Β Επεισόδιο

4ηΣκηνή (951-1137): Θεονόη – Ελένη – Μενέλαος – Χορός

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Η εμφάνιση της Θεονόης Ο λόγος της Ελένης (987-1045) Ο λόγος του Μενέλαου (1046-1100) Η απόφαση της Θεονόης (1101-1137)

1

Ι. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ

Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης)

Προαναγγελία εισόδου Θεονόης: («βγαίνει όπου νά ‘ναι η μάντισσα Θεονόη», «βροντάει απ’ τις αμπάρες τρο παλάτι»)

Η άφιξη των νέων προσώπων αναγγέλλεται από τον Χορό ή από κάποιον ήρωα (θεατρική σύμβαση = κανόνας)

Η Ελένη πανικοβάλλεται (δημιουργία δραματικής κατάστασης)Εμφάνιση Θεονόης («πήγαινε μπρος εσύ να μου φωτίζεις», «κατά την

πρεπούμενη συνήθεια... ανέμιζε το θειάφι», «με τη φωτιά καθάρισε το δρόμο», «το δαυλό μπροστά κούνησε να περάσω»)

επιβλητική, μεγαλόπρεπη, ιεροπρεπής, τελετουργική εμφάνιση (Η Θ συνοδεύεται από δύο τουλάχιστον θεραπαίνιδες: η μία κρατά θυμιατήρι με τον οποίο «καθαίρει» (= εξαγνίζει) τον αέρα και η άλλη πυρσό αναμμένο με το οποίο καθαίρει το έδαφος από όπου θα περάσει η μάντισσα (τυπικό εξαγνισμού – καθαρμού)

Δραματική οικονομία :Η σκηνή στο σύνολό της συμβάλλει

στην ένταση της δραματικότητας (με την απειλή της αποκάλυψης της παρουσίας του Μενελάου)

στην εξέλιξη του δράματος (εξασφαλίζεται η σιωπή της Θεονόης και το σχέδιο της σωτηρίας πέφτει στους ώμους των δύο συζύγων)

Η σκηνή επίσης μπορεί να παραλληλιστεί με δίκη με δικαστή-κριτή τη Θεονόη, ενώ η Ελένη και ο Μενέλαος κάνουν έναν αγώνα λόγων

Το δίλημμα

Αντιμετωπίζει ένα ηθικό πρόβλημα:α) Να αποκαλύψει την παρουσία του Μενέλαου, ενάντια στο δίκαιο και στις αρχές της ή β)να σιωπήσει, συγκρουόμενη με τα προσωπικά και οικογενειακά της συμφέροντα (ανυπακοή στον αδελφό της = προδοσία, κίνδυνος για τη ζωή της).

Η σημασία του διλήμματος: η απόφασή της προωθεί την εξέλιξη του δράματος και δίνει ηθική διάσταση στο έργο, προσφέροντας τη δυνατότητα στον Ευριπίδη να προβάλει, ως «από σκηνής φιλόσοφος», αρχές και αξίες.

2

ΙΙ. ΙΔΕΕΣ

1.Ο ανθρωπομορφισμός των θεών:

Οι θεοί διακατέχονται από πάθη (= ελαττώματα ανθρώπινα) «η Ήρα που πρώτα σε κατέτρεχε, στέργει» (στ. 969-970), «η Κύπριδα γυρεύει να εμποδίσει τον γυρισμό σου» (στ. 975-6).

2.Η επέμβαση των θεών στη ζωή των ανθρώπων:

«Υπάρχει αμάχη στους θεούς για σένα» (στ. 967)

3.Η μαντική δύναμη

«τι λες για τα μαντέματά μου;» Η Θ προφήτευσε την επιστροφή του Μενέλαου και δικαιώθηκε. Επιπλέον, η Θ έχει τόσο μεγάλη προφητική δύναμη, ώστε γνωρίζει ακόμα και τις πιο ενδόμυχες σκέψεις και τις επιθυμίες των θεών. Ακόμη, γνωρίζει τα πάντα σχετικά με το είδωλο και την εξαφάνισή του.

«Η τύχη σου όμως κρέμεται από μένα»: Εδώ η Θ δεν υπονοεί ότι ο ρόλος της είναι ισότιμος με αυτόν των θεών, αλλά ότι από την απόφασή της εξαρτάται η σωτηρία ή η καταστροφή του Μενέλαου.

4.Η τιμωρία νεκρών και ζωντανών

Στον Κάτω Κόσμο (στον Άδη) οι άνθρωποι τιμωρούνται για τις πράξεις τους.

5.Η αθανασία της ψυχής

Ο Ευριπίδης διακρίνει τον άνθρωπο σε σώμα και σε νου (ψυχή). Η ψυχή ανεβαίνει στον αιθέρα, χωρίς να χάνει τη συνείδηση.

6.Το καλό όνομα – υστεροφημία

Το καλό όνομα (καλή φήμη) εν ζωή και η υστεροφημία (= το καλό όνομα που αφήνει κάποιος μετά θάνατον) είναι βασική αντίληψη στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

7.Μίασμα

Θεωρούσαν μίασμα (= κάτι ρυπαρό, βρώμικο) τον θάνατο σε ιερό χώρο (σε ναό ή σε τάφο): «κι έχει στο νου του να μας πιάσει τους ικέτες στον τάφο με την πείνα... κι απάνω στν ταφόπετρα σφαγμένοι θα μείνουμε, για σένα αιώνιος πόνος και του γονιού σου ντρόπιασμα» (στ. 1082-1089).

3

8.Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι

Η Θ φαίνεται ότι αντιτάσσεται στην επιθυμία του αδερφού της και βασιλιά Θεοκλύμενου, αλλά στην ουσία δείχνει πραγματική αγάπη στον αδερφό της, γιατί με τη στάση της τον αποτρέπει από την αδικία, την ασέβεια και ταυτόχρονα φροντίζει για τη ζωή του (να μη συγκρουστεί με τον Μενέλαο)

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΧΕΙΑ Τυπικό εξαγνισμού-καθαρμού (η είσοδος της Θεονόης, βλ. παραπάνω)

ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ (στοιχεία ήθους)

Ηθος και διάνοια Ελένης

Η ικεσία Ελένης

Ικεσία προς τη Θεονόη σε συνδυασμό με λογική επιχειρηματολογία και χρήση πολλών γνωμικών

Επίκληση στο συναίσθημα

Προσπαθεί να συγκινήσει τη Θ, να την κάνει να αναλογιστεί τον πόνο της γυναίκας, που κινδυνεύει να χάσει τον άντρα της, τον οποίο βρήκε μετά από πολλά χρόνια.

Τραγική η κατάσταση της Ελένης : Ενώ ο Μ σώθηκε και συναντήθηκαν μετά από τόσα χρόνια, τώρα θα χαθεί.

Δυσφήμηση του ονόματός της στην Ελλάδα = ανάγκη αποκατάστασης (δικής της και της κόρης της)

Θυμίζει ότι είναι θύμα του δόλου των θεών

Επίκληση στη λογική

Προσπαθεί να τονίσει τις συνέπειες που θα έχει η απόφασή της. Αν η Θ δεν υπηρετήσει την ευσέβεια και το δίκαιο, θα υπάρξει τιμωρία εκ μέρους των θεών.

4

επικαλείται το σεβασμό στον πατέρα της (η ίδια η Ελένη βρίσκεται στο μνήμα του Πρωτέα) και την υποχρέωση της Θ να πραγματοποιήσει το χρέος που είχε αναλάβει ο Πρωτέας, δηλαδή να παραδώσει την Ελένη στον Μενέλαο (πράγμα που δε θα γίνει αν ο Μενέλαος σκοτωθεί).

Η Ελένη είναι ήδη ικέτισσα στον τάφο του Πρωτέα (ικέτες = ιερά πρόσωπα, τα προστατεύουν οι θεοί)

Επίκληση στο ήθος του δέκτη (ήθος Θεονόης)

επικαλείται την προφητική της ιδιότητα (ντροπή για μια μάντισσα να μην είναι δίκαιη)

επικαλείται την ευσέβεια της Θεονόης (ο θεός μισεί τη βία)

Επίκληση στο ήθος του αντιπάλου (έλλειψη ήθους Θεοκλύμενου)

επισημαίνει ότι ο αδερφός της, ο Θεοκλύμενος, είναι άδικος και βίαιος

Επίκληση στο ήθος του ομιλητή (ήθος Ελένης)

Η Ελένη προσπαθεί να τονίσει το δικό της ήθος σε συνδυασμό με τις συμφορές της. Τα επιχειρήματα της Ελένης απευθύνονται στη λογική -κρίση της Θεονόης, στην ευαισθησία της και κυρίως στις ηθικές της αρχές . Αποδεικνύονται πειστικά, γιατί κατορθώνουν να επηρεάσουν τη λογική της και να τη συγκινήσουν. Εν τέλει θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα επιχειρήματα της Ελένης τυπικά απευθύνονται στο συναίσθημα, αλλά στην ουσία απευθύνονται στη

λογική της Θεονόης.

Κώδικας ηθικής

• απόδοση δικαιοσύνης (ο άνθρωπος ζει σύμφωνα με τη δικαιοσύνη, έστω και ενάντια στο προσωπικό του συμφέρον, αποφεύγει τις άδικες και ταπεινές πράξεις, με τις οποίες μπορεί να κερδίσει την εύνοια κάποιου άλλου, επιστρέφει αυτό που δεν του ανήκει)

• αποφυγή βίας (αποκτούμε τα αγαθά δίκαια, χωρίς χρήση βίας)• ευσέβεια προς τους θεούς • σεβασμός του πεθαμένου πατέρα (συνέχιση-μίμηση της σωστής

συμπεριφοράς του) • τιμιότητα και φρόνηση ως βασικοί παράγοντες που ρυθμίζουν τη

συμπεριφορά της

5

Επιπρόσθετα η Ελένη θα μπορούσε να τονίσει περισσότερο (δεν το κάνει όμως.Γιατί;)• τη δική της ευσέβεια • τη γυναικεία αλληλεγγύη• την αδικία του Θεοκλύμενου

Ηθος και διάνοια Μενέλαου

Ο λόγος του Μενέλαου

Επίκληση στη λογική

• Παρουσιάζει στη Θ το δίκαιο αίτημά του να πάρει τη γυναίκα του πίσω

• Μεταθέτει την ευθύνη στη Θ για την απόδοση δικαιοσύνης

Επίκληση στο ήθος του δέκτη (ήθος Θεονόης)

• Τονίζει πως ότι συμβεί θα έχει μεγάλο ηθικό κόστος για τη Θ:• απευθύνεται στην προφητική ιδιότητά της Θεονόης (απειλή της

φήμης, του ονόματός της, της ευσέβειας της μάντισσας = θα τη λεν κακιά)

• απευθύνεται στην ιδιότητα της κόρης : η αυτοκτονία τους πάνω στον τάφο θα ντροπιάσει τον Πρωτέα και θα γίνει αίτιο πόνου και ατίμωσης για την ίδια

Επικαλείται – Ικετεύει τους εξ ορισμού ανωτέρους του, δηλαδή τον νεκρό Πρωτέα και τον Θεό (και όχι τη Θεονόη)

- Επίκληση του νεκρού Πρωτέα (σύμμαχος)- Επίκληση του Άδη (Θεός)

⇒ αυτό εκφράζει το ανδρικό ηρωικό ήθος

Επίκληση στο συναίσθημα

• Απευθύνεται στην ιδιότητα της αδερφής • Εκφράζει μια διπλή απειλή με την αποκάλυψη του όρκου που έδωσε

στην Ελένη. α) θα συγκρουστεί με τον Θεοκλύμενο και είτε θα τον σκοτώσει (απειλή

της ζωής του Θεοκλύμενου) είτε θα σκοτωθεί β) θα σκοτώσει την Ελένη και μετά θα σκοτωθεί ο ίδιοςΣτην ενότητα αυτή φαίνεται το ανδρικό ηρωικό ήθος, η τιμή και η αξιοπρέπεια του ομηρικού ήρωας. Ο νικητής της Τροίας δεν παρακαλά, ακόμη και όταν βρίσκεται σε δεινή θέση. Ο τρόπος του Μενέλαου είναι

6

πιο αποφασιστικός και καταφεύγει κυρίως στη λογική και στον εκβιασμό (απειλές).

Η διαφορά των δύο λόγων

Βρίσκεται στον τόνο και στο ύφος. Η ρήση της Ελένης είναι μια θερμή παράκληση με κυρίαρχο το συναισθηματικό στοιχείο και στόχο να συγκινήσει, ενώ η ρήση του Μενέλαου μια σθεναρή απαίτηση αποκατάστασης του δικαίου, με αγέρωχο ύφος και σαρκαστικό, επιθετικό

τόνο με στόχο να φορτώσει ενοχές τη Θεονόη.

«Αγώνες λόγων»

Με τη Θεονόη στο ρόλο του δικαστή-κριτή, οι δύο ήρωες υπερασπίζονται το δίκιο τους διεκδικώντας ευνοϊκή γι’ αυτούς απόφαση. Ο Χορός, στην πρώτη του παρέμβαση λειτουργεί ως πρόεδρος που συντονίζει τη συζήτηση, αλλά και – συναισθηματικά ταυτισμένος με την Ελένη – ως συνήγορος υπεράσπισης. Στη δεύτερη παρέμβασή του κρατά αποστάσεις, θυμίζοντας το ακροατήριο-κοινή γνώμη, που παρακολουθεί, δεν επεμβαίνει, αλλά ελέγχει /σχολιάζει εκ των υστέρων την τελική κρίση. Στην ουσία όμως δεν υπάρχουν αντιτιθέμενες απόψεις και οι δύο ρήσεις κινούνται παράλληλα με τον ίδιο στόχο και το ίδιο βασικό επιχείρημα.

Η πολιτική αλληγορίαΣχετικά με την ειδολογική κατάταξη του έργου, είδαμε ότι άλλοι θεωρούν την «Ελένη» τραγωδία, άλλοι κωμικοτραγωδία, άλλοι ρομαντικό δράμα. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι η «Ελένη» συνδέεται με τα πολιτικά γεγονότα της εποχής. Είναι μια πολιτική αλληγορία σε σχέση με τον Αλκιβιάδη. Μελετητές μάλιστα λένε ότι στην πραγματικότητα πρωταγωνιστής του έργου είναι ο Αλκιβιάδης που κρύβεται κάτω από το όνομα της Ελένης. Οι υπαινιγμοί κατά του Αλκιβιάδη είναι βέβαια φανεροί σ’ όλο το έργο. Όταν η Ελένη λέει πως αν γυρίσει στη Σπάρτη θα της κλείνουν τις πόρτες, γίνεται υπαινιγμός για τον Αλκιβιάδη που τότε φιλοξενούνταν στη Σπάρτη και που του είχαν ανοίξει τις πόρτες. Κι όταν η ίδια λέει θεϊκή βουλή ήτανε να σκοτωθούν τόσοι και να βγάλει αυτή κακό όνομα, πάλι τον Αλκιβιάδη παρωδεί πως δεν έφταιγε τάχα τίποτε. Κι όταν βάζει τη Θεονόη να μαντεύει υπέρ της επιστροφής της Ελένης, προειδοποιεί πως πάλι οι θεομπαίχτες της Αθήνας θα επιστρατευθούν για να δώσουν χρησμό υπέρ της επιστροφής. Πίσω από

7

την Ελένη λοιπόν, κρύβεται το πλέον αμφιλεγόμενο πολιτικό πρόσωπο του 5ου αιώνα, ο Αλκιβιάδης, ο οποίος υφίσταται την κατακραυγή και το μίσος των συμπατριωτών του που τον θεωρούν υπεύθυνο για την πανωλεθρία στη Σικελία και προδότη, επειδή κατέφυγε στη Σπάρτη. Όπως η Ελένη επικαλείται το δόλο των θεών, ο Αλκιβιάδης θα μπορούσε να επικαλεστεί είτε το δόλο των πολιτικών του αντιπάλων, είτε τις θεϊκές βουλές και να ελπίζει σε επιστροφή και αποκατάσταση του ονόματός του, καθώς εξόριστος νοσταλγεί την Αθήνα με τα αξιώματα και τις τιμές του παρελθόντος

Ηθος και διάνοια Θεονόης Η τελική απόφαση καθορίζεται από τις τρεις ιδιότητες της Θεονόης:

Μάντισσα

• ευσέβεια • συντάσσεται με τη γνώμη της Ήρας και τη δικαιοσύνη – δε

συντάσσεται με την Αφροδίτη με την οποία δεν έχει καμία σχέση ως προφήτισσα

• σωφροσύνη, ευθυκρισία δικαιοσύνη (θα ήταν άδικο ο Μ. να χάσει πάλι τη γυναίκα του)

• φόβος τιμωρίας των θεών • φροντίδα για το καλό της όνομα (μάντισσα)

Κόρη του Πρωτέα

• σεβασμός της μνήμης του πατέρα (κόρη)

Αδερφή του Θεοκλύμενου

• αδερφική αγάπη (θα ωφεληθεί και ο αδερφός της) βλ παραπάνω φαίνεσθαι / ειναι (αδερφή)

Πηγέςhttp://users.sch.gr/fk-thess/ELENI/ELENI_EPEISODIO_2_4.docΗ Ελένη του Ευριπίδη (βιβλίο εκπ/κου)Η Eλένη του Ευριπίδη εκδ. Μεταίχμιοhttp://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/2012/12/4-5.html

8

ΠαρατηρήσειςΉ σκηνική παρουσία της Θεονόης και θεατρική απόδοσή τηςO τρόπος που εμφανίζεται στη σκηνή η Θ. αναδεικνύει ένα πλάσμα υπερκόσμιο, αλαζονικό που ίσως καταντά και κωμικό σε κάποια σημεία.. Καθώς μάλιστα ο ποιητής δε δίνει καμιά ένδειξη στο κείμενό του για τη σκηνική παρουσία της Θ. , ένας σύγχρονος σκηνοθέτης έχει μεγάλη ελευθερία κινήσεων και μπορεί να κινηθεί με βάση τις προσωπικές εκτιμήσεις του και την ερμηνευτική του προσέγγιση.Έτσι κατά καιρούς έχουμε διαφορετικές θεατρικές προσεγγίσεις: την έχουμε δει ως Αιγύπτια θεά(Εθνικό θέατρο, 1962), αλαζονική και μεγαλοπρεπή, την έχουμε δει ως ένα ιερό τέρας διαποτισμένο με θεϊκή δύναμη, κάτι σαν μαινάδα(Κ.Θ.Β.Ε.1982, σκην. Α. Βουτσινάς).Την έχουμε δει ως Ελληνίδα ιέρεια, με κυρίαρχο γνώρισμα την παρθενική αγνότητα. Πρέπει να επισημάνουμε ότι όλες οι παραπάνω προσεγγίσεις είναι θεμιτές, αφού η Θ. είναι κάτι απ΄ όλα αυτά ή καλύτερα όλα αυτά μαζί. Είναι ένα απόκοσμο πλάσμα, ένα δημιούργημα του Ευριπίδη, για τις ανάγκες και μόνον της πλοκής του έργου του.Το δίλημμα της ΘεονόηςΤο δίλημμα της Θ. δεν είναι ούτε απλό ούτε μονοσήμαντο. Έχει τη θεϊκή και την ανθρώπινη διάστασή του. Από την άποψη τη θεϊκή έχει να επιλέξει ανάμεσα στις διαθέσεις και τα τερτίπια της Ήρας και της Αφροδίτης που φιλονικούν για την τύχη του Μενελάου. Η Ήρα είναι ευνοϊκή απέναντί του, ενώ ήταν αυτή που δημιούργησε την απάτη, η δε Αφροδίτη, που ήταν θύμα των ενεργειών της, δεν επιθυμεί την αποκατάσταση της ψευδαίσθησης, αφού έτσι θα γίνει γνωστή η συμμετοχή της στο δόλο των θεών. Το βέβαιο είναι ότι σε όποια απόφαση κι αν καταλήξει η Θ. θα είναι ασεβής προς τη μια θεότητα. Από την άποψη την ανθρώπινη, η Θ. έχει να επιλέξει ανάμεσα στο σωστό και την επιθυμία του αδερφού της. Αν η Θ. αποφασίσει να σώσει τοΜ. Και την Ελ. Πρέπει ουσιαστικά πάει αντίθετα στο συμφέρον της οικογένειας και τους δεσμούς αίματος, που είναι πάντα ισχυροί. Αν πάλι αποφασίσει να πει την αλήθεια, τότε γίνεται συνεργός στη διαιώνιση μιας απάτης .Με βάση τα παραπάνω και χωρίς δεύτερη σκέψη επιλέγει το συμφέρον του αδερφού της και βεβαίως την προσωπική της ασφάλεια.Η τελική απόφασηΠαρά το αρχικό δίλημμα η Θ. αίρεται στο ύψος των περιστάσεων και με την τελική της απόφαση, υψώνεται πιο πάνω από ένα δραματικό

9

πρόσωπο, σε μια ηθική μορφή που επιλέγοντας το δίκαιο, λειτουργεί περισσότερο ως γυναίκα παρά ως ιέρεια. Την τελική της απόφαση στηρίζει στα παρακάτω επιχειρήματα:1. Η ευσέβεια της είναι γεγονός αδιαπραγμάτευτο στ. 1101(απαντάει

στην Ελένη).2. Καθαρό θέλει να κρατήσει το όνομά της και τη φήμη της ως

μάντισσας στ. 1102-1104(υστεροφημία). Απαντάει και στην Ελένη και στον Μενέλαο.

3. Ως καλή κόρη φροντίζει για το όνομα και του πατέρα της, αφού έχει χρέος απέναντι στη δέσμευση του πατέρα της να βοηθήσει την Ελένη(στ. 1103 κ΄1118)

4. Το αίσθημα του δικαίου το οποίο ως μάντισσα εκφράζει(1106)5. Συντάσσεται με τη γνώμη της Ήρας και τη δικαιοσύνη – δε

συντάσσεται με την Αφροδίτη με την οποία δεν έχει καμία σχέση ως προφήτισσα

6. Η ιδέα της θεϊκής τιμωρίας, αφού υπάρχει η άποψη της τιμωρίας μετά θάνατον των αδίκων και της αθανασίας της ψυχής, που δεν ξεχνά το κακό που έκανε και βασανίζεται(στ. 1119)

7. αδερφική αγάπη (θα ωφεληθεί και ο αδερφός της) βλ παραπάνω φαίνεσθαι / ειναι (αδερφή)

Οι οδηγίες της ΘεονόηςΗ σκηνή ολοκληρώνεται χωρίς η Θ. να δίνει λύση. Αυτό συμβαίνει γιατί: α)από θεατρική οικονομία αν η Θεονόη έδινε λύση θα είχαμε πρόωρη λύση της τραγωδίας. Από την άλλη βασικός στόχος του Ευριπίδη είναι η ανάδειξη της δύναμης της ανθρώπινης λογικής και της ευβουλίας. Τέλος δεν πρέπει να αγνοήσουμε τις προθέσεις του ποιητή να αμφισβητήσει το απεριόριστο της μαντικής δύναμης.

10

Eργασίες

1. Να σημειώσετε ν στο αντίστοιχο τετράγωνο, αν νομίζετε πως η πρόταση είναι σωστή ή λάθος Σ Λ

Mε την αρχική της ρήση η Θεονόη ζητά από τουςήρωες να καταστρώσουν σχέδιο διαφυγής

Η Θεονόη κλείνοντας τη σκηνή ζητά από τους ήρωες να καταστρώσουν σχέδιο διαφυγής

Η Ελένη με την ικεσία της έχει κυρίως στόχο να συγκινήσει ,ενώ ο Μ. να προκαλέσει ενοχές στη Θεονόη.

Με το τέλος της σκηνής και την τελική απόφαση της Θ. οι θεατές αλλά και οι ήρωές μας ανακουφίζονται

2. Η Θεονόη μπαίνοντας στη σκηνή με την παρουσία της, δίνει αφορμές για πολλές σκηνοθετικές προσεγγίσεις. Εσύ αν σκηνοθετούσες τη σκηνή πως θα παρουσίαζες σκηνικά τη μάντισσα;

3. Ποιο είναι το δίλλημα που αντιμετωπίζει η Θ. στην αρχή της σκηνής και ποια είναι η σημασία του για το έργο μας, την ίδια τη Θ. αλλά και τους θεατές;

4. Να αναφέρετε σύντομα τα μέσα πειθούς(επιχειρήματα) που χρησιμοποιεί η Ελένη και ο Μενέλαος για να πείσουν τη Θ. να κρατήσει τη σιωπή της. Ποιο επιχείρημα πιστεύετε ότι λειτούργησε πιο καθοριστικά στη σκέψη και το συναίσθημα της μάντισσας;

5. Εντοπίστε στίχους που εκφράζουν στοιχεία όψεως και διάνοιας και γράψτε τους στον παρακάτω πίνακα.

ΟΨΙΣ ΔΙΑΝΟΙΑ

11

6. Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί για τη σημασία της σκηνής που μελετήσαμε. Άλλοι υποστηρίζουν τη σημασία της για την εξέλιξη του μύθου ενώ άλλοι τη θεωρούν κωμική ή και εντελώς περιττή. Εσείς ποια πιστεύετε ότι είναι η σημασία της σκηνής;

12