Editor’sTalk

Volume 21 No. 5January 2016

MUSICJOURNALวารสารเพลงดนตร

เจาของ วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดลบรรณาธการบรหาร สกร เจรญสขหวหนากองบรรณาธการ นพส เรเยสทปรกษากองบรรณาธการ สนอง คลงพระศรผชวยบรรณาธการ ดวงฤทย โพคะรตนศรKyle Fyr นธมา ชยชตกองบรรณาธการพงศสต การยเกรยงไกร บวรภค รจเวชนนท (นกศกษาฝกงาน)ฝายภาพ คนงนจ ทองใบออนฝายศลป จรญ กะการด นรเศรษฐ รงหอมพสจนอกษรและรปเลม ธญญวรรณ รตนภพเวบมาสเตอรภรณทพย สายพานทองฝายสมาชก สรวทย ปญญากลส�านกงาน วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล (วารสารเพลงดนตร) ๒๕/๒๕ ถนนพทธมณฑลสาย ๔ ต�าบลศาลายา อ�าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ๗๓๑๗๐โทรศพท ๐ ๒๘๐๐ ๒๕๒๕-๓๔ ตอ ๑๕๗ โทรสาร ๐ ๒๘๐๐ ๒๕๓๐อเมล musicmujournal@gmail.comพมพท หยนหยางการพมพ โทรศพท ๐ ๒๙๐๓ ๘๖๓๖จดจ�าหนาย รานคาวทยาลยดรยางคศลป โทรศพท ๐ ๒๘๐๐ ๒๕๒๕-๓๔ ตอ ๕๑๕, ๕๑๖

กองบรรณาธการขอสงวนสทธในการพจารณาคดเลอกบทความลงตพมพโดยไมตองแจงใหทราบลวงหนา ส�าหรบขอเขยนทไดรบการพจารณา กองบรรณาธการขอสงวนสทธทจะปรบปรงเพอความเหมาะสม โดยรกษาหลกการและแนวคดของผเขยนแตละทานไว ขอเขยนและบทความทตพมพ ถอเปนทศนะสวนตวของผเขยน กองบรรณาธการไมจ�าเปนตองเหนดวย และไมขอรบผดชอบบทความนน

สวสดปใหม ๒๕๕๙บรรยากาศแหงความสขและการเฉลมฉลองเวยนกลบมาอกครง วารสารเพลงดนตร

ขอตอนรบปใหมดวยบทความทอดแนนไปดวยคณภาพและสาระทางดานดนตรแกผอานเปนประจ�าอกเชนเคย

ปลายเดอนมกราคม ๒๕๕๙ น วทยาลยดรยางคศลปจดงาน Thailand International Jazz Conference 2016 (TIJC) ระหวางวนท ๒๙-๓๑ มกราคม ๒๕๕๙ งานนถอเปนงานส�าคญส�าหรบนกดนตรแจส เนองจากเปนงานทรวบรวมศลปนแจสระดบโลกไวมากมาย ส�าหรบเบองหลงการจดเทศกาลแจสระดบโลก ตดตามไดจากบทสมภาษณ อาจารยดรน พนธมโกมล

ส�าหรบทานผอานทสนใจประวตความเปนมาของเพลงฟอนเงยว ซงเปนเพลงประกอบการเตนร�าของชาวเขาตงแตสมยลานนา สามารถตดตามไดในบทความของสงกรานต สมจนทร

นอกจากนส�าหรบนกเรยนบาสซน (Bassoon) ทตองการแรงบนดาลใจ บวกกบเคลดลบการประสบความส�าเรจ ในฐานะนกเปาบาสซนมออาชพ พลกไปอานบทสมภาษณ อาจารยภทราวธ พนธพทธพงษ หวหนากลมบาสซนแหงวงดรยางคฟลฮารโมนกแหงประเทศไทย (Thailand Philharmonic Orchestra)

ในโอกาสขนปใหมน กองบรรณาธการขอใหทานผอานทกทานพบกบความสข และสมหวงกบสงใดๆ ทปรารถนาทกประการ

ดวงฤทย โพคะรตนศร

Contentsสารบญ

Editor’s Talk Dean’s Vision 06 เดนทางตามหาอดต สกร เจรญสข (Sugree Charoensook)

Cover Story12 แจสตงแตเกด‘ดรนพนธมโกมล’ นธมา ชยชต (Nitima Chaichit)

Musicology 18 เพลงฟอนเงยว: นยทางการเมองทแฝงเรนในดนตรลานนา สงกรานต สมจนทร (Songkran Somchandra)

24 อานหนงสอกวขบขานแหงบรรพชนลาว ชยวฒน โกพลรตน (Chaiwat Kopolrat)

Brass 30 เพลงทเปนทรจกกนของนกฮอรน ตอนท๑เพลงโซโล จตรวทย ตณสลานนท (Jaturavit Tinsulanonda) กชกร สมพลง (Kotchakorn Samphalang) พลอยพชชา ณษฐาคณานนท (Ploypatcha Nasathakunanon) ธนกฤต ลมรตนสราญ (Tanakrit Limrattanasaran)

Jazz Studies34 แจสลวนๆ(OffthePage) HarmonicGeneralizationตอนท๓ ดรน พนธมโกมล (Darin Pantoomkomol)

Woodwind 38 สนกกบฟลท(FluteCorner) ฮโรช มะซชมา (Hiroshi Matsushima)

MusicTheatre42 KnockingonManydoors: InterdisciplinaryApproachto Art Making Haruna Tsuchiya (ฮารนะ ทสชยะ)

Getting Ready48 PedagogyToolsforApplied MusicTeachers:Community EngagementOpportunities Joseph Bowman (โจเซฟ โบวแมน)

50 TIME Genius Mr. TIME (มสเตอรไทม)

Review54 อมเอบความสขกบ“ทพโอ” สมผส“แตรแหงขนเขา” และความยงใหญของ“บรามส” นฤตย เสกธระ (Narit Sektheera)

60 กลนอายดนตรลาตนอเมรกน ภมรพรรณ โกมลภมร (Pamornpan Komolpamorn)

Interview64 ‘ภทราวธพนธพทธพงษ’ สายทางดนตรแหงฝน บวรภค รจเวชนนท (Bavornpak Rujiveaschanun)

Music Student72 การเดนทางศกษาดงานดานศลปะ ดนตรและวฒนธรรมณประเทศญปน ตอนท๒โตเกยวนกโกและโยโกฮามา จตร กาว (Jit Gavee)

Cover Story

เรอง: นธมา ชยชต (Nitima Chaichit)

แจสตงแตเกด‘ดรน พนธมโกมล’

คงไมมใครกลาปฏเสธวาไมตงหนาตงตารอการแสดงในเทศกาลดนตรแจสนานาชาต TIJC 2016 ซงเปนทกลาวขานกนวาเปนการรวมตวของนกแจสระดบโลกเลยทเดยว วนนเรามาพดคยกบอาจารยดรน พนธมโกมล ผานมมมองของคอแจสระดบเซยน หวหนาสาขาวชาดนตรแจส วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล

กอนอน เรามาท�าความรจกกบอาจารยดรน พนธมโกมล กนกอน อาจารยดรน พนธมโกมล หรอทรจกกนดในชอ ‘อาจารยโจ’ เปนบตรชายคนเลกของศลปนแหงชาตป ๒๕๕๔ อาจารยสดใส พนธมโกมล ปจจบนอาจารยดรนด�ารงต�าแหนงหวหนาสาขาวชาดนตรแจส ณ วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล เปนนกเปยโนแจส และเปนนกเขยนประจ�าคอลมน ‘แจสลวนๆ’ ในวารสารเพลงดนตร หลงจากการทกทายกนเปนทเรยบรอย กเรมยงค�าถามทอยากรในทนท

อาจารยเปนคนทไหนเปนคนกรงเทพฯ โดยก�าเนดครบ

บอกอะไรเกยวกบตวเองเกยวกบตวผมเอง กนละครบ ชอน

นามสกลน ทกวนนกอยทวทยาลยดรยางคศลป และเปนหวหนาสาขาวชาดนตรแจส เปนนกเปยโนและเลนกตารแจส

งานอดเรกของอาจารยผมเปนคนคอนขางเกยวกบดนตร

เยอะ เพราะฉะนนผมกเลนดนตรนแหละครบ เลนดนตร ฟงเพลง ซอม นอกเหนอจากนนกมอานหนงสอ เทยว กน เหมอนคนทวๆ ไปครบ

เรมสนใจเรองดนตรตงแตเมอไหรจรงๆ ผมอยกบดนตรมาตงแตเดกๆ

ตงแตเกด เพราะวาผมมคณพอคณแมท

ชอบดนตรครบ จรงๆ คณพอคณแมผมไมไดประกอบอาชพนกดนตร ทานทงสองสนใจชนชอบในการฟงดนตรแจส เปดฟงกนทบานทกวน จงเปนสงทซมซบมาเรอย ตงแตไหนแตไร คลายๆ เปนภาคบงคบทบานนะครบ ทบานผมชอบดนตรทกคนครบ

อาจารยมพนองกคนมพนองสามคนครบ ผมเปนคน

เลกครบ

สนใจในดนตรจรงจงเมอไหรบอกยากเหมอนกน จรงๆ แลว

ตอนเดกๆ ประมาณ ๖-๗ ขวบ เรมจากทคณพอคณแมถามวาสนใจจะเรยนเปยโนหรอเปลา ผมกเปนเดกวานอนสอนงาย ผมกเรยน หลงจากเรยนผมกมโอกาสไดรจกกบเพลงสายตางๆ ไมวาจะเปน สาย

คลาสสก สายแจส แตทมาปงกบดนตรแจสจรงๆ คอตอนไดฟงงานของนกดนตรนกเปยโนแจส ทมชอวา Bill Evans ตอนนนเขาเลน duet กบมอเบสทชอ Eddie Gomez ผมจ�าไดวาตอนนนผมไมรวาเพลงนนชอเพลงอะไร แตหลงจากหลายสบปตอมา ผมกตามหากลบมาด จงไดรวาเพลงนนมชอวา ‘Invitation’ เปนอลบมทศลปนสองคนนเขา duet กน อนนกเปนแรงบนดาลใจทท�าใหชอบดนตรแจสขนมา

เครองดนตรทเลนมอะไรบางผมเลนเปยโนเปนหลกครบ ผมเลน

เปยโนมาตงแตสกประมาณ ๗-๘ ขวบ เพราะทบานผมชอบดนตร กจะมเครองดนตรอยเยอะ ผมกอยากจะเลนนนเลนน ผมกฝกเลนเบสเพม แลวทบานกมอคเลเล อยตวหนง ซงสมยเดกๆ มนกเหมาะกบมอเรา ผมกจบมาหดเลน แลวผมกเลน

13

กตาร แตเครองหลกๆ ทผมเลนทกวนนกคอผมเลนเปยโนเปนเครองเอก กตารผมกเลนไดเปนเครองทสอง

ท�าไมตอง Jazz เพราะวาเหมอนทบานเขาปลกฝง

กนมาแบบน ทบานจะชอบเพลงแนวประมาณแบบน คณพอผมเปนคนชอบฟงเพลงแจส บวกกบตอนยคทผมยงเดก จะมวทยคลนทเขาเรยกวา Shortwave ซงจะรบสญญาณมาจากแดนไกล รบมาจากอเมรกา แลวกจะมคลน VOA ในรายการทเรยกวา Voice of America Jazz Hour เปนชวโมงแจสจากอเมรกา ซงจะรบคลนมาเปดสกชวงทมถงสามทมประมาณนทกวน และคณพอเปดวทยดงมากผมกเลยฟงไปดวยทกวน เทากบแทบจะเปนดนตรประเภทเดยวทเลนอยในบานผมยคนนเลยทเดยว ณ ตรงนนเลยคนเคยแตกบแจสครบ

แรงบนดาลใจในการเลนดนตรแรงบนดาลใจสวนตวผมทชอบเรอง

ของดนตร แตกตางกนออกไปในชวงเวลาแตละยคของชวงชวต อยางสมยตอนทผมเดกๆ คอสวนหนงผมเรยนดนตร เปยโน เพลงคลาสสก ตอนเดกๆ ผมสนใจอยากเปน Classical Composer เพราะมนเปนสงทเราไดเลนไดเรยน และตอนทเหนชอ Composer บนโนตเพลงแลวรสกวามนเทมากเลย แลวกอยากเปนนนเปนน ไดอานเรองเบโธเฟน (Ludwig van Beethoven) และโมสารท (Wolfgang Amadeus Mozart) กจะเกดแรงบนดาลใจ กเลยอยากเปน Composer ชวตล�าบากนดหนอยแลวกตายอนาถหนอยนง แตผมอยากมชวตแบบนน (แบบแนวสชวตตามฝนนดๆ) จนกระทงไดรจกกบดนตรแจส กอยากเปนนกเปยโนอยาง Bill Evans เพราะฉะนนแรงบนดาลใจของผมกจะเชอมโยงกบคนทเรารจกในแตละชวง

ชวต พอโตมาเปนวยรนกอยากเปน Rock Star กเอากตารมานงหด ผมกคอนขางมแรงบนดาลใจทสอตรงกบคน ถาพดตรงประเดนและอาจจะฟงดนาเกลยดหนอยกคอ สวนหนงทเราอยากเลนดนตรเพราะเราอยากเท อยากหลอ อะไรประมาณน คอเราเลนคลาสสกเพราะเหนวา Composer เท เรากอยากเปนอยางนน ฟงแจสแลวรสกเขาเกงกอยากเลนอยางน พอโตมาหนอยเหน Pop Rock Stars เวลาขนเวทแลวมนโอโหเกไกจรงๆ เรากอยากเท อยากเจง อนนเปนสวนหนง คออยากมชอเสยง อนนเปนอะไรทชวยไมได

รสกอยางไรกบงาน TIJC 2016 นงาน TIJC เราเรยกกนในหมพวกเรา

วามนคองาน ‘เชงเมง’ (!!!) ของชาวแจสไปเรยบรอยแลว มนคองานทไมวาคณจะเปนใครกตามทเลนดนตรแจส สนใจดนตรแจส อยในประเทศไทย หรอภมภาคใกล

14

เคยง เดยวนมนกลายเปนจดนดพบ ณ ชวงปลายเดอนมกราคม จะวาไปมนคองานแหงความสข ถงแมวามนจะเหนอยหนอย แตวาทกครงทนกถงบรรยากาศใน TIJC มนเปนบรรยากาศทแจมใสเหลอเกน ทกคนสนกสนาน มแตรอยยมถง แมวาเบองหลงอาจจะเหนอยๆ กนสกนดนง พวกเราทกวนนภมใจกบงานนมากๆ เลย มนเปนงานทพวกเราสาขาวชาดนตรแจสในฐานะผจดมความผกพน เปนชวตสวนหนงของพวกเรา

งาน TIJC 2016 น แตกตางกบปอนๆ อยางไร

แตกตางอยางไร อยางแรกเลย คอ มนใหญขนเรอยๆ นะครบ สวนหนงของงาน TIJC น ผทสนใจในงานนมหลายรปแบบ สนใจทเขามาดเขามาชม แลวกจะมกลมหนงของคนทสนใจเขามาเลน แลวเรากจะตองมการเปดเวทไวให ตอนน

เวทของเราอยในสภาพทะลกนดหนอย เราก�าลงนงคยกนอยวาเราจ�าเปนตองเปดเวทขนอกแหง แตจะเลอกสถานทตรงไหนด เพราะฉะนนมนมความใหญทเพมขนมา แลวในปนกมความหลากหลายทางเชอชาต มากขน ผมรสกวามนเปนอะไรทเขาถงสวนตางๆ ของโลกมากขน เพราะในปทผานๆ มา บางทเรากเนนวานกดนตรถาไมใชจากเมองไทยกจะเปนศนยกลางของดนตรแจส เชน สหรฐอเมรกา แตปนเรามทงไทย อเมรกา ยโรป และแมกระทงของเอเชย เรามวงดนตรแจสทมาจากเกาหลดวย (บรรดาตงเกาหลพลาดไมไดนะ!) เพราะฉะนนผมจะรสกวามนมความหลากหลายทางชาตพนธคอนขางเยอะครบ

การจดงานมอปสรรคอะไรบางอปสรรคมนมอยตลอดเวลาตาม

ธรรมชาตของการท�างาน โดยเฉพาะอยางยง

ถาอยชวงแรกๆ ของการท�างาน เรองของการตดตอศลปน บางทอาจจะมปญหาขนมาบาง จรงๆ แลวถาพดถงในแตละปทผานมามนมอปสรรคใหพดถงคอนขางเยอะเหมอนกน ยกตวอยางเชน เมอ ๒-๓ ปทผานมาน เรามนกกตารคนหนง Peter Bernstein ทเราเชญมา ผมจ�าไดวาเชาวนทเขาจะตองมานน ปรากฏวาประสบปญหาไมสามารถเอากตารขนเครองได ท�าใหเขาตองกลบบาน รวมทงสมาชกทกคนในวงกตองกลบบาน วนนนเรากตองใชเวลาในการแกปญหา จนในทสดเราตองหาตวใหมใหเขาซงเปนตวของสายการบนทสามารถเอากตารขนเครองได เพราะฉะนนมนกจะมเรองดรามาหรอเรองอะไรตางๆ ในลกษณะแบบนเกดขนเยอะ แลวกในชวงของการเตรยมการ จะเรยกวาปญหากไมเชง แตถอวาเปนรายละเอยดในงาน ทเปนความจกจกในการท�างานกบศลปนทเปนระดบโลกทงหลาย

15

ซงจรงๆ กเปนเรองธรรมชาตวาศลปนคนนตองการแบบน แบบลงมาจากเวทจะตองมผาเชดหนา ๑๒ ผน ตองกนถว ตองมขนมชนดนนเอาไว แตวาในทสดทกอยางมนกกลายเปนประสบการณของเราทงหมดเลย โดยเฉพาะเรองความตองการทงหลายของศลปนทเรยกวามการแจงมาลวงหนา บางทเราเหนขอมลอะไรบางอยางทเราคดวา โอย มนข�าๆ ตวอยางเชน มการระบชดเจนวาขอเปยโนสขาว หรอขอใหเวทมบนไดขนดวย ซงเรากอานแลวก โอ... ลอเลนหรอเปลา แตในทสดพอเรามองยอนไปเรากพบวาศลปนเขาคงเคยไปเจอมานะ ไปเลนบางทแลวประมาณวามนตองปนขนเวท หรอไปถงแลวแบบไมไหวนะ (โอวโนว) อยางนครบ ทกปญหาทเกดขนมนชวยสงเสรมประสบการณใหกบเราครบ

แตกแกปญหาไดทกครงใชครบ พวกเราคอนขางผนกก�าลง

กนคอนขางด ทงในหมอาจารยแลวกนกศกษา อนนตองใหเครดตอาจารยหลง (อาจารยนพดล ถรธราดล) ทเปนผจดการโครงการซงเรยกวาคอยเปนแมงานทดแลใหทกอยางราบรน ใหเครดตอาจารยทกทาน รวมไปถงนกศกษา และเจาหนาททกทานทเกยวของดวย นกศกษาของเราเรยกไดวาใจเกนรอยกนทกคนเลย รวมทงเจาหนาทของวทยาลยทกแผนก ทกฝาย แบบวาพอถงงานนนแลว เวลาผมเหนทกคนมานงผนกก�าลงกน ผมรสกซาบซงใจครบ เพราะฉะนน ทกๆ ปญหามนมทางออกของมนเสมอ

ความประทบใจเกยวกบงาน TIJC ทกป รวมทงปน

ทกปทผานมาแตละคนกอาจจะมความประทบใจทไมเหมอนกน ส�าหรบผม มทงในสวนของศลปนและสวนของผชม สมมตวาถาแบงออกเปน ๒ สวนน ผมรสกวาทงเรองของศลปน ทงเรองของ

ผชม เทาทเราไดสมผสเกอบทงหมด เทาท ผมเคยเหน เขาอนกบงานของเรานะครบ ยกตวอยางเชนในกลมศลปนเอง กจะมเหตการณทนารกๆ เกดขนคอนขางเยอะ ตวอยางหนงทผมมกจะนกถงแลวมความสขเสมอ คอ เมอสก ๔-๕ ปทแลว เราเชญ Danilo Perez เปนนกเปยโนแจส ชาวปานามาครบ เชญเขามาเปนกรรมการ ซงหนาทของเขากคอตดสนการประกวด เลอกผชนะ แลวกเขยนคอมเมนตใหเดก แตพอถงเวลาประกวดเสรจ Danilo เขาขอเพมเตมวา หลงเขาท�าทกอยางใหเรยบรอยแลว ขอใหผทเขาแขงขนทกคน มาคยรวมกน นอกเหนอจากกระดาษแผนนน เขากคอมเมนตเปนรายคนวา คนนขอดคออยางน ขอเสยคออยางน ประมาณน ครบ เหตการณแบบนมเกดขนเสมอ หรอ ภาพอกภาพทเราประทบใจมากๆ และเปนตวอยางแรงบนดาลใจทดแกเดกๆ คอ Benny Green เปนนกเปยโน ชาวอเมรกน จรงๆ กเปนไอดอลคนหนง

16

ของผมเลย แลวผมกไมรวาเขาจะเปนคนอะไรยงไงเหมอนกน แตเราพบวาเขาเปนคนทนารกมาก แลวกมความเปนมตรใหกบทกคนอยางเตมท แตสงหนงทเดกๆ ไดเหนกคอ Benny Green พอมเวลาวางเขาจะซอมตลอดเวลา ถามคนทดแลตลอด พอตนเชามามหองไหนใหซอม เพราะฉะนน Benny Green น วนๆ ถานอกเหนอจากเวลากนขาว เขาซอมอยางเดยว จนกระทงเขาแสดงเสรจ แมจะแสดงเสรจเรยบรอยไปแลว ตองไปขนเครองตอนประมาณต ๒ เขากถามวามทไหนทเขาซอมไปพลางๆ กอนไดหรอเปลา อนนกเปนอะไรทเจงมากๆ คนหนง เปนตวอยางทดมากครบ

อยากฝากอะไรถงนองๆ ศลปนรนใหมๆ บาง

กคงไมมอะไรมากครบ แคถานองๆ ศลปนรนใหมชอบดนตร รกดนตร กเลนกนไป แลวกพยายามพฒนาตวเอง ไมวาจะเปนแนวไหนกขอใหพฒนาตวเองอยางตอเนอง แลวกเลนดนตรใหมความสข ท�าใหผฟงมความสข แคนกพอแลว พยายามท�าใหดทสด พฒนาใหไดเยอะทสด แตไมตองไปกดดนวาจะตองเปนระดบโลกหรออะไร แตแนนอนเมอตอนตน การสมภาษณผมบอกวาแรงบนดาลใจ

ของผมมนมาจากความอยากเท อนนอาจจะเปนเรองทจ�าเปนตองเกดขน แตถาเรารจกรกษามนเอาไว แลวในทสดเวลาทเราเลน ดวยความทเราอยากเดนอยากดง อยางนอยมนกเปนก�าลงใจใหเราไดพฒนาตวเอง แตวาเมอพฒนาตวเองขนไปไดแลว ขอใหเปนคนทดของเพอนรวมวง ของผชม กพอแลวครบ

มแนวทางคตประจ�าใจในการใชชวตหรอไม

ไมมครบ ไมเนน ตวผมไมเชอเรองคตประจ�าใจเทาไหร เรากด�าเนนชวตไปในอยางทเราคดวามนควรจะเปนแลวกจบแคนน

มอะไรทงทายหรอไมกเชนเดยวกนครบ ส�าหรบใครท

ผานตาคอลมนนไป กนแหละครบ ชวงน มนเปนชวงขายของ กวนท ๒๙ ๓๐ ๓๑ มกราคมนะครบ งาน TIJC ปน อยางนอย ศลปนทเปนอนเตอรของเรา คอ The Fly Magic เปนวงดนตรมาจากประเทศเยอรมน น�าโดยมอแซกโซโฟนทมชอวา Timo Vollbrecht เปนมอแซกทมาแรง มากๆ คนหนง แลวเรากม Peter Martin เลนเปยโน Peter Martin น เปนสดยอดไอดอลของผมเลย ผมชอบมากๆ แลวไมร

อทาไหน ผมคงไปไหวพระมาหลายวด ไปหนอย เลยไดคนนมา ซงตอนนผมก�าลงตนเตนสดขด แลวกอกคน Jonathan Kreisberg นเปนชอทเดกทเปนมอกตารทงหลายพอเหนวา Jonathan Kreisberg มา กรดๆ สลบ เพราะฉะนน ผมวางานน ตองสนกแนนอน เรยกวาผมเฝารอเลย ยงไงกมาเจอกน ‘วนเชงเมง’ แลวกนครบ

คนสมภาษณฟงแลวยงรบไปจบจองบตรเลยหลงจบสมภาษณ แลวคนอานจะยงรอชาอยไย รบจบจองบตรแลวมางาน ‘วนเชงเมง’ อย! ไมใช งานคอนเสรต TIJC 2016 ในวนท ๒๙ ๓๐ ๓๑ มกราคม ๒๕๕๙ นกน มาตอนรบปใหมกบ TIJC 2016 ฟงดนตรแจสเพราะๆ ใหสขสนต เปนพลงพรอมรบกบป ๒๕๕๙ ไปพรอมกนเถอะ

17

อานหนงสอ กวขบขานแหงบรรพชนลาว

Musicology

เรอง: ชยวฒน โกพลรตน (Chaiwat Kopolrat) นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาดนตรวทยา วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล

อานหนงสอ เปนค�าทส�าคญมากค�าหนงในวงการศลปวฒนธรรมตางๆ

รวมไปถงดานดนตร หากใครทอยในแวดวงหมอล�า-หมอแคน หรอแวดวงดนตรภาคอสานแลว คงจะเคยไดยนไดรเกยวกบค�าค�านมาบาง การอานหนงสอ บางเรยกวา “เอยหนงสอ” “วาหนงสอ” หรอ “ล�าอานหนงสอ” เปนศพททางดนตรและเรยกขานการขบบทกวของชาวลมน�าโขงทอยในวฒนธรรมลาว (ลานชาง) การอานหนงสอมพฒนาการอนซบซอนยาวนานมาพรอมๆ กบการเขามาของศาสนาจากดนแดนทางตะวนตก คอการเขามาของลทธความเชอทางศาสนาพราหมณและพทธ อนมสวนท�าใหเกดพฒนาการทางสงคมของอษาคเนยเปนอยางมากในบรเวณลมน�าโขงและบรเวณตอเนอง ซงมพนฐานทางความเชอในลทธการถอผบรรพบรษ (ผด�า) และผแถน (ผฟา) มการบรรเลงดนตรและการขบดวยถอยค�าคลองจอง โดยถอวาดนตรและการขบรองดวยภาษาพดทมสมผสคลองจองกนถอเปนเสยงศกดสทธ เปนภาษาพเศษใชส�าหรบพธกรรมการตดตอสอสารกบสงเหนอธรรมชาต รองรอยการใชภาษาพเศษยงคงมปรากฏอยในสงคม-วฒนธรรมของชาว ๒ ฝงโขง เชน ใชสอสารกบผในพธตางๆ ผเรอน ผมเหสกขหลกบาน ผฟา ผ

แถน ใชสอสารกบกษตรย เจาเมอง เจาโคตร (ผใหญฝายหญงในพธการแตงงานในขนตอนการโอม-การตาน) และการเกยวพาราสหนม-สาว (ถอเปนพธกรรมอยางหนง) เปนตน อทธพลอนเนองมาจากคตความเชอทางศาสนาพราหมณและพทธอยางหนงทนบวาเปนนวตกรรมใหมในดนแดนอษาคเนยและชาวลมน�าโขงกคอ เกดแนวคดและพฒนาการการใชอกษร น�าไปสการบนทกเรองราวตางๆ ซงกอนหนานคนในภมภาคนสบทอดเรองราวตางๆ ดวยวธมขปาฐะคอทองจ�าตอๆ กนมา โดยอาศยเสยงสมผส (ค�าคลองจอง) เปนหมายรเพอใหงายตอการทองจ�า และการคงอยของเรองราวผกอยกบบทบาทหนาทในพธกรรม ภาษาพเศษ (ค�าคลองจอง) น ตอมาไดเขาไปมบทบาทหรอถกน�ามาเปนวตถดบในการผลตวรรณกรรมตางๆ ในคตทางศาสนาพราหมณ-พทธ เพอใชเปนเครองมอในการเผยแพรหลกการแนวคดของศาสนาสคนพนเมอง และมการเชอมโยงประเพณพธกรรมทางคตดงเดมตางๆ ใหเขากบหลกพราหมณและพทธ จงกลายเปนศาสนาในคตพราหมณและพทธ ทมเอกลกษณเฉพาะไมเหมอนหลกการปฏบต หลกพธกรรม และหรอการตความหลกปรชญาทางศาสนายอมมความแตกตางจากศาสนาตนทาง เรยกได

วาเปน “คตพราหมณ-พทธแบบพนเมอง” ส�าหรบชาวลมน�าโขงแลว สมยลาน

ชางเปนสมยหนงทคตศาสนาพราหมณและพทธ มความเจรญรงเรองมาก ในพทธศาสนาแบบพนเมอง มการรจนาวรรณกรรมหนงสอเทศนล�า ต�าราตางๆ มพฒนาการทางฉนทลกษณในงานวรรณกรรมนนๆ ซบซอนมากขน กลายเปนโคลง สาร กาพย กลอน ฯลฯ รปแบบตางๆ มขอบงใชและบทบาทหนาททซบซอนมากขน แตวธการอานบทวรรณกรรมตางๆ ทแตงขนมาในศาสนานสมพนธอยกบวธการขบอนเปนภาษาพเศษทใชในพธกรรมตามคตดงเดม ซงมอทธพลอยางยงตอวธการอานบทประพนธตางๆ ในการอานวรรณกรรมทางศาสนาตองอานออกเสยงเพอใหเลอนไหล (เพอความศกดสทธตามขนบเดม) ตอมาจงพฒนาเปนท�านองตางๆ ส�าหรบใชเทศนของพระสงฆมากมาย ตวอยางทชดเจนทสดคอในการเทศนมหาชาต ซงมการเลนเสยงเปนทวงท�านองอยางตอเนอง ผทอานไดเลอนไหลไมตดขดถอวาไพเราะ หนงสอเทศนล�าของพระสงฆสวนใหญแตงเปนภาษาราย แตละทองถนมทวงท�านองการอานแตกตางกนไป เชน ท�านองหลวงพระบาง ท�านองเวยงจนทน ท�านองอบลฯ เทศนลองงม (เทศนส�าเนยงแบบคนลมน�างม) เทศนลองของ (การเทศนแบบคน

18

ลมน�าโขง) และเทศนลองนาน (การเทศนแบบคนลมน�านาน) เปนตน นอกจากนยงมท�านองเฉพาะอนๆ ตามแตละทองถนจะเรยกขานตางๆ อกมากมาย เชน ลมพดพราว ลมพดไผ กาเตนกอน หมาหย�ากาง เปนตน แมวาท�านองอานหนงสอของพระสงฆจะมชอเรยกเหมอนกนแตอาจจะมทวงท�านองหรอลลาการอานแตกตางกนไปตามแตละทองถน ในบางทองถนกมเทศนเฉพาะท�านองเดยวไปตลอดไมมอยางอน

แนนอนทสดวาผคนในสงคมกไดรบอทธพลทางคตทางพทธศาสนาแบบพนเมองนเขาไปมอทธพลอยในวถชวต จนท�าใหเกดพฒนาการประเพณพธกรรมบางอยางใหมการ “อานหนงสอ” เขาไปมสวนเกยวของดวย ซงมการนยามในภายหลงวาเพอใชเปนมหรสพ (คบงน) ในงานศพและเทศกาลงานบญตางๆ เชน งานกอง

บวช งานกองกฐน งานกองผาปา งานกองอฐบรขาร และงานแจกเขา (ท�าบญหลงการตาย) เปนตน ขนาดความยาวของเรองและเนอหา ทเลอกมาอานจะขนอยกบอายหรอฐานะทางสงคมของเจาภาพหรอผเปนเจาศรทธา แตอยางไรกตามนทานทน�ามาอานในงาน กตององกบความเหมาะสมของงานและความนยมของคนหมมากในสงคมทองถนนนดวย เรองทนยมกนโดยทวไป ไดแก พนเวยง สงขศลปไชย สรวงศ และจ�าปาสตน เปนตน เพราะเปนนทานทมความส�าคญเกยวของในทองถน และเรองใหญมเนอหาพสดาร

การอานหนงสอ ทกลาวมานเปนการอานหนงสอใบลาน จารดวยอกษรไท (ลาว) มไมประกบขางหนาหลายรอยลานท�าเปนผกเดยว ตางจากหนงสอผกใบลานทใชเทศนบนธรรมาสนของพระสงฆ

เรยกโดยทวไปวา “หนงสอผก” ผอานเปนฆราวาสผมความสามารถในการอานหนงสอได ซงในอดตลวนเปนหนาทของคนทเคยบวชเรยนมาทงสน วธการอานหนงสอของฆราวาสไมมการเลนเสยงมากเทาการเทศนของพระสงฆ เนองมาจากมขอบงคบทางจารตประเพณบางประการ แตจะมการอานใหเลอนไหลและใชน�าเสยงองไปตามเนอหาของบทกลอน ท�านองการอานหนงสอมความแตกตางกนไปตามส�าเนยงภาษาของทองถนนนๆ การอานหนงสอผกนมความสมพนธเชอมโยงถง “เสภาขบ” ในลมน�าเจาพระยา

ในหนงสอประวตผไทยและชาวผไทยเมองเรณนคร ของถวล ทองสวางรตน ทไดเขยนอธบายถงการอานหนงสอนทานในงานศพของชาวอ�าเภอเรณนคร จงหวดนครพนม ในอดต ซงเปนตวอยางหนงทแสดงใหเหนถงประเพณการอานหนงสอ

การอานหนงสอใบลานเทศนของสามเณร (ทมา: โครงการปกปกรกษาหนงสอใบลานลาว หอสมดแหงชาตลาว)

19

ของชาวเรณนครซงถอเปนชาวลานชางกลมหนง วาการอานหนงสอมลกษณะอยางไร ซงทานไดบนทกถงการอานหนงสอในงานศพไวอยางนาสนใจ ดงน

“ในงานคบงนศพของชาวผไทยนน กอนนมสงหนงทขาดเสยมได คอ การอานหนงสอผก เปนหนงสอนทานตางๆ จากในใบลาน มไมประกอบสองขาง มสายรอยสองร ส�าหรบสะพายไปมาสะดวก สายรอยนนเรยกวาสายสนอง ท�าดวยปอ

ดาย หรอไหมกได หนงสอผกนนปกตมลานตงแต ๒๐๐ ถง ๔๐๐ ใบ แลวแตเรองจะมความยาวอยางไร นทานตางๆ มอาท เรองกาฬเกษ เรองศลปชย เรองนางแตงออน เรองสรยวงศ เปนตน เปนอกษรลาวหรอไทนอย อานฟงกนตลอดรงเชาผอานเปนทตย หรอเปนอาจารยทเรยนจบจากวดทงนน คาย (คาขวญขาว) [ทจรงนาจะวงเลบวาคาคร] เงน ๑ บาท เหลก ๑ อน (ถาจะเอาไปท�าเหลกส�าหรบ

จารคมภร) เทยน ดอกไม ๑ ค ขนหมากพล บหร น�าเตาใสน�า กระโถน ตองจดไวใหดวย อากาศรอนๆ จะมผพดวให...”

บทวรรณกรรมเหลานสงผลตอผคนในสงคม ๒ ฝงโขงเปนอยางมาก จากการทผคนในสงคมไดยนไดฟงวรรณกรรมหนงสอตางๆ เหลานแลวจดจ�าน�าปกรณมหรอหลกค�าสอนทางศาสนาทเหนวาถกใจ หรอคดวาจะเปนประโยชนควรเผยแพรบอกตอบคคลอนๆ ซงมกจะจดจ�าทงเปนเรองเลาแบบรอยแกวธรรมดา และหรอบางคนกจดจ�าเปนค�าประพนธตามรปแบบฉนทลกษณทไดยนมา จากนนจงน�ามาเลาหรอขบขานตอและเกดพฒนาไปเปนหมอล�าตางๆ เชน หมอล�าพน หมอล�าเรอง หมอล�ากลอน และหมอล�าผญายอย เปนตน ในเวลาตอมา

จากการอานหนงสอดงกลาว พระสงฆและผทเคยบวชเรยนเขยนอานหรอใกลชดกบเหลานกปราชญราชบณฑตจงมความสามารถในการประพนธบทกวตางๆ ท�าใหเนอหาของวรรณกรรมมความเปนปจเจกบคคลมากขน คอมหนงสอทไมเกยวของกบเรองราวทางศาสนาหรอพธกรรม แตเปนเรองเบดเตลดเนนเกยวของกบเรองชสาว ซงเนอหามความเปนสวนตวโดยเฉพาะ ผรจนามกเขยนอปมาความรกกบสงตางๆ และหรอเขยนอาลยอาวรณนางอนเปนทรก จะมหรอจะไมมผรบสารกได ดคลายๆ กบขนบการแตงนราศของคนในลมน�าเจาพระยา และ “คาว” ของทางภาคเหนอ (ลานนา) สวนคนทองถน ๒ ฝงโขงเรยกวา “โคลงสาร” ในอดตหนงสอโคลงสารทเปนทรจกมากและมกน�าโคลงบทตางๆ ไปขบรองปฏพากยกนระหวางหนม-สาวในสงคมลาว (ลานชาง) ๒ ฝงโขง ไดแก สารหงส สารไกแกว พนเหลยมเสาเสมน (ต�านานเขาพระสเมร) สารโพนมโน สารลบบสญ สารบงรหส สารสดทอาว สารสมทคด เปนตน นอกจากสารทกลาวมานยงมสารอนๆ อกมากทมกลอนรกเบดเตลดมากมายทบนทกไวในหนงสอทไมปรากฏชอเรอง หรอหนงสอท

หนงสอผกใบลาน ทเปนหนงสอนทาน จะมความหนาหลายรอยลาน มไมประกบรอยสายสนองยาวส�าหรบหอย ประชาชน ๒ ฝงโขงนยมใชอานเปนมหรสพในอดต (ทมา: โครงการปกปกรกษาหนงสอใบลานลาว หอสมดแหงชาตลาว)

20

ยงไมมการส�ารวจชอและตรวจช�าระ ซงชอเรยกหนงสอหรอสารเหลานมกแทรกอยในเนอหาของสารนนๆ หนงสอประเภทนมเกบไวทงตามวดและบานเรอนของผคนในทองถนตางๆ ทวทง ๒ ฝงโขง อนมทมาของการตงชมชน ผคนทมพนเดมมาจากวฒนธรรมลาว (ลานชาง) เรยกวา “โคลงสาร” หรอ “กลอนสาร” หากไมมชอเรยก จะเรยกหนงสอทมเนอหาฝากสมครรกใครเหลานโดยรวมวา “สารบาว-สาว” ซงมความสมพนธควบคไปดวยกนกบการขบรองเพลงปฏพากยของหนม-สาว อยางการละเลนปรบไก สกรวา เรยกวา “อานหนงสอ” หรอ “อานหนงสอถอง” คอการขบเปนทวงท�านองเกยวพาราสกนของหนม-สาว มรองรอยอยในชอเรยกเพลงมโหรเกาของลมน�าเจาพระยาทเรยกวา “ลาวอานหนงสอ”

หนงสอกอม “สารหงส” อกษรลาว วดพระแกวมณ เมองวาป แขวงสาลวน

ปทรจนา พ.ศ. ๒๔๘๕ จากเวบไซตหอสมดดจตอลใบลานลาว http://www.laomanuscripts.net/lo/texts/3426#1

“บดนพจกแปลงสารใชเรอเหาะรอนเถง สมรออนแอน แนนฟนกนกระจอน ไปเอยอ ทตาผโพยมญาณยงออน ใหเจาจอเจอดผายผยองล�าลวงกะวาล ขอใหน�าสารอาย ไปถวายนางนาถ เจาจงนบนาถพน ไขขอขาวสาร อยาไดปดปกไว ไขค�าตามซอนางทอน พอใหรขาวขอ จอมเจาแจมพระนาง อยาไดไปอยคางบานเพอน...” (ผเขยนปรวรรตเปนอกษรไทยกลาง)

ในบทความจากหนงสอวชรญาณวเศษ เลม ๖ แผน ๒๒ วนพฤหศบดท ๒ เดอนเมษายน รตนโกสนทร ศก ๑๑๐ (พ.ศ. ๒๔๓๔) เรองศกกระวาเทยบค�าแอว เขยนบรรยายใหเหนถงประเพณการอานหนงสอของหนม-สาว ชาวหลวงพระบาง และอธบายลกษณะการละเลนการขบ

อานหนงสอ ซงเปนขนบการละเลนเกยวพาราสของหนม-สาวในสงคม ๒ ฝงโขงในสมยนนไวดงน

“...ไดจดจ�าน�ามาแตเมองหลวงพระบาง คอบรรดาชนชายหญง ชาวเมองนนประกอบการเลน เรยกวา อานหนงสอ เปนพนทวไปแทบทงเมอง ถาเวลาพลบค�าแลวตางคนตางกออกจากบานเรอนเดนขนลองตามถนนหนทางเปนหมเปนเหลากน เสยงโหรองท�าท�านองโอดครวญรบกน คลายกบในสยามอยางทเลนศกกระวานน เปนทนยมยนดในถอยค�าโตตอบกนวาไพเราะทสด แตเดนขนลองรองรบกนอยจนเวลา ๒ ยาม ๔ ยาม จงไดกลบคนไปบานเรอน... ถาบานใดเรมการท�าบญ ครนถงวนสกดบเรยกวา “งน” เจาของการกหาผสาวมานงงนประชมกนปอกหมากจบพล ชวยท�าสงของทจะท�าบญนน พวกนกเลงทอานหนงสอ กมาประชมเลนดวยผสาวทมานงงนนนโดยมากพวก

การอานหนงสอผกนทาน (จดฉาก) ทเวยงจนทน ภาพโพสการดสมยอาณานคมฝรงเศส ป ค.ศ. ๑๙๒๐

21

นกเลงทขบรองเขาปแคนนน มนอยกวาพวกนกเลงทอานหนงสอเปนหลายเทา...”

จากขอความดงกลาวท�าใหทราบไดวาการอานหนงสอทกลาวถงน คอ การขบรองบทกวเชงสงวาสระหวางหนม-สาว บางมการขบรองประกอบปและแคน ซงในบทความนบนทกไววาในหลวงพระบางครงนนมผขบรองเขาป-แคนนอยกวาพวกทอานหนงสอ และเมอพจารณาตามบรบทเหตการณตามขอความในบทความนกพบวา ค�าวา “อานหนงสอ” หมายถงการขบล�าดวย “ปากเปลา” ไมมดนตรประกอบ มตวอยางค�าแอว (ค�าอานหนงสอ) ทผเขยนบทความนจดจ�าน�ามาแตงเทยบสกรวา แตจะน�ามาเปนตวอยางในบทความนเฉพาะค�าแอว ทเปนบทกวในการขบรองเพลงปฏพากยทเรยกวา “อานหนงสอ” ของชาวหลวงพระบาง ดงน

“นองเฮย อายกลงเฮอลอง แปวน�าเฝอนฟอง มานา

ยนเสยงพอวนเอน เฮออายอยเซา” “อายเฮย เจาผเฮอเลมนอย เจา

จลองไปหยง นองกขอไปดอม จอดสใดเอาทอน”การอานหนงสอของหนมสาวน

นอกจากจะเปนการละเลนเพอเกยวพาราส แลว ยงมบทบาทในโอกาสตางๆ โดยเฉพาะในเปนการละเลนในงานรนเรง มรองรอยในวรรณกรรมลานชางตางๆ เมออยในฉากทมการเฉลมฉลองหรอพบปะสงสรรคโดยมผคนหมมาก ดงปรากฏการอานหนงสอและขบโคลง ในหนงสอล�าพระเวสฯ (มหาเวสสนดรชาดก ฉบบ

ลานชาง กณฑนคร) ดงน“...เขากมาตามรมทางทกแหง ดา

ตานแตงมายา ขบโคลงแลลายฟา บางพองวาอานหนงสอ บางพองตบมอโหน�าป…”

จะเหนไดวาผประพนธไดบรรยายบรรยากาศการแหพระเวสฯ เขาเมอง โดยมประชาชนมารอรบแหแหนมากมาย พรอมทงมการละเลนรนเรงตางๆ รวมถงปรากฏการอานหนงสอในบทวรรณกรรมนดวย การอานหนงสอเพอการรนเรงนยงปรากฏในหนาเทศกาลบญเดอน ๖ หรอบญบงไฟ ตวอยางจากบนทกของ นายสาร สาระทศนานนท ปราชญทองถนภาคอสาน กลาวถงการละเลนตางๆ ในเทศกาลบญบงไฟซงมการอานหนงสอ ดงน

“...บางกแตงเปนชดแฟนซ และฟอนกนไปเปนกลม บางกลมเลนพนเมองท�าทาทางตลก เชน ทอดแห ขายยา และอานหนงสอผกคลอดวยแคน บางคนกร�าไปพรอมกบเสยงแคน”

จากขอความขางตนแสดงใหเหนวาบางครงการอานหนงสอ (อาจจะเปนการอานหนงสอเจยง) อาจจะมการใชแคนเขามาคลอเสยงอานหนงสอดวยกได

ตวอยาง ค�าอานหนงสอเบดเตลดอนๆ ทใชขบในการรนเรงตางๆ

“โอนอ ทดๆ เอยยววาลม ทมๆ เอยยววาน�า

สกสมไปถกชาง เปนหนาหนายสอางค เด”

“โอนอ เจาผไซหลางหลา บหมานปลาถกแตเตา

ไปอยามยามมาแตเชา คล�าพอวา

แมนโพน โนนๆ มแตหญา ทางงาไซมแตหย

งรากไผ ทางในมแตยง คอกงชแกวนด”“โอนอ ลกใภป หลานอญญาครเฮย

คนเขาตมบยสกแลวตงแตดนแลว” “โอนอ พออยากขนชนฟา บมหว

ขนไดกายคนวาเจาขนฟาใหเอาอายขนน�า

แดเนอ” “โอนอ ใหนางไปดทอนไปหาเมย

ไวถาพ ไปหาหไวถาอาย ตาเวนคลอยจงคอยลง”

นอกจากการอานหนงสอจะมบทบาทหนาทไปในทางรนเรง ยงปรากฏการอานหนงสอในอกบรบทหนง จากบนทกของนางเมธา ค�าบศย ลกหลานเชอสายกรมการเมองรอยเอด แสดงใหเหนบรบทของการอานหนงสอในวฒนธรรมลาว (ลานชาง) ทผคนในอดตมสนทรยภาพทางภาษา จนใชเปนค�าบนร�าพงร�าพน หรอเนอหาในทางวากลาวตกเตอน ผเขยนจะยกตวอยางชวงบางตอนมาพอสงเขป ดงน

“การเอยหนงสอน ความจรงไมมหนงสอมาเกยวของเลย เปนล�าลายยาวคนเดยว ไมมแคน ไมมขลยเปาไปดวยเลย คอแตกอนคนบานเรามนอย พนททวไปรก แมแตในเมองกมหนทางลกลงไป ไมมถนน มตนไมรกรงรงนากลว ถาไปคนเดยวกตองท�าเสยง เชน รองล�าไปเปนการใหหายกลว... การเอยหนงสอนน โดยมากจะพรรณาความในใจของตวเอง เชน ฝนแลง อดอยาก ทกขยากคบแคนใจ กจะ

ตวอยางหนงสอ “สารหงส”

22

ระบายออกมาใหชาวบานไดฟงทางเอยหนงสอน เชน มญาตผใหญทเคารพของขาพเจาทานหนง สามทานถงแกกรรม แตไมมบตรดวยกน จงมบตรบญธรรมคนหนงเปนหญง ตอมาเมอลกเปนสาวแลว ทานกสมรสใหม เมอถงหนานากลงไปท�านากนทงสาม ลกสาว และคนใชตามปกต แตพอเกยวขาว... และเกบขาวขนยงแลว ปรากฏวาบตรและสามไมกลบบาน... เวลาประมาณหนงทมจะไดยนคนเอยหนงสอมาทางทศเหนอ... สวนกลอนทอานนน ตวทานเองเปนนกปราชญแตงเอง ดวยความไมพอใจในการกระท�าทไมเหมาะสมของสามและบตร เปนการล�าพรรณนาความไมดไมงามของความประพฤตนน เมอเขยนแลวกจางคนใหมาเอยหนงสอทกวนใหสามและบตรไดยน ขาพเจาสงสยวาท�าไมมาเอยหนงสอไดทกวน แลวกใชเนอความเกา ปาบอกวาทานจางคนมาเอยต�าหนวากลาวบตรและสามใหรถงการกระท�าทนาอบอายนน ไมนานสามและบตรกกลบขนบาน คนเอยกหยด... จ�าไดแตกลอนทายวา “พอกะเปนพอนา ลกกเปนลกนา นาแลวโลดบมา” (พอกเปนพอเลยง ลกกเปนลกเลยง พอเสรจหนานาแลวหายจอยไมกลบมา)

จะเหนไดวา จากบนทกของแมบญม ค�าบศย เปนการขบทไมมเสยงแคน ถาไมมเสยงแคนประกอบเปนกจจะลกษณะ กจะอนมานเรยกวา “อานหนงสอ” “เอยหนงสอ” หรอ “วาหนงสอ” ค�าเรยกทแสดงถงการอานหนงสอเหลาน อาจครอบคลมถงการขบรองบทประพนธทแสดงอารมณความรสกของผขบตอสงตางๆ เชน โกรธแคน อาฆาต เสยใจ ประชดประชน รวมไปถงการอปมาความรกในกรณใชปฏพากยกนระหวางหนม-สาว ท�านองการขบอานหนงสอนยงสงผลตอดนตรในทองถน เชน ท�าใหเกดล�าอานหนงสอ (ล�าทางยาว ล�าลอง) สงผลตอเนองท�าใหเกดลายอานหนงสอหรอเอยหนงสอในแคนและพณ

อยางไรกตาม ทงหมดทงมวลทกลาวมา การ “อานหนงสอ” คอการขบ

บทกวอยางหนงของคนในลมน�าโขง เปนอทธพลอนเนองมาจากพทธศาสนาแบบพนเมองของคนในวฒนธรรมลาว (ลานชาง) การขบขานบทกวดงกลาว ถงแมวาจะไมมการใชหนงสอในการขบ แตกเรยกวา “อานหนงสอ” มวธการอานหนงสอทตองอานออกเสยงเปนท�านองอยางท�านองขบแบบดงเดมทมอยในทองถนนนๆ ปรากฏการณนแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางอทธพลของคตดงเดมและ

อางองพทร มลวลย. ๒๕๓๓. ล�าพระเวส-เทศนมหาชาต หรอ มหาเวสสนดรชาดกภาค อสาน. คณะสงฆหนตะวนออก จดพมพโดยเสดจพระราชกศล ออกเมร พระราชทานเพลงศพ สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร) ณ เมร หลวงหนาพลบพลาอศรยาภรณ วดเทพศรนทราวาส. กรงเทพมหานคร.สลา วระวงศ. ๑๙๙๖. ประโยชนของวรรณคด . หอสมดแหงชาต. ส�านกพมพ ไผหนาม. สปป. ลาว.ส�านกงานคณะกรรรมการวฒนธรรมแหงชาต. ๒๕๒๗. เชดชเกยรตสาร สาระทศนานนท. โรงพมพครสภา. กรงเทพมหานคร.ถวล ทองสวางรตน. ๒๕๒๙. ประวตผไทยและชาวผไทยเมองเรณนคร. โรงพมพ ศรอนนต. กรงเทพมหานคร.ส�าเนาเอกสารบางสวนของหนงสอร�าลกอดต ทระลกในงานฌาปนกจศพ แมบญม ค�าบศย. รอยเอด. (ไมทราบทพมพ และปทพมพ).

เวบไซตหนงสอวชรญาณวเศษ เลม ๖ แผน ๒๒ วนพฤหศบดท ๒ เดอนเมษายน รตนโกสนทร ศก ๑๑๐ (พ.ศ. ๒๔๓๔).http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/ component/content/article/13-vachirayanviset-text-version/647- text-6-22หอสมดดจตอลใบลานลาว http://www.laomanuscripts.net/

ศาสนาพทธ ซงตางกสงอทธพลตอกนและกนอยางตอเนอง กลายเปนมรดกทางวฒนธรรมแกอนชนรนหลง สองฝงโขง ไทย-ลาว จนปจจบน

23

เพลงทเปนทรจกกนของนกฮอรน(Selected Repertoire for Horn Study)ตอนท ๑ เพลงโซโล

Horn

เรอง: จตรวทย ตณสลานนท (Jaturavit Tinsulanonda) กชกร สมพลง (Kotchakorn Samphalang) พลอยพชชา ณษฐาคณานนท (Ploypatcha Nasathakunanon) ธนกฤต ลมรตนสราญ (Tanakrit Limrattanasaran)Editor: ดาเรน รอบบนส (Daren Robbins)

การศกษาในการเลนฮอรน การเลอกบทเพลงทมคณภาพทดและเหมาะสมกบนกเรยนนนส�าคญมาก นกเรยนสวนใหญ

ในประเทศไทยมกไดเรยนฮอรนกบครทไมไดศกษาดานการเลนฮอรนมาโดยตรง และครเหลานนกยงมความรในเรองเพลงและหนงสอเกยวกบฮอรนนอยมาก ซงเพลงทเราจะกลาวถงตอไปน เปนบทเพลงทเปนทรจกของนกฮอรนทกระดบ ตงแตเรมตนฝกหดเลนจนถงระดบมออาชพ ซงพอจะเปนแนวทางส�าหรบอาจารยและนกเรยนทตองการบทเพลงส�าหรบฮอรนได

ระดบความยากของบทเพลง แบงออกเปน ๕ ระดบGrade 1: เหมาะส�าหรบผเรมตนเลนฮอรนGrade 2: เหมาะส�าหรบนกฮอรนทเลนฮอรนมา ๒-๓ ปGrade 3: เหมาะส�าหรบนกฮอรนระดบกลางGrade 4: เหมาะส�าหรบนกฮอรนระดบสงขนไปถงระดบ

มออาชพGrade 5: เหมาะส�าหรบนกฮอรนระดบมออาชพและผ

เชยวชาญดานการเลนฮอรนระดบความสงต�าของตวโนตไดถกระบอยในนดวย

(example 1)

Beethoven, Ludwig van: Horn Sonata, Op. 17Movement: 3Length: 12-14 MinutesRange: G2-G5Difficulty: Grade 4

บทเพลงนประพนธโดยคตกวชาวเยอรมน ในรปแบบของโซนาตา และบทเพลงเดยวชนเดยวทถกประพนธส�าหรบฮอรนทประพนธโดยคตกวทมชอเสยงของโลก บทเพลงนประกอบดวย Arpeggio ทสวนใหญจะเคลอนไหวขนและลงไปตามล�าดบ ทอนแรกมแนวท�านองทไพเราะสลบกบแนวท�านองทแขงแรง ทอนทสองเปนทอนชาทมความลมลกและมความยาวไมมากนก ทอนสดทายอยในรปแบบของรอนโด มการผสมผสานกนของสดสวนอตราจงหวะ บทเพลงนถอเปนบนเพลงทส�าคญส�าหรบนกฮอรนเชนกน

Solos

Bozza, Eugeène: En foôretMovement: 1Length: 7-8 MinutesRange: A2-C6Difficulty: Grade 4

บทเพลงนมทวงท�านองทตนเตนเราใจในตอนตน ซงมสดสวนทคมชดและมความยากในระดบหนง ตามมาดวยทวงท�านองทสวยงาม มลกษณะคลาย Pentatonic Scale บอยครงท

36

บทเพลงนถกน�ามาใชในการแขงขน เพราะมการใชเทคนคมากมาย ทงการเลนเสยงดง เสยงเบา หลากหลายอารมณ การใชเทคนคตางๆ เชน การ Double Tonguing Stopped Horn รวมถงการเลนเสยงต�าจนไปถงเสยงสงดวย และยงแสดงออกถงการตความและเขาใจดนตรอกเชนกน

Dukas, Paul: VillanelleMovement: 1Length: 7-8 MinutesRange: C3-C6Difficulty: Grade 4

เพลงนถกเขยนขนเพอ Natural Horn และ Modern Horn เนองจากสวนแรกสดของเพลงไดถกประพนธขนส�าหรบการใชมอเปดและปดเพอเปลยนเสยง อกสวนหนงของเพลงจะใชเครองดนตรทมวาลวเลน ในเพลงนมโนต C6 เพยงตวเดยว แตตลอดทงเพลงตองการความแขงแรงของผเลนอยางมาก มความยดหยนและโนตทเคลอนจากสงมาต�าอยางรวดเรว อกทงอารมณของเพลงทตนเตนและไพเราะไปในทางเดยวกน มการใชเทคนค Echo Horn ซงมความนาสนใจอยางมาก แตอยางไรกตาม บอยครงในปจจบนทบทเพลงนถกแสดงบน Modern Horn และบทเพลงนถอเปนเพลงทถกประพนธไมนาน ซงมความส�าคญและเหมาะกบการแสดงเดยวอยางยง

Glazunov, Alexander: ReêverieMovement: 1Length: 4 MinutesRange: Ab2-Ab5Difficulty: Grade 3

เปนบทเพลงชา มความไพเราะนมนวล โรแมนตก เหมาะส�าหรบนกเรยน แตจะมบางจดทตองเลนโนตลงต�ามากๆ จงตองอาศยการฝก Long Tone มาอยางด เพอทจะลากเสยงไดอยางถกตองและเสยงไมสน

Glieère, Reinhold: Horn Concerto, Op. 91Movement: 3Length: 23-25 MinutesRange: A2-C6Difficulty: Grade 5

คตกวชาวรสเซย ไดประพนธบทเพลงนเพอนกฮอรนคนหนง ชอวา Valery Polekh บทเพลงนถอเปนหนงในบทเพลงทมความยากมากๆ และส�าคญมาก เพราะเปนเพลงเดยวฮอรนทเปนทรจกกนเปนอยางด เพลงนมอตราจงหวะและความเรวทยดหยนอยางมาก เนองจากถกแตงในยคโรแมนตก มสดสวนของจงหวะทซบซอน อารมณของดนตรกเปนสวนหนงทผแสดงควรจะเขาถง และในเพลงยงมลกษณะของทวงท�านองทสวยงาม มลกษณะคลายเพลงพนบานของรสเซย บทเพลงนตองการทกษะในการแสดงทสงเชนเดยวกบระดบความยากของเพลงดวย

Haydn, Franz Joseph: Horn Concerto, No. 1 and No. 2Movement: 3 (per each) Length: No.1 = 15-17 Minutes, No.2 = 15-18 MinutesRange: A2-C6Difficulty: Grade 4

เพลงทถกแตงขนเพอ Natural Horn ลกษณะของโนตจะเคลอนขนลงอยางใกลและหางกนตามล�าดบของ Harmonic Series ซงคอนแชรโตทงสองบทถกเขยนใหผแสดงมลกษณะในการเลนทแพรวพราว มการใช Lip Trill จงหวะทสนกสนาน และโดยสวนใหญบทเพลงนมกจะอยในชวงเสยงสงของฮอรน แตในบางครงกจะมการเลนขนคเสยงทมความหางกนตงแตปานกลางจนถงหางมาก ผเลนควรช�านาญการเลนในชวงเสยงสงเปนสวนมาก รวมถงการเลนขนคกระโดดอกดวย

Hindemith, Paul: Horn SonataMovement: 3Length: 20-23 MinutesRange: E3-B5Difficulty: Grade 5

เพลงนประกอบไปดวย ๓ ทอน เปนบทเพลงทแตงขนในยคโรแมนตกตอนปลาย ซงอยในชวงเวลาใกลเคยงกบในปจจบน เพลงของ Hindemith สวนใหญแลวมกจะเปนดนตรทเขาใจไดยากในเรองของเสยงประสานและอารมณ ผเลนควรศกษาจนเขาใจวธและแนวคดโดยคราวของนกประพนธทานนเชนกน และทางดานของนกเปยโน เพลงนมความยากมากส�าหรบนกเปยโน จงตองการทกษะของนกเปยโนทสงดวย

Mozart, Wolfgang Amadeus: Horn Concerto, No. 1Movement: 2 Length: 9 MinutesRange: E4-F#5Difficulty: Grade 4

ประกอบไปดวย ๒ ทอนหลกๆ คอ I. Allegro (4/4) II. Rondo (6/8) Horn Concerto บทน เปนบทเดยวทโมสารทเลอกใช Horn in D (นอกนนเปน Eb ทงหมด) เพลงนจดวาอยใน Range ทไมสงและไมต�าจนเกนไป แตสงทยากส�าหรบเพลงนคอการไลเสยงขนลงของโนตจะมการไลขนลงของโนตเยอะและใชนว ๓ ซงตองใชเวลาในการฝกฝนจนเคยชน และควรจะฝกซอมดวยโนตคยเดยวกบตนฉบบ

Mozart, Wolfgang Amadeus: Horn Concerto, No. 3Movement: 3 Length: 16 MinutesRange: F3-Bb5Difficulty: Grade 4

37

เพลงนประกอบไปดวย ๓ ทอน I. Allegro (4/4) II. Romance (Larghetto) (4/4) III. Allegro (6/8) เพลงนจดเปน Standard Repertoire ของฮอรน เหมาะกบผเรมตนจะฝกหด Horn Concerto ของโมสารท เพราะวาโนตของเพลงนไมคอยยาก

Mozart, Wolfgang Amadeus: Concerto No. 2 and No. 4 Movement: 3 (per each) Length: 17-20 Minutes (per each)Range: F3-Bb5Difficulty: Grade 4

สองบทเพลงนถอเปนบทเพลงทมความส�าคญ บอยครงทบทเพลงสองบทเพลงนจะถกใชส�าหรบการ Audition บทเพลงประกอบอยบนพนฐานของ Scale และ Tonal Harmony มความเรวไมมาก กลมโนตสวนใหญจะอยในชวงเสยงกลางสงและเสยงสง แตกยงคงมชวงเสยงกลางปะปนอยโดยทวไป ในดนตรของโมสารทจะมการใช Lip Trill บอยครง ดงนน การ Lip Trill ถอเปนสงทจ�าเปนตองฝกส�าหรบเพลงนดวย

Mozart, Wolfgang Amadeus: Rondo in E-flat MajorMovement: 1Length: 6 MinutesRange: F3-G5Difficulty: Grade 4

บทเพลงนจดอยในฟอรมแบบรอนโด ความยากของบทเพลงน คอ มการกระโดดขนลงของโนตในหลายจดและการไลเสยง ผทจะบรรเลงบทเพลงนควรฝกฝนดานการไลเสยงไมใหเกดขอผดพลาด และตองมการฝก Lip Trill มาเปนอยางด

Neuling, Hermann: Bagatelle for Low HornMovement: 1length: 5-6 Minutes

Range: G2-G5Difficulty: Grade 5

Bagatelle เปนบทเพลงทเขยนขนส�าหรบนกฮอรนทมความช�านาญดานเสยงต�า บทเพลงนจดวาไมสงมากนก ในทางกลบกน คอนขางต�า มการเคลอนขนลงดวยชวงเสยงทกวาง แตกยงมแนวท�านองทสวยงามไพเราะเชนกน บทเพลงนมกถกใชในการแขงขน และ Audition ดวย เปนบทเพลงทจะชวยพฒนาเสยงต�าไดด เพราะมการกระโดดไปมา เชน การขามระดบเสยงคแปด (Octave) และอนๆ เปนตน จงเปนเพลงทควรรจกอยางยง

Poulenc, Francis: ElegieMovement: 1Length: 9-10 MinutesRange: A2-C6Difficulty: Grade 4

บทเพลงนไดถกเขยนขนหลงจากการเสยชวตของ Dennis Brain นกฮอรนทมชอเสยงคนหนง และเปนบทเพลงในยค 20th century ดวย Elegie เปนบนเพลงเกยวกบผทไดจากไปแลว และเพลงนถกเขยนขนใหกบ Dennis Brain ในบทเพลงมหลายอารมณ เชน โกรธ โมโห เศราโศก เสยใจ เปนตน อตราจงหวะและความเรวมการเปลยนแปลงบอยครง เพลงนไมไดมความยากทางดานสดสวนของจงหวะ แตสวนทยากและนาสนใจ คอ การตความและอารมณ

Rossini, Gioachino: Prelude, Theme and VariationsMovement: 1Length: 9-12 MinutesRange: G3-C6Difficulty: Grade 5

บทเพลงนมลกษณะเปน Theme และ Variations ซงมการน�าท�านองตอนแรกมาดดแปลง ประดบ และตกแตง มลกษณะคลายกบงานโอเปราของ Rossini

เชน การยดหดของจงหวะ และความชา-เรว สดสวนโนตทมความหลากหลายในบทเพลงนถอเปนสงทยากสงหนง และอกสงกคอความเหนอยลาของผเลน เนองจากกลมโนตสวนมากอยในระดบเสยงกลางสงและเสยงสง ผเลนจงควรมความแขงแรงพอประมาณ

Saint-Saëns, Camille: Morceau de ConcertMovement: 3Length: 9 MinutesRange: C3-C6Difficulty: Grade 4-5

ทอนท ๑ และทอนท ๒ จดเปนทอนทไดรบความนยมอยางมาก เนองจากมการใชเทคนคทไมยากมาก ทอนท ๓ เปนทอนทใชชวงเสยงกวางและตองอาศยทกษะมากมาย เชน การเลน Stop Mute ทอนนมการรวมเทคนคตางๆ เชน การกระโดดโนตจากต�าไปหาสง การเลนขนไปเปนคสาม เปนตน นบวาทอนนคอนขางยาก

Schumann, Robert: Adagio and AllegroMovement: 2Length: 9-10 MinutesRange: A2-C6Difficulty: Grade 4

บทเพลงนถกแบงเปนสองสวนคอ สวนแรกเปนทอนชา มลกษณะออนหวานสวยงาม โรแมนตก ในสวนแรกมโนตสงสดท C6 เพยงตวเดยว และต�าทสดแค A2 เพยงตวเดยวเชนกน ในสวนทสอง เปนทอนเรวมลกษณะตนเตน ดดน เราใจ ในทอนนไมมโนตสงแบบทอนแรก แตมโนต Bb5 ทพบไดบอยครง จงเรยกไดวาตองการการฝกฝนจนแขงแรงเชนกน บทเพลงนยงคงเปนเพลงทเหมาะส�าหรบการแสดงเดยวอกดวย เนองจากมหลากหลายอารมณและความนาสนใจของตวบทเพลง

38

Strauss, Franz: Concerto, Op. 8Movement: 1Length: 13 MinutesRange: A3-Bb5Difficulty: Grade 4

เปนบทเพลงทตองอาศยทกษะการบรรเลงอยางสง เนองจากมการเลนกระโดดคแปดอยหลายจด มการไลจากสงลงต�าดวยโนต 16th note ในจงหวะทเรว ผบรรเลงควรมทกษะในการบรรเลงเสยงสงทด

Strauss, Richard: Horn Concerto, No. 1Movement: 3Length: 15-17 MinutesRange: D3-Bb5Difficulty: Grade 4

คอนแชรโต หมายเลข ๑ ของ Strauss ถกใชเปนบทเพลงส�าหรบการ Audition และยงเปนเพลงทไมยากมาก เนองจากเพลงนถกเขยนขนในขณะท Strauss ยงเปนเดก และมชวงเสยงไมกวางมาก เพลงนมการเลนในรปแบบของฮอรนอยางชดเจน เชน การเลนดง-เบา รปแบบการเคลอนขนลงของระดบเสยง การเลนในแบบทตนเตน สนกสนาน ออนหวาน และยงเปนคอนแชรโตในรปแบบของ Classical Style มากกวาอกบทหนง เนองดวยการเรยบเรยงเสยงประสานทน�ามารองรบเครองทก�าลงบรรเลงเดยวอยดวย บทเพลงเหมาะส�าหรบผเรมตนฝกหดเปนอยางยง

Strauss, Richard: Horn Concerto, No. 2Movement: 3Length: 21-24 MinutesRange: Bb2-C6Difficulty: Grade 5

ส�าหรบคอนแชรโต หมายเลข ๒ นน แตกตางจากชนแรกโดยสนเชง เพราะถกเขยนขนในภายหลง มความซบซอนมากกวา ระดบความยากแตกตางกน ความยาวเพมขน บทเพลงนมการเปลยนแปลงของความชาเรวบอยครง อตราสวนทเปลยนแปลง และรปแบบของกลมโนตทมพนฐานจาก Arpeggio เคลอนทขนลงตลอดเวลา รวมถงประโยคเพลงทยาว ทางดานเทคนคกมการไลโนตอยางรวดเรวอกดวย และยงมความเปนดนตรแบบเชมเบอรมากกวาคอนแชรโตบทแรก บทเพลงถกใชส�าหรบการเดยวประชนกบวง เปนบทเพลงทมความส�าคญเพลงหนง

Strauss, Franz: Nocturno, Op. 7Movement: 1Length: 6 MinutesRange: A2-A5Difficulty: Grade 3

เปนหนงในบทเพลงทนบวาไดรบความนยมเปนอยางมากและมกจะถกเลอกไปใชในการสอบ Audition เนองดวยบทเพลงนมจงหวะทชาและมการเลนเสยงสงไมมาก แตสงส�าคญของบทเพลงนคอ การสออารมณไดอยางถกตอง ในชวงตอนทายของบทเพลงจะมการเลนโนตตวลา (A) ต�า ซงตองอาศยการฝกซอมเสยงต�า

มาอยางดพอสมควร เพราะคนสวนใหญมกเลนไมออกตรงเสยงในทอนน เพลงนเหมาะกบการฝกเลน Musical ทดอกดวย

Weber, Carl Maria von: Concertino in E minorMovement: 3 Length: 12-14 MinutesRange: F#2-Eb6Difficulty: 5

เพลงนเปนบทเพลงทมลกษณะคลายโอเปรามาก มแนวท�านองทเคลอนไหวอยางอสระขนและลง อยในชวงเสยงทกวางและเรว มหลากหลายลกษณะอารมณ บทบาทในการเลนม Cadenza ซงมลกษณะเหมอนการรองเพลง มการกระโดดขามขนคทกวางบอย มการใชเทคนค Multiphonic ในเพลงดวย นนคอ การรองและเลนในเวลาเดยวกน และทส�าคญเพลงนอยในคย E อาจจะท�าใหวธไลนวคอนขางยาก แตถอเปนบทเพลงทมคณคามากๆ ในการแสดงเลยทเดยว

39