EC111 จตวทยาพฒนาการและการเรยนรสาหรบเดกปฐมวย

บทท 1

จตวทยาพฒนาการ

ในการศกษาและทาความเขาใจวชาจตวทยาพฒนาการและการเรยนรสาหรบเดก

ปฐมวย มความจาเปนจะตองมความรพนฐานเกยวกบ ความหมายของพฒนาการ เดก

ปฐมวย การแบงชวงอาย ปจจยทมผลตอพฒนาการ ลกษณะของพฒนาการมนษย และ

วธการทใชในการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการ

ความหมายของ คาวา จตวทยาพฒนาการ

จตวทยา เปนศาสตรแขนงหนงทศกษา

เกยวกบพฤตกรรมของมนษย โดยมการศกษา

พฤตกรรมหรอการกระทาของสตว เพอนาผลท

ไดจากการศกษาดงกลาวมาประยกตใชและ

เปรยบเทยบกบลกษณะการกระทาของมนษย

ตอไป

นอกจากนน จดมงหมายของจตวทยาทสาคญอกประการหนง คอ เพอชวยใหเกด

ความเขาใจในพฤตกรรมตางๆของบคคลไดงายขน และสามารถนาเอาความรทไดรบไปใชให

เกดประโยชนตอตนเองและผอนไดมากทสด

พฒนาการ ในความหมายทวไป หมายถง ความเจรญงอกงามและการเปลยนแปลงไป

ในทางทดขน แตในทางจตวทยา นกจตวทยาหลายทานไดใหคาจากดความไวดงน

เบรกเคนรดจและวนเซนต(Breckenridge and Vincent; 1968) ใหความหมายไววา

พฒนาการ หมายถง การเพมพนความสามารถในแตละดานของบคคล ทาใหบคคลสามารถ

กระทากจกรรมตางๆไดกาวหนายงขน

2

เฮอรลอค ( Hurlock; 1972)อธบายวา พฒนาการ หมายถง การเปลยนแปลงเชง

คณภาพ เปนการเปลยนแปลงทแสดงถงความเจรญกาวหนาอยางมขนตอนมากกวาจะใชกบ

ความเสอมถอย

กงแกว ทรพยพระวงศ( 2540) อธบายวา พฒนาการ หมายถง กระบวนการ

เจรญเตบโตและเปลยนแปลงในดานตางๆของบคคล ซงรวมทงการเปลยนแปลงดานคณภาพ

และปรมาณ เชน พฒนาการทางรางกาย พฒนาการทางภาษา พฒนาการทางดาน

สตปญญา และพฒนาการทางดานบคลกภาพ เปนตน

ถวล ธาราโภชน และศรนย ดารสข( 2541) อธบายวา พฒนาการ หมายถง

กระบวนการเปลยนแปลงในดานตางๆของมนษยอยางมระเบยบแบบแผนอยางตอเนอง

เปนไปตามลาดบขน เปนการเปลยนแปลงในทศทางทกาวหนาทางดานคณภาพ ทงทาง

รางกาย อารมณและสมอง พรอมทงแนวทางทเสอมถอยดวย

สชา จนทนเอม(2542) หมายถง การเปลยนแปลงดานโครงสรางของรางกายและ

แบบแผนของรางกายทกสวน การเปลยนแปลงนจะกาวหนาไปเรอยๆเปนขนตอน จากระยะ

หนงไปอกระยะหนง ทาใหเดกมลกษณะและความสามารถใหมๆ เกดขน ซงมผลทาให

เจรญกาวหนาตามลาดบทงทางดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา

จากคาจากดความเหลาน พฒนาการ

(Development) หมายถง การเปลยนแปลง

ดานตางๆ เชน รางกาย อารมณ สงคม และ

สตปญญาของบคคลอยางมขนตอนและเปน

ระเบยบแบบแผน นบตงแตเรมปฏสนธ

จนกระทงเสยชวต โดยมากจะเปนการ

เปลยนแปลงในเชงคณภาพ เพอใหบคคลนน

พรอมจะแสดงความสามารถในการกระทากจกรรมใหมๆ ทเหมาะสมกบวย

3

จตวทยาพฒนาการ เปนศาสตรแขนงหนงทศกษาเกยวกบพฤตกรรม การกระทาของ

มนษยทมการเปลยนแปลงอยางมระเบยบแบบแผน และมลาดบขนตอนทงทางดานรางกาย

สตปญญา อารมณจตใจ และสงคมตลอดเวลา โดยไมมสงใดคงท ซงพฤตกรรมและ

กระบวนการทางจตของมนษยนนมการเปลยนแปลงอยเสมอ อาจมการพฒนาในทางดขน

หรออาจเสอมถอยลงได

ปจจยสาคญทมอทธพลตอพฒนาการของมนษย

1.การเจรญเตบโต( Growth) หมายถง การเปลยนแปลงโครงสรางสวนตางๆของ

รางกายทเกยวกบขนาด นาหนก สดสวน สวนสง กระดก กลามเนอ รปราง เปนการ

เปลยนแปลงในเชงปรมาณ เชน เดกทมสวนสง 100 เซนตเมตร ในปตอไปสงขน 101,

102, 103 เซนตเมตร ตามลาดบ ดงนนการเจรญเตบโตเปนปจจยสาคญอนดบแรกทม

อทธพลตอพฒนาการในดานตางๆของบคคล

กลาวคอ การทบคคลจะเกดพฒนาการใดๆไดนน

จาเปนจะตองอาศยการเจรญเตบโตของรางกายเปน

พ นฐาน จงจะแสดงความสามารถในการทากจกรรมใหมๆ ได

เชน กอนทเดกจะมพฒนาการในการยนไดนน ขาของเดก

จะตองเกดการเจรญเตบโตทงกระดกและกลามเนอจนสมบรณ

และแขงแกรงสงสดอยางเตมท พรอมจะรบนาหนกสวนบนของ

รางกายเสยกอนเดกจงจะสามารถยนได

2.วฒภาวะ(Maturation) หมายถง การเจรญเตบโตของอวยวะตางๆในรางกาย เกด

ขนกบบคคลตามลาดบขนและเปนไปตามธรรมชาตจนถงจดสงสด มผลทาใหบคคลนนเกด

ความพรอมทจะกระทากจกรรมตางๆไดเหมาะสมกบวย

สรปไดวา เมอเกดการเจรญเตบโตของรางกายจนถงจดสงสด จงทาใหเกดวฒ

ภาวะทพรอมจะแสดงพฒนาการทเหมาะกบวยของตน เชน กอนทเดกจะเขยนหนงสอได

4

นน เดกจะเกดวฒภาวะทพรอมจะควบคมมอในการจบดนสอลากเสนใหเปนตวอกษร

เสยกอน พฒนาการในการเขยนจงจะเกดขนได

จากการศกษาของนกจตวทยา พบวา วฒภาวะเปนสภาวะทเกดขนเองตาม

ธรรมชาต ไมไดเกดจากการเรยนรหรอประสบการณ และวฒภาวะในแตละบคคลจะมอตรา

เวลาทชาหรอเรวแตกตางกน ดงนน วฒภาวะจงเปนเรองธรรมชาตเฉพาะของแตละคน ท

ไมมใครรลวงหนาวาจะเกดขนเมอไรและในเวลาใด ทงนขนอยกบผลของการเจรญเตบโต

จนถงขดสงสดของรางกายแตละคน กลาวไดวา พฒนาการดานตางๆของบคคลนนจะเกดขน

ไดตองอาศยวฒภาวะทงสน

3.การเรยนร( Learning) หมายถง การ

เปลยนแปลงพฤตกรรมอยางคอนขางถาวร

โดยอาศยการฝกฝน ฝกหด หรอ

ประสบการณเดมทมอย ยงมการฝกหดมาก

เทาไร การแสดงพฤตกรรมเหลานนกจะเกด

ความเชยวชาญชานาญมากขนเทานน

ดงนนจะเหนไดวา การเรยนรมความสมพนธกบการเจรญเตบโตและวฒภาวะใน

การเกดพฒนาการดานตางๆของบคคล เชน ในการทเดกจะเกดพฒนาการในการเดนได

นน ขาทงสองขางของเดกตองเจรญเตบโตแขงแรงถงขดสดเตมทเสยกอนจนบรรลถงวฒภาวะ

พรอมทจะเดน เมอเดกเรมเดน จะพบวายงเดนไดไมดนก เนองจากเดกยงขาดประสบการณ

ตอมาเมอไดฝกหดการเดนบอยครงจงทาใหเกดประสบการณในการเดนมากขน ในทสด

สามารถเดนไดอยางคลองแคลว เปนตน

แผนผงแสดงกระบวนการเกดพฒนาการของบคคล

การเจรญเตบโต วฒภาวะ พฒนาการ การเรยนร

5

จากแผนผงจะพบวา วฒภาวะมความสาคญตอพฒนาการมากกวาการเรยนร เพราะ

ถารางกายของบคคลยงไมเกดการเจรญเตบโตทสงสดเตมทจนทาใหมวฒภาวะทจะทา

กจกรรมใดๆไดแลว ไมวาจะเรยนร ฝกฝน และฝกหดเทาไรกตาม พฒนาการยอมจะเกดขน

ไมไดอยางเดดขาด แตในทางตรงกนขามถงแมจะไมมการเรยนร พฒนาการดานตางๆก

สามารถเกดขนไดเองตามธรรมชาต เพยงแตจะไมมทกษะความชานาญในพฒนาการนนๆ

ดงทอารโนลด จเซลล (Arnold Gesell) นกจตวทยาพฒนาการกลาวไววา “การฝกฝน

และฝกหดใดๆ กตามจะเสยเวลาเปลาถารางกายของบคคลนนยงไมเกดวฒภาวะหรอ

ความพรอมขน”

เดกปฐมวย คอใคร

ตาม คมอหลกสตรการศกษาปฐมวย

พทธศกราช 2546

เดกปฐมวย คอ เดกตงแตแรกเกดถง 5 ป*

* 5 ป หมายถง อาย 5 ป 11 เดอน 29 วน

เดกปฐมวย คอ เดกทมอายตงแตปฏสนธถง 6 ปบรบรณ การอบรมและเลยงดแกเดก

ปฐมวยมความสาคญอยางมาก เนองจากเดกวยนตองการการเรยนร ในสงแวดลอมรอบๆตว

ผานประสาทสมผสทง 5 ดาน จาก บดา มารดา คนรอบขางและสงแวดลอม

ซงจะสงผลใหเกดพฒนาการทเปนรากฐานของ บคลกภาพ อปนสย และการ

เจรญเตบโตทงทางรางกายและจตใจ สมอง สตปญญา ความสามารถ เพราะเดกในชวงตงแต

ปฏสนธในครรภแมจนถง 4 ป ระบบประสาทและสมองจะเจรญเตบโตในอตราสงสด

(ประมาณ 80 % ของผใหญ)

6

เดกปฐมวยจะมชวตรอดและเตบโตไดดวยการพงพาพอแม และผใหญทชวยเลยง

ด ปกปองจากอนตราย หากผใหญใหความรกเอาใจใสใกลชด อบรมเลยงดโดยเขาใจเดก

พรอมจะตอบสนองความตองการพนฐานทเปลยนไปตามวยไดอยางเหมาะสมใหสมดลกน

ทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สตปญญา และสงคมแลว เดกจะเตบโตแขงแรง แจมใส ม

ความมนคงทางใจ รภาษา ใฝร และใฝด พรอมทจะพฒนาตนเองในขนตอไป

บางตารา เดกปฐมวย คอเดกๆทมอายอยในชวง 5-8 ปแรกของชวต เดมเอาแค

5 ปแรก ตอมามผเชยวชาญบางกลมคดวานาจะรวมถงกลมเดกอาย 8 ป หลงเกดใหมๆ เดก

ยงไมสามารถทาอะไรไดมากนก สมองของลกคนถกออกแบบมาใหมความพรอมในการ

พฒนาอยางเตมท มองเหน ไดยน รบรสมผสตางๆได แตยงจากดอยมาก เพราะเดกยง

ตองการสภาพแวดลอมภายหลงเกดทชวยกระตนใหสมองเกดการพฒนาไปตามชวงวยอยาง

ตอเนอง

สมบรณ พรรณนาภพและชยโรจน ชยอนคา( 2518)ไดกาหนดขนพฒนาการและ

การเจรญเตบโตของเดกไทย ตามระดบขนแหง

การจดการศกษาเปน 3 ขน คอ

1)วยกอนเขาโรงเรยนหรอวยแรกเกด นบตงแต

แรกเกดจนถงอายประมาณ 3½ ป

2)วยอนบาลศกษา อายระหวาง 3½ -5½ ป

3)วยประถมศกษา อายระหวาง 6-12 ป

จาเนยร ชวงโชต(2529)ไดแบงพฒนาการของเดกตามระดบอาย ดงน

1)ระยะกอนคลอด(Pernatal) เรมตงแตปฏสนธ จนกระทงคลอด ซงระยะกอนคลอด

สามารถแยกออกเปนขนยอยไดอก 3 ระยะ ระยะไข ระยะตวออน และระยะชวตใหม

2)วยทารก(Infancy)มอายตงแตแรกคลอด จนถงอาย 2 ป

7

3)วยเดก(Childhood)แบงเปน 2 ชวงคอ วยเดกตอนตน หรอเดกกอนเขาเรยน( Early

Childhood) มอาย 3-5 ป และวยเดกตอนปลายหรอวยเขาโรงเรยน(Late Childhood) มอาย

6-12 ป

เฮอรลอค( Hurlock,1968)ไดแบงขน

พฒนาการตามลกษณะพฒนาการและแบบแผน

ของพฤตกรรมเฉพาะในวยเดก ดงน

1)ระยะกอนคลอด(Prenatal)เรมจากจดเรมตนชวตภายในครรภ จนกระทงคลอด

2)ระยะวยทารกแรกเกด(Infancy)อายตงแตแรกคลอดจนสนสดสปดาหท 2 เปนชวง

ทเดกตองมการปรบตวทางดานการหายใจ การดดกลน การขบถาย และลกษณะอณหภมทม

การเปลยนแปลง ถาเดกปรบตวไมไดจะทาใหเดกถงแกความตายได

3)วยเดกออน (Babyhood)อาย 2 สปดาหถง 2ป เปนชวงทเดกตองไดรบการ

วางรากฐานทดของชวต ควรไดรบการฝกเรองการกน การขบถาย และการนอนทถกตอง

4)วยเดกตอนตน(Early Childhood)อาย 2-6 ป เปนชวงระยะเวลาทเดกเตรยมพรอม

สาหรบการเขาสโรงเรยน

5)วยเดกตอนปลาย(Late Chidhood)อาย 6-10 ป หรอ12 ป เปนชวงทเดกพรอมท

จะเขาเรยนหนงสอเพอแสวงหาความรทางดานวชาการ

ฮอฟมน, พารส และฮล(Lois Hoffman, Scott Paris and Elizabeth Hall, 1994)ได

แบงระยะของพฒนาการมนษยไวดงน

1)วยกอนคลอด(Prenatal) คอ เรมจากการปฏสนธระหวางไขกบอสจ-คลอด

2)วยเดกเลก(Infancy)มอายระหวางแรกเกด-2 ป

8

3)วยเดก(Childhood) แบงเปน 2 ชวงระยะ คอ Early มอายระหวาง 2-6 ป เปนชวง

วยกอนเรยน และระยะ Later มอายระหวาง 6-12 ป เปนชวงของการเขาเรยนในโรงเรยน

4)วยรน(Adolescence)มอายระหวาง 12-20 ป เปนชวงทรางกายมความพรอม

สมบรณอยางเตมท และ

5)วยผใหญ(Adulthood)มอายตงแต 20 ปขนไป แบงเปน 3 ชวง คอ ชวงEarly มอาย

ระหวาง 20-40 ป ชวงMiddle มอายระหวาง 40-60 ป และชวง Later คอ ผทมอาย

ระหวาง 60 ปขนไปจนตาย

ดงนน คาวา พฒนาการสาหรบเดกปฐมวย จงหมายถง การศกษาลกษณะการ

เปลยนแปลงทางดานรางกาย สตปญญา อารมณ -จตใจ และสงคมอยางเปนลาดบขนและม

ขนตอนของเดกทมอายระหวางแรกเกด-6 ป โดยกาหนดเกณฑดงน

ระยะท 1 วยแรกคลอด( New born)มอายตงแต

แรกคลอด-2สปดาห และวยเดกออนหรอวยทารก

(Infancy)เปนชวงทมอายระหวาง 2 สปดาหไป

จนถงอาย 2-2½ ป

ระยะท 2 วยเดกตอนตนหรอวยเดกกอนเขา

โรงเรยน( EarlyChildhood หรอPre-school Age)

มอายระหวาง 2-212 ปจนถงอาย 6 ป

ประเภทของพฒนาการ

1.พฒนาการทางดานรางกาย หมายถง ความเจรญเตบโตและความเจรญงอกงามท

เกยวกบโครงสรางทางรางกายทงหมดทมการเพมขนาด เชน นาหนก สวนสง รปราง การใช

สายตา ความสามารถในการใชอวยวะสวนใดสวนหนงของรางกาย และการทางานประสาน

9

สมพนธกนระหวางอวยวะสวนตางๆของรางกาย รวมทงสมองมการเจรญเตบโตมความจา

และสามารถควบคมตนเองไดด

2.พฒนาการทางดานอารมณ หมายถง ความเจรญงอกงามของอารมณหรอ

ความรสกตางๆ ความสามารถในการควบคมอารมณ หรอความสามารถในการควบคม

พฤตกรรมขณะเกดอารมณ

3.พฒนาการทางดานสงคม หมายถง ความเจรญงอกงามทเกยวกบความสามารถใน

การปรบตวใหเขากบบคคลอน ทงผทมอาวโสและฐานะสงกวา เทากนหรอตากวา รวมทง

ความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมตางๆ ในสงคมทตนเปนสมาชกอยดวย

4.พฒนาการทางดานสตปญญา หมายถง ความเจรญงอกงามทเกยวกบ

ความสามารถความเขาใจในสงทเปนรปธรรม นามธรรม และความเจรญงอกงามทเกยวกบ

การคดของบคคลทงในดานการคดอยางสมเหตสมผล คดแกปญหาตางๆทเกดขน ตลอดจน

การคดสรางสรรคสงใหมๆ รวมทงความสามารถในการตดสนใจไดดวยตนเอง

พฒนาการทง 4 ดานของบคคลนนไมสามารถแยก

ออกจากกนไดโดยเดดขาด เพราะในเดกทกคนจะม

พฒนาการในทกๆดาน และพฒนาการในทกๆดานจะ

สมพนธกนโดยตลอด การแบงพฒนาการเปนดานๆเพอ

สะดวกแกการอธบายเทานน

ฉะนนการทนกจตวทยาพฒนาการ อธบายถงลกษณะ

หรอพฤตกรรมทเดนชดของพฒนาการทางกายของบคคลจงหมายความเพยงวา ลกษณะเดน

นนเกยวของกบพฒนาการทางดานรางกายมากกวาพฒนาการทางดานอนๆ แตไมได

หมายความวา พฒนาการดานอนๆจะไมมสวนเกยวของกบลกษณะหรอพฤตกรรมทกลาวถง

หลกการพฒนาการในมนษย(Principle of Development)

10

อารโนลด จเซลล ไดสรปหลกการของพฒนาการของมนษยไว ดงน

1.ทศทางของพฒนาการมนษย ทศทางทธรรมชาตกาหนดไว ม 2 ทศทางดงน

1)ทศทางจากสวนบนลงสสวนลาง( Cephalocaudal Law) เปนการพฒนาในแนวดง

ยดศรษะเปนอวยวะหลก กลาวคอ อวยวะใดกตามทอยใกลศรษะมากทสด บคคลจะควบคม

การทางานของอวยวะสวนนนไดกอนอวยวะทอยไกลศรษะลงไป ดงนนทารกจะขยบศรษะได

กอนขยบลาคอ ขยบลาคอไดกอนตนขา ขา และฝาเทา ตามลาดบ นวเทาจะเปนอวยวะสวน

สดทายทจะสามารถควบคมได เนองจากไกลศรษะมากทสด

2)ทศทางจากสวนใกลไปสสวนไกล(Proximodistal Law)เปนการพฒนาในแนวขวาง

โดยยดลาตวเปนอวยวะหลก กลาวคอ อวยวะใดกตามทอยใกลรางกายมากทสด บคคลนนจะ

ควบคมการทางานของอวยวะสวนนนไดกอนอวยวะทอยไกลรางกายออกไป ดงนนทารกจะ

ขยบรางกายไดกอนหวไหล ขยบหวไหลไดกอนแขน ขา และฝามอ ตามลาดบ นวมอจะเปน

อวยวะสวนสดทายททารกจะสามารถควบคมการทางานได เนองจากเปนสวนทไกลรางกาย

มากทสด

2.พฒนาการของมนษยจะมลกษณะตอเนองกน พฒนาการของมนษยตองอาศย

ระยะเวลาและความตอเนองอยางคอยเปนคอยไป เรมตงแตวยทารกและดขนตามลาดบใน

แตละวยทผานไป โดยทวไปพฒนาการทงหลายของบคคลควรจะสงสดเตมทในวยผใหญ

ตอนตน จากนนจงเรมเสอมลงตามลาดบ เชน การพฒนาการพดจะเรมตนในวยทารกดวย

11

การเปลงเสยงออแอ เปนคางายๆ และจากนนจงพดเปนประโยคตอเนองในวยเดกดวยภาษา

พนๆทวไป จนกลายเปนประโยคทซบซอนในวยรน และสละสลวยสมบรณแบบในวยผใหญ

เนองจากพฒนาการของมนษยจะเปนไปอยางตอเนองเชนน พฒนาการในวยตนๆจง

สงผลตอพฒนาการในวยตอไปเสมอ ดงนนวยทารกจงเปนวยทมบทบาทสาคญตอการสราง

พนฐานในดานตางๆของบคคล

3.พฒนาการของมนษยตองเปนไปตามลาดบขน พฒนาการของมนษยนนมแบบ

แผนเฉพาะตน ดงนนพฒนาการของมนษยจงเปนไปตามลาดบขนเสมอ และไมมการขามขน

เชน เดกจะเรมพฒนาการจากหงาย ควา คบ คลาน นง ยน เดน และวง เปนตน เดกทกคน

จะสามารถแสดงพฒนาการดงกลาวไดเองตามธรรมชาต เพยงแตจะมความชาหรอเรวในการ

เปลยนพฒนาการแตละขน ซงแตละคนมความแตกตางกนไป

4.พฒนาการของมนษยจะสมบรณไดตองอาศยวฒภาวะและการเรยนร

พฒนาการของบคคลทงหลายจะเกดขนไดจาเปนตองมรางกายทเจรญเตบโตแขงแรงเตมท

ทาใหบคคลมวฒภาวะทพรอมจะแสดงพฒนาการนนๆ แตพฒนาการดงกลาวจะมความ

คลองแคลวชานาญการไดนนตองอาศยการเรยนร โดยการฝกฝนและฝกหดเพอหา

ประสบการณ พฒนาการทงหลายจงจะเกดความสมบรณขนได

ดงนนพฒนาการของมนษยทกดานจงตอง

อาศยวฒภาวะและการเรยนรควบคกนไป

ฌอง เพยเจต(Jean Piaget)กลาววา เราไมม

ทางแยกวฒภาวะกบการเรยนรออกจากกนได

โดยเดดขาด”

วฒภาวะ เปนความพยายามขนตนของสงมชวตในการจดระบบเพอเตรยมหา

ประสบการณตางๆในการนามาใชประโยชนกบตนเอง สวน การเรยนร เปนการเพมความ

ชานาญใหกบประสบการณนนๆ

12

5.อตราเวลาพฒนาการของแตละคนจะแตกตางกน วฒภาวะเปนปจจยสาคญตอ

การเกดพฒนาการทงหลาย และเนองจากวฒภาวะเปนเรองธรรมชาตของแตละบคคล จงไม

มใครทราบลวงหนาวา เดกคนใดจะเกดวฒภาวะขนในตวเมอไร ดงนนจงเปนสาเหตททาให

เดกแตละคนมวฒภาวะในเวลาทแตกตางกน พฒนาการในแตละดานจงเกดชาเรวตางกน

ตามไปดวย

หลกการทง 5 ขอ เปนสงทควรใหความสาคญอยางมาก เพอจะไดสงเสรม

พฒนาการของเดกไดอยางเหมาะสมและสอดคลองกบธรรมชาตของพฒนาการ และไมควร

เปรยบเทยบการแสดงพฒนาการของเดกแตละคนทอยในรนราวคราวเดยวกน เชน พอแม

อาจเกดความกงวลใจทลกไมมพฒนาการในการพดเหมอนเดกคนอน จงพยายามหาวธการ

ฝกใหเดกพด แตถาเขาใจหลกการพฒนาการแลวจะทราบวา เมอถงเวลานน เดกไมมความ

ผดปกตในระบบการพดและการฟง เดกทกคนจะเกดพฒนาการในการพดไดเอง จงเปน

บทบาทหนาทของพอแมทจะสงเสรมใหเกดความชานาญในการพดตอไป

สรปหลกการของพฒนาการมนษย มลกษณะดงน

1.กระบวนการตอเนองจากปฏสนธ จนถงบรรลนตภาวะ

2.ทศทางของพฒนาการจะตองเรมจาก ศรษะไปสเทา

3.ขนตอนของพฒนาการจะเหมอนกนในเดกทกๆคน แตกตางเฉพาะเวลาทเรมตน

ขนตอนตางๆ

4.พฒนาจากการกระทาอยางไมเจตนา กลายเปนการกระทาทเฉพาะเจาะจง โดย

เจตนา

5.อตราพฒนาการในแตละสวนของรางกายจะแตกตางกน

6.พฒนาการจะมได ขนอยกบวฒภาวะของระบบประสาท

7.พฒนาการของคณสมบตตางๆจะสมพนธกน

13

8.พฒนาการจะดาเนนการควบคไปกบการเสอม

9.พฒนาการเปนสงทเราอาจจะทานายได

10.ความสมดลยของพฤตกรรมตองการเวลา

วธการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการ

จดมงหมายของการศกษาจตวทยาพฒนาการ

มจดมงหมายในการศกษาเชนเดยวกบการศกษาทางวทยาศาสตร โดยมเปาหมายหลก

ทสาคญ 4 ประการ คอ

1.เพอการบรรยาย (Description)เปนการแสวงหาความรเพอบอกเลาตอกนไปใน

ลกษณะท วา ใคร ทาอะไร ทไหน

2.เพอการอธบาย (Explanation)เปนการหาความรความเขาใจเพออธบาย

ปรากฏการณทเราไมร ซงอธบายวา สงนนเกดไดอยางไร มอะไรเปนสาเหต

3.เพอการทานาย (Prediction)เปนการบอกเลาลวงหนาวา เมอใดจะมเหตการณ

เกดขน เมอเกดขนแลวผลจะเปนอยางไร เวลาไหน

4.เพอการควบคม(Control)เปนความสามารถนาเอาความรไปใชเพอใหเกดประโยชน

สงสด โดยการปรบใหเขากบธรรมชาต ความตองการและสภาพสงคม

ขนตอนของการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการ

อบลรตน เพงสถต( 2532)กลาวถง ขนตอนในการศกษาจตวทยาพฒนาการ ดงน

ขนท 1 ขนปญหา (Problem)การศกษาสงตางๆเรมตนทปญหากอนเสมอ ซงปญหา

อาจมลกษณะรนแรงหรอไมรนแรงกได เชน เดกอาย 10ป มระดบสตปญญาปกต แตอาน

หนงสอไมได ตองศกษาและใหความชวยเหลอโดยอาศยหลกจตวทยา

14

ขนท 2 การทบทวนความร( Review of Knowledge)เมอทราบปญหาแลว ตองศกษา

ประวตของเดก( Baby Biographies) โดยรวบรวมขอมลและบนทกขอมลอยางละเอยด ซง

ขอมลอาจมาจากงานวจยและประสบการณผร เชน นกจตวทยา จตแพทยหรอนกสงคม

สงเคราะห เปนตน

ขนท 3 การสงเกต( Observation) การสงเกตเปน

วธการหนงทชวยใหไดขอมลตรงตามความเปนจรง

สามารถอธบายสงทเหนไดอยางชดเจน ขอมลทไดอาจ

เปนขอมลทไดมาโดยไมรตว เชน ในการสมภาษณ จะ

เปนตองใชวธการสงเกตผถกสมภาษณวามลกษณะ

อยางไร

ขนท 4 การตงสมมตฐาน( Hypothesis) การตงสมมตฐานจะเกดขนเมอไดมการ

แสวงหาความร ขอมล เอกสารตางๆเพยงพอแลว จงมการตงสมมตฐานทคาดวาจะถกตอง

เหมาะสมกบความเปนจรง

ขนท 5 ทดสอบสมมตฐาน( Testing) เมอตงสมมตฐานแลว จาเปนอยางยงทจะตอง

ทดสอบสมมตฐาน ผลทไดจากการทดสอบสมมตฐานอาจสนบสนนหรอคดคานสมมตฐานท

ไดตงไว

ขนท 6 การประยกตใช( Application) เมอทดสอบสมมตฐานแลว ตองนาผลทไดมา

ใชใหเกดประโยชนตอบคคล และสงคมใหมากทสด รวมทงนาความรไปใหความชวยเหลอ

เพอปรบปรงสงตางๆใหมการพฒนาตอไปอยางเหมาะสม

วธการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการ

มวธการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการ 3 วธการ คอ

15

1)การศกษาแบบภาคตดขวาง( Cross-sectional

method) ศกษาจากกลมใหญเพอหาลกษณะใด

ลกษณะหนง โดยเลอกกลมทมลกษณะอายตางกนใน

หลายๆระดบอาย เพอเปรยบเทยบลกษณะพฒนาการ

ในวยทตางกน เชน ลกษณะการเจรญเตบโตของ

กระดกเดกโดยใชการศกษาภาคตดขวาง เลอกเดกจาก

กลมอาย 2 ป, 4 ป, 6 ป, 8 ป, 10ป, และ 12 ป โดย

แตละกลมอาย มจานวนเทากน หลงจากนนนาผลทไดมาหาคาเฉลยเพอเปรยบเทยบ

ลกษณะการเจรญเตบโตของโครงสรางกระดกเดกทง 6กลม ทาใหเหนลกษณะของ

พฒนาการกระดกเดกตงแตอาย 2-12 ไดชดเจนขน

2)การศกษาแบบระยะยาว( Longitudinal method) เปนการศกษาทใชระยะเวลา

ยาวนาน ทาใหทราบลกษณะพฒนาการ ซงเปนผลทไดสะสมมาตงแตเรมแรกของชวต

ประสบการณดงกลาวจะมผลตอบคลกภาพในวยตอมา กลมทใชศกษาจะมจานวนเทาไรกได

แตกลมนนตองไดรบการเกบขอมลอยางตอเนอง แมการศกษาระยะยาวจะมคณคา แตกม

ความยากลาบากในการรวบรวมขอมล เพราะผศกษาและผถกศกษาอาจไมสามารถ

ทาการศกษาตอไปได เชน เสยชวต เปนตน

3)การศกษาแบบตดขวางและการศกษาระยะยาว( Cross-sequential method)เปน

การศกษาทนาการศกษาระยะยาวและแบบตดขวางมารวมเขาดวยกน เพอใหมองเหน

ลกษณะงานของพฒนาการในสงททาการศกษาไดชดเจนขน เชน การศกษาทางดานกระดก

แบบตดขวาง อาจใชวธการศกษาระยะยาวได โดยกลมตวอยางอาย 2 ป จานวน 60 คน ม

ทาการศกษากระดก และทาการศกษาทกๆ 2 ป เมอเดกอาย 2 ป, 4 ป, 6 ป, 8 ป, 10ป,

และ 12 ป ซงผลของการศกษาจะทาใหทราบลกษณะการเปลยนแปลงกระดกได เพยงแต

ตองใชเวลานาน 12 ป จงจะทราบผล

วธการรวบรวมขอมลทางดานจตวทยาพฒนาการ

16

1.การสงเกต(Observation) เปนวธการทนยมใชมากทสด ม 2 แบบ คอ การสงเกต

แบบไมเปนทางการ( Informal Observation) และการสงเกตแบบเปนทางการ( Formal

Observation) หรอ การสงเกตมแบบแผนและแบบไมมแบบแผน โดยการสงเกตแบบไม

เปนทางการ จะสงเกตเดกในสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาต จะทาใหเขาใจในพฤตกรรมเดก

ไดด สวนการสงเกตแบบเปนทางการ จะเปนการสงเกตจากหองทดลอง โดยมองดเดกจาก

กระจกดานเดยว การสงเกตจงเปนวธการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบเดกทดมากทสดวธหนง

เพราะทาใหทราบความรสก บคลกภาพ ความถนด ความสนใจ ทศนคต และระดบสตปญญา

ของเดกไดด

2.รายงานระเบยนพฤตการณ( Anecdotal report) เปนการบนทกแบบสนๆลงใน

ระเบยน เพอใหผทเกยวของกบเดกมความเขาใจในพฤตกรรมของเดกไดด สงทไดจากการ

บนทกถามความถกตอง จะทาใหทราบถงลกษณะธรรมชาต ความคด ความเขาใจ การ

แสดงออกและความปรารถนาตางๆของเดกไดด

3.การเขยนประวตสวนตว( Authobiography)

การเขยนเรองราวเกยวกบประวตของเดก จะทาให

ผใหญเขาใจในเรองราวตางๆของเดก รความรสกนก

คดและความรสกของเดกทมตอผอน รความสมพนธ

ระหวางกลมเพอน ขอมลดงกลาวสามารถนาไปใชใน

การชวยเหลอและเขาใจในพฒนาการของเดกได

4.การใชแบบสอบถามหรอแบบสารวจ( Questionairs or Checklists)ผกรอก

แบบสอบถามหรอแบบสารวจน อาจเปนพอแม ผปกครอง หรอตวเดกเอง ขอมลทไดจากการ

ตอบแบบสอบถามจะทาใหเขาใจในความคดของพอแม ผปกครองทมตอเดก รคานยม เจต

คตทมตอสงตางๆ สงทไดจากความคดเหนของพอแมจะมผลสะทอนกลบมาสความเขาใจใน

ตวเดกได

17

5.การสมภาษณ(Interview)การสมภาษณเปนวธการทผสมภาษณและผถกสมภาษณ

ตองเผชญหนากน สามารถซกถามขอของใจได เปนวธการทสามารถเกบรวบรวมขอมลได

อยางถกตองมากวธหนง เพราะชวยใหเขาใจถงความรสกนกคด ความตองการและลกษณะ

พฒนาการของเดกไดด

6.มาตราสวนประมาณคา( Rating scale)เปนเครองมอทใชในการประเมนตวเดกวา

มลกษณะพฒนาการและมบคลกภาพอยางไร ขอมลทไดจากการประมาณคาไดมาจากการ

สงเกตและประเมน ในบางครงอาจใหเดกแตละคนเปนผประเมนตนเองกได

7.กลวธระบายความในใจ( Projective techniques)

เปนวธททาใหเดกไดมโอกาสแสดงความคดเหน

ความในใจ เจตคตของตนใหผอนไดรบร ความในใจ

มหลายแบบ เชน การใชนวมอวาดรปภาพ( Finger

Painting) การวาดภาพ การเลนของเลน หรอการ

แปลความหมายจากภาพ

8.วธการทดลอง( Experimental techniques)เปนวธศกษาเพอหาสาเหตของ

พฤตกรรมทเกยวกบลกษณะพฒนาการของบคคล ในการทดลองจะมกลมทดลอง และกลม

ควบคม ตวแปรในการศกษา มตวแปรอสระและตวแปรตาม กลมทดลองจะไดรบตวแปร

อสระ แตกลมควบคมจะไมไดรบตวแปรอสระ ผทดลองจะวดตวแปรตามจากทง 2 กลม เพอ

เปรยบเทยบผลจากกลมทดลอง และกลมควบคมวาแตกตางกนหรอไม

9.วธการศกษาทางจต -สรระ(Psychophysical study) การศกษาลกษณะทางสรระ

จะทาใหเขาใจพฒนาการทางดานรางกาย การทางานของตอมไรทอ กระบวนการยอยอาหาร

เปนตน เมอเขาใจในระบบการทางานของรางกายแลว การทางานดงกลาวจะสงผลตอสภาพ

จตใจของเดกอยางไร

18

10.วธการศกษาเดกเปนรายกรณ( Clinical case study) การศกษาเดกเปนรายกรณ

ตองใชการเกบรวบรวมขอมลทกวธการ และตองศกษาพฒนาการในทกดาน ทงทางดาน

รางกาย สตปญญา อารมณ จตใจ และสงคม ผทจะทาการศกษาได คอ คร นกจตวทยา นก

สงคมสงเคราะหและผทไดรบการฝกอบรมมาพอสมควร ขอมลทควรนามาศกษา ไดแก

ขอมลจากทางบาน โรงเรยน สภาพแวดลอมทางสงคมทเดกไดมสวนเกยวของ นอกจากนควร

เปนขอมลเกยวกบประวตของครอบครว สภาวะขณะคลอด สขภาพรางกาย และจตใจ

ประสบการณทไดเผชญมา และความสมพนธทางสงคม

บทสรป

1.จตวทยาพฒนาการ เปนศาสตรแขนงหนงทศกษาเกยวกบลกษณะและการกระทาตางๆ

ของมนษยในดานรางกาย สตปญญา สงคม และอารมณ-จตใจ ลกษณะของการเปลยนแปลง

นนจะเกดขนตลอดเวลา โดยเปลยนแปลงอยางมแบบแผนและมลาดบขนตอน ซงเปนการ

ทางานตามหนาทและโครงสรางของรางกาย

2.การเจรญเตบโต หมายถง ลกษณะการเปลยนแปลงทเพมมากขนในแงของปรมาณ ทง

ทางดานขนาดและจานวน ซงอาจเกดขนเฉพาะสวนหรอสวนรวมทงหมดในรางกายกได

3.การพฒนาการและการเจรญเตบโตของเดกปฐมวย หมายถง การเปลยนแปลงทางดาน

รางกาย สตปญญา อารมณ-จตใจ และสงคมอยางเปนลาดบขนและมขนตอนของเดกทมอาย

ระหวางแรกเกด-6 ป โดยกาหนดเกณฑดงน

ระยะท 1 วยแรกคลอด(New born) มอายตงแตแรกคลอด -2สปดาห และวยเดก

ออนหรอวยทารก(Infancy)เปนชวงทมอายระหวาง 2 สปดาห ไปจนถงอาย 2-2½ ป

ระยะท 2 วยเดกตอนตน หรอวยเดกกอนเขาโรงเรยน( Early Childhood หรอ Pre-

school Age)มอายระหวาง 2-2½ ป จนถงอาย 6 ป

19

4.จดมงหมายของการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการม 4 ดาน คอ 1)เพอบรรยาย

2)เพออธบาย 3)เพอทานาย และ 4)เพอควบคมพฤตกรรมของบคคล

5.ขนตอนของการศกษาทางดานจตวทยาพฒนาการเดก เรมจาก 1)ปญหา 2)ทบทวน

ความร 3)สงเกตพฤตกรรม 4)ตงสมมตฐาน 5)ทดสอบสมมตฐาน 6)การนาไปใชประโยชน

6.การศกษาแบบภาคตดขวาง เปนการศกษาทใชกลมตวอยางจานวนมาก หลายกลม แต

ละกลมจะมอายตางกนหลายระดบอาย ผลการศกษาสามารถนามาเปรยบเทยบลกษณะ

พฒนาการในวยตางๆไดเปนอยางด

7.การศกษาระยะยาว เปนวธการศกษาทใชระยะเวลายาวนานเปนปๆ มการศกษาอยาง

ตอเนองกบเดกกลมหนง การศกษาแบบนจะทาใหมองเหนความเปลยนแปลงของเดกแตละ

คนไดอยางตอเนองและชดเจน

8.วธการเกบรวบรวมขอมลในการศกษาทางดานพฒนาการมนษย นนมหลายวธการ คอ

การสงเกต รายงานระเบยนพฤตการณ การเขยนประวตสวนตว แบบสอบถามหรอแบบ

สารวจ การสมภาษณ มาตราสวนประมาณคา กลวธระบายความในใจ วธการทดลอง

การศกษาทางดานสรระ และการศกษาเดกเปนรายกรณ

9.ลกษณะสาคญเกยวกบหลกการของพฒนาการมนษย คอ พฒนาการมนษยจะมการ

พฒนาแบบเปนทศทาง คอ พฒนาการจะเรมจากสวนศรษะลงไปสเบองลาง ขณะเดยวกนจะ

เรมจากแกนกลางของลาตวไปสสวนปลกยอยของรางกาย

10.พฒนาการของมนษย จะมความแตกตางกนออกไปในแตละบคคล แตจะมแบบแผนท

เหมอนกน พฒนาการตองเปนไปอยางมขนตอนและตอเนอง ไมมวยใดทหยดการ

เจรญเตบโต และในแตละบคคลจะมอตราการพฒนาการทไมเทากน