1

GENEL BİLGİLER

1) Eczacının tanımı ve bir sağlık personeli olarak görev ve sorumlulukları,

çalışma alanları: Eczacılık: Hastalıkların teşhis ve tedavisinde ve hastalıklardan korunmada kullanılan

tabii ve sentetik kaynaklı ilaç hammaddelerinden hareketle değişik farmasötik tipte ilaçların hazırlanmasını, ilacın analiz yöntemlerini, farmakolojik etkisinin devamlılığını, ilacın hastaya sunulması, emniyet, etkinlik ve maliyet bakımından en iyi biçimde kullanılması amacıyla gözetimini, ilaçla ilgili standardizasyon ve kalite güvenliğinin sağlanmasına yönelik eğitimi veren, ilaç kullanım sonucu gerek birey gerekse toplum ölçeğinde ortaya çıkan çok yönlü sorunlara çözüm getirilmesinin esaslarını belirleyen meslektir.

Eczacı: Eczacılık Fakültesinden veya Eczacılık Yüksek Okulundan mezun olmuş veya

usulüne göre yabancı okullardaki yeterliliğini tescil ettirmiş, ilaç ve hammaddelerinin elde edilişlerinde, farmasötik madde ve tıbbi müstahzar yapımında fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toksikolojik analizlerinde ilacın tanınması, kalitesinin sağlanması, kontrolü ve standardizasyonunda ilacın dağıtımı ve hastaya verilmesinde, ilacın kullanım, gözetim ve denetiminde, ilacın üretiminden tüketimine kadar geçen her aşamada ve eczacılık mesleğinin gerektirdiği her alanda idari ve teknik olarak ve tam yetki ile görev alan sorumlu kişidir. Görev ve sorumluluklar,

İlaç ve diğer sağlık ürünleriyle ilgili hizmetleri sunmak, bireylerin ve toplumun bu hizmetlerden en iyi şekilde yararlanmasına yardımcı olmaktır.

Bir hastanın yaşam kalitesini sürdüren ve yükselten koşulların sağlanmasını amaçlayan, kesin işbirliğine dayalı devamlılık niteliği de olan farmasötik bakımın uygulanmasıdır.

Eczacıların çalışma alanları dört ana grupta toplanabilir.

Eczane eczacılığı,

Hastane eczacılığı,

Endüstri alanında çalışma,

Akademik çalışma. 2) Eczane eczacısının tanımı, görev ve sorumlulukları: Eczane eczacısı, birinci derecede sağlık elemanı olup, reçeteyi yazan hekim ve reçetede adı yazan hasta kim olursa olsun, cinsiyeti, dil, din ve ırk ayrımı yapmaksızın, ilacı hazırlama konusunda mümkün olan dikkati gösteren, kamu görevi ve hizmeti sunan, ilacın üretiminden tüketimine kadar her aşamada yetkili olan ve yeterli akademik eğitime sahip kişidir. Bir eczane eczacısı temelde terapötik maddelerden ve ilaçlardan sorumludur. Bunun yanında halkın sağlığı, huzuru ve bilgilendirilmesi de eczacının birinci derecede görevidir. Teşhis, tedavi ve korunmada doktor, hasta ve eczacı iş birliği halinde çalışır. Eczane Eczasının görev ve sorumluluklarını en iyi “ İyi Eczacılık Uygulamalarının Esasları ” açıklar. Bu esaslar:

Eczacılık hizmeti sunulan her ortamda eczacının öncelikli olarak hasta sağlığını gözetmesini,

2

Eczacılık hizmetlerinin açıkça tanımlanmasını, amacının bireye dönük olmasını ve ilgili tüm kesimlere etkin biçimde iletilmesini,

İlaç ve diğer sağlık ürünlerinin temin edilmesini, kullanımının izlenmesi, hastaya uygun bilgi ve danışmanlık hizmetinin verilmesini,

Rasyonel reçete yazılmasında ve ilaçların uygun biçimde kullanılmasında eczacının katkısını gerektirir.

3) Yeni bir eczane açmak için gerekli yasal işlemler:

Yeni bir eczane açmak için başvurulacak kuruluşlar ve bu kuruluşlarca istenen belgeler:

Yeni Eczane Açacaklardan Sağlık Müdürlüğü’nce İstenen Belgeler

1- Ön ve arka sayfaları doldurulmuş matbu form. (İl Sağlık Müdürlüğü Eczacılık

Şubesinden alınır) 2- Eczacının noterlikçe tasdikli diploma sureti ve resimli çıkış belgesinin aslı; 3- Resmi mühürle tasdikli ve yeni tarihli sağlık raporu; 4- Resmi mühürle tasdikli ve yeni tarihli göz raporu; 5- Eczacının adına yatırılmış eczane ruhsat harç makbuzu aslı; 6- Eczanenin açık adresini, konumunu ve ebadını açık olarak gösterir krokinin aslı ve

krokinin bir nüshasının eczane olacak yerin 6197 sayılı yasa ve eki yönetmelik hükümlerine uygun olduğunun bölge eczacı odası ve İl Sağlık Müdürlüğü'nce onaylanması;

7- Bölge Eczacı odasınca eczacılık ile ilgili kanunlara uygun olduğu ve muvazaalı olmadığı hususunda verilmiş değerlendirme raporu;

8- Eczacının 4 adet vesikalık fotoğrafı; 9- Eczacının sabıkası olmadığına dair resmi mühürlü, tasdikli ve yeni tarihli savcılık

belgesi. 10- Biyografi (Özgeçmişi) 11- Oda uygunluk belgesi (Eczacı Odasından alınacak)

Eczane Açılışında Eczacı Odası Tarafından İstenen Belgeler

1- Dilekçe 2- Eczanenin krokisi 3- Kira kontratı 4- Demirbaşların faturalarının fotokopisi

Eczane Ruhsatı Verilirken Aranan Hususlar

1- Eczanenin ve eczacının adı yazılı levha (camekana da yazılabilir),

2- Kapı zili,

3- Işıklı nöbet levhası,

4- Atatürk'ün fotoğrafı,

5- Eczacının büyük boy fotoğrafı,

6- Buzdolabı,

7- Eczane için gerekli reçete kayıt, uyuşturucu ilaçlar, personel, teftiş, stajyer defterleri; Defterler Eczacılar

Odası'ndan alınır, Sağlık Müdürlüğü tastik eder.

8- Uyuşturucu ilaçlar (Morphine, Dolantin vs.) ecza depolarından alınır,

9- Acil serumlar (tetanoz, difteri, gangren, akrep, yılan), Refik Saydam Merkez Hıfzısıhha Enstitüsü'nden

temin edilir,

10- Kodeks veya Farmakope. (Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü'nden temin edilir),

11- Toksik dolabı (kilitli olacak),

12- Terazi,

13- Prodüiler,

3

14- Havan ve diğer laboratuvar araçları,

15- Laboratuvar bankosu (üstü mermer kaplı olmalı),

16- Yangın söndürme cihazı (6 Kg'lık),

17- Majistral tarife (Eczacı Odası'ndan temin edilir),

18- Beyaz mesleki önlük (Göğüs cebi üzerinde Eczacının adı ve soyadı bulunacak),

19- Çelik kasa.

20- Psikotrop ilaçların kaydını tutmaya mahsus defter.

4) Üye olunması gereken mesleki kuruluşların yapıları ve fonksiyonları:

Eczacı Odası: Her ilin kendi eczacı odası vardır. Eczacıların yasal haklarını gözetir. Eczacılar arasında iyi ve kesintisiz iletişimi sağlar. Eczanelerin teftişlerini yapar. (Eczanenin açılıp kapanma saatlerine uyup uymadığının kontrolü, hastalardan %20 katılım payı alınıp alınmadığının kontrolü v.b.)

Türk Eczacıları Birliği (TEB): Merkezi Ankara'dadır.Bütün eczacıların haklarını korur. Bütün sorunları ile ilgilenir. Her eczacı bu kuruluşa üye olmak zorundadır ve her ay ödeme yaparlar (aidat). Eczacılar ihtiyaç duyduklarında bu kurumdan kredi alabilirler.

5) “ Eczane ” olarak açılacak işyerinde aranan özellikler: Aranan özellikler Eczaneler ve Eczane Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin üçüncü bölümünde Eczane Yerleri ve Bölümleri başlığı altında verilmiştir.İlgili hükümler maddeleriyle birlikte aşağıda belirtilmiştir. Eczane Olarak Kullanılacak Yerin Özellikleri Madde 9- Eczane olacak yerlerin, bodrum ve asma katları hariç olmak üzere, asgari 35 metrekare olması; 6197 Sayılı Kanunun 14'üncü maddesinin (A) ve (B) bentlerine göre açılacak eczanelerin depo hariç asgari 20 metrekare olması şarttır. Eczanelerin laboratuar kısımları müşteriler veya hastalarla irtibatı olmayacak şekilde ayrılmış olması gerekir. Ayrıca, serin yerde muhafaza edilecek ilaçların konulması için buzdolabı bulundurulur. Deprem, sel ve yangın gibi tabi afetlerden evvel ruhsatlandırılmış eczanesi bulunan ve fakat bu afetler sebebiyle eczane olarak kullandığı işyerinin önemli ölçüde hasar görüp kullanılamaz duruma geldiğini belgeleyen eczacılara; iki yılı geçmemek üzere, işyerini tamir ettirinceye veya yeni bir işyeri edininceye kadar, asgari 20 metrekare olan yerlerde veya prefabrike yapılar gibi geçici yapılarda da eczane faaliyeti için ruhsat verilebilir.

Eczaneler, aydınlık, rutubetsiz ve havadar olacak; zeminleri ise karo mermer veya benzeri

malzemeyle döşenecektir. Müşterilerin bekleme yerleri ve kapaklı dolapları ile banko ve çalışma masası zemin katta bulunacaktır.

Sağlık kurumları bünyesinde açılacak eczaneler, yalnızca yatarak tedavi gören hastalara

ilaç verebileceklerinden, bodrum kat dışında herhangi bir katta açılmaları mümkündür.Serbest eczane olacak yerin dış cephesinin ve kapısının, belediyelere ait cadde ve sokak üzerinde olması şarttır. Ruhsatnamede belirtilen numaralı kapı dışında eczane kapısı bulunamaz. Ancak, normal çalışma saatleri dışında ve resmi tatil günlerinde 24 saat boyunca halkın serbestçe girip çıkabildiği belgelenen diğer yerlerde de, herkese ilâç satışı yapmak üzere eczane açılabilir.

Mülkiyeti özel hastane, vakıf, dernek, özel idare, belediye veya herhangi bir kamu kurum ve kuruluşuna ait olup içinde sağlık kurumu veya kuruluşu bulunan yerlerde eczane açamaz. Üniversiteler; ticarî nitelik taşımaksızın sadece eczacılık fakülteleri öğrencilerinin eğitimi amacı ve 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Kanun uyarınca Sağlık Bakanlığı'ndan izin alınmak şartı ile açılacak uygulama eczaneleri dışında, mediko-sosyal merkezi eczaneleri de dahil olmak üzere ticari amaç güden eczane açamazlar." İlaç Yapma Bankosu

4

Madde 10- İlaç yapmaya ayrılmış bankonun üzeri, cam, fayans veya mermer olacaktır. Hassas, santigram veya kiloluk teraziler, ayarları bozulmayacak şekilde banko üzerinde veya ayrı özel masada bulundurulacaktır. Laboratuar Kısmı Madde 11- İlaç yapmaya ayrılan laboratuar kısmında, majistral ilaç hazırlanmasında kullanılan kimyevi maddeler, galenik preparatlar ve droglar, cam şişelerde; ışıktan bozulabilecek maddeler ise, renkli şişelerde ayrı bir dolapta bulundurulacaktır. İlaç yapımında ve analizinde kullanılacak her türlü araç ve gereç, uygun bir yerde bulundurulacaktır. Laboratuarlarda akar su bulunması şarttır.

Zehirli Maddelere Ait Dolaplar Madde 12- Bütün zehirli maddeler, Kodekse göre ayrılarak, ayrı dolaplarda bulundurulacaktır. Dolaplardan birisinin kapağı kırmızı boyalı olacak ve üzerine "şiddetli zehirler' diğeri yeşil renkte boyanacak ve üzerine "ayrı bulundurulacak zehirler' ibaresi yazılacaktır. Bu dolapların her zaman kilitli bulundurulması ve anahtarının eczane mesul müdüründe bulunması zorunludur. Bu dolaplara konulacak zehirlerin cinsine göre içerisine konulacak ilaç şişelerinin üzerine kırmızı veya yeşil etiketlere isimleri yazılacak, ayrıca "şiddetli zehir" veya "ayrı bulundurulacak zehir" ibaresi yazılı bandroller yapıştırılacaktır. Kırmızı reçeteye tabi ilaçlar çelik kasada saklanacaktır.

Tadilat ve İnceleme Madde 13- Eczanede önemli tadilat yapılması istenildiğinde, ilgili sağlık müdürü veya görevlendireceği eczacılık şubesi yetkilisi tarafından eczanede gerekli inceleme yapılır. Rapor düzenlendikten ve eczanenin ruhsatnamesi sahip ve mesul müdürüne verildikten sonra, bölge eczacı odası ve mahallin en büyük sağlık amirliğince uygun görülmedikçe, eczane krokisi ile bölümleri üzerinde tadilat yapılamaz.

Teknik İmkanlar Madde 14- Eczaneler, bulundukları yerdeki aydınlatma, su ve telefon gibi teknolojik imkanlardan faydalanmak zorundadırlar.

Ecza Maddelerinin Saklanması Madde 15- Bütün kimyevi ilaç hammaddeleri, hazır ilaçlar, aşı ve serumlar, Kodeksteki özellikleri ve ambalaj üzerindeki muhafaza şartları göz önüne alınarak, gerektiği 9ibi saklanacaktır. Bu sebeple eczanenin iç ısısı da gerekli ölçüler içinde tutulacaktır. Brom, iyot, asit, alkalen gibi etiketleri bozan malzemeler bulunan şişelerin etiketleri, çıkmayacak ve bozulmayacak şekilde olacak; gerekirse, şişeye yağlı boya ile yazılacaktır. Bozulan ve kirlenen etiketler yenilenecektir.

Eczanelerde Bulunması Mecburi İlaçlar Madde 16- Eczanelerde bulundurulması mecburi olan ilaç, tıbbi madde ve malzemeler Türk Eczacıları Birliği ile Sağlık Bakanlığı'nca her yıl hazırlanacak liste ile belirlenir. Listede belirlenenlerin piyasada bulunduğu sürece, her eczanede bulunması mecburidir. Bulundur-mayan eczaneler eksiklerini tamamlayıncaya kadar il sağlık müdürlüğünce kapatılır.

Eczane Levhası Madde 17- Eczanelerin cadde veya sokağa bakan cephelerine, eczanenin adı ile sahip ve mesul müdürünün isim ve soyadını gösterir levha konulur veya bunlar vitrin camına uzaktan okunacak şekilde yazılır. Bunun dışında, cadde, sokak ve kaldırımlara seyyar veya sabit levha konulamaz. Asgarî ve azami ebatları muhtevası ve renkleri Türk Eczacıları Birliği'nce belirlendikten sonra

5

Sağlık Bakanlığı'nca uygun görülecek standartlardaki ışıklı levhalar da, eczanelerin ruhsatında belirtilen giriş kapısının bulunduğu cepheye konulabilir."

Nöbetçi Eczane Levhaları Madde 18- Eczaneler, kapalı olsalar dahi, nöbetçi eczaneleri gösteren ışıklandırılmış bir levha asmak zorundadırlar.

Eczanenin Devri Madde 19- Bir eczanenin baka bir eczacıya devri işlemleri, il sağlık müdürlüğünce görevlendirilen bir yetkili ile bölge eczacı odası yetkilisi huzurunda yapılır. Durum, bir tutanakla tespit edilir. Ayrıca, Sağlık kurumları bünyesinde açılacak eczaneler, yalnızca yatarak tedavi gören hastalara ilaç verebileceklerinden, bodrum kat dışında herhangi bir katta açılmaları mümkündür. Serbest eczane olacak yer, o bölgedeki halkın kullandığı, belediyelere ait ana cadde veya sokak üzerinde olacak; dış cepheleri ve müstakil kapıları yola bakacaktır. Mülkiyeti özel idare, özel hastane, vakıf veya herhangi bir kamu kurum ve kuruluşuna ait ve içerisinde özel ve resmi sağlık kuruluşu olan arsalarda, söz konusu kurumlarca gelir almak amacı ile inşa ettirilen iş yerlerinde eczane açılamaz. Üniversiteler, mediko sosyal ve/veya uygulama eczanesi açamazlar. Eczanede hassas, santigram veya kiloluk teraziler ayarları bozulmayacak şekilde ilaç yapma bankosu üzerinde veya ayrı özel bir masada bulundurulacaktır. İlaç yapmaya ayrılan laboratuar kısmında, majistral ilaç hazırlanmasında kullanılan kimyevi maddeler, galenik preparatlar ve droglar, cam şişelerde; ışıktan bozulabilecek maddeler ise renkli şişelerde ayrı bir dolapta bulundurulacaktır. İlaç yapımında ve analizin de kullanılacak her türlü araç ve gereç uygun bir yerde bulundurulacaktır. Laboratuarlarda akar su bulundurulması şarttır. 6) Eczanede bulundurulması gerekli ve zorunlu ilaçların listesi: Laboratuarda bulunması gereken malzemeler şunlardır:

-kilogram terazisi -santigram terazisi -vezin kutuları -dara ve kapları -çelik ve porselen spatüller -cam ve porselen havan -mezür(10cc,50cc,250cc,500cc) -cam balon(1000cc) -beherler(100-250cc) -erlenler(100-250cc) -cam huniler -cam bagetler -süzgeç kağıdı -amyant -şişe temizleme fırçaları -tahta maşa -ocak -kırmızı ve beyaz etiketler

6

-şişeler(50cc,100cc,150cc,250cc,500cc,1000cc) -pamuk kavanozları -kaşeler -temizlik bezleri

Laboratuarda bulunması gereken maddeler şunlardır: -acetik acide -carbon medicinal -acetik acide glacial -formaldehit -acide benzoik -formal -acide borik -glycerin -acide clorhidrik dilue -hint yağı -acide citrik -badem yağı -acide lactik -zeytin yağı -acide oksalik -nitral de pilocarpin -aceton -borax -acide salisilik -calcium lactale -P.A.B.A. -camphre -adi posat sabunu -rivanol -adrenalin -glycose -aeter -iode -afyon tentürü -calcium carbonate -alcol -dekstrose -amidon -dionin -carbonate de sodium -distile su -chloroform -efedrin HCl -chlorure de sodium -luminal -codein -ichtiole -codein phosphat -iodur de potasium -colodium elastik -iodur de sodium -esaus de anis -luminal sodique -anestesin -metamizol -eau de mentha -bleu de metilen -esans de mentha -rezorcin -eau de rose -thymol -axonge -tumenol -teint de belladone -vazilen lipued -benzocain -huile de cade -ean oxigene -soufre -sulfate de zinc -peru balsam -beure de cacao -bicarbonate de soude -sol aliminium sous acetate -vazelin -sol sous acetate de plomb -lanolin

7) Majistral ilaç tanımı ve majistral tariflerin kullanılışı: Hekimin formülünü yazarak, eczacının mesleki bilgisini kullanarak eczane laboratuarında ürettikleri preparatlara majistral preparatlar denir. Majistral preparat yapımına başlamadan önce formüldeki maddelerin özellikleri incelenir. Birlikte kullanıldıkları halde istenmeyen bir durum meydana gelmesi yani geçimsizlik oluşmasında eczacı mesleki bilgisini kullanarak durumu düzeltmeye çalışır. Mümkün olmadığı taktirde hekimle görüşme sağlayarak formülde değişiklik yoluna gidilir. Formüldeki maddelerin dozları üzerinde dikkatle durmak gerekir.Çocuk reçeteleri ve T.K.deki B ve C cetvelindeki maddeleri içeren formüldeki madde dozlarında çok dikkatli olmak gerekir.Reçetedeki bir maddenin maksimal dozu (Bir maddenin vücutta toksik etki göstermeden alınabilecek en yüksek miktarı) aşması halinde, mutlaka hekimle görüşmeli ve reçete ya normal

7

dozda yapılmalı ve eczacı tarafından bu durum reçetenin bir kenarına belirtilip imzalanmak veya dozu aşan miktarın altı doktor tarafından çizilip el yazısı ile belirtildikten sonra imzalanmalıdır. İmzasız maksimum doz aşımları, sözlü olarak yapınız talimatı verilse bile yapılmaz. Formülün yapımına temiz ve intizamlı bir bankoda başlamak olabilecek bazı hataların önlemesi bakımından önemlidir. Majistral preparatın yapımında başından sonuna kadar daima uyanık, titiz ve dikkatli olmak, böylece beklenmedik endişelere sebep olmamak gerekir. Tartım sırasında terazinin dengesinin kontrollü olması, kefelerdeki kağıtları her reçete yapımında değiştirilmiş olması ve vezinlerde daima dikkatli olunarak bir hata yapmamaya büyük özen gösterilmelidir. Kefelerde kullanılan kağıtlar pürüzsüz olmalı veya kağıdın parlak yüzünün üste gelmesine dikkat edilmelidir. Terazide tartım bittiği anda vezinler tekrar kontrol edilerek kutusuna kaldırılmalıdır, böylece dış etkenlerden oluşacak kirlenme, paslanma gibi olayların önüne geçilerek, gerçek ağırlıkların değişmemesi sağlanmalıdır. Madde kavanozları tartım yapılır yapılmaz yerine kaldırılmalı, kapakları kapalı tutulmalı, içinde spatül gibi malzemeler unutulmamalıdır. Özellikle sıvı madde kavanozlarını kullanırken etiketin daima avuç içine alınarak kirlenmesi önlenmelidir. Kavanozların raftan alınması, tartılması ve tekrar yerine kaldırılması sırasında etiketlerin üç kez gözden geçirerek bir hata yapmamaya özen gösterilir.

Tartıma formüldeki en küçük miktardaki madde ile başlanır. Özellikle toz karışımlar hazırlanırken havana konulan ilk madde miktarı kadar diğer maddelerden ilavelerle homojen karışım elde edilmeye çalışılmalıdır. Havanda çalışma esnasında havan elinin daireler çizerek kullanılmalı böylece en iyi öğütme ve karıştırma sağlanmalıdır. Laboratuarda çalışma esnasında formüldeki maddelerin özellikleri dikkate alınarak malzeme seçiminde isabetli olmalıdır. Kullanılacak madde tahrip gücü yüksek ve boyama özelliği olan renkli bir madde ise saat camında tartım yapılır ve cam havan kullanılır. Metallerle geçimsiz maddelerle çalışılırken çelik spatül yerine porselen spatül kullanılır. Açık alevden parlama özelliği gösteren maddelerle çalışılırken, eğer ısı gerekiyorsa sıcak su banyosunda çalışılır. Yapılan preparat solüsyon şeklinde bir preparat ise mutlaka süzgeç kağıdından süzülerek şişelenir ancak; içinde eterik yağ içeren solüsyonlar süzülmez veya çok gerekirse süzgeç kağıdı dışında bir süzücüden geçirilebilir. Süspansiyon tipi preparatlar ise süzülmeden şişeye alınırlar. Çünkü süspansiyonlar içinde erimemiş katı maddeler bulunan iki fazlı preparatlardır. Süzülecek olursa aktif maddeler süzücüde kalır. Ayrıca üzerinde mutlaka "kullanmadan önce çalkalayınız" etiketi yapıştırılır. Böylece aktif maddenin homojen olarak dağılımı sağlanabilir. Preparatı en uygun biçimde ambalajlamalı, hastanın kullanımında güçlük çekmemesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Preparatın dahilen kullanılması halinde beyaz etiket yapıştırılır. Dahilen kullanılan preparatlar ağızdan alınan ve kanda konsantrasyon yükselterek etki gösterenlerdir. Enfüzyon, dekoksiyon, şurup, limonata, posyon, süspansiyon, emülsiyon tipi preparatlara beyaz etiket yapıştırılır. Haricen kullanılanlara ise kırmızı etiket yapıştırılır. Bütün göz, kulak, burun damlaları cilt üzerinden kullanılan losyon ve pomatlar, vajinal ve rektal yoldan kullanılan supozituvar, ovul ve lavmanlar, enjektable preparatlar, ağız içi hastalıklarında kullanılan kollituvarlar, gargaralar ve diş preparatları ve şampuanlar haricen kullanılan preparatlar bu gruptandır. Majistral preparatlar S.S.Y.B.nin eczacılar için öngördüğü majistral fiyat tarifesine göre fiyatlandırılırlar ve ilaç reçete kayıt defterine kaydedilir. Preparatın etiketi dikkatle tayin edilip

8

(kırmızı veya beyaz), üzerine düzgün bir yazı ve itina ile (mümkünse daktilo ile) hastanın adı, soyadı, cinsiyeti, doktorun adı, reçete kayıt numarası, tarihi ve ilacın kullanılış şekli yazılmalıdır. Hazırlanan reçete eczanenin mührü ile mühürlenmelidir. Tedavi başlangıcında ve devam süresinde yapılması gerekenler şunlardır: İlaçların kullanılış şekli hastaya anlayabileceği bir dilde açıklanmalıdır. Hasta kullandığı ilaçtan mümkün olduğu kadar çabuk sonuç almak ister. Hastaya etiketin üzerindeki dozun aşılmaması gerektiği anlatılmalıdır. Ayrıca gerekli durumlarda "Kullanmadan Önce Çalkalayınız" etiketi de hastanın, ilacın üstünde yüzen veya dibe çökmüş halde madde içeren bir preparatı kullanmasını önler. Hastaya ilacın kullanılması hakkında mümkün olduğu kadar etraflı ve açık bilgi vermek gerekir. Hastanın ilacı yerinde ve zamanında kullanması da çok önemlidir. Rektal olarak kullanılacak bir supozituvarı yutması veya içilecek bir posyon ile friksiyon yapması, uyku getirecek veya dikkat dağıtacak bir ilacı sabah alması, sindirim düzenleyici bir ilacı yemekten sonra alması vb. gibi hataları yapmaması için hasta uyarılmalıdır.

8) Müstahzar tanımı, eşdeğer ( muadil) ilaç tanımı: Müstahzar: Endüstriyel işleme tabi tutularak hazırlanan ambalajlı, hazır ilaçlara denir. Endüstrinin gelişmesiyle droglar fabrikalarda işlenip standart ilaç formları halinde hazırlandı. Bu üretimde standardizasyonda birinci basamağı oluşturdu. Bununla birlikte eczacıların öneminin kalktığı düşünülse de eczacılar sağlık hizmetinin hastaya ulaştırılmasında ve halk ile bire bir iletişimde, halkın bilinçlendirilmesinde temel sağlık elemanıdır. Aynı veya karşılaştırılabilir standartlara uyan, aynı etken madde veya maddeleri aynı miktarda içeren, aynı yolla uygulanan, aynı farmasötik dozaj şeklindeki ilaçlar farmasötik eşdeğerdir. Farmasötik eşdeğer ilaçlar, miktar, kalite, saflık ve kimyasal yapı bakımından aynı veya benzer standartlara uymak zorunda olmalarına karşın renk, tat, şekil, ambalaj, içerdikleri prezervatifler ve miyad açısından farklı olabilirler. Doktor tarafından reçeteye yazılmış olan ilacın yerine, farmasötik eşdeğerinin verilebilmesi için verilecek ilaç bedelinin reçetede yazılı ilaç bedelinden fazla olmaması ve eczacı tarafından "... ilacı yerine ... ilacını veriyorum. Farmasötik eşdeğeri olduğunu onaylıyorum." ibaresinin yazılarak kaşeleşip imzalanması şarttır.

STAJ YAPILAN ECZANEYE AİT BİLGİLER

1) Eczanenin konumu ve bu konumun hasta potansiyeli açısından değerlendirilmesi:

Staj yaptığım eczane Çankaya semtinde Sancak mahallesi Tiflis Caddesi 213. sokak 1/A

adresindeki “Gökhan Yılmaz Eczanesi” adlı eczaneydi. Eczacının güler yüzlü, bilgili, yardımsever ve hastaya yaklaşımının sıcak olması sayesinde açılalı kısa bir zaman olmasına rağmen eczane civarda en çok bilinen ve hasta karşılayan eczanelerden biri idi. Eczane yerinin ana cadde üzerinde olmaması nedeniyle hasta çeşitliliği azdı. Hastalar genellikle çevrede bulunan Kara Kuvvetleri Komutanlığı Lojmanları, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Lojmanları, Lojmanda kalmayan Askeriye mensupları, Emniyet mensupları, Civarda kendi işyerleri olan esnaflar, emekli memurlar ve bunların yakınlarıydı. Gelen reçeteler genellikle bir üst sokaktaki sağlık ocağından reçetelenmiş olan mevsime bağlı grip, alerji gibi hastalıkların ilaçlarıyla, rapora tabi

9

tansiyon, kalp ilaçlarını, ilaveten yakında bulunan tüp bebek kliniğinde çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin ihtiyaç duyduğu ilaçları kapsamaktaydı. Ayrıca daha uzak sağlık merkezlerinde tedavi gören civar sakini hastalarımız da reçetelerini bu eczaneden yaptırıyorlardı. Yatan hasta reçetesine nadiren rastlanıyor, ayrıca ıtriyat ve kozmetik ürünler almak için gelenler de oluyordu.

2) Çalışan personel sayısı ve kişilerin görev dağılımı, bu kişiler için yapılan yasal işlemler:

Staj yaptığım eczanede Eczacı haricinde bir kalfa, bilgisayarla ilgilenmesi için bir sekreter ve bir çırak olmak üzere üç kişilik personel mevcuttu. Kalfa, eczacı olmadığında ya da meşgul olduğunda hastalarla ilgilenir, Kupürlerin kesilmesi gibi reçete işlemlerini yapar, ayrıca eczanenin genel stok kontrolünde ve ihtiyaç duyulan ilaçların belirlenmesinde eczacıyla beraber çalışırdı. Sekreter, anlaşmalı olan resmi kurumlardan reçeteli gelen hastaların reçetelerinin internet ortamında kurumlara aktarılması ve sağlık karnelerinin kontrolü başta olmak üzere bilgisayarda yapılması gereken hesap gibi işlerden sorumlu idi. Çırak ise eczanenin genel temizlik işleri, ilaçların paketlenmesi, bankada yapılacak küçük ödemeler gibi işlerle uğraşır. Kalfa, sekreter ve çırak eczane sahip veya mesul müdürünün mesuliyeti altında çalışırlar. Personelle ilgili bilgiler eczanedeki personel defterinde kayıtlı tutulur ve teftişlerde ibraz olunur. Personel defteri personelin durumunu gösteren belgedir. Personele ait sayfada yeni çekilmiş bir fotoğrafı, işe giriş ve çıkış tarihleri ile hüviyet bilgileri kaydedilir. Personelin SSK sigortaları yapılır ve primleri her ay ödenir. Çalışanlar SSK’lı, eczacı ise Bağ-Kur’ludur.

3) Eczanenin bölümleri ve bu bölümlerin fonksiyonları:

İdeal bir eczanede şu bölümler bulunmalıdır;

İlaçların bulunduğu bölümde hastalar karşılanır. Reçete işlemleri yapılır. Raflar ve banko bu bölümde bulunur. Eczaneye gelen hastaların oturup dinlenmesi için bir hasta köşesinin bulunması yararlıdır. Bunun dışında hastanın sorunlarını ve şikayetlerini dinlemek ve anlamak için sakin, rahat bir hasta bölümünün bulunması hastanın huzuru için gereklidir. Her eczanede bir laboratuvar bulunması gerekir. Stoklu ilaçlar için bir depo gerekli olabilir. Eczanede bunlardan başka kozmetik ve parfümeri, tuvalet ve lavabo bölümleri bulunmalıdır. Staj yaptığım eczane depo haricindeki bölümleri kapsıyordu. Eczanenin Ankara gibi bir büyükşehirde bulunması nedeniyle stoklu ilaca ihtiyaç duyulmuyordu. Tükenen ya da nadiren reçetelenen bir ilaç reçetesi geldiği taktirde anlaşmalı ecza deposuna telefon yada fax yoluyla istek bildiriliyor ve en geç 1 saat içinde temin ediliyordu.

4) İlaçların yerleştirilme düzeni:

Ülkemizde eczaneler ilaçlar genellikle şu sistemler düşünülerek yerleştirilirler. * Alfabetik yerleştirme sistemi: İlaçların isimlerinin başharflerini dikkate alarak yapılan bu yerleştirme ile yabancı elemanların güçlük çekmeden, aradıkları ilacı bulabilmeleri mümkün olur. * Farmakolojik yerleştirme sistemi: Bu sistem ilacın dengeli tüketimini sağlar. Eczacının bilgisini yenilemesi, her çıkan yeni ilaç hakkında detaylı bilgi edinmesi ve hastaya ilaç tedavisinde daha isabetli seçim

10

yapılabilmesi bu sistemle mümkün olur. Bu yerleştirmede ilaçların etkileri dikkate alınır. Staj yaptığım eczane de bu sisteme göre ilaç yerleştirmekteydi. Ancak merhemler ya da şuruplar gibi farmasötik şekiller kendi aralarında farmakolojik sıra oluşturacak şekilde kendilerine ait rafa yerleştirilmişti. * Firmalara göre yerleştirme sistemi: İlaçların imal edildikleri fabrikalara göre yapılan bu yerleştirmeden daha çok ecza depolarında yararlanılır.

5) İlaçların saklanma koşulları: İlaçların kullanılacağı güne kadar bozulmadan korunabilmesi için uygun koşullarda saklanması gerekir. Bunun için ısı ve rutubet önemli bir etkendir. Değişik ilaçlar değişik ısılarda saklanmalıdır. Işıktan etkilenen ilaçlar güneş görmeyecek şekilde ve koyu renk şişelerde muhafaza edilirler. Oda ısısında (25º C derece) saklanması gereken ilaçlar vitrinden uzak serin bir yere konur. Buzdolabında saklanması gereken ilaçlar da vardır. Bunlar suppozituvarlar, ovül ve lavmanlar, ısı ile dozu değişen veya bozulan aşı ve serumlardır. Bütün farmasötik ilaç şekilleri nem almayacak temiz ve kuru bir yerde saklanmalı, ambalajının zedelenmeyeceği bir şekilde korunmalıdır. İlacın sadece eczanede değil eczane dışında da korunması önemlidir. Aşı, serum ve bazı solüsyonların eczaneden hastaya ulaştırılmasında soğuk zincir kurallarına uyulması şarttır. Bunlara ilaveten kırmızı ve yeşil reçete ile verilen ilaçlar eczanenin arka kısmında çelik kasa içinde saklanır. Sonuçta ilaçlar eczanenin ön kısmında bulunan dolaplarda, buzdolabında ve arkada çelik kasa içinde saklanmaktadır.

6) Kullanımı süreli olan ilaçlar için alınan önlemler: Kullanım süresi bitmiş ilaçların satılması kesinlikle yasaktır.Eczanede miyad kontrolü devamlı yapılmalı, miyadı yakın ilaç önce satılmalı ve süresi geçmiş ilaç varsa çevreye zarar vermeden, çevre sağlığına dikkat edilerek gerekli birimlerle temasa geçip imha edilmeye çalışılmalıdır. Ayrıca kırmızı ve yeşil reçete ile verilen ilaçların son kullanma tarihleri geçmiş ise o bölgede bulunan Sağlık Müdürlüklerinin yetkili kurumlarına başvurup iade edilmelidir. Raporla verilen ilaçlarda raporun bitimine yakın bir süre kalmışsa reçetede yazan miktar değil sadece kalan raporlu güne yetecek kadar ilaç verilebilir. Raporun bitimine bir ay kala yeniden rapor alınmalıdır. Böylece ilaç israfı önlenir, ilaçların güvenli kullanımı sağlanır.

7) Zehirli ve ayrı bulundurulacak ilaçlar: Eczanede bulunan bütün zehirli maddeler, kilitli bir dolapta muhafaza edilir, bu maddeler T.K.’nin B Cetvelinde kayıtlıdır.

Bu maddelerin konulduğu dolaplar kırmızı boyalı ve üzerinde "şiddetli zehir" veya "toxique"

yazılı olmalıdır. Maddelerden toz olanlar cam kapaklı geniş ağızlı kavanozlarda, sıvı olanlar da cam kapaklı şişelerde muhafaza edilirler. Kavanoz veya şişeler üzerinde beyaz zemin üzerine kırmızı yazı ile isimleri yazılmış etiketler bulunmalıdır. Ayrıca her kavanoz veya şişe üzerinde "şiddetli zehir "veya "toxique" ibaresi bulunan etiketler de yapıştırılmış olmalıdır. Ayrı bulundurulacak maddeler ise T.K.’nin C cetvelinde kayıtlıdır. Bu maddelerin konulduğu dolap ise üzeri yeşil boyalı ve üzerinde "ayrı bulundurulacak" veya "aseparer" yazılı olmalıdır. Madde kavanozları veya şişeler cam kapaklı olup, üzerine beyaz zemin üzerine yeşil yazıyla isimleri yazılmış olmalıdır. Ayrıca üzerine "ayrı bulundurulacak" veya "aseparer" ibaresi bulunan etiketler de yapıştırılmış olmalıdır.

11

B Cetveli (toxıc) -Acidum arsenicosum -Hyoscyami folium -Adrenalinum -Liquor kalii arsenitis -Aethylmorphini hydrochloridum -Lobelini hydrochloridum -Apomorphini hydrochloridum -Morphini Hydrochloridum -Arecolini hydrochloridum -Natrii arsenas -Atropini sulfas -Natrii methylarsinas -Belladonae folium -Neosalvarsan -Bromoformium -Nitroglycerinum solutum -Bromum -Oleum phosphoratum -Cantharis -Opium -Chloroformium pro narcosi -Opium concentratum -Cocae folium -Opium pulveratum -Cocaini nitras -Pastilli hydrargryri chloridi -Codeini phosphas -Pastilli hydrargryri oxicyanidi -Codeinum -Phosphorus -Colchicinum -Physostigmini salicylas

-Colchici semen -Pilocarpini hydrochloridum -Diacetylmorphini hydrochloridum -Pilocarpini nitras -Digitalinum -Scopolamini hydrobromidum -Digitalis folium -Solutio digitalini -Emetini hydrochloridum -Strophanthinum -Extractum belladonnae -Strophanthi semen -Extractum hyoscami -Strychini nitras -Extractum opii -Strychini sulfas -Extractum strychni -Strychini semen -Homatropini hydrocloridum -Tinctura opii -Hydrargyri cloridum corrosivum -Tinctura opii crocata -Hydrargyri iodidum -Tinctura strophanthi -Hydrargyri oxycyanidum -Tinctura strychni -Hydrargyri oxidum flavum -Veratrinum -Hydrargyri oxidum rubrum -Yohimbini hydrochloridum -Hydrargyri salicylas -Hydrastinini hydrochloridum

C cetveli -Acentanilidum -Hydrargyrosi iodidum -Acidum aceticum -Hydrastidis rhizoma -Acidum agaricinicum

-Injectabile coffeini -Acidum chromicum -Lodoformium -Acidum chrysophanicum -İodium

-Acidum chrysophanicum -Acidum nitricum crudum -Ipecacuanhae radix -Acidum nitricum fumans -Kalii hydroxidum -Acidum phosphoricum -Kalii stibyli tartras -Acidum picricum -Liquor cresoli saponatus -Acidum sulfuricum -Liquor kalii hydroxidum -Acidum sulfuricum crudum -Liquor natrii hydroxidum -Acidum trlchioraceticum

-Lobeliae herba -Aethyli bromidum -Methylsulfonalum -Amylii nitris -Natrii cacodylas -Aqua laurocerasi -Natrii hydroxidum -Aqua zinco-cuprica -Natri nitras-Argenti nitras -Oleum chenopods anthelminthici -Argenti nitras cum kalii nitras -Oleum hydnocarpi -Barbitalum -Oleum sinapis

12

-Barii chloridum -Potasium hydroxyde -Benzocainum -Papaverin HCl -Bromadalum -Paraldehyd -Bromisovalum -Phenacein -Calcium hypophosphitum -Phenobarbital -Carboni tetrachloridum -Phenol phtalein -Chinidini sulfas -Phenol -Chlorali hydras -Plumbi acetas -Coffeinum -Saccharin -Coffeinum cum natrii benzoate -Santonin -Coffeinum cum natrii salicylate -Scillae bulbus -Cotarnini chloridum -Secale cornohum -Creosotum -Sirop de belladon -Creosolum crudum -Sirop de codein

-Cupri sulfas -Sipor de oipum -Cupri sulfas crudum -Sol. adrenalin -Ephedrini hydrochloridum -Sol. formaldehid -Euphorbium -Sol.sous acetate de plombe -Extractum filicis -Sulfanol -Extractum scillae -Tinctura de belladone -Extractum fluidum hydrastidis -Teinture de colchisi -Extractum fluidum ipecacuanhae -Teinture de digitale -Extractum fluidum secalis cornuti -Teinture de hyocyami -Filicis rhizoma -Teinture de iode -Guaiacolum carbonatum -Teinture de lobelia -Guaiacolum liquidum -Teinture de scillae -Gutti -Zinci chloridum -Hydrargyrosi chloridum -Zinci sulfat

8) Eczanede bulunan araç ve gereçler: Türk Kodeksi'ne göre eczanelerde bulunması gereken araçlar ve gereçler şunlardır:

-Alkometre -Kavanoz(cam, geniş ağızlı ve kapaklı, muhtelif

büyüklükte) -Amyantlı tel levha -Kepçe(delikli) -Asma saat -Kepçe(deliksiz) -Ayırma hunisi -Kodeks -Ayrı bulundurulacak ilaçlar dolabı -Makas -Balon(adi) -Mantar sıkmaya mahsus alet -Balon(ölçülü,kapaklı) -Şuruplarda esanslara vesaireyse mahsus,sıkı

kapaklı, çeşitli büyüklükte şişeler(cam kapaklı) -Bıçak -Mühür(reçetelere mahsus,adresli, büyük) -Büret -Mühür mumu -Cam çubuk -Normal damlalık

Dansimetre(sudan ağır ve sudan hafif mayiler için)

-Otoklav(asgari 15 cm kutrunda)

-Defter(reçetenin kaydına mahsus kopya defteri)

-Ovul makinesi(5 ve 10 g'lık)

-Defter(demirbaş eşyanın kaydına mahsus) -Perkolatör -Defter(muavin, kalfa ve çırakların kaydına mahsus)

-Petrol ocağı(primus sisteminde)

-Drogların muhafazasına mahsus teneke veya tahtadan kutular

-Pipet

13

-Eczane sahip veya mesul müdürün oval şekilde çerçeveli bir fotoğrafı

-Piset

-Elek(demir tel), tam seri -Sac ayak -Elek(iplik), 5,6 no -Saçma(şişeleri temizlemek için)

-Elek(ipek)6 no -Silgi bezleri(temiz) -Epruvet(dereceli) -Sıcak hava fırını

-Erlenmeyer balonu -Spatül(çelik)

-Fırça(şişeleri temizlemek için) -Spatül(kemik) -Havan(tunç, büyük kutrunda) -Su banyosu

-Huni(cam, muhtelif büyüklükte) -Süzgü(ince delikli)

-Huni(sırlı) -Süzgeç kağıdı(çeşitli büyüklükte) -Huni(musluklu iki kulpluk) -Şaf(supozituvar) makinesi -Istampa -Tahta maşa -İspirto lambası -Tecrübe borusu -Kaçarol -Tencere(sırlı topraktan)

-Kadeh(dereceli) -Tencere(sırlı)

-Kapsül(porselen) Terazi(mg tartan, 50 g'den 0.5 mg'a kadar,

hassas vezinli) -Kapaklı enfüzyon kapları -Terazi(santigramlık) -Kasa Terazi(10 kiloluk) -Termometre(10 - 200 derece) -Turnusol kağıdı(mavi ve kırmızı)

-Zehirli ilaçlar dolabı

-Kaşe aleti

-Kaşık(kemik) -Bilgisayar -Yangın söndürme cihazı -Formüller

9) Eczanede bulunan kaynak kitaplar ve bunların kullanımı: Eczanede bulunması gereken kaynak kitaplar şunlardır:

Türk Eczacıları Birliği'nin çıkardığı Eczacılık ile ilgili yasa yönetmelik ve bilgiler kitapçığı, Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren yasa, yönetmelik ve kanunları içerir.

Türk Eczacıları Birliği'nin çıkardığı o senenin mali yılı bütçe uygulama talimatı hasta

tedavilerinde (Yurt içi ve yurt dışı tedavileri v.b.) izlenecek yolları ilaç, tıbbi malzeme ve cihazların temini hakkında bilgi verir. Rapora giren ve girmeyen; bedelleri ödenen ve ödenmeyen preparatların, hasta katılım payından muaf ilaçların listeleri, kurumlarla imzalanacak sözleşmelerin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgiler bulunur.

Yeni tarihli Türk Farmakopesi her eczanede bulunmalıdır.

O seneye ait vademecum, ilaçlar hakkında en kapsamlı bilgiyi içeren kitaptır. Bu

kaynak kitap ilaç prospektüslerinin özeti ve muadillerini içerir.

Farmalist de eczacılar için önemli bir kaynaktır.

Majistral tarife T.E.B. Merkez Heyetinden ve Bölge Eczacı Odalarından temin edilir.

14

Ayrıca Prof. Dr. Oğuz KAYAALP’in Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji adlı kitabı da eczanelerde bulunması Yararlı bir kaynaktır.

10) Reçete tipleri (normal, kırmızı, yeşil, yatan hasta reçeteleri, v.b.) hakkında bilgi:

Reçete: Hekim, veteriner hekim, diş hekimi tarafından hastalıklardan korunmak, teşhis koymak ya da tedavi amacı ile farmasötik teknolojiye ve farmakolojik bilgilere dayalı bir veya birkaç ilaç içeren belgedir. Reçete dört kısımdan oluşur. i-Superscription(başlangıç): "Alınız" anlamına gelen R;Rp;P;H;Rx işaretlerinden biri ile başlar. ii-İnscription(yazılış): İlaçların farmasötik formülleri ve dozlarının yazıldığı asıl reçete kısmıdır. iii-Subscription(yapılış): İlaçların galenik şekil ve yapılışları ayrıca; tarifler, ilaç ve hasta ile ilgili açıklamalar veya bunların kısaltılmış şekillerini içerir. iv-İnstruction(kullanılış):Latince Signature veya Signa kelimelerinin kısaltılmış şekli olan Sig. veya sadece S. işaretinden sonra reçetedeki ilaç veya ilaçların nasıl kullanılacağı, ne zaman ve ne miktarda alınacağı belirtilir ve tarifleri yapılır. İlaç; Tek veya terkip halinde koruma veya teşhis için kullanılan ve hasta üzerinde tedavi edici etki gösteren preparatlara denir. Reçete kontrollerinde beş kural yöntemi uygulanır. Bunlar tarih, protokol, kaşe, imza, mühürdür. Bütün reçetelerde bu temel beş kurala dikkat edilir. Bunun dışında reçete arkasına hastanın imzasının atılıp atılmadığına bakılır. Reçetede ilaç doğru mu yazılmış, kaçlık formu yazılmış (miligramı, erişkin veya pediyatrik formu, forte, SR vs.) kontrol edilir. Eğer belirtilmemişse en küçük ve en ucuzu verilir. Örneğin reçetede sadece APRANAX yazılmışsa fort'u değil normal formu ve 10'luk tableti verilir. Muadil ilaç verilecekse en ucuzu verilir. Verilen muadil reçetede yazan ilaçtan daha yüksek fiyatta ise fiyatı asıl verilecek olan ilacın fiyatına indirilir, muadil kaşesi basılır ve eczacı tarafından paraflanır. Recetelerde Doz Ve Kalem Sınıflandırılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

Ayakta tedavide yazılan reçetelerde beş kalem ilaç ve on günlük tedavi dozu ödenecektir.

Yatan hasta reçeteleri beş günlük maksimal tedavi dozunu geçmeyecektir; bu reçetelerde kalem sınırlaması yoktur.

Hasta Katılım Payından Muaf İlaçlar Lİstesi'nde yer alan ilaçlarda Sağlık Kurulu Raporu olması koşulu ile doz ve kalem kısıtlaması yoktur.

Sindirim sistemi ülserleri, mantar hastalıkları ve yanık tedavilerinde kullanılan ilaçlarda ve yalnız dermatoloji uzmanlarınca reçetelenebilen oral retinoidler (izotretionin, asitretin) iki aylık tedavi dozu yazılabilir.

Hasta Katılım Payından Muaf İlaçlar Listesi'nde yer almamakla birlikte, Sağlık Kurulu Raporu'nda uzun süreli kullanımı belirtilen ilaçlarda hasta katılım payı almak koşuluyla bir aylık tedavi dozu yazılabilecektir.

15

Sağlık Kurulu Raporu'na dayanılarak kullanılan interferon grubu (roferon, intron-a gibi) ilaçlar ile kolostomi torbaları en fazla ikişer aylık ihtiyacı karşılamak üzere reçetelenebilir.

Hayati önemi olan kuduz, hepatit-B ve tetanoz aşılarının "sağlık kurulu raporu" almaksızın hekim tarafından hastanın reçetesine yazıldığında hasta katılım payı alınmadan aşı ücretinin tamamı, hastanın kurumunca ödenir. Bunların dışında kalan aşı bedelleri ise ödenmez.

Yatarak tedavilerde hastanede kullanılan ilaçların hastane eczanelerinden temini zorunludur. Ancak, ilacın kullanılmasının gecikmesinden dolayı hayati tehlike doğacak hallerde hastane eczanelerinde bulunmama nedeniyle dışarıdan aldırılan ilaçların bedelinin ödenebilmesi için, yatan hasta reçetesine yazılması gerekmektedir. Emekliler için ise Emekli Sandığı reçetesi kullanılır.

Bu reçeteler, kendinden kopyalı iki nüsha olacak ve üzerinde yer alan bilgiler tam ve eksiksiz olarak doldurulacaktır. Reçete iki nüsha olarak ilacı verecek eczaneye gönderilecek ve eczanece işleme tabi tutulan reçete nüshalarının bir kopyası mutlaka (emekliler hariç) klinikteki hasta dosyasına konulacak, asıl nüsha ise ilacı veren eczanelerce ilgili kurum veya kuruluşa verilecektir.

Hastanelerde bu şekilde düzenlenen reçeteler beş günlük maksimal tedavi dozunu geçemeyecektir. ilacın hastane eczanesince temin edilememesi ve tedavinin devam ettiği durumlarda doz bitiminde yeniden reçete yazılması mümkündür.

Gerek ayakta gerek yatarak tedavilerde düzenlenen reçetelerin tahakkuk memurlukları ve saymanlıklarca hasta sevk kağıdı yapılan muayene-tetkik-tedavi ve ait olduğu hastane faturaları ile ilgisinin kurulması zorunludur.

Yatan hasta reçetelerinde beş günlük maksimal doz uygulamasına dikkat edilmelidir. Yatan hasta reçetelerinde kalem sınırlaması yoktur.

Reçetelere en çok beş kalem ilaç yazılır ve her bir kalemin kutu, flakon, tüp vb. şekillerdeki miktarı on günlük tedavi dozunu geçmez. Her bir kalem ilaçtan reçeteye bir adetten fazla yazılmaz.

İlaç verilmesinde genel kural en fazla beş kalem ilaç, on günlük tedavi dozu ve her kalemden de bir kutu ilacın hekim tarafından reçeye yazılmasıdır. Ancak bir kutu ilacın on günlük tedavi dozunu karşılamaması durumunda gerekli miktardaki ilaç hekim tarafından reçeteye yazılabilir.

Örnek-1: Hasta (A) ya on günlük tedavi süresi için orjinal ambalajında 20 adet draje bulunan bir antibiyotik yazılmış olsun. Günde 12 saat ara ile toplam iki adet kullanılması öngörülen bu ilaç 10 günlük tedavi dozunu karşılayacağından reçeteye ancak bir kutu yazılabilecektir. Örnek-2: Hasta (B) ye hekim tarafından orjinal ambalajı 100 cc.lik süspansiyon şeklinde olan ve günde 6 saat ara ile 5 cc üzerinden 4 kez alınması uygun görülen 7 günlük antibiyotik tedavisi önerilmiş olsun. Bu durumda bir kutu 5 günü karşıladığına göre, bir haftalık tedavi dozunu sağlamak için hekim tarafından reçeteye bu ilaçtan en fazla 2 kutu yazılabilir. Örnek-3: Hasta (C) ye orjinal ambalajında 16 adet kapsül bulunan ve günde 8 saat ara ile 3 adet kullanılması uygun görülen 500 mg.lık antibiyotik yazılmış olsun. Hekim tarafından 10 günlük tedavi süresi öngörülmüş olduğu taktirde hastanın reçetesine bu ilaçtan en fazla 2 kutu yazılabilir. Resmi sağlık kurumu ve kuruluş tabiblerince hasta reçeteleri bu esaslara uygun olarak düzenlenecektir.

16

İstisnalar: a) Mali Yılı Bütçe Uygulama Talimatı'nın hasta katılım payından muaf ilaçlar listesi başlıklı kronik böbrek hastalıkları ekinde yer alan ilaçlarda, b) Ameliyat sonunda düzenlenen reçetelerde, yukarıda belirtilen şartlar aranmaz. c) Sindirin sistemi ülserleri, mantar hastalıkları ve yanık tedavilerinde kullanılan ilaçlarda ve yanlız dermatoloji uzmanlarınca reçetelenebilen oral retinoitler (izotretionin, asitretin) iki aylık, d) "Hasta katılım payından muaf ilaçlar" listesinde yer almamakla birlikte, hasta katılım payı ilgililerden alınmak kaydıyla uzun süreli kullanımı sağlık kurulu raporuyla onaylanan ilaçlarda bir aylık, e) Yurt dışından getirtilecek ilaçlarda üç aylık tedavi dozu yazılabilir. Reçetede örnekleri ekler kısmında gösterimiştir.

11) Eczaneye gelen kurum reçetelerinde ( Emekli Sandığı, Bağ-Kur, SSK, Askeri ) izlenecek yol ve dikkat edilecek noktaların örnekler üzerinde açıklanması:

İlaçlar reçetenin tanzim tarihinden itibaren dört işgünü içinde öncelikle anlaşma yapılan eczanelerden temin edilecektir. bu sürenin dışında gelen müracaatlarda reçete içeriği ilaçlar eczanece verilmeyecektir. Ayakta ve meskende yapılan tedaviler sonucu gerek görülen ilaçların anlaşmalı eczanelerden alınması halinde, eczanece yapılacak indirim miktarı düşüldükten sonraki indirimli ilaç bedellerinin hasta katılım payına tekabül eden kısmı hastalardan peşin olarak alınacak, geri kalan kısmı için fatura düzenlenerek hastanın kurumundan tahsili yoluna gidilecektir. Örnek: Memurun alacağı ilaç bedelinin 1.000.000-TL. Olduğunu varsayalım. Eczane anlaşma gereğince %5 ıskonto miktarını düştükten sonra 950.000-TL'nin %20'sini (190.000-TL) memurdan alarak, kalan 760.000-TL'yi memurun kurumuna fatura edecektir. Anlaşmalı eczane bulunmaması veya anlaşmalı eczane bulunmasına rağmen reçetede yazılı ilacın bu eczaneden temin edilememesi durumunda, anlaşma yapılmayan herhangi bir eczaneden memur tarafından alınan ilaç bedelinin %80'i (hasta katılım payı bulunmayan ilaçlarda tamamı) ilgili memura ödenecektir. Bu ödemenin yapılabilmesi için, reçeteye ilaçların fiyat kupürlerinin tamamı ilacın ismi de yer alacak şekilde yapıştırılacaktır. Eczane tarafından verilecek ilaçları ve tutarını gösteren faturanın da ilaç fiyat kupürleri yapıştırılmış olan reçete ile birlikte ibrazı zorunludur. Kurumlar, reçete bedellerini, üzerinde gerekli incelemeleri yaptıktan sonra, reçetelerin kuruma veriliş tarihinden itibaren en geç 18 iş günü içinde ödeyeceklerdir. Emekli Sandığı'nın düzenlediği fotokopili sağlık karnelerinde, ayakta ya da yatan hasta reçetesi biçiminde ayrım olmadığından, yatan hasta reçetelerine reçeteyi yazan hekim tarafından "Hastanede Yatmaktadır" ifadesinin yazılması, hastane eczanesinde bulunmayan ilaç için "Kendisi veya Benzeri Yoktur" kaşesinin basılması, hastane eczanesinin olmaması durumunda, bu hususun belirtilerek yetkili kişi tarafından onaylanması gerekmektedir. Emekli Sandığı ile anlaşması bulunan eczacıların reçeteleri karşılarken Emekli Sandığı sağlık karnesi olup olmadığına mutlaka bakmaları ve reçetenin sağlık karnesinde kayıtlı olmasına dikkat etmeleri gerekir.

17

12) Raporla verilmesi gereken ilaçların genel sınıflandırılması ve örneklerle açıklanması: Bazı ilaçlar raporsuz verilemez. İlaçları raporla verilmesi gereken hastalıklar şunlardır:

-Tüberküloz (rifampisin ve kombinasyonları) -Kanser (antineoplastik ilaçlar) -Kronik böbrek hastalıkları (glukokortikoitler, eritropoietin) -Akıl hastalıkları (lityum karbonat, imipramin) -Organ nakli (immünosupresif ilaçlar) -Kalp ve damar sistemi hastalıkları (nitrogliserin,diltiazem) -Antikoagülan ilaçlar (varfarin) -Romatizmal kalp hastalığı profilaksisi (depo penisilinler) -Romatoid artrit (glukokortikoitler) -Diabetes mellitus ve diabetes insibitusun tedavisi (vazopresin) -Kronik nörolojik hastalıklar (karbamazepin, difenilhidantoin) -Göz hastalıkları (adrenalin,pilokarpin tuzları) -Bronşiyal astıma (efedrin,ketotifen) -Konjenital metabolizma hastalıkları (düşük fenilalaninli mama) -Otoimmün hastalıkları (kolsişin,colchicum) -Tiroid-paratiroid-hipofiz ve surrenalin kronik hastalıklar -Kronik karaciğer hastalıkları -Kronik bağırsak hastalıkları -Kan ve kan yapıcı organların hastalıkları (fibrinojen IG'ler) -HIV enfeksiyonları (spesifik AIDS ilaçları) -Eradikasyonu gereken sıtma, lepra, leismanyosis (kaleazar) gibi hastalıklar.

Rapor iki yıl süre için verilir. İlaçlar ise üç aylık doza göre verilir. Örneğin; kalbinden

problemi olan raporlu bir hastanın reçesinde antihipertansif bir ilaç olan "Enapril 10" adlı ilaç yazılı olsun. Bir kutu ilaç 20 tablet içerdiği için ve üç aylık süreye göre ilaç verileceğinden bir reçete ile hasta 5 kutu ilaç alabilir. 4 kutu ilaç verilirse 20x4=80 tablet eder, 90 günlük süreyi doldurmaz.5 kutu ilaç 20x5=100 tablet eder ve 90 günü tamamlar.Verilen birkaç kutu ilaç üç aylık süreyi doldurmuyor ve geriye 1 günlük bir süre bile kalıyorsa hastaya bir kutu fazla ilaç verilir. Bir başka örnek hiperlipidemisi olan bir hastaya Zocor ilacı yazılmış olsun. Bir kutu içinde 28 tablet olduğuna göre 3 kutu ilaç günde bir tabletten 3x28=84 tablet eder. 90 günü doldurmasına 6 gün vardır. 4 kutu ilaç verilebilir. 4x28=112 tabletten 90 günü doldurur. Eğer hastanın rapor süresini doldurmasına 35 gün kalmışsa bu durumda üç aylık süre değil sadece 35 günlük süre esas alınır. Raporlu hastaya sadece raporunda yazılı hastalıkların ilaçları verilebilir.

13) Eczanede bulunan klasik ( merhem, tablet, kapsül v.b. ) ve modern ( uzun etkili tabletler, transdermal yamalar v.b. ) dozaj şekillerinin örneklerle açıklaması: Klasik Dozaj Şekilleri: Merhem: Unguentum, pommade, ointmets, salbe adı ile de bilinen bu grup ilaçlar haricen sağlam veya yaralı cilt üzerine doğrudan doğruya veya steril bir tampon ya da bir bez yardımı ile uygulanan tek veya çok fazlı (süspansiyon, kolloid, emülsiyon veya emülsiyonsüspansiyon şeklindeki) yarı katı şekilli ilaçlardır. Katı ve sıvı yağlar, yağ asitlerinin esterleri, doğal ve sentetik mumlar, yüksek karbon sayısında alkoller, sentetik polimerler, parafin hidrokarbonları veya bunların uygun oranlardaki karışımları ile hazırlanır. Başlıca iki kısımdan oluşur. Etken madde(ler) ve sıvağ (baz, excipient). Krem: Cream, creme adı ile bilinen kremler haricen yerel olarak deri üzerine tedavi edici olarak cildi güzelleştirmek amacı ile uygulanan ve genellikle su içinde yağ (yağ/su) sistemleridir. Farmasötik teknoloji yönünden kremler emülsiyon şeklindeki preparat grubundandır. Yumuşak, kolay uygulanabilir kıvamdadır. Kozmetik alanda temizleyici ve

18

koruyucu olarak tercih edilirler. Cildi güneş ışığından koruyan kremler, temizleyici kremler, el-ayak kremi ve yüz kremi vb. şeklinde gruplanır. Tablet: Tabulettae, tablettes, comprim‚s, adı ile bilinmektedir. Tabletler, bugün tedavide ağız yolu ile en çok kullanılan ilaç şekilleridir. Oral yol dışında kullanılan tabletler de üretilmektedir (dil altı, deri altı ve vajinal tabletler gibi). Acı lezzetli, kokusu güzel olmayan etken maddeler de tablet şeklinde üretilir; sonra üzerleri kaplanarak (film veya şeker kaplama) hasta tarafından kolayca alınabilecek şekilde hazırlanır. Bu preparatların taşınması ve kullanılması kolaydır. Bir veya birden fazla sayıda etken madde içerebilir, iyi ve tam miktarda doze edilebilir. Taşınmaya ve kullanılmaya imkan verecek kadar sert, bir sıvı ile temasa geldiği zaman da kolay dağılabilecek özellikte hazırlanması hasta, eczacı ve üretim yönünden önemli faydalar sağlar. Tam doze edilebildiği zaman etkisi ve analitik testleri kolay kontrol edilebilen bir ilaç şeklidir. Etken maddeler tablet şeklinde hazırlandığı zaman, raf ömrü uzar; etkisini daha zor kaybeder. Uzun ömürlü bir ilaç şeklidir; kolay sayılabilmesi ve ambalajlanması üretimde sağladığı kolaylıklardandır. Üzerinin kaplanması ile (film kaplama, draje vb.) sağlam ve yeni farmasötik formüller hazırlanır. Böylece de kullanma kolaylığı sağlar ve dayanıklı şekiller üretilebilir. Piyasadaki örneklerine Novalgin, Vermidon, Bactrim tabletlerini verebiliriz. Bukal tabletler, ağız boşluğuna; sublingual tabletler de dil altına uygulanır. Ağız mukozasından absorbe olan nitro gliserin, bazı steroid yapılı hormonlar vb. etken maddeler de bu yolla verilir. Çiğneme tabletleri ağızda emilerek veya çiğneyerek kullanılan tadlı, lezzetli tabletdir. Bazı kitaplarda pastil adı ile tabir edilir. Efervesan tabletler formüllerinde bulunan etken maddelerle birlikte sitrik asid, tartarik asid veya karışımları gibi asid özellikteki maddeler ile sodyum bikarbonat gibi bir alkali madde içerir. Örneğin Mentopin 600 efervesan tabletlerin piyasada bulunan örneklerinden biridir. Pelletler, implantlar (depo etkili tabletler) vücut boşluklarına subkütan olarak yerleştirilen küçük çubuk veya oval şekilli, çok saf halde etken madde içeren, steril olarak hazırlanan tabletlerdir. Çok katlı tabletler birbiri ile geçimsizlik gösteren ya da farmakolojik amaçla birbiri ile karıştırılamayan etken maddelerin özel tablet baskı makinelerinde ve kat kat bir kaç tabaka halinde basılan tabletlerdir. Farklı tabletler farklı renklerde basılabilir. Dozaj kolaylığı da olan bir tablet şeklidir. Tabletin farklı tabakaları farklı amaçlar için hazırlanır. Kapsül: Capsulae gelatinae, capsulae gelatinosae, capsules gelatineuses, gelules, jelatin kapsüller adı ile bilinmektedir. Kapsüller esas maddesi jelatin olan değişik görünüş, şekil, renk ve büyüklükte sert veya yumuşak muhafazalardır. Tabletlerden daha kolay hazırlanabilen ilaç şekilleridir. Kapsüller ilaçların ağız yolu ile kolay alınmasını sağlar; içlerinde bulunan maddelerin güzel olmayan koku ve lezzetleri gizlenebilir. Toz kütle özel kapsül dolgu makinelerinde kapsüllerin içine doldurulur. İçlerine sıvı veya katı haldeki etken ve yardımcı maddeler, sert jelatin kapsüller, pilül ve tabletler konulabilir. Jelatin kapsüller sert jelatin kapsüller ve yumuşak jelatin kapsüller olmak üzere iki çeşittir. Sert jelatin kapsüller hastaya tek ve tam doz halinde ilaç verilmesine yarar. Toz halinde ilaçların birbiri ile geçimsiz olan maddelerin ayrı ayrı ya da granül, granüle, mikrokapsül veya tablet şekillerinde verilebileceği değişik büyüklük ve renkte silindir şeklinde üstüste gelip yerleşebilen çapları farklı büyüklükte iki parçadan yapılmış muhafazalardır. Sert jelatin kapsüllerin nakliye kolaylığı ve kapandıktan sonra açılmamasını sağlamak için üretici firmalar tarafından değişik şekilde kilitli tip kapsüller geliştirilmiştir. Piyasada bulunan, örneklerine Pyeloseptil, İndocitre, Avikap'ı verebiliriz. Draje: Şeker kaplanmış tabletler de denir. Pilüller, granüller, pastiller de draje halinde hazırlanabilir. draje üretiminin amaçları şunlardır: Psikolojik sebepler: Düzgün şekilli, boyalı, renkli, ve cilalı görünüşte bir draje, hasta üzerinde daha iyi etki yapar. Kaygan ven yuvarlak şekilli olması preparatın kolay alınmasını sağlar

19

Farmasötik sebepler: Etken maddenin (organik tuzlar, kimyasal formüllü maddeler, vitaminler, ekstreler, organ preparatları) havanın oksijen, karbon dioksit ve neminden korunmasını sağlar. İstenmeyen tat (belladon, kinin, akonit, sübstitüe barbitürik asit tuzları) ve kokuyu (asafeotida, valerian, kükürtlü maddeler v.b.) gizlemek mümkün olur. Tabletlerin dış görünüşü düzeltilebilir. Barsakta dağılan, uzun etkili preparatlar hazırlanmasına yarar; geçimsiz maddeler draje halinde hazırlanabilir. Suprafen, Kuiflex, Gamakuil, Kuilil piyasada bulunan örnekleridir. Modern Dozaj Şekilleri: Uzun Etkili Tabletler: Depo preparatlar, retard şekilli ilaçlar, kontrollü salıverilen ilaçlar sustained action, sustained release, controllet release, repeat action adı ile de bilinen bu grup ilaçların etken maddesinin organizmadan atılma hızı dikkate alınarak doze edilir. Burada canlıya ait faktörler ile etken maddenin yarılanma süresi ve etken maddenin ilaç içinde salıverilme hızı rol oynamaktadır. Pratikte kullanılan çok sayıda retard preparat örnekleri vardır. Miyadren Retard, Volteren SR 75, Surgam Retard, piyasada bulunan örnekleridir.Özellikle uterusa uygulanan ve etil vinil asetat polimeri ile progesteron içeren bir depo preparat ile glaukoma tedavisinde göze uygulanan ve pilokarpin içeren depo preparatlar hazırlanmıştır. İlaçların en iyi şekilde etki gösterebilmesi için, organ ve dokularda belirli bir konsantrasyonda bulunması gerekir. Bu durum da ancak ilacın düzenli olarak kullanılmasıyla sağlanır. Uzun süren bir tedavide devamlı olarak ilacın alınma zamanını hatırda tutmak ve sık sık ilaç almak kolay değildir. Bu amaçla uzun süre etki gösterecek preparatlar hazırlanmıştır. Ayrıca; bu preparatlarla gece ilaç alma zorunluluğunu ortadan kalkar. Yüksek dozda verildiği zaman sindirim sistemini tahriş eden ilaçların yan etkisi azalır. Bununla beraber, dozajı yüksek hassasiyet gerektiren, tedavi dozu ile toksik dozu birbirine etken maddeler ve biyolojik yarılanma süreleri uzun olan, zor çözünen etken maddeler için depo preparat şekli tavsiye edilmemektedir. Ayrıca pahalı olması, tedavinin kesildiği andan sonra vücuttan eliminasyon için bir süre daha beklemeyi gerektirmesi bu preparatların mahsırlarıdır. Transdermal Yamalar: Bu yamalar Transdermal Flasterler adı ile de bilinmektedir. Günümüzde en gelişmiş ilaç şekilleridir. Transdermal preparatlar çeşitli boyutlardaki bantlar halinde üretilir. Cilt üzerinden ve difüzyon sureti ile genellikle sistemik dolaşıma bazen de yerel olarak ilaç salgılar. İlacın deriden geçişi bir çok faktöre bağlıdır. Aynı tür canlılar arasında ve aynı canlının muhtelif dokularında geçiş hızı farklılık gösterir. Transdermal bir preparat hazırlanabilmesi için etken maddenin difüze olması gerekir. Derinin Stratum Corneum tabakası geçiş hızını ayarlar. Hem folikül hem de epiderma ilacın geçiş yoludur. Transdermal ilaçların çeşitli faydaları vardır. Etken madde karaciğere ulaşmadığı için hem etkinliğini kaybetmez hem de karaciğer yorulmaz. İlaç alınmasını geciktirmek veya unutmak gibi bir olay meydana gelmez. Kan dolaşımına muntazam şekilde ilaç verilir. Bu ilaçlar uçak tutmasına karşı ve özellikle romatizmal ağrılarda, anjina pektorisde, hormon eksikliklerini gidermek, sigarayı bırakmak amacı ile uygulanır. Örneğin Nitroderm TTS ve estraderm TTS.

14) Eczanedeki yasal denetimler:

Teftişe Yetkili Olanlar

Eczaneler, senede en az iki defa teftiş edilirler. Teftiş, Sağlık Bakancığı müfettişleri veya bulunamadığı yerlerde sağlık müdürleri veya sağlık müdürleri tarafından görevlendirilecek sağlık müdürlüğünde görevli eczacı ve hekim tarafından yapılır. Sağlık müdürlüğünde görevli eczacı yoksa, görev verilecek bir hekim ile bölge eczacı odası yetkilisi veya temsilcisi tarafından teftiş yapılır.

Teftişin Şekli

Teftiş yapanlar eczanelerde Kanun ve Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını

20

denetlerler ve neticelerini basılı raporlardaki özel hanelere yazarlar. Gereken önerileri, eczanelerde bulundurulması zorunlu olan teftiş defterinde belirterek altını imzalarlar. Teftiş raporları, müfettiş ile beraber eczacı tarafından imza edilir. S.S.K.: İşçi kontrolleri ile ilgilenir. İşçilerin primlerinin ödenip ödenmediğini kontrol eder. Eczaneler aynı zamanda Çalışma Bakanlığı'nca da teftiş edilirler. İl Sağlık Müdürlüğü: Sağlıkla ilgili denetimleri yapar. İl Sağlık Müdürlüğünün eczane denetiminde aradıkları şunlardır. Eczane mesul müdürü iş başında mı, ruhsatname verildikten sonra eczanede yapılan tadilatlar ve Sağlık Müdürlüğü'nce tasdik edilip edilmediği, eczanede elektrik, su, telefonun olup olmadığı, buzdolabı çalışır durumda mı, temizlik ve hijyen kurallarına uyıluyor mu, eczane zemini karo, mermer vb. yanmaz madde mi, yangın söndürme cihazı yeterli mi, eczane ve eczacı tabelaları uygun mu, ışıklı nöbet levhası var mı, kapı nöbet zili çalıyor mu, eczacının 30x40 ebadında fotoğrafı var mı, eczanede bulunan ilaç ve diğer maddeler usulüne uygun saklanıyor mu, nöbetlere uyuluyor mu, acil olaylar için ilaç, biyolojik serum var mı, Türk Kodeksi, majistral tarifesi, süblemanı var mı, zehirli maddeler kilitli dolapta saklanıyor mu, eczanede isim yazılı beyaz önlük giyiliyor mu, yerli ve yabancı ilaçlar bakanlıkça belirlenen fiyatlara uygun mu, eczanede satılması yasak olan maddeler mevcut mu, reçete kayıt defteri, uyuşturucu defteri stajyer defteri, personel defteri, teftiş defteri var mı ve uygun tutuluyor mu, defterler ilgili yerlerden tasdik edilmiş mi, uyuşturucu ve psikotrop ilaç kontrollerinde giriş ve çıkışlar kayıtlara uygun mu(uygun değilse tutanakla tasbiti), uyuşturucu ve psikotrop ilaç reçeteleri saklanıyor mu, kırmızı ve yeşil reçeteler düzenli olarak Sağlık Müdürlüğü'ne gönderiliyor mu, çelik kasa mevcut mu, kanun ve yönetmelikler var mı, Bakanlık tamimleri dosyalanıyor mu, tamimlerin gereği yerine getiriliyor mu, optik reyonu var mı varsa ruhsat sahibinin adı,soyadı, ruhsat tarih ve sayısı, gözlükle ilgili kayıtlar deftere düzenli işleniyor mu v.b. eczane prosedürlerine uyup uymadığını kontrol eder. Eczacı Odası: Eczanelerin saatinde açılıp açılmadığını, deontolojik kurallara uyup uymadığını denetler. Maliye: Eczanenin kasası olup olmadığının, vergilerin ödenip ödenmediğinin sigorta işlemlerinin yapılıp yapılmadığının kontrolünü yapar. Belediyeler: İlan vergisinin ödenmiş olduğunun kontrolünü yaparlar. 15) İlaçların ve diğer stok kontrolleri:

Günümüzde stok kontrollerinde bilgisayarlardan yararlanılmaktadır. Depodan alınan ilaçların irsaliyeleri bilgisayara kaydedilir. İlaçlar verildikçe bilgisayardan düşülür. Fiyat değişiklikleri de bilgisayara kaydedilir. Stoklu malın miyad kontrolü yapılır. Miyadı geçik mal varsa imha edilir.Girdiler ve çıktılar düzenli bir şekilde kaydedildikten sonra stok kontrolü çok kolay bir şekilde yapılır. Depolara yapılacak ödemeler ve kurumlardan alınacaklar kolaylıkla takip edilir. İrsaliyelerin teker teker kağıda kaydedilmesi de bilgisayarda oluşacak hatalar için bir önlem olabilir. Eczane rafında eksilen bir ilacı eczane deposundan yada depoda eksilen bir ilacı ilaç deposundan almak ta her ilacın eczanede devamlı bulunmasını sağlar. Satılan mal satış sırasında sipariş listesine yazılıp daha sonra topluca depolardan istenebilir.

16) Eczanede satılan ilaç dışı ürünler hakkında bilgi ve örnekler: Kozmetikler: Krem, losyon, jel, yağ, emülsiyon tipi preparatlar, koku veren ve koku giderici ürünler, pudralar, sabunlar, saç, yüz, ağız, dudak, tırnak için kullanılan ürünler v.b. Sağlık araç-gereçleri: Eldiven, flaster, lastobant, sargı bezi, gazlı bez, enjektör, pamuk, hijyenik pedler, çocuk bezleri, emzik, biberon vb.

21

Veteriner ilaçları: Bit, pire ilaçları ve tasmaları, vitaminler, hayvan aşı ve serumları, antibiyotikler v.b. Diyet ürünleri: Diyet şekeri, diyet tuzu, iştah kesici ve iştah açıcı ürünler.

17) Eczanede satılan kozmetiklerin sınıflandırılması, toplam satışlar içindeki payı, eczacının bu konuda kendisini yeterli bulup bulmadığı konusundaki görüşleri:

Eczanede satılan kozmetik maddeleri şöyle sınıflandırabiliriz.

Kremler, emülsiyonlar, losyonlar, jeller ve yağlar Yüz maskeleri Fondötenler Makyaj pudraları, ilaçlı pudralar, hijyenik pudralar v.b. Tuvalet sabunları, deodorant sabunlar ve kalıp temizleyiciler Koku veren ürünler(parfüm, kolonya, tuvalet suları v.b.) Banyo ve duş ürünleri Depilatuarlar Koku gidericiler ve ter önleyiciler Saç bakım ürünleri(boya ve renk açıcılar, temizleyiciler, saça şekil verenler ve şekli

koruyanlar) Traş için kullanılan ürünler Yüz ve göz makyajında ve makyajın temizlenmesinde kullanılan ürünler Dudaklara uygulanmak üzere hazırlanmış ürünler Ağız ve diş bakım ürünleri Tırnak bakımı ve süsü için kullanılan ürünler Haricen kullanılan kişisel hijyen ürünleri Güneş ürünleri Cilt kırışıklıklarına karşı kullanılan ürünler

Kozmetik ürünlerinde %20-40 oranında kar marjı uygulanır. Ürünün gelişine göre kar eklenip satılır. Çalıştığım eczane mahalle içinde, sokak içinde olup, işlek bir yerde olmadığşından kozmetik ürün satışı fazla değil. Eczanenin yeri ve konumu kozmetiklerin toplam satışlar içindeki payını belirleyen önemli bir etkendir.

18) Eczanenin ilişkide bulunduğu kurumlar: Sağlık Bakanlığı: Sağlık Bakanlığı eczanenin eczane prosedürlerine uyup uymadığını kontrol eder. Eczacı Odası: O bölgenin Eczacı Odası o bölgedeki eczacıların haklarını korumakla görevlidir. Eczacıların deontolojik kurallara uyup uymadığının kontrolünü yapar. Eczacılar arasında iletişimi sağlar. Ecza depoları: İlaçlar telefonla veya depolarda çalışan eczacılar eczaneye geldiğinde sipariş edilebilir. Gelen ilaçlar hastaların ulaşamayacakları bir banko üzerine dizilerek eksik veya fazla gelen ilaç olup olmadığı kontrol edilir. Gelen ilaçla irsaliye üstünde kayıtlı ilacın aynı olup olmadığına bakılır. Ecza depolarına yapılan ödemeler peşin veya vadeli olabilir.Vade şartlarına göre eczacı kendine uygun olan ödeme şeklini seçer. Genelde İlaçlarda 30 günlük peryodlar halinde yapılan alışverişlerin ekstra dökümü gelir. Bu listeye göre ortalama vade kuralına göre ödemeler yapılır. Diğer Toptancılar: İlaç dışındaki itriyat ürünlerin alışında diğer toptancılara ilişki kurulur. Birer haftalık periyodlarla gelen görevliye sipariş verilir, yine onlara peşin ödeme yapılır.

22

19) Yasal olarak eczanede bulundurulması gereken defterler ve defterlerin işlenmesi: Reçete Kayıt Defteri

Eczacı Odası tarafından eczane adına düzenlenip, imzalanıp hazırlanır. Bu deftere

reçeteyi düzenleyen doktorun ve kurumunun adı, tarih, ilaçların isimleri ve yapılacak ilaçların formülleri yazılır. Kayıt defterindeki numara da reçete üzerine yazılır. Majistral ilaçlar, uyuşturucu (heroik) ve psikotrop ilaçlar da ayrıca kendi özel defterlerine kaydedilir. Uyuşturucu (Heroik) ve Psikotrop İlaçlar Kayıt Defterleri Bu defterlere, eczane için temin edilen uyuşturucu ve psikotrop ilaçların hangi depolardan ve hangi tarihte, hangi numaralı fatura ile kaç adet geldiği kaydedilmektedir. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Müdürlüğü ve Sağlık Ocakları yetkilileri belirsiz zamanlarda eczaneleri teftiş etmekte ve bu işlemlerle ilgili kontrolları yapmaktadır. İmalât Defteri Eczanelerde üretilen ofisinal ilaçların, hazırlanışını, hazırlanma tarihini, hazırlanan miktarı ve hangi formüle göre hazırlandığının kaydedildiği defterdir. Perakende Satış Defteri Yazar kasa ile çalışılmaya başladıktan sonra bu deftere kayıt mecburiyeti kalmamıştır. Bunlar dışında her eczanede işletme hesaplarını takip için Kasa Defteri, Tahsilat Defteri ve Gider Defteri tutulur; hesapları kontrol edilir.

Personel Defteri Eczanede çalışan personelin durumunu gösteren defterdir. Personelin müesseseye giriş tarihi ve eğer ayılmış ise ayrılma tarihinin kaydedildiği bir defterdir. Elemanın kaydedildiği sahifede ayrıca yeni çekilmiş bir fotoğrafı bulunmalıdır. Stajyer Defteri Eczacılık Fakültelerinden staja gelen öğrencilerin kayıt, devam ve çalışmalarını tespit etmek üzere bulundurulan bir defterdir. Polis Kayıt Defteri Eczanede çalışan tüm personelin giriş ve çıkışlarını belgeleyen ve yörenin Emniyet Amirliği tarafından kontrol ve onaylanan bir defterdir. Teftiş Defteri Eczaneyi kontrole gelen Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı müfettişleri tarafından yapılan teftiş tarihleri ile kayıt edildiği defterdir. Tespit edilen eksikler yazılıp imzalanmakta ve ayrıca Sağlık Bakanlığına da bilgi verilmektedir. Defterlerin örnekleri ekler kısmında gösterilmiştir.

20) Resmi kurum ve kuruluşlarla anlaşma yapılmasında izlenen yol:

Tedavi yönetmeliği gereğince, kurumlarca ilaç ve gereç sağlanmasının mümkün olmadığı hallerde, kurumlarla eczaneler arasında yapılacak anlaşmaya esas teşkil etmek üzere Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti ile Maliye Bakanlığı arasında protokol imzalanmıştır.

23

Kurumlarla anlaşma yapmak isteyen eczacının, protokol ekindeki başvuru formunu bağlı bulunduğu Türk Eczacıları Birliği Bölge Eczacı Odasına onaylatması gerekmektedir

Kurumlar protokolde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde %5 indirimli ve yukarıda belirtilen işlemleri tamamlayan her eczane ile protokol ekinde yer alan örnek "eczanelerle yapılacak anlaşma" formuna göre (bu protokoldeki hükümlere aykırı hareketleri nedeniyle anlaşmaları feshedilenler hariç) anlaşma yaparlar.Kurumlar yukarıda belirtilen oran ve şartlar dışında anlaşma yapmaya yetkili değildir. T.C. Emekli Sandığı, protokol ile belirlenen genel esaslara aykırı olmamak şartıyla, bilgisayar ile reçete kabulüne ilişkin usul ve esaslar tespit edebilir. İlgili yıl protokolüne uygun olarak düzenlenen anlaşma metni ödeme yapacak birime ibraz edilecektir. Kurum ve kuruluşlar, anlaşma yaptıkları eczanelerin adresini gösterir bir yazıyı yıl boyunca personelin görebileceği uygun bir yere (kurum tabipliği gibi) asarlar. Bu protokoldeki hükümlere aykırı hareketleri nedeniyle anlaşmaları feshedilen eczaneler (eczacının açık kimliği ve eczanenin adresi de belirtilerek) feshi yapan kurumca ilgili Valiliğe (Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğü) bildirilir ve Valilikçe de il düzeyinde (ilçeler dahil) tüm kamu kurum ve kuruluşları durumdan haberdar edilerek bu eczanelerden ilaç alımları hususunda dikkatli davranmaları için uyarılırlar. Durum ayrıca Maliye Bakanlığı ile T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü'ne de bildirilir. Eczane bulunmayan mahallelerde, ilaçlar 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler hakkında Kanun hükümlerine göre tabipler tarafından açılan ecza dolaplarından %5 indirim yapılmak suretiyle temin edilir.

Sonuç: Eczane stajının yorumu:

Her meslekte stajın önemi çok büyüktür.Fakat sağlık branşlarında stajın önemi çok daha büyüktür.Çünkü sağlık diğer bilimlerde olduğu gibi kesin sonuçları olmayan, vakadan vakaya değişik sonuçlar veren bir bilimdir.Dolayısıyla teorikte görülen birçok konu pratikte daha karmaşık ve teorikten farklı olabilir.Eczane stajı bana birçok vakayı yakından görme ve aradaki farkları anlama, teorikten farklılıkları saptama olanağı verdi.

Teorikte görülenin unutulma şansı fazladır.Fakat pratikte görülen ve uygulananın

unutulması zordur.Bu bakımdan staj, teorikte görülen bilgilerin kalıcılığını sağlamaktadır. Staj, ilaçların; farmasötik şekillerini, içeriklerini, etki mekanizmalarını ve kullanılışlarını tanımada etkili bir öğrenim yöntemidir. Stajda kazandıklarım sadece pratik bilgi ve tecrübeden ibaret değildir. Bunun yanında meslek ahlakını, meslektaşlar arasındaki ilişkileri, birliği ve yardımlaşmayı da tanıma fırsatını elde ettim.Deontoloji kültürünü almakta stajın yeri çok önemlidir.

Eczane stajının ana amacının, birey ve toplum sağlığının iyileştirilmesi, korunmasında eczacıya düşen görev, meslek ahlakı ve insan sağlığı ve hayatının kutsallığının bir sağlık bireyi, bir eczacı olacak bizlerin anlamasını, özümsemesini, sağlamak, meslek yaşantımızda bu konularda ilk tecrübemizi yaşatmak olduğunu düşünüyorum.

Sonuçta bir buçuk aylık bu stajın ileriki meslek yaşantımın temel taşını oluşturacağını ve

bana tüm hayatım boyunca ışık tutacağı inancındayım.