DİVAN‑I HÜMÂYÛN SİCİLLERİ

DİYARBEKİR AHKÂM DEFTERLERİ

‑ 3 ‑NUMARALI DEFTER

(H. 1176 – 1198 / M. 1763 – 1784)

CİLT 3

PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ VE KOORDİNATÖRÜPROF. DR. ABDULKERİM ÜNALAN

(DİCLE ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ ESKİ DEKANI)

YÜRÜTÜCÜ VE KOORDİNATÖR YARDIMCISIPROF. DR. ABDURRAHMAN ACAR

(DİCLE ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ)

BİLİM VE TASHİH KURULUPROF. DR. ABDULKERİM ÜNALAN

PROF. DR. ABDURRAHMAN ACAR

DOÇ. DR. METİN YİĞİT

EDİTÖRYRD. DOÇ. DR. AHMET ZEKİ İZGÖER

(İSTANBUL SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ)

SEKRETERYADR. FUAT İSTEMİ

(DİCLE ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ)

IV

Dicle Üniversitesiİlahiyat Fakültesi YayınlarıYayın No:

Divan‑ı Hümâyûn Sicilleri Diyarbekir Ahkâm Defterleri 3 Numaralı Defter

ISBN:

Tasarım: Vahdettin ATİK

İndeks: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İZGÖER

CD Dizin (Concordance) Hazırlık: Ş. Bilal ÇAVUŞOĞLU

Baskı:A grafikDiclekent Bulvarı 83 Sk. Şeker Apt. Altı Kayapınar/DiyarbakırT: 0412 237 27 07 F: 0412 237 27 06w: www.agrafik.biz

© Her hakkı mahfuzdur.

Diyarbakır, Nisan 2018

DCL

E ÜN VERS

TES

V

Bu eserin transkripsiyon ve redaksiyonu, Kalkınma Bakanlığı koordinasyonu altında, Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından Doğrudan Faaliyet Mali Destek Programı kapsamında sağlanan mali destekle gerçekleştirilmiştir.

Eserin muhtevası ile ilgili mesuliyet Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesine aittir.

Bu eserin mizanpaj ve basımı DÜBAP İLAHİYAT.16.004 No.lu projesi tarafından desteklenmiştir.

DCL

E ÜN VERS

TES

VI

VII

DİVAN‑I HÜMÂYÛN SİCİLLERİ

DİYARBEKİR AHKÂM DEFTERLERİ

‑ 3 ‑NUMARALI DEFTER

(H. 1176 – 1198 / M. 1763 – 1784)

EditörYRD. DOÇ. DR. AHMET ZEKİ İZGÖER

Hazırlayanlar

YRD. DOÇ. DR. YAŞAR ZORLUMEHMET YAHYA OKUTAN

MÜMİN YILDIZTAŞRASİM EROLSABRİ ATAY

SALİH KAHRİMAN

VIII

IX

İÇİNDEKİLER TAKDİM / Hüseyin AKSOY

Diyarbakır Valisi

TAKDİM / Prof. Dr. Talip GÜL

Dicle Üniversitesi Rektörü

ÖNSÖZ / Prof. Dr. Abdulkerim ÜNALAN

D.Ü. İlahiyat Fakültesi Eski Dekanı

İMLÂ ESASLARI / Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İZGÖER

HÜKÜM ÖZETLERİ (FİHRİST)

DİVAN‑I HÜMÂYÛN SİCİLLERİ DİYARBEKİR AHKÂM DEFTERLERİ

3 NUMARALI DEFTER

İNDEKS

XI

XIII

XV

XIX

XXIII

1

1079

X

XI

TAKDİM

Bir insan için hafıza ne kadar önemli ise, bir millet ve devlet için de tarih o kadar önemlidir. Milletlerin ve devletlerin hafızaları da tarihleridir. Tarihini unutan veya tarihi unutturulan milletlerin hafızaları silinmiş demektir.

Toplumların hayatiyetini devam ettirmesinde tarih bilincinin ve tarihi mirasa sahip çıkmanın önemli bir rolü vardır. Bu bağlamda Diyarbakır ilinin sosyal, hukuki, idari, kültürel ve ekonomik durumuna ciddi anlamda ışık tutan Divan‑ı Hümâyûn'un Ahkâm Defterleri, büyük önem arz etmektedir.

Birçok medeniyete beşiklik etmiş olan Bereketli Hilalin göz bebeği Diyarbakır şehrinin Osmanlı Devleti dönemine ait kültürel, hukuki ve sosyal tarihi, elimizdeki Ahkâm Defterlerinin transkripsiyonu ile ciddi anlamda gün yüzüne çıkmıştır.

Kadim kentimiz Diyarbakır'ın Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki durumunu birçok yönüyle yansıtan Diyarbakır Şer‘iyye Sicilleri ile Ahkâm Defterlerinin transkripsiyonlarının, Karacadağ Kalkınma Ajansı ve Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü (DÜBAP) desteğiyle Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi tarafından yapılması sayesinde, geçmişimizden öğrendiğimiz bilgilerin geleceğimize ışık tutması sağlanmış olacaktır.

Kentimizin tanıtımına da katkıda bulunan bu değerli çalışma, idare, tarih, hukuk, sosyoloji vb. pek çok bilim alanı için son derece önemli ve güvenilir bir kaynak teşkil edecektir. Bu eserin, bugüne kadar Diyarbakır'da sosyal alanda yapılan en büyük ve en faydalı çalışma olduğunu söyleyebiliriz.

Bu eser Diyarbakır hakkında araştırma yapmak isteyen akademisyenler ve diğer araştırmacılar için bir veri tabanı olacaktır.

Bu çalışma ile Divan‑ı Hümâyûn'un Diyarbakır eyaletine ait kararlarının transkripsiyonu yapılmış ve böylece bu eyalete ait tarihi vesikaların önemli bir bölümü günümüze kazandırılmıştır. Şer‘iyye Sicilleri ve Ahkâm Defterleri, Diyarbakır eyaletinin saklı kalmış sosyal, hukuki ve iktisadi kimliğidir. Bu kimliği günümüz dünyasının gündemine sunmak son derece önemlidir.

XII

Yine bu eserle, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin önemli bir şehri olan Diyarbakır'ımızın günümüzdeki sosyal, idari, hukuki ve dini problemlerinin geçmişteki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkarılmış ve böylece mukayese imkânı da doğmuştur.

Bilim dünyası için fevkalâde yararlı olan ve önemli bir kaynak teşkil eden bu kıymetli eserin ortaya çıkmasında emeği geçen başta Karacadağ Kalkın‑ma Ajansı çalışanları ve yönetim kurulu üyelerine, Dicle Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Talip GÜL Beyefendi'ye, Proje Koordinatörü Dicle Üniversitesi İlahi‑yat Fakültesi Eski Dekanı Prof. Dr. Abdulkerim ÜNALAN'a, DÜBAP koordi‑natörü Prof. Dr. Fırat AYDIN'a, Bilim Tashih Komisyonu üyelerine, editör ve adını sayamadığım bütün katkı sahiplerine ilimiz adına şükranlarımı sunuyor, bu eserin devamı niteliğinde daha nice değerli çalışmalar ortaya koyabilmeleri için sağlıklı, sıhhatli ve uzun bir yaşam diliyorum.

Hüseyin AKSOY

Diyarbakır Valisi

XIII

TAKDİM

Tarih, bir yönüyle geçmişimiz bir başka yönüyle geleceğimizdir. Tarihî bilgi ve belgeler, geçmişten ders almaya vesile olduğu gibi gelecek için de kılavuzluk görevi görmektedir. Tarihin doğru bir şekilde anlaşılması, geleceğe yönelik is‑abetli adımların atılmasına zemin hazırlamaktadır. Ancak tarihi doğru anlam‑adan önce, onu doğru olarak tespit edip ortaya koymak gerekir. Bu noktada tarihî vesikalar büyük önem arz etmektedir. Zira tarihî vesikalar, tarihin en önemli ve en güvenilir kaynaklarıdır.

Tarihî veriler, bireye ve topluma önemli katkılar sağlayacak niteliktedir. Günümüz insanı, bu vesikalar aracılığıyla adeta zamanda yolculuk yaparak farklı dönemlere ve bölgelere ait insanî deneyimleri mütalaa edip kişisel hayatı için çıkarımlarda bulunabilir.

Meselenin toplumsal boyutunu düşündüğümüzde görüyoruz ki, günümüz toplumlarının en önemli problemi, farklı aidiyetleri taşıyan insanların uyum ve insicam içerisinde nasıl yaşayacakları konusudur. Elimizdeki Divan‑ı Hümâyûn kararları, bu noktada bize ışık tutabilecek niteliktedir. Bu belgel‑erde çok farklı inanç ve kültürden insanların huzur ve sükûnet içerisinde yaşadıklarını ve eşit şartlarda problemlerini üst makamlara intikal ettirdikler‑ini görmekteyiz. Müslüman unsurların dışında, toplumun önemli bir kısmının gayrimüslimlerden oluştuğu müşahede edilmektedir. Ancak Osmanlı döne‑minde, toplumsal yapıdaki bu farklılıkların problem olmadıkları, aksine sosyal yapıyı zenginleştiren renkler olarak telakki edildiği anlaşılmaktadır. Tarihte bir kez yaşanan ve başarılan şeyler, tekrar yaşanabilir ve başarılabilir.

Divan‑ı Hümâyûn özelinde müşahede ettiğimiz bu parlak tecrübenin, günümüz toplumsal yapıları için ilham kaynağı olabileceği kanaatindeyiz. Os‑manlı döneminde devletin hükümeti konumunda olan Divan‑ı Hümâyûn'un bünyesinde örnek teşkil edecek derecede birçok farklı kültürleri barındıran Âmid (Diyarbakır)'la ilgili kararları büyük önem arz etmektedir. Üniversite yönetimi olarak böyle bir vesikayı bilim adamlarının istifadesine sunmaktan dolayı kendimizi bahtiyar addetmekteyiz.

Bu vesileyle emeği ve katkısı olan herkese teşekkür ediyoruz.

Prof. Dr. Talip GÜL

Dicle Üniversitesi Rektörü

XIV

XV

ÖNSÖZ

Osmanlı diplomatiği terminolojisinde genel olarak "ahkâm defteri" terimi, devletin en yüksek yargı organı olan Divan‑ı Hümâyûn'dan çıkan hükümle‑rin kaydına mahsus defterler için kullanılmıştır. Bu hükümler, padişah adına hazırlandığından "ferman" adını da almışlardır. Hükümler, konularına göre değişik defterlere yazılmışlardır. Bunların başlıcaları Ahkâm‑ı Mühimme, Ah‑kâm‑ı Şikâyet, Ahkâm‑ı Ruûs ve Tahvil olup divan sicillerinin bir bölümünü meydana getirmişlerdir. Bilindiği üzere, divan sicilleri, Divan‑ı Hümâyûn'da hazırlanan ferman ve beratların hulâsa kayıtlarını kronolojik sıra ile ihtiva eden defterlerdir.

Ahkâm Defterlerinin ihtiva ettikleri konular arasında umumiyetle alacak ve‑recek davaları, boşanmalardan sonra ortaya çıkan anlaşmazlıklar, diyet talebi, mala ve cana kastedilmesinin önlenmesi, miras paylaşımı sırasındaki anlaş‑mazlıklar, ticaretle ilgili problemler, timâr ve zeâmet tevcihi sırasında karşıla‑şılan meseleler, hasların yönetimi, aşiret ve cemaatler, vakıflar, dinî ve sosyal kurumlar, seyyidler, vasilik, vergi, toprak, mera, su, yaylak, sınır anlaşmazlık‑ları, halkın şikâyetleri gibi pek çok husus yer alırdı.

Muhteva itibarıyla Şikâyet Defterleri'nin devamı olan Ahkâm Defterleri, eya‑letlere göre tutulmuşlardır. Bu eyaletler alfabetik olarak şunlardır:

1) Adana 2) Anadolu 3) Bosna 4) Cezâir ve Rakka 5) Diyarbekir 6) Erzurum 7) Halep 8) İstanbul 9) Karaman 10) Maraş 11) Mora 12) Özi ve Silistre 13) Rumeli 14) Sivas 15) Şam 16) Trabzon

Diyarbekir Ahkâm Defterleri, Hicrî 1155‑1292 (Milâdî 1742‑1875) tarihleri arasındaki hükümleri ihtiva eden 9 adet defterden meydana gelmektedir. Bu defterlerde, Diyarbekir eyaletine bağlı olarak Âmid, Harput, Ergani, Siverek, Nusaybin, Hasankeyf, Çemişgezek, Siirt, Çapakçur, Sincar, Tercil, Kulp, Çermik, Pertek, Mazgirt, Atak, Pesban, Sağman, Meyyafarikin, Mihrani ve

XVI

Akçakale sancakları ile Beşiri, Derik, Lice, Silvan, Siverek, Çermik, Ergani Madeni, Palu, Cizre, İvanye, Mardin, Midyat ve Nusaybin kazalarına ait hükümler yer almaktadır.

Aşağıdaki tabloda halen Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde A. DVNS. AHK. DB.d kodu altında muhafaza edilen Ahkâm Defterleri'nin numarası, tarih aralığı ve sayfa adetleri gösterilmiştir:

No: Hicrî Tarih Milâdî Tarih Sayfa Adedi1 Cemâziyelâhir 1155 – Şevval 1167 1742 – 1754 2852 Zilkade 1167 – Şaban 1176 1754 – 1763 3113 Şaban 1176 – Cemâziyelâhir 1194 1763 – 1780 3974 Cemâziyelâhir 1194 – Cemâziyelevvel 1202 1780 – 1788 1735 Şaban 1206 – Ramazan 1228 1792 – 1813 3866 Zilkade 1228 – Zilkade 1249 1813 – 1833 967 Zilkade 1249 – Ramazan 1257 1833 – 1841 1628 Ramazan 1257 – Şaban 1267 1841 – 1851 1889 Ramazan 1267 – Şevval 1292 1851 – 1875 146

Bu defterler, divanî hatla tutulmuşlardır. Bu kayıtlar, müsvedde/suret/kopya olup asıllarının ise gittikleri idarî birimlerde olduğu bilinmektedir. Divanî hat‑tın özelliği ve kâtiplerin kendilerine has yazma şekilleri olduğundan okunuş‑larında zaman zaman zorluklar yaşanmakla birlikte, konuya ve hükme hâkim olunduğunda ve yine mükerrer ve benzer hükümler sebebiyle bu zorlukları aşmak mümkün olabilmektedir.

Ahkâm Defterleri'nin önemini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Bu defterler, Osmanlı Devleti'nin kurumlar sıralamasında birinci derecede‑ki en önemli müessesesi olan ve günümüzde hemen hemen Bakanlar Kurulu görev ve fonksiyonlarını icra eden Divan‑ı Hümâyûn'a ait kayıtlardan meyda‑na gelmektedirler.

2. Bu defterlerde köyler arasında su, mera, tarla, yaylak ve sınır gibi anlaşmaz‑lıklara ait hükümler bulunduğundan, bugün de bunlardan faydalanılmaktadır. Köyler arasındaki anlaşmazlıklarda, mahkemelerin gözetim ve denetiminde bu kayıtlara müracaat edilmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi de, bünyesin‑de bulundurduğu bu defter koleksiyonlarına bakarak bu tür anlaşmazlıklara resmî yoldan cevap verme hizmeti sunmaktadır. Bu uygulama, günümüz açı‑sından düşünüldüğünde bile defterlerin büyük önem arz ettiklerinin açık bir göstergesidir.

XVII

3. Eyaletlerin sosyo‑ekonomik vs. yapısının ortaya çıkmasında birinci elden kaynaktırlar. Üniversitelerin halen başta tarih, iktisat tarihi, sosyoloji bölümle‑ri olmak üzere birçok yerli ve yabancı araştırmacının başvurdukları en önemli kaynaklar arasında yer alan bu defterler, ayrıca "şehir tarihleri"nin aydınlatıl‑masında da büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple, bu defterler de, basıldıkla‑rında, tıpkı baskısı yapılan siciller gibi, talep üzerine, Dünya'nın sayılı birçok kütüphanesine gönderilecek ve uluslararası alanda geniş bir kitlenin hizmetine sunulacaktır.

Bilim dünyası için son derece yararlı olan ve ciddi bir kaynak teşkil eden bu defterlerin transkripsiyonlarının yapılması için destek veren Diyarbakır eski valilerine, özellikle de büyük desteklerini gördüğümüz eski valimiz Hüseyin Aksoy'a, Kalkınma Ajansı genel sekreteri ve diğer yönetim kurulu üyelerine; ayrıca baskıyı destekleyen sayın Rektörümüz Prof. Dr. Talip GÜL'e, DÜBAP koordinatörü sayın Prof. Dr. Fırat AYDIN'a ve diğer DÜBAP çalışanlarına, projenin yürütül mesinde fiilen görev yapan editörümüz sayın Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İZGÖER ve ekibine, fakültemiz öğretim üyelerine ve sekreteryasına teşekkürlerimi arz ediyor, bu değerli eserin bilim dünyası için hayırlara vesile olmasını Yüce Allah'tan niyaz ediyorum.

Prof. Dr. Abdulkerim ÜNALAND.Ü. İlahiyat Fakültesi Eski Dekanı

(Proje Yürütücüsü)

XVIII

XIX

İMLÂ ESASLARI

TRANSKRİPSİYONDA UYGULANANİMLÂ ESASLARI VE BAZI AÇIKLAMALAR

Günümüz harflerine aktarılan Diyarbekir Ahkâm Defterlerinde hafif bir transkripsiyon takip edilmiş ve kelimelerin yazılışında genel olarak Türkçe imlâ kuralları uygulanmıştır. Ancak söz konusu defterlerin transkripsiyonu özel bir önem arz ettiğinden zaman zaman bazı kelimelerin imlâsında, bütünlüğü sağlamak amacıyla farklı bir metot takip edilmiştir. Bu çalışmada izlenen imlâ esasları ana hatlarıyla şu şekildedir:

1) Transkripsiyonu yapılan Diyarbekir Ahkâm Defterlerinde sayfa numaraları, her ciltte 1’den itibaren başlamakta ve cilt sonunda nihayete ermektedir. Belge özetlerinin başında yer alan ilk rakam, hükümlerin genel sıra numarasıdır. Bundan sonra köşeli parantez içinde gelen ilk rakam ahkâm defterinin sayfasını ve tireyle ‑1, ‑2… şeklindeki numaralar da sayfalardaki hüküm numaralarını göstermektedir. Bu numaralardan sonra koyu puntolarla gelen bölüm, söz konusu hükümlerin özetleridir.

2) Perde sayfada “Hüküm Özetleri” ya da “Fihrist” unvanıyla yer alan bölümde, transkripsiyonu yapılan hükümlerin özetleri bulunmaktadır.

3) Arapça ve Farsça kelimelerde geçen hemze / ء ( ’ ) ve ayn / ع harfi ( ‘ ) şeklinde gösterilmiştir.

4) Apostrof işareti olarak ( ' ) kullanılmıştır.

5) Kelime başlarındaki hemze ve ayınlar gösterilmemiştir.

6) Kaf / ق ve gayn / غ ile yazılan uzun hecelerde a, ı ve u üzerine düz çizgi kullanılmıştır. Meselâ gāib, sagīr, merkūm vb. Ancak ağa, kadı, kanun gibi çok kullanılan kelimelerde bu usul uygulanmamıştır.

7) Ayn / ع harfini gösteren ( ‘ ) işaretli bazı Arapça ve Farsça kelimeler, metinde çok kullanıldığından yazılışlarında bunlara yer verilmemiştir. Meselâ bazı, bazen, defa vb.

XX

8) Bazı kelimelerin mümkün olduğu ölçülerde günümüzdeki okunuşlarına yer verilmiştir. Etmek yerine ekmek, timur yerine demir ve havlu yerine avlu şekilleri tercih edilmiştir.

9) Türkçe'de yaygın olarak kullanılan nispet “ye / ّي ”leri şeddeli okunmuştur. Meselâ şer‘iyye, mahmiyye vb. Yaygın olmayanlarda ise tek “ye / ي” tercih edilmiştir. Kâtibiye, hammâliye, dükkâniye gibi.

10) Günümüzde kullanılan ve herkesçe bilinen şahıs isimlerinde halen kullandığımız imlâ kabul edilmiş, bunlardan uzatma işaretleri olan (â, î, û) ile ayn / ع ( ‘ ) ve hemzelere / ء ( ’ ) yer verilmemiştir. Osman, Ramazan, Kenan vb. Buna karşılık günümüzde kullanımdan düşen şahıs isimlerinde uzatma işaretleri ile ayn / ع ve hemzeler / ء belirtilmiştir. Hüdâverdi, Sem‘ân, Pîr vb. İnceltmelerde ise sadece â şekli tercih edilmiştir. Kâzım, İslâm, Yadigâr vb.

11) Yer adlarında genel olarak uzatma işaretleri kullanılmamış ve transkripsiyon uygulanmamıştır. Kalenderhane, Kıtırbil‑i zimmi, Cami‑i kebir vb. Bazen zorunlu hallerdeki uzatmalar ile ayn / ع harfi gösterilmiştir. Âmid, Ka‘bi, Sa‘di vb. İnceltme işaretleri ise uygulanmıştır. Sittioğlu‑yı süflâ vb. Yine yer adlarında günümüzdeki telâffuz tercih edilmiştir. Patrik, Süveydi, Çakal vb.

12) Terkipli ve birden fazla kelimeden meydana gelen yer ve müessese isimlerinde birinci kelimenin ilk harfi büyük, sonraki kelimenin ilk harfi küçük yazılmıştır. Meselâ yer isimlerinde Medine‑i münevvere, Haremeyn‑i şerîfeyn, Kudüs‑i şerîf; müessese isimlerinde Dîvân‑ı hümâyûn, Dergâh‑ı âlî, Diyarbekir kal‘asında olduğu gibi.

13) Şahıs isimlerinden önce gelen meslek isimleri, görev veya unvanlar büyük harfle başlatılmıştır. Meselâ Voyvoda Ahmed Ağa, Nâib Hasan Efendi, Cennân Mehmed, es‑Seyyid Hüseyin Efendi, Haffâf Bekir vb.

14) Devlet görevlilerinin veya kendilerine birinci derecede önem verilen şahısların isimlerinden sonra gelen dua cümleleri, iki tire arasında verilmiştir. Meselâ Serturnâî izzetlü Hasan Ağa ‑zîde kadruhû‑; Diyarbekir vâlîsi vezîrim el‑Hâc Salih Paşa ‑edâmallahu te‘âlâ iclâlehû‑; Seyyid Mehmed Arif Dürrîzâde ‑ufiye anhu‑ gibi.

15) Türkçe fiillerde gerindium eklerinde son hece “up”, “üp” yerine “ıp”, “ip” tercih edilmiştir. Meselâ edüp, alup, verüp yerine edip, alıp, verip gibi.

16) Dili geçmiş zamanlardaki yazılış şeklinde şu yol izlenmiştir: Meselâ etti, gitti, baktı yerine o günün dil hususiyetleri çerçevesinde etdi, gitdi, bakdı şekli kullanılarak “dal / د “ harfi açığa çıkarılmıştır.

17) Defterlerin yırtık, kopuk, silik, görüntüsü çıkmamış veya fizikî özelliklerinden dolayı okunamayan kelimeler (...) şeklinde gösterilmiştir. Okunuşları tereddütlü

XXI

kelimelerin sonuna kelimeye bitişik olduğu halde ? konmuştur. Okunamayan yerlerde ise …? şekli tercih edilmiştir. Metnin aslında, kâtipler tarafından boş bırakılan yerler bulunmaktadır. Bunlar genelde şahıs ve yer isimleridir. Kâtiplerce boş bırakılan bu yerlerin okuyucu tarafından bilinmesi amacıyla ( ) işareti konmuştur.

18) Metinde üzeri kâtiplerce çizilerek iptal edilen cümlelerin transkripsiyonları yapılarak « » şeklinde tırnak içine alınmıştır. Mükerrer yazılan veya üstü çizilen kelimeler metne dâhil edilmemiştir.

19) Metinde kâtiplerce yanlış yazıldığı kesin olarak tespit edilen kelimelerin transkripsiyonları verilmekle birlikte, köşeli parantez [ ] içinde doğrusu verilmiştir. Yine kâtiplerce unutulan veya atlanan, ancak tarafımızca transkripsiyona eklenen kelimeler de bu şekilde gösterilmiştir

20) Sayfa numaraları köşeli parantez içinde ve koyu puntolarla [ ] şeklinde verilmiştir.

21) Şahısların yazımı sırasında geçen oğlu ve kızı olduğunu belirten Arapça bin, binti, veled‑i ifadeleri kısaltılarak transkripsiyon sırasında b., bt., v. şeklinde kullanılmıştır.

22) Tercüme edilen Arapça metinlerin çevirileri hemen ardından verilmiştir.

23) Her türlü kitap, risale, fetva kitabı vb. italik olarak verilmiştir.

24) Rakamların yazımı sırasında binli hanelerden sonra nokta, buçuklu ifadelerden sonra da virgül kullanılmıştır.

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İZGÖER

Editör