .
-h_ lhNnf ljsf; ;ldltn] ;~rfng u/]sf cfod"ns
sfo{qmdaf6 k|fKt /sd .
-em_ lhNnf ljsf; ;ldltn] a}+s jf cGo s'g} ;+3 ;+:yfaf6
lnPsf] C0f ;fk6L /sd .
-`_ cGo ;|f]]t af6 k|fKt /sd .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltn] v08 -r_ adf]lhdsf] /sd k|fKt
ug'{cl3 g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lng'kg]{5 .
-$_ sf]ifdf hDdf ePsf] /sd a}+sdf /fVg' kg]{5 .
@@@=@@@=@@@=@@@= sf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfsf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfsf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfsf]ifsf] /sd vr{ ug]{ tl/sfMMMM -!_ sf]ifsf] ;~rfng ;lrj / lhNnf ljsf;
;ldltsf] n]vf k|d'vsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 x'g]5 .
-@_ ;efkltn] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL cfly{s ;xfotfdf
tf]lsPadf]lhdsf] /sd vr{ ug{ ;Sg]5 .
-#_ ;lrjn] lhNnf kl/ifb\n] kfl/t u/]sf] ah]6sf] clwgdf /xL lhNnf
ljsf; ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjog ug{ /sd vr{ ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
135
www.lawcommission.gov.np
-$_ sf]ifsf] /sd vr{ ubf{ lhNnf kl/ifb\n] kfl/t u/]sf] ah]6sf] clwgdf
/xL k|rlnt sfg'gadf]lhd vr{ ug'{ kg]{5 .
-%_ ljsf; sfo{qmd ;~rfng ubf{ ljifout sfo{qmdsf nflu k|fKt /sd
;f]xL sfo{qmddf vr{ ug'{kg]{5 cGo sfo{qmd / zLif{sdf vr{ ug{ kfOg] 5}g .
-^_ n]vf k|d'vn] tf]lsPadf]lhd lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfDbfgL vr{sf]
n]vf /fVg' kg]{5 / To;sf] n]vfk/LIf0f u/fpg' kg]{5 .
-&_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] k|zf;lgs vr{ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@@#=@@#=@@#=@@#= lgdf{0f, vl/b tyf cGo 7]Ssf k§f :jLs[ltsf] Joj:yflgdf{0f, vl/b tyf cGo 7]Ssf k§f :jLs[ltsf] Joj:yflgdf{0f, vl/b tyf cGo 7]Ssf k§f :jLs[ltsf] Joj:yflgdf{0f, vl/b tyf cGo 7]Ssf k§f :jLs[ltsf] Joj:yfM lgdf{0f, vl/b, 7]Ssf k§f
jf cGo cfly{s sf/f]jf/ ;DjGwL k|lqmof tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@@$=@@$=@@$=@@$= /sdfGt//sdfGt//sdfGt//sdfGt/M -!_ lhNnf kl/ifb\af6 kfl/t jflif{s ah]6 zLif{ssf] aL; k|ltztdf
ga9fO{ lhNnf ljsf; ;ldltn] /sdfGt/ ug{ ;Sg]5 .
t/ e}k/L cfpg] / cfly{s ;xfotf zLif{sdf /sdfGt/ x'g] 5}g .
-@_ e}k/L cfpg] /sdsf] vr{ tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@@%=@@%=@@%=@@%= lnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yflnnfd laqmLsf] Joj:yfM lhNnf kl/ifb\af6 :jLs[t gLlt cg';f/ lhNnf ljsf;
;ldltnfO{ sfd gnfUg] ;/;fdfg jf ;DklQsf] lnnfd jf laqmL tf]lsPadf]lhd
x'g]5 .
@@^=@@^=@@^=@@^= ah]6sf] af+ah]6sf] af+ah]6sf] af+ah]6sf] af+FF FFsL /sdsL /sdsL /sdsL /sdM Ps cfly{s jif{df vr{ x'g g;sL afFsL /xg uPsf] ah]6sf]
/sd rfn" jif{df cw'/f /x]sf cfof]hgf / sfo{qmd ;~rfng ug{sf] nflu cfufdL
cfly{s jif{sf] ah]6df ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
@@&=@@&=@@&=@@&= lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfo / Joosf] ljj/0flhNnf ljsf; ;ldltsf] cfo / Joosf] ljj/0flhNnf ljsf; ;ldltsf] cfo / Joosf] ljj/0flhNnf ljsf; ;ldltsf] cfo / Joosf] ljj/0fM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn]
lhNnfdf cfGtl/s ;|f]t ;fwg, dfnkf]t /sd, :yfgLo ljsf; z'Ns, bfg, rGbf,
;xfotf, pkxf/, cGo s/, b:t'/, dx;"n, z'Ns tyf ;DklQ jf ;fwg ;|f]t, laqmL,
C0f tyf cg'bfgaf6 k|fKt x'g] /sd 5'§f 5'§} b]lvg] u/L >]:tf /fVg' kg]{5 .
-@_ cfo / Joosf] zLif{s / lx;fjsf] >]:tf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
136
www.lawcommission.gov.np
@@*=@@*=@@*=@@*= k|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbM g]kfn ;/sf/n] ljz]if ¿kn] ls6fg u/L vr{ ug{ :jLs[lt
lbPdf afx]s g]kfn ;/sf/n] lbPsf] cg'bfg /sd tf]lsPadf]lhdsf] k|ltzteGbf
a9L k|zf;lgs sfddf vr{ ug{ kfOg] 5}g .
@@(=@@(=@@(=@@(= ;b:ox¿sf] a}7s eQf / cGo ;'ljwf;b:ox¿sf] a}7s eQf / cGo ;'ljwf;b:ox¿sf] a}7s eQf / cGo ;'ljwf;b:ox¿sf] a}7s eQf / cGo ;'ljwfM ;b:ox¿sf] a}7s eQf / cGo ;'ljwf
tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@#)=@#)=@#)=@#)= lhNnf ljsf; ;ldltn] cg'bfg lbglhNnf ljsf; ;ldltn] cg'bfg lbglhNnf ljsf; ;ldltn] cg'bfg lbglhNnf ljsf; ;ldltn] cg'bfg lbg ]] ]]M -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] cfkm"nfO{ k|fKt
x'g] /sd dWo] s]xL /sd tf]lsPadf]lhd ufpF:t/sf sfo{qmdx¿df vr{ ug{ ufpF
ljsf; ;ldltnfO{ cg'bfgsf] ¿kdf pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'bfg /sd pknAw u/fpFbf sfo{qmdsf] dfu,
hg;+Vof, ef}uf]lns ljs6tf, cfGtl/s ;|f]tsf] ;Lldttf cflbnfO{ Wofgdf /fVg'
kg]{5 .
@#!=@#!=@#!=@#!= lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQlhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQlhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQlhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQM -!_ sf]ifsf] /sdaf6 ag]sf] jf vl/b ePsf] jf
lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ g]kfn ;/sf/ jf s'g} JolQm jf ;+:yfn] xs 5fl8 lbPsf]
;DklQdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] xs x'g]5 / To:tf] ;DklQ lhNnf ljsf; ;ldltn]
/]vb]v / k|jGw ug'{kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd crn ;DklQ lhNnfljsf; ;ldltn] g]kfn
;/sf/sf] :jLs[ltlagf a]rljvg ug{ jf c¿ s'g} Joxf]/fn] xs 5fl8lbg kfpg]
5}g . :jLs[t lagf j]rljvg ul/lbPdf jf xs 5fl8lbPdf h'g;'s} cj:yfdf klg
ab/ x'g]5 .
@#@=@#@=@#@=@#@= n]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fMMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f cfGtl/s
n]vfk/LIf0f zfvfn] ug]{5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] clGtd n]vfk/LIf0f dxfn]vf k/LIfsaf6 x'g]5 .
-#_ lhNnf kl/ifb\n] n]vf ;dltsf] /fo ;'emfj;lxt k|fKt k|ltj]bgdf
5nkmn u/L n]vfk/LIf0faf6 sfod ePsf a]?h' lgoldt ug{ gldNg] ePdf a]?h'
km5\of]{6sf] nflu lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ lgb]{zg lbg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
137
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– &&&&
b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfo
@##=@##=@##=@##= b08 ;hfo ug{ ;Sg]b08 ;hfo ug{ ;Sg]b08 ;hfo ug{ ;Sg]b08 ;hfo ug{ ;Sg]M -!_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod jf
cfb]z pNn+3g u/L s;}n] s'g} sfd u/]df lhNnf ljsf; ;ldltn] Ps xhf/
?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 . ;f]xL ck/fw k6s–k6s u/]df k6s} lkR5] pQm
hl/jfgfsf] /sddf zt k|ltzt ykL hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ s;}sf] hfgf–hfgL jf nfk/jfxLn] lhNnf ljsf; ;ldltsf] lhDdfdf
/x]sf] ;DklQ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] Ohfht a]u/ km]/abn u/]df jf lxgfldgf
jf gf]S;fg u/]df jf ug{ nufPdf lhNnf ljsf; ;ldltn] To:tf] xfgL gf]S;fgL
;d]t ;f] JolQmaf6 c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
efuefuefuefu––––%%%%
:yfgLo lgsfo ;DjGwL ;fdfGo Joj:yf:yfgLo lgsfo ;DjGwL ;fdfGo Joj:yf:yfgLo lgsfo ;DjGwL ;fdfGo Joj:yf:yfgLo lgsfo ;DjGwL ;fdfGo Joj:yf
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– !!!!
g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/ / :yfgLo lgsfo aLrsf] ;DaGw/ :yfgLo lgsfo aLrsf] ;DaGw/ :yfgLo lgsfo aLrsf] ;DaGw/ :yfgLo lgsfo aLrsf] ;DaGw
@#$=@#$=@#$=@#$= g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/n] lgb]{zg lbg ;Sg]n] lgb]{zg lbg ;Sg]n] lgb]{zg lbg ;Sg]n] lgb]{zg lbg ;Sg]MMMM -!_ g]kfn ;/sf/n] :yfgLo lgsfonfO{
k|rlnt sfg'gåf/f tf]lsPsf] sfo{x¿ ;Dkfbg u/] gu/]sf], lk5l8Psf hghflt,
dlxnf tyf afnaflnsfx¿sf] lxtnfO{ cfjZos k|fyldstf lbP glbPsf], kof{j/0f
;Gt'ng h:tf ljifon] k|>o kfP–gkfPsf] h:tf ljifox¿df lgoldt cg'udg u/L
cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd g]kfn ;/sf/n] lbPsf] lgb]{zg kfng ug'{
;DalGwt :yfgLo lgsfosf] st{Jo x'g]5 .
@#%=@#%=@#%=@#%= ljz]if sfo{qmd nfu" ug{ ;Sg]ljz]if sfo{qmd nfu" ug{ ;Sg]ljz]if sfo{qmd nfu" ug{ ;Sg]ljz]if sfo{qmd nfu" ug{ ;Sg]MMMM g]kfn ;/sf/n] :yfgLo lgsfosf] ;'b[9Ls/0f tyf
Ifdtf clea[l4 ug{ ljz]if sfo{qmd th'{df u/L nfu" ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
138
www.lawcommission.gov.np
@#^=@#^=@#^=@#^= g]kfn ;g]kfn ;g]kfn ;g]kfn ;/sf//sf//sf//sf/n] cg'bfg lbg]n] cg'bfg lbg]n] cg'bfg lbg]n] cg'bfg lbg]M -!_ k|To]s jif{ g]kfn ;/sf/n] :yfgLo lgsfonfO{
tf]lsPsf] Go"gtd cg'bfg pknAw u/fpg'sf] cltl/Qm ;DalGwt :yfgLo lgsfosf]
hg;+Vof, ljsf;sf] :t/, /fhZj kl/rfng ug{ ;Sg] ;+efJotf / Ifdtf, ljQLo
;fwgsf] cfjZostf, cfo / Joosf] lgoldt clen]vg sfo{, n]vf k/LIf0fsf] l:ylt,
cfly{s cg'zf;gsf] l:ylt h:tf cfwf/df yk cg'bfg /sd pknAw u/fpg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt x'g] cg'bfg /sdx¿sf] vr{ k|0ffnL /
sfo{ljlwx¿ g]kfn ;/sf/n] tf]Sg ;Sg]5 .
@#&=@#&=@#&=@#&= ljQLo cfof]u u7g ug{ ;SgljQLo cfof]u u7g ug{ ;SgljQLo cfof]u u7g ug{ ;SgljQLo cfof]u u7g ug{ ;Sg ]] ]]M :yfgLo lgsfox¿n] nufpg] s/ tyf g]kfn
;/sf/ / :yfgLo lgsfo aLr afF8kmfF8 ug'{ kg]{ /fhZj ;DaGwdf cWoog tyf
cg';Gwfg ug{, s/ k4lt tyf n]vf k|0ffnL ;d;fdlos agfpg lng' kg]{ gLltut
ljifodf ;'emfj k|:t't ug{ g]kfn ;/sf/n] :yfgLo lgsfosf] ;DalGwt dxf;+3sf]
k|ltlglw ;d]t /xg] u/L ljQLo cfof]u u7g ug{ ;Sg]5 .
@#*=@#*=@#*=@#*= lgnDag / e+u ug{ ;Sg]lgnDag / e+u ug{ ;Sg]lgnDag / e+u ug{ ;Sg]lgnDag / e+u ug{ ;Sg]MMMM -!_ s'g} :yfgLo lgsfon] b]xfosf] s'g} sfd sf/afxL
u/]sf] 5 eGg] kof{Kt cfwf/ ePdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg
u/L To:tf] :yfgLo lgsfonfO{ lgnDag ug{ ;Sg]5M–
-s_ g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$& ljk/Lt x'g] u/L g]kfnsf]
;fj{ef}d;Qf, cv08tf, /fli6«otf jf ;fDk|bflos
;b\efjgfdf cfFr cfpg] s'g} sfd sf/afxL u/]df .
-v_ :yfgLo lgsfosf] ;DklQ jf cfo lxgfldgf u/]df .
-u_ sfj' aflx/sf] kl/l:ylt k/]df afx]s Ps jif{;Dd :yfgLo
lgsfosf] a}7s ga;fO{ :yfgLo lgsfosf] sfo{ ;Dkfbgdf
afwf pTkGg u/]df .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} :yfgLo lgsfonfO{ lgnDag ug'{ cl3 ljz]if
uDeL/ kl/l:yltdf afx]s To;/L lgnDag gug'{ kg]{ sf/0f eP ;f] k|:t't ug]{
df}sfaf6 ;DalGwt :yfgLo lgsfonfO{ al~rt ul/g] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
139
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} :yfgLo lgsfo lgnDag ePdf ;f] lgsfon]
ug]{ sfd sf/jfxL ug{sf] lgldQ g]kfn ;/sf/n] cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgnDag ePsf] hfgsf/L g]kfn ;/sf/n]
lgnDag ePkl5 a;]sf] ;+;b\sf] b'j} ;bgdf k]z ug'{kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgnDag ePsf] :yfgLo lgsfosf] ;DaGwdf
To;/L lgnDag ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq 5fglag u/L sf/afxL lsgf/f nufO{
;Sg' kg]{5 . ;f] Dofbleq sf/afxL lsgf/f gePdf To:tf] lgnDag :jtM lgis[o
x'g]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd 5fgaLg ubf{ eª\u ug'{kg]{ cfwf/ k|dfl0ft ePdf
To:tf] :yfgLo lgsfonfO{ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L e+Ë
ug{ ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd s'g} :yfgLo lgsfonfO{ e+Ë ul/Pdf To;sf]
sf/0f;lxtsf] ljj/0f g]kfn ;/sf/n] ;+;bsf] b'a} ;bgdf k]z ug'{ kg]{5 .
-*_ pkbkmf -%_ adf]lhd e+u ePsf] :yfgLo lgsfosf ;b:ox¿sf]
lgjf{rg To;/L e+uePsf] ldltn] Ps jif{leq u/L;Sg' kg]{5 . lgjf{rg
geP;DdnfO{ To:tf] :yfgLo lgsfon] ug]{ sfd sf/afxL ug]{ u/fpg] Joj:yf g]kfn
;/sf/n] ug]{5 .
@#(=@#(=@#(=@#(= Dofb yk ug{ ;Sg]Dofb yk ug{ ;Sg]Dofb yk ug{ ;Sg]Dofb yk ug{ ;Sg]MMMM k|fs[lts k|sf]k, cfly{s lj>[Întf jf To:t} cGo ljz]if
kl/l:ylt k/L :yfgLo lgsfosf] ;b:ox¿sf] ;dodf lgjf{rg x'g g;s]df g]kfn
;/sf/n] a9Ldf Ps jif{sf] nflu Dofb yk u/L jf cGo ta/af6 sfo{ ;~rfng ug]{
Joj:yf ldnfpg ;Sg]5 .
@$)=@$)=@$)=@$)= g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{;Fu ;Dks{;Fu ;Dks{;Fu ;Dks{M -!_ :yfgLo lgsfon] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf
:yfgLo ljsf; dGqfno dfkm{t\ /fVg'' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ah]6 / sfo{qmdsf]
;DaGwdf :yfgLo lgsfon] cGo dGqfnox¿;Fu ;f]em} ;Dks{ /fVg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
140
www.lawcommission.gov.np
@$!=@$!=@$!=@$!= cg'udg ;ldltsf] u7gcg'udg ;ldltsf] u7gcg'udg ;ldltsf] u7gcg'udg ;ldltsf] u7gM -!_ o; P]gsf] p2]Zo, gLlt tyf Joj:yf cg'¿k
sfo{x¿ ;Dkfbg ePsf 5g\ 5}gg\ ;f] sf] cg'udg ug{ tyf :yfgLo :jfoQ zf;g
;DaGwL dfGotf cg'¿k sfo{ ug{ nufpg b]xfoadf]lhdsf] ljs]Gb|Ls/0f sfof{Gjog
tyf cg'udg ;ldltsf] u7g x'g]5M–
-s_ k|wfgdGqL – cWoIf
-v_ :yfgLo ljsf; dGqL – pkfWoIf
-u_ k|ltlglw ;efdf ljkIfL bnsf] g]tf – ;b:o
-3_ g]kfn ;/sf/sf dGqLx¿ – ;b:o
-ª_ k|ltlglw ;efsf] ;DalGwt ;ldltsf
;efklt – ;b:o
-r_ pkfWoIf, /fli6«o of]hgf cfof]u – ;b:o
-5_ ;b:ox¿, /fli6«o of]hgf cfof]u – ;b:o
-h_ g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj – ;b:o
-em_ g]kfn ;/sf/sf dGqfnox¿sf
;lrjx¿ – ;b:o
-`_ k|ltlglw ;efdf k|ltlglwTj u/]sf
/fhg}lts bnsf Ps÷Ps hgf k|ltlglw – ;b:o
-6_ :yfgLo lgsfo;Fu ;DalGwt ;+3,
dxf;+3sf ;efkltx¿ – ;b:o
-7_ pkbkmf -%_ adf]lhd ul7t ;ldltsf]
;+of]hs – ;b:o
-8_ :yfgLo ljsf; dGqfnosf ;lrj – ;b:o–;lrj
www.lawcommission.gov.np
141
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltsf] sfo{ljlw ;ldlt cfkm}+n]
tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltn] cfˆgf] sfdsf] k|ltj]bg k|To]s jif{
k|ltlglw ;efsf] ;DalGwt ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bgdf To:tf] ;ldltaf6 k|fKt
lgb]{zg sfof{Gjog ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldlt cGtu{t ;f] ;ldltsf] dfu{
lgb]{zgdf sfd ug]{ u/L Ps sfo{ ;ldlt u7g x'g]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] sfo{ ;ldltdf b]xfoadf]lhdsf ;b:ox¿
/xg]5g\M–
-s_ :yfgLo ljsf; dGqL jf /fHo dGqL – ;+of]hs
-v_ :yfgLo ljsf; dGqfnosf ;lrj – ;b:o
-u_ ljs]Gb|Ls/0f, /fhZj, n]vf, u|fdL0f
ljsf;, k|zf;g tyf sfg'gsf If]qdf
sDtLdf bz jif{ cg'ej k|fKt
lj1x¿dWo]af6 g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf]
5 hgf JolQmx¿ – ;b:o
-3_ sDtLdf /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf]
g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] JolQm – ;b:o–;lrj
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd u7g ePsf] sfo{ ;ldltdf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf
;b:ox¿sf] kbfjlw # jif{sf] x'g]5 .
-*_ pkbkmf -^_ adf]lhd tf]lsPsf ;b:ox¿nfO{ g]kfn ;/sf/n] k'gM @
jif{sf] kbfjlw yk ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
142
www.lawcommission.gov.np
-(_ pkbkmf -^_ adf]lhd tf]lsPsf ;b:ox¿sf] ;]jf, ;'ljwf / kfl/>lds
g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
@$@= clwsf/ ;'Dkg ;Sg]clwsf/ ;'Dkg ;Sg]clwsf/ ;'Dkg ;Sg]clwsf/ ;'Dkg ;Sg]M -!_ g]kfn ;/sf/n] o; P]gadf]lhd cfk"mnfO{ k|fKt ;a} jf
s]xL clwsf/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L s'g} ;ldlt, ;+:yf jf clwsf/LnfO{
;'Dkg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|bfg u/]sf] clwsf/ h'g;'s} avt g]kfn ;/sf/n]
lkmtf{ lng ;Sg]5 .
@$#=@$#=@$#=@$#= ;DalGwt dGqfnon] kfngf ug'{ kg]{ s'/fx¿;DalGwt dGqfnon] kfngf ug'{ kg]{ s'/fx¿;DalGwt dGqfnon] kfngf ug'{ kg]{ s'/fx¿;DalGwt dGqfnon] kfngf ug'{ kg]{ s'/fx¿M -!_ :yfgLo :t/df ul/g] ljsf;–
lgdf{0fsf] sfo{x¿nfO{ ufpF:t/Lo sfo{qd, gu/:t/Lo sfo{qmd tyf lhNnf:t/Lo
sfo{qmd egL ;DalGwt dGqfnon] tf]Sg''kg]{5 .
-@_ :yfgLo lgsfosf] cfufdL jif{sf] sfo{qmdx¿sf] nflu lbOg] cg'bfgsf]
cg'dfg sflt{s dlxgfleq ;DalGwt dGqfnon] :yfgLo lgsfonfO{ k7fpg[' kg]{5 .
-#_ :yfgLo lgsfosf] sfo{qmd ;~rfng ug{ ;DalGwt dGqfnon] :yfgLo
lgsfonfO{ k|fljlws ¿kdf ;Ifd agfpg cfjZos ;xof]u ug'{ kg]{5 .
-$_ ljifo gtf]sL :yfgLo lgsfodf k7fOg] jflif{s cg'bfg :yfgLo ljsf;
dGqfnon] k7fpg' kg]{5 .
@$$=@$$=@$$=@$$= ;dGjo ;ldlt u7g ug]{;dGjo ;ldlt u7g ug]{;dGjo ;ldlt u7g ug]{;dGjo ;ldlt u7g ug]{MMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf] ;lrjfnosf
ljsf;;Fu ;DalGwt ljifout OsfOsf k|d'v, gu/ k|d'v tyf ;]jf s]Gb|x¿sf
;+of]hsx¿ /x]sf] Pp6f ;dGjo ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltn] lhNnfleqsf] ljsf; lgdf{0fsf]
sfo{ ;Dkfbgdf ;dGjo ug{ ;xof]u k'¥ofpg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/
tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@$%=@$%=@$%=@$%= lhNnf:t/Lo sfof{nolhNnf:t/Lo sfof{nolhNnf:t/Lo sfof{nolhNnf:t/Lo sfof{nox¿x¿x¿x¿n] ;xof]u ug'{ kgn] ;xof]u ug'{ kgn] ;xof]u ug'{ kgn] ;xof]u ug'{ kg ]{]{ ]{]{M :yfgLo lgsfox¿n] cfˆgf] If]qleq
ljsf; / lgdf{0f;DaGwL sfd ug{sf] lgldQ ;DalGwt lhNnf:t/Lo sfof{no;Fu
www.lawcommission.gov.np
143
www.lawcommission.gov.np
;xof]u dfu u/]df To:tf sfof{nox¿n] :yfgLo lgsfonfO{ cfjZos ;xof]u
pknAw u/fpg' kg]{5 .
@$^=@$^=@$^=@$^= /fhg}lts bnx¿n] ;xof]u ug'{ kg]{/fhg}lts bnx¿n] ;xof]u ug'{ kg]{/fhg}lts bnx¿n] ;xof]u ug'{ kg]{/fhg}lts bnx¿n] ;xof]u ug'{ kg]{MMMM :yfgLo lgsfon] of] P]g / o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgodadf]lhd cfkm"n] ug'{ kg]{ sfd ug{sf] lgldQ /fhg}lts bnx¿;Fu
;xof]u dfu u/]df To:tf /fhg}lts bnx¿n] cfjZos ;xof]u pknAw u/fpg'
kg]{5 .
@$&=@$&=@$&=@$&= k|x/Ln] ;xof]u ug'{ kgk|x/Ln] ;xof]u ug'{ kgk|x/Ln] ;xof]u ug'{ kgk|x/Ln] ;xof]u ug'{ kg ]{]{ ]{]{M :yfgLo lgsfon] sfg'gsf] kl/lwleq /xL u/]sf] cfb]z jf
lg0f{osf] kfngf u/fpg ;xof]u dfu u/]df :yfgLo k|x/Ln] cfjZos ;xof]u ug'{
kg]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@
k|zf;sLo ;+u7g / sd{rf/L Joj:yfk|zf;sLo ;+u7g / sd{rf/L Joj:yfk|zf;sLo ;+u7g / sd{rf/L Joj:yfk|zf;sLo ;+u7g / sd{rf/L Joj:yf
@$*=@$*=@$*=@$*= sfof{nosf] :yfkgfsfof{nosf] :yfkgfsfof{nosf] :yfkgfsfof{nosf] :yfkgfMMMM k|To]s :yfgLo lgsfosf] cf–cfˆg} sfof{no x'g]5 .
@$(=@$(=@$(=@$(= sd{rf/L b/aGbLsf] >[hgfsd{rf/L b/aGbLsf] >[hgfsd{rf/L b/aGbLsf] >[hgfsd{rf/L b/aGbLsf] >[hgfMMMM -!_ :yfgLo lgsfon] cfk"mnfO{ cfjZos kg]{
sd{rf/Lsf] b/aGbL sfo{af]emsf] cfwf/df k|To]s lgsfon] ug'{ kg]{ sfo{x¿sf] k"0f{
ljj/0f tof/ u/L ;DalGwt kl/ifb\af6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
-@_ sd{rf/Lsf] b/aGbL :jLs[t ubf{ ;DalGwt kl/ifb\n] sd{rf/Lsf] nflu
rflxg] tna, eQf, ;+ro sf]if s§L /sd, pkbfg tyf lgj[Qe/0f cflbsf] nflu
nfUg] vr{sf] Joj:yf ;d]t ug'{ kg]{5 .
@%)=@%)=@%)=@%)= sd{rf/Lsf] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwfsd{rf/Lsf] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwfsd{rf/Lsf] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwfsd{rf/Lsf] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwfMMMM -!_ sd{rf/Lsf] kfl/>ldssf] lgwf{/0f
;DalGwt :yfgLo lgsfosf] kl/ifb\af6 x'g]5 .
-@_ sd{rf/Lx¿sf] tnadfg g]kfn ;/sf/sf] lghfdtL ;]jfsf
sd{rf/Lx¿sf] tnadfgnfO{ cfwf/ dfgL lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ :yfgLo lgsfon] cfˆgf] ;|f]]t , ;fwg / k|zf;lgs ah]6sf] kl/lwleq
/xL cfˆgf sd{rf/Lx¿nfO{ :yfgLo eQf Pj+ cGo yk ;'ljwf lbg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
144
www.lawcommission.gov.np
@%!=@%!=@%!=@%!= cfof]hgfsf] nflu yk sd{rf/Lsf] Joj:yfcfof]hgfsf] nflu yk sd{rf/Lsf] Joj:yfcfof]hgfsf] nflu yk sd{rf/Lsf] Joj:yfcfof]hgfsf] nflu yk sd{rf/Lsf] Joj:yfM s'g} vf; cjlwdf ;DkGg x'g]
cfof]hgfsf] nflu cfjZos kg]{ sd{rf/Lsf] nflu nfUg] k|zf;lgs vr{ ;DalGwt
cfof]hgfdf g} /fvL cfof]hgfsf] sfd ;lsPkl5 :jtM g/xg] u/L ;DalGwt kl/ifb\n]
sd{rf/L lgo'lQm ug{ :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
@%@=@%@=@%@=@%@= k|fljlws ;]jf / sd{rf/Lx¿ s/f/df lng ;Sg]k|fljlws ;]jf / sd{rf/Lx¿ s/f/df lng ;Sg]k|fljlws ;]jf / sd{rf/Lx¿ s/f/df lng ;Sg]k|fljlws ;]jf / sd{rf/Lx¿ s/f/df lng ;Sg]M s'g} vf; k|s[ltsf] lglZrt
cjlwdf ;DkGg x'g] sfdsf nflu ;DalGwt kl/ifb\n] k/fdz{ bft[ JolQm jf ;+:yf
jf sd{rf/Lx¿ s/f/df lng ;Sg]5 .
@%#=@%#=@%#=@%#= ;lrjsf] Joj:yf;lrjsf] Joj:yf;lrjsf] Joj:yf;lrjsf] Joj:yfMMMM g]kfn ;/sf/n] :yfgLo lgsfosf] b}lgs sfo{ ;~rfngsf] nflu
;lrjsf] lgo'lQm ug]{5 .
@%$=@%$=@%$=@%$= ;?jf ;DaGwL Joj:yf;?jf ;DaGwL Joj:yf;?jf ;DaGwL Joj:yf;?jf ;DaGwL Joj:yfMMMM g]kfn ;/sf/sf sd{rf/Lx¿ :yfgLo lgsfosf] ;]jfdf
;?jf eO{ hfg rfx]df g]kfn ;/sf/n] tf]lsPadf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L ;?jf ug{
;Sg]5 .
@%%=@%%=@%%=@%%= sd{rf/Lsf] ;]jf zt{sd{rf/Lsf] ;]jf zt{sd{rf/Lsf] ;]jf zt{sd{rf/Lsf] ;]jf zt{MMMM -!_ :yfgLo lgsfox¿sf] sfo{ ;~rfngsf nflu P]gåf/f
:yfgLo ;]jf u7g ul/g]5 . pQm ;]jfsf] ;~rfng / ;]jfsf zt{x¿ ;f]xL P]gåf/f
lgwf{/0f ul/Padf]lhd x'g]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Joj:yf gx'Gh]n;Ddsf nflu :yfgLo
lgsfox¿n] ;lrj afx]s cGo sd{rf/Lx¿ lgo'lQm ug{ ;Sg]5g\ .
-#_ bkmf @%# sf] Joj:yf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Joj:yf gx'Gh]n;Ddsf]
nflu dfq sfod /xg]5 .
@%^=@%^=@%^=@%^= sd{rf/Lsd{rf/Lsd{rf/Lsd{rf/Lx¿x¿x¿x¿ sfhdf v6fpg]sfhdf v6fpg]sfhdf v6fpg]sfhdf v6fpg]MMMM -!_ o; P]gadf]lhd :yfgLo lgsfon] ug'{kg]{ sfdsf]
nflu ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] cg'/f]wdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn ;/sf/ jf g]kfn
;/sf/sf] cg'bfgaf6 ;+rflnt lgsfosf sd{rf/Lx¿nfO{ To:tf] :yfgLo lgsfodf
sfhdf v6fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfhdf v6L hfg] sd{rf/Lx¿sf] hjfkmb]xL
;DalGwt :yfgLo lgsfok|lt g} /xg]5 .
www.lawcommission.gov.np
145
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yfgLo lgsfodf sfhdf vl6Psf sd{rf/Lx¿sf]
sfdsf] d"Nof+sgsf] cfwf/df k'/:sf/ jf ljefuLo sf/jfxLsf] nflu ;DalGwt
lgsfo;dIf l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 .
@%&=@%&=@%&=@%&= ljifout zfvfsf] :yfkgfljifout zfvfsf] :yfkgfljifout zfvfsf] :yfkgfljifout zfvfsf] :yfkgfMMMM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnf ljsf; If]qleq ug]{
ljsf; lgdf{0f;DaGwL sfo{sf] nflu tf]lsPsf] dfkb08sf] cfwf/df cf–cfˆgf]
sfof{nodf ljifout zfvf :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ cg';f/ ljifout zfvfx¿ :yfkgf geP;Dd g]kfn
;/sf/sf lhNnf:t/Lo ljsf; sfof{nox¿n] lhNnf:t/Lo ljsf; lgdf{0f;DaGwL
sfdsf] nflu lhNnf ljsf; ;ldltsf] lgb]{zgcg';f/ sfd ug]{5g\ .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltn] ljifout zfvf :yfkgf ul/;s]kl5 ;f]xL sfdsf
nflu g]kfn ;/sf/sf ljifout sfof{nox¿ /xg] 5}gg\ . ljifout sfof{nox¿
g/x]kl5 tL sfof{nox¿sf] sfof{no ejg / sfof{no ;~rfng;DaGwL ef}lts
;'ljwfx¿ lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ x:tfGt/0f ul/g]5 .
-$_ gu/kflnsfx¿n] klg tf]lsPsf] dfkb08sf] cfwf/df cfˆgf] sfof{nodf
ljifout zfvfx¿ vf]Ng ;Sg]5 5g\ .
-%_ gu/kflnsf / lhNnf ljsf; ;ldltsf] ljifout zfvfsf] nflu
cfjZos sd{rf/Lx¿ g]kfn ;/sf/n] sfhdf v6fpg ;Sg]5 .
-^_ lhNnf ljsf; ;ldltn] gu/kflnsfnfO{ ljsf; lgdf{0f;DaGwL sfddf
;xof]u k'¥ofpg]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ####
ljljwljljwljljwljljw
@%*=@%*=@%*=@%*= hUuf k|fKt ug{ ;Sg]hUuf k|fKt ug{ ;Sg]hUuf k|fKt ug{ ;Sg]hUuf k|fKt ug{ ;Sg]M :yfgLo lgsfon] cfˆgf] If]qleq s'g} ljsf; tyf lgdf{0f
;DaGwL sfd ;~rfng ug{ hUuf k|fKt ug'{ kg]{ ePdf ;f] sfdsf] nflu cfjZos
kg]{ hUuf k|rlnt sfg'gsf] /Lt k'¥ofO{ ;DalGwt hUuf wgLnfO{ hUufsf] d'cfAhf
lbO{ k|fKt ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
146
www.lawcommission.gov.np
@%(=@%(=@%(=@%(= gftf k|dfl0ft ug]{gftf k|dfl0ft ug]{gftf k|dfl0ft ug]{gftf k|dfl0ft ug]{M -!_ s;}n] s;};Fusf] gftfsf] k|df0fkq rflxof] egL ufpF
ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfdf lgj]bg lbg cfPdf cWoIf jf k|d'vn] hfFra'em u/L
7Ls 7x/]df tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ gftf k|dfl0ftsf] k|df0fkq lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cWoIf jf k|d'vn] gftf k|dfl0ft u/L k|df0fkq
lbFbf ckgfpg'kg]{ sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
@^)=@^)=@^)=@^)= ;/sf/L afFsL ;/x ;/sf/L afFsL ;/x ;/sf/L afFsL ;/x ;/sf/L afFsL ;/x c;'nc;'nc;'nc;'n pk/ x'g]pk/ x'g]pk/ x'g]pk/ x'g]MMMM :yfgLo lgsfon] 7]s]sf] jf nufPsf] s/,
b:t'/, z'Ns tyf c;'n ug{ afFsL cGo /sd s'g} JolQmn] ga'emfPdf ;/sf/L afFsL
;/x lhNnf k|zf;g sfof{non] c;'n pk/ ul/lbg' kg]{5 .
@^!=@^!=@^!=@^!= :yfgLo lgsfon] Ifdtfcg';f/ sfo{qmd :yfgLo lgsfon] Ifdtfcg';f/ sfo{qmd :yfgLo lgsfon] Ifdtfcg';f/ sfo{qmd :yfgLo lgsfon] Ifdtfcg';f/ sfo{qmd ;~rfng;~rfng;~rfng;~rfng ug'{ kg]{ug'{ kg]{ug'{ kg]{ug'{ kg]{M -!_ o; P]gadf]lhd
:yfgLo lgsfon] cfk"mnfO{ k|fKt ePsf] clwsf/sf] k|of]u u/L sfo{qmd ;~rfng
ubf{ cfˆgf] ;|f]t, ;fwg / Ifdtfsf] cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfˆgf] ;|f]]t , ;fwg / Ifdtfn] gEofpg] cj:yfdf
g]kfn ;/sf/sf] ;xof]u k|fKt x'g] ePdf dfq To:tf sfo{qmdx¿sf] ;~rfng ug'{
kg]{5 .
@^@=@^@=@^@=@^@= :yfg:yfg:yfg:yfgLo lgsfosf] clwsf/sf] k|of]uLo lgsfosf] clwsf/sf] k|of]uLo lgsfosf] clwsf/sf] k|of]uLo lgsfosf] clwsf/sf] k|of]uMMMM o; P]gadf]lhd ufpF ljsf; ;ldlt,
gu/kflnsf tyf lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ k|fKt clwsf/ o; P]gdf cGoyf Joj:yf
ePsf]df afx]s ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf tyf lhNnf ljsf; ;ldltn] k|of]u
ug]{5 .
@^#=@^#=@^#=@^#= j}b]lzs ;Dks{j}b]lzs ;Dks{j}b]lzs ;Dks{j}b]lzs ;Dks{MMMM :yfgLo lgsfox¿n] ljb]zL ;/sf/, cGt/f{li6«o ;+3 ;+u7g,
s'6g}lts lgof]u / cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf;Fu ;Dks{ /fVbf g]kfn ;/sf/sf]
k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .
@^$=@^$=@^$=@^$= clwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgMMMM o; P]gadf]lhd :yfgLo lgsfox¿n] cfkm"nfO{ k|fKt
clwsf/dWo] s]xL clwsf/ cfkm" cGt/utsf ;ldlt, pk ;ldlt / ;b:ox¿nfO{
k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
147
www.lawcommission.gov.np
@^%=@^%=@^%=@^%= lgod tyf ljlgod agfpg] clwsf/lgod tyf ljlgod agfpg] clwsf/lgod tyf ljlgod agfpg] clwsf/lgod tyf ljlgod agfpg] clwsf/M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ g]kfn
;/sf/n] cfjZos lgod agfpg ;Sg]5 .
-@_ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] clwgdf /xL :yfgLo
lgsfon] cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{ ljlgod agfpg ;Sg]5 .
@^^=@^^=@^^=@^^= ;DklQ / bfloTj ;g]{;DklQ / bfloTj ;g]{;DklQ / bfloTj ;g]{;DklQ / bfloTj ;g]{M of] P]g k|f/De ePkl5 ufpF ljsf; ;ldlt P]g, @)$*,
gu/kflnsf P]g, @)$* / lhNnf ljsf; ;ldt P]g, @)$* adf]lhd ul7t ufpF
ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf / lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;DklQ / bfloTj o;
P]gadf]lhd ul7t ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf / lhNnf ljsf; ;ldltdf
;g]{5 .
@^&=@^&=@^&=@^&= sfd sf/afxL ;b/ dflggsfd sf/afxL ;b/ dflggsfd sf/afxL ;b/ dflggsfd sf/afxL ;b/ dflgg ]] ]]M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
:yfgLo lgsfosf] u7gdf s'g} q'6L jf s'g} ;b:osf] :yfg l/Qm eO{ sfd sf/afxL
ePsf] /x]5 eg] To:tf] sf/0fn] dfq :yfgLo lgsfosf] sfd sf/afxL ab/ x'g] 5}g .
@^*=@^*=@^*=@^*= vf/]hL / arfpvf/]hL / arfpvf/]hL / arfpvf/]hL / arfpMMMM -!_ ufpF ljsf; ;ldlt P]g, @)$*, gu/kflnsf P]g, @)$*,
lhNnf ljsf; ;ldlt P]g, @)$* / ljs]Gb|Ls/0f P]g, @)#( vf/]h ul/Psf 5g\ .
-@_ ufpF ljsf; ;ldlt P]g, @)$*, gu/kflnsf P]g, @)$* / lhNnf
ljsf; ;ldlt P]g, @)$* adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxL o;} P]gadf]lhd eP–
u/]sf] dflgg]5 .
-#_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf ufpF ljsf; ;ldlt,
gu/kflnsf / lhNnf ljsf; ;ldltx¿ o; P]gadf]lhdsf] ufpF ljsf; ;ldlt,
gu/kflnsf / lhNnf ljsf; ;ldltx¿ u7g geP;Dd sfod} /xg]5g\ . +
+ b|i6Jo M != s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# n] b]xfo zAbsf] ;§f b]xfosf] zAb /fvL ¿kfGt/0f u/]sf]5 M
Æ>L % ;/sf/Æ sf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ