een toekomst voor parochiekerkgebouwen
DESCRIPTION
Een toekomst voor parochiekerkgebouwen. Roeselare 2 december 2013. Wat voorafging…. C onceptnota van minister Bourgeois. Problematiek van toekomst parochiekerken onder ruime aandacht gebracht - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/1.jpg)
Een toekomst voor parochiekerkgebouwen
Roeselare2 december 2013
![Page 2: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/2.jpg)
Wat voorafging…
![Page 3: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/3.jpg)
Conceptnota van minister Bourgeois
• Problematiek van toekomst parochiekerken onder ruime aandacht gebracht
• Uitnodiging kerkelijke en burgerlijke overheden om in dialoog te gaan: opstellen van “Parochiekerkenplan”
• Aankondiging beleidsmaatregelen– O.a. aanpassing eredienstendecreet en onroerend
erfgoeddecreet
![Page 4: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/4.jpg)
Omzendbrief van minister Bourgeois
• Lange termijnvisie over toekomst parochiekerken op lokaal niveau: samenspraak gemeente met kerkelijke overheden
• Meerjarenplan 2014-2019 Kerkfabrieken: onderhandeld met gemeentebestuur op basis van lange termijnvisie > deadline einde 2013
![Page 5: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/5.jpg)
Wat deden de Bisdommen?
• Vlaamse Bisschoppen stelde elk een “beleidsnota” en procedure op
• Vanaf midden 2011: pastorale plannen worden in alle bisdommen uitgeschreven
• Vanuit pastorale plannen moet men lokaal komen tot onderhandeld parochiekerkenplan
• In alle Bisdommen: denken over grotere pastorale entiteiten
![Page 6: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/6.jpg)
Parochiekerkenplan
• Doel:– Zicht krijgen op toekomstig gebruik parochiekerken >
voor parochie en gemeente– Planning van investeringen voor onderhoud,
restauratie > voor gemeentelijke budgettering– Tijdig maatregelen nemen in geval van
nevenbestemming of herbestemming > voor alle betrokken partijen
• Juridisch belang:– Voorwaarde voor subsidies Vlaamse Overheid
![Page 7: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/7.jpg)
Parochiekerkenplan
• Moet de volgende elementen bevatten:– parochiekerken als gebouw, met onder meer de
cultuurhistorische waarde, de architecturale mogelijkheden, de bouwfysische toestand, de mogelijkheid tot compartimentering, …
– parochiekerken in hun ruimtelijke omgeving: sociaal, cultureel, stads- of dorpsgezicht, landschap
– actuele gebruik en functie van de parochiekerken – mogelijke interesse van andere actoren.
![Page 8: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/8.jpg)
Hoe komen tot een parochiekerkenplan?
• Basis:– Pastorale plannen van de parochies van de
gemeente• Sleutelwoorden: dialoog en overleg
![Page 9: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/9.jpg)
Pastoraal verantwoordelijken: Parochie, Federatie, Dekenaat
Beheerders:Kerkbesturen, Centraal Kerkbestuur
Overheid:Gemeentebestuur
Gesprekspartners
Draagvlak:Organisaties, verenigingen, overlegraden
CKB alsmotor
![Page 10: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/10.jpg)
Pilootprojecten
• 2 pilootprojecten: Westhoek en Gent• Eerste ervaringen:– Verzameling van objectieve informatie is basis– Bundeling van informatie op niveau gemeente:
deze taak soms uitbesteed– Hoe dialoog tot stand brengen?• In principe taak CKB• Een neutrale “gespreksleider” kan helpen om de
dialoog op gang te houden
![Page 11: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/11.jpg)
Parochiekerk: drager van waarden
• Gebouw van de eredienst drager van:– Religieuze waarden– Erfgoedwaarden
• Kennis van deze waarden essentieel om mogelijkheden tot “ander” gebruik van deze gebouwen te begrijpen
![Page 12: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/12.jpg)
Religieuze waarden
Gewijde ruimte
Bestemd voor bezinning , gebed en eredienst
Architectuur en goederen zijn uitdrukking van lof en eerbied van de gelovigen voor God
Cultusplaats waar God tastbaar aanwezig is voor de gelovigen
Ontmoetingsplaats van de gelovige gemeenschap
Open, verwelkomend huis, voor wie er respectvol mee omgaat
![Page 13: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/13.jpg)
ErfgoedwaardenLandschappelijk: herkenningspunt, markering van lokale gemeenschap
Stedenbouwkundig: deel van stedelijk weefsel, gezichtsbepalend
Cultuurhistorisch: plek met een historische lading, geschiedenis is afleesbaar uit het gebouw, verbonden met lokale en soms bovenlokale gebeurtenissen
Architecturaal: belangrijke uitingen van architectuur, gaafheid van stijl, evoluties in stijlen, vorm, lichtwerking, interieur
Sociocultureel: gedragen door een gemeenschap, verenigingen
Ensemblewaarde: kerk in relatie met omgeving, geheel van gebouw en interieur
Bouwkunsthistorisch: Voorbeeld van historische bouwwijze, materialen
![Page 14: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/14.jpg)
Mogelijkheden tot conflict van waarden
– Louter gebruik als eredienst >< maatschappelijk draagvlak
– Gewijde ruimte >< open voor andere activiteiten– Gebruik goederen voor eredienst >< erfgoedzorg
van bewaring en conservering– In ongebruik voor eredienst >< behoud
erfgoedwaarde in neven- of herbestemming
![Page 15: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/15.jpg)
“Ander” gebruik van parochiekerk
Richtlijnen van de Vlaamse bisschoppen (2012):• Activiteiten die betekenis van het gebouw
kunnen versterken: cultureel, historisch, kunsthistorisch, architecturaal, landschappelijk, …
• Kerkelijk Recht spreekt over “passend” gebruik• Geen niet-christelijke rituelen of vieringen• Niet gericht op privé-belangen, commerciële,
partijpolitieke activiteiten
![Page 16: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/16.jpg)
Eenduidige definities
• Valorisatie > alle activiteiten om waarde van de kerk te versterken
• Medegebruik > andere christelijke erediensten gebruiken de kerk
• Nevenbestemming– Multifunctioneel gebruik: “tijdsdelen”– Gedeeld gebruik: ruimte indelen
• Herbestemming
![Page 17: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/17.jpg)
Valorisatie van parochiekerken• Wat?– Alle activiteiten die waarde van kerk voor de gemeenschap
versterken– Voorbeelden?
• Inschakeling in toeristische programma’s: rondleidingen, kunsthistorische toelichtingen, …
• Occasionele tentoonstellingen, concerten, voordrachten
• Praktisch?– In principe geen investeringen nodig– Wel goede afspraken maken over gebruik, kosten en inzet van
vrijwilligers (openen en sluiten, toezicht, …)– Ondersteunende organisatie: Stichting Open Kerken
![Page 18: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/18.jpg)
Worden kerken gebruikt buiten eredienst?
• Gebruik van kerk voor niet liturgische activiteiten: 75%– In hoofdzaak concerten (93%), tentoonstellingen
(45%), repetities (37%), voordrachten (24%)• Helft van kerken open buiten uren van
eredienst– Stilte en bezinning belangrijkste redenen van
bezoek– Toerisme bijkomende troef
![Page 19: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/19.jpg)
Valorisatie:Grootloon:Kerk is ingeschakeld in kunstproject PIT
![Page 20: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/20.jpg)
Valorisatie:Lidmaatschap Open Kerken - Brochures
![Page 21: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/21.jpg)
Medegebruik
• Wat?– Wanneer kerk nog weinig of niet meer voor katholieke
eredienst gebruikt wordt: ter beschikking stellen van andere christelijke gemeenschappen
• Praktisch:– Overeenkomst van bepaalde duur opstellen, goed te keuren
door bisschop– Praktische afspraken maken over gebruik, vergoeding
kosten, zorg voor goederen– Soms kleine ingrepen nodig om katholieke eredienstruimte
geschikt te maken voor andere eredienst
![Page 22: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/22.jpg)
Medegebruik: Vml. Sint-Jozefskerk Antwerpen, nu Russisch-Orthodoxe kerk
![Page 23: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/23.jpg)
Medegebruik: Vml. Sint-Jozefskerk Antwerpen, nu Russisch-Orthodoxe kerk – herinrichting liturgische ruimte
![Page 24: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/24.jpg)
Nevenbestemming• Wat?– Kerk is te groot voor gebruik voor eredienst of wordt niet
permanent gebruikt– Ruimte wordt gedeeld met een andere gebruiker op vaste
basis• Soorten nevenbestemming:– Multifunctioneel gebruik: delen van dezelfde ruimte in de tijd– Gedeeld gebruik: ruimte voor eredienst wordt afgescheiden
van ruimte voor ander gebruik• Ook tijdelijke nevenbestemming mogelijk!
![Page 25: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/25.jpg)
Nevenbestemming• Praktisch:
– Past dit in Parochiekerkenplan?– Is er draagvlak voor nevenbestemming?– Investeringen noodzakelijk:
• wie draagt kost van de investeringen?• In sommige gevallen subsidie mogelijk
– Wat met interieur? Orgel?– Blijft Kerkfabriek beheerder van het geheel? Of gedeeltelijke
onttrekking aan eredienst?– Goede zakelijke afspraken tussen kerkfabriek en gebruiker(s)
noodzakelijk– Overeenkomst en akkoord van de Bisschop verplicht
![Page 26: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/26.jpg)
Nevenbestemming – multifunctioneel gebruik: Evangelische Emmauskirche Berlijn: wereldwinkel, café, stilteruimte, kerk
![Page 27: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/28.jpg)
Nevenbestemming – gedeeld gebruik: Sint-Niklaaskerk GentKerk- en evenementenruimte gescheiden door een wand
![Page 29: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/29.jpg)
![Page 30: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/31.jpg)
![Page 32: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/33.jpg)
Herbestemming
• Wat?– Wanneer kerk niet meer gebruikt wordt voor de
eredienst -> ontheffing aan de eredienst en nieuwe functie geven
– Ook tijdelijke nieuwe bestemming mogelijk!• Hoe ? Procedure?– Goedkeuring van de Bisschop nodig– Deze wordt pas gegeven als er duidelijk en aanvaardbaar
plan voor de herbestemming van de kerk voorhanden is + voldoende garanties voor toepassing in de toekomst
![Page 34: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/34.jpg)
Herbestemming
• Aandachtspunten:– Inpassing in Parochiekerkenplan– Draagvlak creëren:• Voor herbestemming• Voor deze specifieke herbestemming
– Wordt rekening gehouden met• Richtlijnen bisschoppen over herbestemming• Erfgoedwaarden, zowel voor beschermde als niet-
beschermde kerken– Wie financiert?
![Page 35: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/35.jpg)
Herbestemming: van alle tijden
Maison Carré Nîmes: Tempel, vervolgens Kerk, vergaderzaal, stal, stadsarchief. Nu museum.
![Page 36: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/36.jpg)
Herbestemming: van alle tijdenAbdij van Valmagne (FR): Cisterciënzer Abdij uit 13de eeuw, na onteigening in Franse revolutie > wijnbouw, nu toerisme en evenementen
![Page 37: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/37.jpg)
Herbestemming: van alle tijden
Dominicanenkerk Maastricht: kloosterkerk (13de eeuw), parochiekerk, stadsmagazijn, tentoonstellingsruimte, repetitieruimte, carnavalszaal, archiefdepot, fietsenstalling. Nu boekenwinkel.
![Page 38: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/38.jpg)
Welke nieuwe bestemmingen?
• Studie, cultureel, toerisme, erfgoed, sociaal: concertzaal, theater, gevangenis, sociaal of medisch centrum, bibliotheek, stadhuis, ossuarium, columbarium, sociale woning, beschermd wonen
• Spiritueel: retraitehuis, stilteplaats, bezinningsruimte, …
• Bewoning: appartementen, lofts, individueel wonen, gemeenschapswonen, …
• Commercieel: hotel, markthal, kantoren, commercieel centrum, evenementenruimte, casino, …
![Page 39: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/39.jpg)
Herbestemming: St. Rochuskerk Ulbeek (Wellen)
![Page 40: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/40.jpg)
![Page 41: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/42.jpg)
Afsluitend:Een inspirerend voorbeeld
NevenbestemmingGedeeld gebruikSt. Gertrudis van Nijvel kerkHeerle (NL)- Kerk- Huisartspraktijk- Dorpscentrum
![Page 43: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/43.jpg)
Partners
• > Katholieke kerkgemeenschap van Heerle– Eigenaar van het gebouw– Kerk te groot geworden, maar wilde wel plaats
voor eredienst behouden• AlleeWonen– Projectontwikkelaar– Zocht ontmoetingsruimte voor bewoners Heerle– Verwierf het gebouw voor 1 euro en is bouwheer– Verhuurt aan de gebruikers
![Page 44: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/44.jpg)
Gebruikers• Katholieke kerkgemeenschap St. Gertrudis– Kapel in linker zijbeuk– Gebruikt de middenbeuk op zondag voor de weekendviering
• Buurthuis “De Schalm”– Vergaderruimten in ingebouwd blok– Onthaal in rechter zijbeuk– Gebruikt de middenbeuk buiten de uren van eredienst voor
culturele manifestaties• Huisartsenpraktijk– Onthaal en 2 dokterskabinetten in ingebouwd blok
![Page 45: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/45.jpg)
Oude situatie van de zijbeuk
![Page 46: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/46.jpg)
![Page 47: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/48.jpg)
![Page 49: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/49.jpg)
![Page 50: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/50.jpg)
![Page 51: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/51.jpg)
![Page 52: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/52.jpg)
![Page 53: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/53.jpg)
![Page 54: Een toekomst voor parochiekerkgebouwen](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022081517/568163e9550346895dd5588d/html5/thumbnails/54.jpg)
Meer informatie?
CRKCCentrum voor religieuze Kunst en CultuurAbdij van Park 73001 Heverleewww.crkc.be