effectiever aanbesteden van interieurbeplanting fi€¦ · functioneel versus technisch...
TRANSCRIPT
-
Effectiever aanbestedenvan
INTERIEURBEPLANTING
Januari 2012
Auteur: Gaby Hoof-Sattler
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 2
INLEIDING ........................................................................................................................................................ 4
VHG VAKGROEP INTERIEURBEPLANTERS ...................................................................................................................... 4
TENDERCOACH........................................................................................................................................................ 4
OPDRACHTOMSCHRIJVING ......................................................................................................................................... 5
WERKWIJZE EN LEESWIJZER........................................................................................................................................ 6
1 HET PRODUCT INTERIEURBEPLANTING.......................................................................................................... 8
PRODUCT ............................................................................................................................................................... 8
CONTRACTVORMEN ................................................................................................................................................. 9
MILIEU .................................................................................................................................................................. 9
2 AANBESTEDEN............................................................................................................................................. 10
AANBESTEDEN VAN INTERIEURBEPLANTING ................................................................................................................. 11
TERMINOLOGIE ..................................................................................................................................................... 12
3 BEVINDINGEN.............................................................................................................................................. 14
BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT ............................................................................................................................. 14
Functioneel versus technisch specificeren .................................................................................................... 14
Fouten in de uitvraag ................................................................................................................................... 14
Omschrijving van de bestaande situatie ...................................................................................................... 15
ONDERHOUD ........................................................................................................................................................ 15
Planteenheden.............................................................................................................................................. 15
Kwaliteit bestaande beplanting ................................................................................................................... 15
Vervanging ................................................................................................................................................... 16
LEVERANTIES ........................................................................................................................................................ 16
Levend materiaal.......................................................................................................................................... 16
Zijden en kunstbloemen en gemummificeerd plantmateriaal...................................................................... 16
Kerstbomen .................................................................................................................................................. 16
GESCHIKTHEIDS- EN SELECTIE-EISEN........................................................................................................................... 17
GUNNINGSCRITERIA ............................................................................................................................................... 18
Kwaliteit ....................................................................................................................................................... 18
Prijsvechten .................................................................................................................................................. 18
Presentatie: inrichten van ruimte................................................................................................................. 18
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen ............................................................................................... 19
BUITEN DE AANBESTEDING....................................................................................................................................... 19
Onderaannemerschap.................................................................................................................................. 19
Contract management ................................................................................................................................. 19
4 OVERIGE INTERVIEWS ................................................................................................................................. 21
ONDERNEMINGORGANISATIE SCHOONMAAK- EN BEDRIJFSDIENSTEN ............................................................................... 21
Kwaliteit ....................................................................................................................................................... 21
Facilitair managers....................................................................................................................................... 22
Onafhankelijke experts................................................................................................................................. 22
Geïntegreerd facilitair management............................................................................................................ 22
Onderaannemers.......................................................................................................................................... 22
Samenwerking met (andere)facilitaire diensten .......................................................................................... 23
Contractmanagement .................................................................................................................................. 23
Benadering aanbestedende dienst ............................................................................................................... 23
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 3
PIANOO ............................................................................................................................................................. 24
PIANOo marktdossiers.................................................................................................................................. 24
PIANOo congres............................................................................................................................................ 24
Categoriemanagers Rijksoverheid................................................................................................................ 25
Beeldbestek .................................................................................................................................................. 25
Best value procurement................................................................................................................................ 25
Prijsvechten .................................................................................................................................................. 25
5 AANBEVELINGEN......................................................................................................................................... 26
1 Website...................................................................................................................................................... 26
2 Interieurbeplanting product en markt....................................................................................................... 26
3 Checklist locatie ......................................................................................................................................... 27
4 Standaarden en beeldmateriaal ................................................................................................................ 27
5 Kwalitatieve gunningscriteria.................................................................................................................... 27
6 Onafhankelijke expertise ........................................................................................................................... 28
7 Samenwerking met facilitaire branches .................................................................................................... 28
8 Categoriemanager Rijksoverheid .............................................................................................................. 28
9 PIANOo marktdossier ................................................................................................................................ 28
10 PIANOo congres....................................................................................................................................... 28
CONCLUSIE..................................................................................................................................................... 29
BIJLAGE 1 CONTACTGEGEVENS EN WEBSITES VOOR VERDERE INFORMATIE.................................................. 30
1A GEÏNTERVIEWDE PARTIJEN .................................................................................................................................. 30
1B OVERIGE CONTACTPERSONEN .............................................................................................................................. 30
1C RELEVANTE WEBSITES......................................................................................................................................... 31
BIJLAGE 2 OPZET INTERVIEWS........................................................................................................................ 32
2A INTERVIEW ONDERNEMERS ................................................................................................................................. 32
2B OVERIGE INTERVIEWS ........................................................................................................................................ 36
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 4
InleidingIn opdracht van de Vakgroep Interieurbeplanters van branchevereniging VHG hebben wij een
onderzoek uitgevoerd naar de uitdagingen waarvoor bedrijven in de sector zich geplaatst zien bij het
inschrijven op aanbestedingen en mogelijke oplossingen. Het doel van het onderzoek is het
ontwikkelen van een aantal aanbevelingen ter verbetering van aanbestedingen, die de vakgroep als
handreiking aan de aanbestedende diensten kan aanbieden. We hebben ons hierbij vooral
geconcentreerd op het afspreken en communiceren van kwaliteits- en andere standaarden vanuit de
vakgroep voor zowel leveranties als onderhoud van binnengroen.
VHG Vakgroep Interieurbeplanters
Namens de ondernemers in de branche brengt de VHG de maatschappelijke en economische
meerwaarde van groen onder de aandacht bij de politiek, institutionele partijen en burgers. Lobby is
hierbij een belangrijk instrument. VHG zit aan tafel met de politiek en sociale partners, is
vertegenwoordigd in verschillende overlegorganen en zoekt gerichte samenwerking met andere
organisaties. Denk aan de VNG, het Hoveniers Informatie Centrum, Groenforum, Stichting
Groenkeur, Stichting Tuinpromotie Nederland en het Productschap Tuinbouw.
Het werkgebied van de VHG beslaat vijf categorieën, met ieder een eigen vakgroep: hoveniers,
groenvoorzieners, boomverzorgers, dak- en gevelbegroeners en interieurbeplanters.
In de VHG Vakgroep Interieurbeplanters zijn ruim 25 toonaangevende bedrijven vertegenwoordigd.
De missie van de vakgroep is het bevorderen van de Interieurbeplanting in Nederland en het
behartigen van de collectieve belangen van de leden. Doelstelling van de vakgroep zijn onder andere
het overtuigen van het Nederlandse bedrijfsleven en overheidsinstellingen van de mogelijkheden en
positieve werking van planten als onmisbaar onderdeel van de inrichting, het kwantificeren van de
economische en maatschappelijke toegevoegde waarde van interieurbeplanting en het versterken
van het vakmanschap en daarmee het imago van de branche.
De vakgroep realiseert deze doelen door actieve lobby in de politiek, kennisontwikkeling
(onderzoek), organiseren van kennisuitwisseling door middel van symposia, publicaties en
ledenbijeenkomsten en het organiseren van de unieke Basisopleiding Interieurbeplanting.
De Vakgroep Interieurbeplanters stelt elk jaar een vakgroepplan op. In dit plan staat beschreven op
welke punten de vakgroep specifiek actie zal ondernemen. In 2011 richtte de vakgroep zich onder
andere op het ontwikkelen van een standaard voor de uitwerking van bestekken.
TenderCoach
TenderCoach heeft ruime ervaring met het begeleiden van organisaties op het inschrijven op
(overheids)aanbestedingen. Gedurende de afgelopen 10 jaar hebben wij ongeveer 500 begeleidingen
uitgevoerd. Het overdragen van kennis over aanbesteden naar de klant vinden wij daarbij van groot
belang. Naast begeleiding bij specifieke aanbestedingen biedt TenderCoach onder andere algemene
en maatwerk trainingen en signaleringsdiensten. Ook zijn wij nauw betrokken bij initiatieven die tot
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 5
doel hebben de ‘kloof’ tussen aanbestedende diensten en het bedrijfsleven te verkleinen en het
wederzijds begrip te vergroten. De opdracht van de Vakgroep Interieurbeplanting past uitstekend
binnen deze laatste doelstelling.
Opdrachtomschrijving
Het aantal (openbare)aanbestedingen in de interieurbeplanting neemt toe. Slechts weinig
aanbestedende diensten beschikken echter over kennis van het product interieurbeplanting en de
markt in Nederland. Mede hierdoor zijn uitvragen voor interieurbeplanting vaak niet duidelijk en
leiden niet tot het gewenste resultaat: de economisch meest voordelige inschrijving.1 Problemen zijn
onder andere:
Disproportionele geschiktheids- en selectie-eisen
Een programma van eisen dat om onmogelijke diensten of producten vraagt of dat
opdrachtgevers overvraagd
Kwalitatieve wensen die inschrijvers onvoldoende de mogelijkheid bieden zich te onderscheiden
of die een subjectieve beoordeling in de hand werken
Het onderhavige project beoogt een praktisch handvat te bieden met daarin aanbevelingen voor een
goed bestek, door te komen tot meer uniformering in het uitvragen van opdrachten. Hierdoor zal het
voor inschrijvers eenvoudiger worden in te schrijven en voor opdrachtgevers eenvoudiger worden
inschrijvingen te vergelijken. Algemene problemen als het stapelen van eisen en clusteren van
opdrachten komen zijdelings aan de orden, maar behoorden niet tot de prioriteiten van dit project.
Het project zal met name ingaan op de specifieke aspecten van interieurbeplanting:
Tekst en uitleg over het ‘product’ interieurbeplanting
Tekst en uitleg over het basisdiploma
Inventarisatie van interieurbeplanting in een pand
Welke aspecten op te nemen in een aanbesteding (o.a. welke verzorging is nodig in een jaar)
Verkennen of het mogelijk is om te komen tot uniformiteit zoals verzorgingseenheden in Hydro,
loopafstanden e.d.
In eerste instantie werd afgesproken dat het eindproduct een tekst voor een brochure zou zijn, met
praktische informatie over interieurbeplanting en aanbevelingen over het maken van
interieurbeplantingsbestekken en het aanbesteden daarvan. De brochure zou beschikbaar worden
gesteld aan de opdrachtgevers en interieurbeplanters.
Naar aanleiding van het deskresearch en de eerste interviews is in samenspraak tussen VHG en
TenderCoach besloten dat het eindproduct niet een brochure zou zijn, maar een rapport met een
aantal aanbevelingen die de vakgroep zelf verder zal uitwerken tot een set concrete handreikingen
aan aanbestedende diensten op de website van de VHG. Daarnaast zullen enkele aanbevelingen
worden gedaan over te ondernemen acties om de handreiking onder aandacht van de
aanbestedende diensten te brengen.
1 Vrijwel alle aanbestedingen in de Interieurbeplanting worden gegund op basis van het criterium Economisch Meest
Voordelige Inscrhijving
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 6
Werkwijze en leeswijzer
TenderCoach is begonnen met deskresearch om vast te stellen of en hoe vaak interieurbeplanting
separaat openbaar werd aanbesteed, hoe de aanbestedingen werden gepubliceerd en wie de
aanbestedende diensten zijn. Daarnaast hebben wij op aangeven van ondernemers uit de branche
een aantal ‘goede’ en ‘slechte’ aanbestedingen bestudeerd. We hebben de in de stukken gebruikte
geschiktheidseisen en gunningscriteria in kaart gebracht. De verkregen inzichten en informatie
vormden de basis voor de rest van het project.
Daarnaast hebben we kort onderzoek gedaan naar het product interieurbeplanting. In hoofdstuk 1
van dit rapport hebben wij kort de aspecten van de branche beschreven, waarvan wij denken dat ze
interessant zijn voor aanbestedende diensten. In hoofdstuk 2 zijn wij kort ingegaan op enkele
basisprincipes van het aanbesteden die voor de branche van belang zijn.
De tweede fase van het onderzoek bestond uit het houden van uitgebreide interviews met drie
leden van de Vakgroep Interieurbeplanting: Ambius, Ten Brinke Interieurbeplanting en Zuidkoop
Natural Projects. Het doel van het interviews was een beeld te krijgen van de uitdagingen waarmee
interieurbeplanters bij aanbestedingen worden geconfronteerd en samen met hen tot potentiële
oplossingen te komen. In bijlage 2 vindt u een overzicht van de gespreksthema’s die de basis
vormden voor de interviews. De bevindingen uit deze gesprekken vindt u in hoofdstuk 3.
De specifieke uitdagingen van de interieurbeplantersbranche en de potentiële oplossingen hebben
wij vervolgens in fase drie voorgelegd aan enkele belangrijke spelers in de aanbestedingswereld: de
ondernemingsorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB) en PIANOo, het Nederlands
expertisecentrum voor aanbesteden. We hebben gekozen voor de schoonmaakbranche omdat deze
zich de afgelopen jaren een voortrekkersrol heeft gespeeld ten aanzien van de verbetering van
aanbestedingen. Zij hebben onder andere de ‘Code Verantwoordelijk Marktgedrag’ opgesteld en
samen met andere facilitaire branches het ‘Bidbook Facilitair Management 2011’. We hebben bij de
organisaties tevens gevraagd om suggesties voor te nemen vervolgstappen. In bijlage 2 vindt u een
overzicht van de gespreksthema’s. Een uitwerking van de interviews vindt u in hoofdstuk 4.
Tenslotte hebben wij op basis van de verzamelde informatie, suggesties en adviezen 10
aanbevelingen ontwikkeld, waarvan een aantal direct kan worden opgepakt en een aantal verder
moet worden uitgewerkt door de leden van de vakgroep. De aanbevelingen zijn beschreven in
hoofdstuk 5 van dit rapport.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 7
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 8
1 Het product interieurbeplanting2
Planten brengen een prettige sfeer die zowel door de medewerkers als door bezoekers positief
wordt gewaardeerd. Ze brengen letterlijk en figuurlijk leven in een gebouw. Mensen associëren
groen met positieve waarden. Een omgeving met planten wordt door iedereen als prettig ervaren.
Planten zijn bepalend voor de uitstraling van een gebouw en kunnen een positieve bijdrage leveren
aan het imago van een organisatie. Daarnaast leiden planten tot een verhoging van het welbevinden,
tot minder gezondheidsklachten en tot een hogere productiviteit van de medewerkers. Verschillende
onderzoeken naar de effecten van planten op productiviteit laten een stijging van 6 tot 12 procent bij
kantoorwerk zien. Uit een Noors onderzoekt blijkt tevens dat het ziekteverzuim aanzienlijk afneemt
bij de plaatsing van planten in de werkomgeving. Mede door deze bevindingen is er een groeiende
aandacht voor groen in de omgeving van gebouwen, maar ook in de gebouwen zelf.
Ook de moderne architectuur met veelal transparante gebouwen, open ruimtes en meer daglicht
maakt het houden van planten aantrekkelijker. Planten kunnen onder andere worden ingezet:
Als natuurlijke scheiding tussen verschillende functies in een ruimte (bijvoorbeeld tussen loop-
en zitplekken)
De verhoging van privacy (bijvoorbeeld tussen werkplekken)
In grote ruimten, bijvoorbeeld in entrees en hallen van moderne gebouwen, om een gevoel van
geborgenheid en menselijk schaal te realiseren
In lange gangen om de eentonige zichtlijn van een gang te onderbreken
Een beplantingsadviseur kan, eventueel in samenwerking met de architect of interieurontwerper,
aan de hand van schetsen aangeven hoe het gebouw of de werkplek, met behulp van planten
optimaal kan worden ingericht tot een prettige en functionele werkomgeving.
Product
Het product interieurbeplanting bestaat eigenlijk uit verschillende deelproducten die al dan niet in
combinatie kunnen worden afgenomen:
Ontwerp groendesign / beplantingsconcept
Levering of lease van nieuwe producten
Onderhoud van binnengroen, al dan niet inclusief de vervanging van kwalitatief mindere of
dode planten
Lease en plaatsing van kerstbomen en andere kerstversiering
Ook de levering, het planten en het onderhoud van seizoensbeplanting kan in een contract
worden opgenomen
Alle positieve eigenschappen die we aan planten toekennen gelden alleen voor gezonde, vitale en
goed onderhouden planten. De juiste combinatie van plantsoorten, potten, containers,
2 Bergs ir J. en ir. S. Seitz (2009), Plants at Work: Toepassingsmogelijkheden van planten in gebouwen, Houten, VHG
branchevereniging voor ondernemers in het groen.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 9
interieurbeplanter ontwikkelt, in samenwerking met de opdrachtgever, het optimale
beplantingsconcept binnen diens budget.
Naast levende planten, met de bijbehorende potten, substraten en bewateringssystemen, bestaat
het aanbod van interieurbeplanters ook zijden en andere kunstplanten, gemummificeerd
plantmateriaal, kerstbomen en kerstversiering en vaak ook seizoensbeplanting voor binnen en
buiten.
Naast het uitgangsmateriaal en de condities van de plek, zijn de verzorging en het onderhoud
bepalend voor het kwaliteitsbehoud en de levensduur van de planten. Het betreft hier onder andere
bewatering, voeding, bestrijding van ongedierte en andere plagen en het snoeien en reinigen van de
planten. Een goede verzorging vereist kennis, aandacht en zorgvuldigheid. Een vaste vakbekwame
verzorger kent de planten en de omgeving en weet welke verzorging optimaal is. Hij moet in staat
zijn uit de verschijningsvorm van een plant af te leiden of deze in goede conditie verkeerd. Als dit niet
zo is, moet hij onmiddellijk de juiste herstellende maatregelen kunnen treffen.
Contractvormen
Hieronder worden de drie meest gangbare contractvormen besproken. Variaties daarop zijn
natuurlijk mogelijk.
Lease contract: Planten en potten blijven eigendom van de groenleverancier die het volledige
onderhoud en de vervanging verzorgt. De gebruiker heeft geen investeringskosten, maar alleen vaste
jaarlijkse kosten voor het beheer.
Verzorgingscontract: De opdrachtgever heeft planten en potten zelf aangekocht. Alleen het
onderhoud ligt bij de interieurbeplanter. Er kan hierbij gekozen worden voor volledige verzorging of
gedeeltelijke verzorging, waarbij de opdrachtgever zelf water geeft.
Volledig onderhoudscontract voor verzorging en vervanging: planten en potten worden aangekocht
bij de interieurbeplanter die ook zorg draagt voor onderhoud en vervangen van slechte of dode
planten. Deze contractvorm is vooral aan te bevelen bij grotere hoeveelheden of duurdere planten of
bomen. Zij biedt de opdrachtgever de garantie dat de leverancier gemotiveerd blijft om planten zo
lang mogelijk vitaal te houden om zo veel duurdere vervanging te voorkomen. De optimale duur van
het contract is afhankelijk van de kosten van de beplanting en de afschrijvingstermijn. Een
leverancier met een hoogwaardige verzorging zal geen problemen hebben met een langjarig volledig
contract. Voorwaarde is wel een optimale plaatsing van de plant binnen een gebouw, met name in
relatie tot de lichthoeveelheid.
Milieu
Naast kleur, vorm en materiaal kunnen ook milieuaspecten van de interieurbeplanting een rol
spelen. Er bestaan diverse keurmerken en certificaten voor duurzame bloemen en planten waarvan
Milieu Project Sierteelt (MPS) het grootste marktaandeel heeft. Andere keurmerken zijn het
milieukeur, het EKO-keurmerk en het Fair Flowers Fair Plants (FFP) keurmerk. Ook bij het onderhoud
van de planten staat een beperking van de milieubelasting centraal. Hierbij valt onder andere te
denken aan de biologische bestrijding van plagen en het hergebruik of de recycling van restmateriaal.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 10
2 Aanbesteden
Aanbesteden is gebaseerd op vier basisprincipes die ongeacht de gebruikte procedure, in achtmoeten worden genomen. De principes zijn:
1. Gelijke behandeling: elke aanbieder moet op dezelfde wijze worden behandeld en moet kunnen
beschikken over dezelfde informatie.
2. Objectiviteit: de aanbesteder moet de inschrijvingen op objectieve basis beoordelen, dus zonder
subjectieve overwegingen.
3. Transparantie: de aanbesteder moet vooraf zo exact mogelijk omschrijven wat hij van de
aanbieder verwacht en hij moet zijn beslissingen duidelijk motiveren en communiceren.
4. Proportionaliteit: de procedure, de technische specificaties, uitsluitingsgronden,
geschiktheidseisen, selectie- en gunningscriteria moeten relevant zijn en in verhouding staan tot
de aard en omvang van de opdracht.
In het kader van de bevordering van de interne markt heeft de Europese Unie haar lidstaten een
aantal basisbepalingen opgelegd, waaronder het vrije verkeer van goederen, diensten en
werknemers en de vrijheid van vestiging. Ook publieke aanbestedingen vallen binnen de interne
markt. De Europese Unie heeft bepaald dat aanbestedingen boven bepaalde drempelwaarden
moeten worden aanbesteed volgens Europees recht. Deze drempelwaarden worden elke twee jaar
opnieuw vastgesteld. Vanaf 01-01-2012 gelden voor goederen en diensten drempelwaarden van
200.000 euro (excl. BTW) voor decentrale overheden en 130.000 euro (excl. BTW) voor centrale
overheden. Voor deze aanbestedingen heeft de EG richtlijnen opgesteld waaraan alle
overheidsinstellingen zich moeten houden:
Richtlijn 2004/18/EG betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van
opdrachten voor werken, leveringen en diensten, ook wel de algemene aanbestedingsrichtlijn.
Richtlijn 2004/17/EG betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van
opdrachten in de nutsectoren (water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten).
In Nederland zijn de Europese richtlijnen omgezet in respectievelijk het Besluit Aanbestedingsregels
voor Overheidsopdrachten (BAO) en het Besluit Aanbestedingen Speciale Sectoren (BASS) voor
nutsectoren. Het BAO gaat nauwelijks in op aanbestedingen onder de drempelwaarden. Het laat de
aanbesteders vrij voor opdrachten onder de drempelwaarden hun eigen inkoopbeleid te hanteren en
zelf te bepalen welke procedure zij volgen. Ze moeten echter wel zorgen voor een eerlijke competitie
en de basisprincipes van het aanbesteden in acht nemen. In de praktijk betekent dit dat elke
aanbesteder een eigen aanbestedingsbeleid heeft. Sommigen gebruiken voor alle aanbestedingen
onder de drempelwaarden een systeem van meervoudige onderhandse gunning, maar de meeste
aanbesteders gebruiken voor grotere opdrachten onder de drempelwaarde een nationale openbare
procedure.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 11
De Nederlandse overheid is al enige jaren geleden begonnen met het opstellen van een nieuwe
aanbestedingswet die naar verwachting in de loop van 2012 in werking zal treden. Een van de
doelstellingen van de wet is het verbeteren van de mogelijkheden voor het MKB om in te schrijven
op aanbestedingen. Er zijn verschillende groepen maatregelen die daartoe zouden moeten leiden,
waaronder:
Het inperken van de administratieve lasten, waardoor de kosten voor inschrijving lager worden
Het beperken van de clustering van opdrachten, waardoor opdrachten kleiner worden en meer
partijen in staat zijn in te schrijven
Het strikter handhaven van het proportionaliteitsbeginsel, waardoor met name
geschiktheidseisen (referenties, omzeteisen etc.) soepeler worden en meer partijen hieraan
kunnen voldoen
Het invoeren van een klachtenregeling, waardoor aanbestedende diensten gemakkelijker op hun
handelen kunnen worden aangesproken
Ook de Europese Commissie heeft onlangs voorstellen gepresenteerd voor een herziening van de
Europese aanbestedingsrichtlijnen. Met de herziening wil de Commissie de Europese
aanbestedingsrichtlijnen de aanbestedingsregels en –procedures eenvoudiger en flexibeler maken,
zodat inkopers doeltreffender en efficiënter kunnen inkopen. Daarnaast wil de Commissie de
mogelijkheden verbeteren om bij overheidsopdrachten duurzame en sociale aspecten mee te
kunnen wegen, en de toegang van het MKB tot overheidsopdrachten verder te vergroten. Ervaring
uit het verleden leert echter dat de daadwerkelijke herziening van de richtlijnen veel tijd kost. Zo
hebben de besprekingen over de huidige richtlijnen vier jaar geduurd, waarna de lidstaten twee jaar
de tijd kregen om de richtlijn om te zetten in eigen wetgeving.
Aanbesteden van interieurbeplantingInterieurbeplanting wordt zowel separaat als, als onderdeel van een groter facilitair pakket
aanbesteed. In dit project zijn wij in eerste instantie uitgegaan van separate
interieurbeplantingsaanbestedingen. In de aanbevelingen wordt echter ook kort ingegaan op
samenwerking met facilitaire bedrijven.
Voor de publicatie van leveranties in de interieurbeplanting worden een aantal CPV-codes gebruikt,
waaronder:
03120000 - Tuinbouw- en Kwekerijproducten
39293200 - Kunstbloemen
39298910 - Kerstboom
03121100 - Levende planten, bollen, wortels, stekken en enten
Het onderhoud binnen de Interieurbeplanting valt samen met buitengroen in dienstencategorie 27,
met CPV code 77310000-6. Deze categorie is een zogenaamde 2B-dienst. Van dergelijke diensten
wordt aangenomen dat zij ofwel alleen door Nederlandse bedrijven kunnen worden uitgevoerd, of
onvoldoende interessant zijn voor buitenlandse inschrijvers om Europees te worden aanbesteed.
Ook als deze opdrachtwaarde boven de Europese drempelwaarde komt, hoeven zij niet volgens de
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 12
Europese procedures te worden aanbesteed. In de praktijk worden voor 2B-diensten vaak de
nationale openbare of meervoudige onderhandse procedure gebruikt.
Terminologie
In onderstaande beschrijving van de bevindingen en de daaruit voortkomende aanbevelingen
worden een aantal typische aanbestedingstermen gebruikt die misschien enige uitleg behoeven.
Bestek: (ook wel aanbestedingsdocument, -stukken, -leidraad, offerteaanvraag of offerteverzoek)
bestaat over het algemeen uit een beschrijving van de aanbesteder, de achtergrond van de opdracht,
de opdrachtvorm, de contractvoorwaarden, de procedurele eisen aan de inschrijving en de planning.
De belangrijkste aspecten van het bestek zijn echter de beschrijving van de opdracht,
uitsluitingsgronden, geschiktheidseisen, selectiecriteria en gunningscriteria.
Uitsluitingsgronden: volgens het aanbestedingsrecht mogen publieke instellingen alleen opdrachten
verlenen aan integere bedrijven. Om dit te beschrijven de richtlijnen een aantal verplichte
uitsluitingsgronden (onherroepelijke veroordelingen voor verschillende (economische) delicten en
facultatieve uitsluitingsgronden (waaronder faillissement, beroepsfouten, belastingschulden, valse
verklaringen). Als een van de uitsluitingsgronden op een inschrijver van toepassing is, is de
aanbestedende dienst verplicht deze uit te sluiten van de procedure.
Geschiktheids- of selectie-eisen: zijn bedoeld om vast te stellen of de inschrijver in staat mag worden
geacht de opdracht uit te voeren. Inschrijvers moeten aan alle eisen voldoen om voor gunning van de
opdracht in aanmerking te kunnen komen. De wetgeving vereist dat geschiktheidseisen
proportioneel zijn, dus dat alleen eisen worden gesteld die van belang zijn voor de uitvoering van de
opdracht. Er zijn drie soorten geschiktheidseisen:
Financiële en economisch draagvlak (veelal omzeteisen, bankverklaring, accountantsverklaring,
beroepsverzekering)
Technische en beroepsbekwaamheid (referenties, aantal personeelsleden, opleidingniveau,
technische uitrusting)
Beroepsbevoegdheid (komt niet voor in deze branche)
Gunningscriteria: deze criteria hebben altijd betrekking op de uitvoering van de opdracht (het
voorstel). In de basis bestaan voor aanbestedingen slechts twee gunningscriteria: de laagste prijs of
de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI). De meeste aanbestedingen in de
interieurbeplanting worden gegund op basis van EMVI. Dit betekent dat naast prijs een of meerdere
kwaliteitsaspecten als subgunningscriteria worden meegewogen. De wet beperkt de aanbesteder
niet in het gebruik van het aantal of soort subgunningscriteria, maar eist wel dat zij betrekking
moeten hebben op de uitvoering van de opdracht. Ze moeten voor iedereen gelijk, transparant en
proportioneel zijn en moeten objectief kunnen worden beoordeeld. De aanbestedingsregels kennen
een strikte scheiding tussen geschiktheidseisen en gunningscriteria.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 13
Programma van Eisen( en wensen): heeft betrekking op de gunning en omschrijft de minimale eisen
die de opdrachtgever aan de te leveren prestaties stelt. De eisen in het PvE gelden als knock-out
criteria. Als de aanbieding niet aan alle eisen voldoet, wordt deze uitgesloten. Daarnaast geeft de
aanbesteder aan wat zijn wensen zijn met betrekking tot de gevraagde prestatie. De beoordeling van
de wensen vormt de basis voor de rangschikking van alle inschrijvingen die aan de eisen voldoen.
Voor het beschrijven van zijn behoeften kan een aanbesteder twee soorten specificaties gebruiken:
technische specificaties en functionele specificaties. In de praktijk wordt meestal een combinatie
gebruikt.
Technische specificaties: beschrijven de technische eisen aan het product of de dienst. Vertaald naar
de interieurbeplanting is dit bijvoorbeeld het gedetailleerd voorschrijven welke planten op een
bepaalde plek moeten staan en hoe vaak welke vorm van onderhoud moet worden gepleegd.
Functionele specificatie: beschrijven het gebruiksdoel of de prestatie van het product of de dienst. Zij
zijn geschikt als de aanbesteder zelf niet over gedetailleerde kennis beschikt en gebruik wil maken
van de kennis en ervaring van de markt. Hij beschrijft bijvoorbeeld het beoogde resultaat van de
dienst en laat de inschrijver relatief vrij om te bepalen hoe hij dat resultaat denkt te bereiken.
Vertaald naar de interieurbeplanting betekent dit bijvoorbeeld dat de opdrachtnemer
verantwoordelijk wordt gesteld voor een ‘goede, gezonde en representatieve staat’ van de
interieurbeplanting. Het aantal onderhoudsbezoeken is daarbij ‘ter beoordeling van de
opdrachtnemer’.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 14
3 BevindingenZoals beschreven in de werkwijze heeft TenderCoach drie leden van de vakgroep interieurbeplanting
geïnterviewd om een beeld te krijgen van de problemen die zij ondervinden bij het inschrijven op
aanbestedingen en eventuele suggesties die zij hebben voor verbetering. Hieronder vindt u een
overzicht van de bevindingen, inclusief potentiële oplossingen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen
de verschillende onderdelen van het aanbestedingsproces: de omschrijving van de opdracht; de
geschiktheidseisen en/of selectiecriteria; en de gunningscriteria. Tot slot is nog een aantal punten
beschreven die min of meer buiten het proces vallen, maar hiervoor wel van belang zijn:
onderaannemerschap en contractmanagement. De aanbevelingen die voortkomen uit deze
bevindingen worden in een volgend hoofdstuk besproken, evenals de bevindingen uit interviews met
andere partijen.
Beschrijving van de opdracht
Functioneel versus technisch specificeren
De meeste opdrachten zijn technische gespecificeerd, dat wil zeggen dat de aanbestedingstukken
voorschrijven hoe veel keren per jaar de planten bewaterd, bemest, gesnoeid moeten worden etc.
Aanbestedende diensten zien vaak af van functionele specificaties omdat ze niet weten hoe ze de
opdracht moeten formuleren, hoe ze objectief kunnen beoordelen en hoe ze vervolgens de kwaliteit
moeten bewaken. Een verkeerde uitvraag en gebrekkig contractmanagement scheppen
mogelijkheden voor partijen die het niet zo nauw nemen met de uitvoering van de opdracht. Twee
van de geïnterviewde bedrijven gaven aan een voorkeur te hebben voor meer functionele
specificatie van opdrachten. Voorwaarde is wel dat gedurende de uitvoering van de opdracht
kwaliteit gewaardeerd en goed gecontroleerd wordt.
Potentiële oplossing: het inzetten van een onafhankelijke expert, die periodiek de kwaliteit van de
beplanting kan controleren.
Fouten in de uitvraag
Ondernemers geven aan dat er bij elke aanbesteding onduidelijke of tegenstrijdige punten zijn. Het is
moeilijk deze allemaal te benoemen, omdat ze telkens weer anders zijn. Meestal gaat het hierbij om
slordigheden die op aangeven van de inschrijver eenvoudig kunnen worden hersteld. Dit is vervelend
en tijdrovend, maar zeker niet uniek voor de interieurbeplanting. In deze rapportage zullen we hier
dan ook niet verder op ingaan.
Naast bovengenoemde slordigheden worden in bestekken ook onmogelijke producten of diensten
uitgevraagd. Voor de handliggende voorbeelden zijn natuurlijk te grote planten in kleine potten en
beplanting in een veel te donkere omgeving. Ook dit wordt meestal hersteld op aangeven van de
inschrijver.
Potentiële oplossing: beschikbaar stellen van productinformatie door de branche.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 15
Omschrijving van de bestaande situatie
Ondernemers geven aan dat bestekken vaak (te) weinig informatie bevatten over de betreffende
locatie(s). Een van de geïnterviewde ondernemers stelt dat voor het opstellen van een goede
aanbieding het van belang is een aantal kenmerken van de locatie te kennen. Het gaat daarbij onder
andere om de aanwezigheid van watertappunten en liften, loopafstanden, informatie over de
beveiliging, openingstijden en bereikbaarheid van een gebouw. Inschrijvers krijgen vaak wel de
mogelijkheid een schouw bij te wonen, maar dan het betreft slechts een locatie binnen een opdracht
met meerdere locaties.
Potentiële oplossing: naast het organiseren van een (representatieve) schouw, het opstellen en
beschikbaar stellen van een checklist van informatie over de locatie die een aanbestedende dienst
dient op te nemen in het bestek.
Onderhoud
Planteenheden
Aanbestedende diensten geven meestal een aantal eenheden, maar het is niet altijd duidelijk wat die
eenheden inhouden: is een planteenheid een pot met een aantal planten, een grote bak met
planten, of misschien een enkele plant in een pot op een bureau. Voor een goede aanbieding is het
van belang dat alle inschrijvers hetzelfde beeld hebben bij een eenheid.
Potentiële oplossing: het binnen de branche gezamenlijk vaststellen van planteenheden, het
opstellen van een beschrijving, eventueel ondersteund door beeldmateriaal en het communiceren
van deze informatie naar de aanbestedende dienst.
Kwaliteit bestaande beplanting
Bij vrijwel alle overheidsopdrachten is sprake van bestaande beplanting die onderdeel wordt van het
onderhoudscontract met de nieuwe opdrachtnemer. Een aanbestedende dienst beschikt voor niet
over voldoende kennis om de kwaliteit van planten te bepalen en te beschrijven. Een inschrijver weet
dus niet welke kwaliteit hij kan verwachten. Zoals eerder beschreven, wordt meestal wel een schouw
georganiseerd, maar slechts op een locatie terwijl de kwaliteitsverschillen tussen de locaties groot
kunnen zijn. Het bovenstaande vormt vooral een probleem als vervanging van dode of kwalitatief
slechte planten onderdeel uitmaakt van de opdracht. De inschrijver kan onmogelijk een goede
inschatting maken van het aantal planten dat hij moet vervangen, waardoor hij een behoorlijk risico
moet nemen.
Door het aanbesteden is er niet langer een relatie tussen een goede uitvoer van een opdracht en het
verkrijgen van de vervolgopdracht. Dit leidt er soms toe dat de aandacht voor de kwaliteit van de
planten van opdrachtnemers naar het einde van het project verslapt. Dit heeft natuurlijk effect op de
kwaliteit van de (levende) planten bij aanvang van de nieuwe opdracht.
Potentiële oplossing: inzet van een onafhankelijk expert die vaststelt wat de kwaliteit van de planten
is en bijvoorbeeld aangeeft welk percentage planten in het eerste jaar vervangen moet worden. Een
andere mogelijkheid is het instellen van een maximum percentage dat in het eerste jaar op kosten
van de opdrachtnemer vervangen moet worden. Als toch meer planten vervangen moeten worden,
gebeurt dit op kosten van de opdrachtgever.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 16
Vervanging
Vervanging van dode of kwalitatief slechte planten is een belangrijk deel van een
onderhoudscontract. Het is echter niet altijd duidelijk wat wordt verstaan onder kwalitatief slechte
planten en daarmee wanneer planten vervangen moeten worden. In de interieurbeplanting wordt de
kwaliteit van planten bepaald door hun visuele waarde, een zeer subjectief criterium. Verschillende
interieurbeplanters hanteren verschillende criteria.
Potentiële oplossing: maken van afspraken binnen de branche, eventueel ondersteund door
beeldmateriaal en het communiceren daarvan naar de aanbestedende diensten. Een andere
oplossing zou kunnen zijn het inzetten van een onafhankelijk expert.
LeverantiesLevend materiaal
In Nederland zijn slechts enkele kwekers/importeurs van (grote) binnenplanten en slechts enkele
producenten/importeurs van potten. Interieurbeplanters kunnen zich maar beperkt onderscheiden
de soort of de prijs van de plant of pot. Zij kunnen zich het best onderscheiden door het totaal
product, de pot met beplanting.
Ook bij de levering van nieuwe beplanting is het gebrek aan goede definities en standaarden het
grootste probleem. Opdrachtgevers hebben vaak onvoldoende kennis van zaken om te beschrijven
wat zij precies willen. Over het algemeen blijft het bij de potmaat en de hoogte van de
plant(eenheid), waarbij het vaak niet eens duidelijk is of de hoogte inclusief of exclusief de pot moet
worden gemeten. Het belangrijkste visuele aspect van een planteenheid is echter vaak juist het
volume: het maakt een groot verschil of er in een bepaalde pot een, twee of vijf takken/planten
staan. Het volume van de plant is ook bepalend voor de kosten. Een interieurbeplanter kan veel geld
besparen door slechts een (jonge) plant in een pot te plaatsen. Daarmee voldoet hij waarschijnlijk
aan de uitvraag, maar niet aan de verwachtingen van de opdrachtgever.
Potentiële oplossing: met de branche enkele categorieën voor planteenheden vaststellen
(bijvoorbeeld standaard, luxe en exclusieve vulling), deze beschrijven, voorzien van foto’s en
beschikbaar stellen.
Zijden en kunstbloemen en gemummificeerd plantmateriaal
Interieurbeplantingscontracten bevatten soms ook levering van niet levende materialen.
Aanbestedende diensten zijn zich meestal niet bewust van de kwaliteits- en prijsverschillen tussen
met name verschillende zijden producten en stellen geen kwaliteitseisen. Hierdoor voldoet het
product soms niet aan de verwachtingen.
Kerstbomen
De kerstaankleding van gebouwen valt ook steeds vaker onder het contract met de
interieurbeplanter. Meestal wordt alleen het aantal en de hoogte van de gewenste kerstbomen
opgegeven. De geïnterviewde ondernemers geven aan dat zij daarbij het liefst zo veel mogelijk
vrijheid krijgen om zo een creatieve versiering te verzorgen. Het is daarbij wel van belang dat de
aanbestedende dienst weet wat hij mag verwachten.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 17
Potentiële oplossing: indien gewenst zou de branche standaarden kunnen afspreken voor de
dichtheid van de kerstversiering. Hierbij kan gedacht worden aan een aantal onderwerpen per
oppervlak. Een andere manier zou kunnen zijn het beschikbaar stellen van beeldmateriaal en
beschrijving van bijvoorbeeld standaard, luxe en exclusieve versiering.
Geschiktheids- en selectie-eisen
Zoals eerder besproken mogen geschiktheidseisen alleen betrekking hebben op de inschrijvende
partij. Uit de gesprekken met de ondernemers blijkt vooral de proportionaliteit een probleem te zijn.
Alle eisen moeten relevant zijn en in verhouding staan tot de aard en omvang van de opdracht. In de
praktijk stellen aanbestedende diensten vaak veel eisen voor relatief kleine opdrachten gesteld en is
de relevantie niet altijd duidelijk. Hierbij worden hoge omzet en verzekeringseisen genoemd, maar
ook Verklaringen Omtrent Gedrag en het bezit van certificaten zoals VGM (Veiligheid Gezondheid en
Milieu) Checklist Aannemers (VCA). De bedrijven geven zelfs aan soms af te zien van inschrijving
Geschiktheidseisen die wel relevant zijn voor het bepalen van de geschiktheid van de inschrijver,
worden vaak juist niet gebruikt. Een goed voorbeeld hier is het vakdiploma interieurbeplanting.
Aanbestedende diensten zijn niet op de hoogte van dit certificaat.
Potentiële oplossing: een betere kennis van de branche biedt aanbestedende diensten de
mogelijkheid een meer proportionele uitvraag te doen. Als de aanbesteder desondanks
disproportionele eisen stelt, is het van belang dat de inschrijver hierover kritische vragen stelt tijdens
de daarvoor bestemde periode aan het begin van het aanbestedingstraject.
Het is daarbij vooral van belang dat de aanbestedende diensten worden gewezen op het vakdiploma
voor interieurbeplanters. In aanbestedingen voor de levering van bloemen wordt bijvoorbeeld
regelmatig geëist dat de in te zetten bloemisten moeten beschikken over de noodzakelijke studie- en
beroepsdiploma’s, of zelfs meer specifiek over een vakdiploma bloemsierkunst. Aanbestedende
diensten mogen waarschijnlijk niet van de inschrijvers eisen dat alle in te zetten medewerkers het
vakdiploma interieurbeplanting hebben behaald, omdat de opleiding niet voor iedereen toegankelijk
is en niet door een erkende instelling wordt gegeven. Zij mogen echter wel eisen dat medewerkers
beschikken over een certificaat voor interieurbeplanters of een ‘gelijkwaardig’ certificaat.
Een ander probleem op dit gebied is dat aanbestedende diensten geschiktheidseisen in hun bestek
opnemen, maar deze vervolgens niet op de juiste wijze beoordelen. Aanbestedende diensten vragen
niet om bewijsmiddelen of controleren deze niet. Zelfs niet van de gegunde partij. Het komt voor dat
opdrachten worden gegund aan partijen, van wie de gehele branche weet dat zij de geëiste
jaaromzet niet halen of niet het minimum aantal medewerkers in dienst hebben.
Geschiktheidseisen zijn altijd knock-out eisen: als een inschrijver niet voldoet, moet de
aanbestedende dienst hem uitsluiten. De geïnterviewde interieurbeplanters gaven aan dat
aanbestedende diensten geschiktheidseisen vaak wat losser interpreteren, bijvoorbeeld met het
excuus dat ze de opdracht gunnen aan lokale partijen. Elke rechter zou een dergelijke gang van zaken
afkeuren. Inschrijvers starten echter geen juridische procedure, omdat de kosten daarvan niet
opwegen tegen de relatief kleine opdrachten.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 18
Potentiële oplossing: om de aanbestedende dienst aan te moedigen kritischer om te gaan met de
geschiktheidseisen, kan een inschrijver in de vragenronde expliciet vragen stellen over het
aanleveren van de bewijsmiddelen en de controle daarvan. Verder is het van belang dat een
inschrijver die de opdracht niet gegund krijgt altijd een evaluatie gesprek aanvraagt, waarbij hij ook
bovenstaande zaken op kan brengen. Ook kan de inschrijver het probleem voorleggen aan de VHG.
Gunningscriteria
Kwaliteit
In de interieurbeplanting wordt vrijwel altijd gegund op basis van de Economisch meest voordelige
inschrijving, waarbij de weging meestal 40 procent prijs en 60 kwaliteit. Toch lijkt prijs de
belangrijkste component. Hiervoor werden verschillende oorzaken genoemd. Een daarvan is dat het
aanbestedende diensten niet lukt de kwaliteitscriteria zo te stellen dat inschrijvers zich op het gebied
van kwaliteit kunnen onderscheiden. Omdat alle inschrijvers op deze manier hoog kunnen scoren op
kwaliteit, wint de aanbieder met de laagste prijs. Kwaliteitscriteria bestaan nu veelal uit het opstellen
van een plan van aanpak, het beschrijven van het kwaliteitsbeleid en het MVO-beleid (milieu, sociale
en arbeidsaspecten en social return). De interieurbeplanters die werden geïnterviewd kwamen ook
niet met suggesties voor criteria die aanbestedende diensten zouden kunnen gebruiken om beter op
kwaliteit te kunnen selecteren.
Potentiële oplossing: een discussie met de aanbestedende dienst om een beter beeld te krijgen wat
zij echt belangrijk vinden bij interieurbeplanting en samen met hen tot goede kwaliteitscriteria te
komen.
Prijsvechten
De ondernemers geven aan dat er in de branche soms sprake is van prijsvechters: inschrijvers die
voor een onrealistisch lage prijs aanbieden. Een van de ondernemers gaf aan dat sommige partijen
aanbestedingen op een geheel eigen manier benaderen: hun doel is niet een goed product te
leveren, maar om de opdracht te krijgen. De lage prijs in de aanbieding wordt vervolgens
gecompenseerd door meerwerk, of door het laag houden van de kosten door minimale inzet. Met
het oog op de economische crisis en de eventuele afname als gevolg daarvan zullen in de toekomst
misschien meer bedrijven zich genoodzaakt zien onder de kostprijs aan te bieden.
Potentiële oplossing: allereerst is goed contractmanagement van groot belang. Daarnaast zijn
mogelijkheden om prijsvechten te voorkomen. Een aanbestedende dienst kan ervoor kiezen in het
bestek een marge voor de prijzen te geven, waarbij bijvoorbeeld afwijkingen van meer dan 20
procent van de gemiddelde prijs niet worden geaccepteerd. Of zij kan een prijstabel geven waarbij
bedragen gekoppeld zijn aan te behalen punten. Ook gunnen op waarde is een optie. De
aanbestedende dienst zal dit echter alleen doen als zij ervan overtuigd is dat zij zelf hinder van het
prijsvechten ondervindt, bijvoorbeeld omdat de kwaliteit van de opdrachtnemer niet aan de
verwachtingen voldoet.
Presentatie: inrichten van ruimte
Soms wordt een aanbestedingsprocedure afgesloten met een presentatie. De aanbestedende dienst
nodigt dan de beste inschrijvers uit een ruimte in te richten. Vaak beschikt de aanbestedende dienst
echter over onvoldoende kennis om de opstellingen op objectieve wijze te kunnen beoordelen.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 19
Daarnaast komt het voor dat partijen hiervoor dure, exclusieve materialen gebruiken die zij niet in
hun aanbieding hebben opgenomen en die de opdrachtgever waarschijnlijk ook niet zal afnemen.
Beoordelaars zijn echter niet altijd in staat dit op te merken en kijken vooral naar het visuele effect
van de opstelling.
Potentiële oplossing: ook hier zou het zinvol zijn als de aanbestedende dienst een onafhankelijk
expert zou inzetten, die in staat is een opstelling te beoordelen aan de hand van objectieve criteria.
Verder is het van belang dat aanbestedende dienst eist dat inschrijvers bij een presentatie alleen
producten mogen gebruiken die zij ook hebben opgenomen in hun offerte.
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Alle drie geïnterviewde partijen geven aan dat milieu- en sociale aspecten een belangrijk onderdeel
van hun bedrijfsvoering vormen en vinden het vanzelfsprekend dat de aanbestedende diensten
hierover vragen stellen. Vaak is het echter niet duidelijk wat de aanbestedende diensten precies
willen weten en met welke antwoorden zij punten kunnen scoren. Dit probleem is overigens niet
uniek voor de interieurbeplanting, maar geldt in vrijwel elke branche. Duurzaam inkopen is een
relatief nieuw thema dat vaak is opgenomen in het inkoopbeleid van een organisatie, zonder dat
precies is bepaald wat daarmee wordt bedoeld.
Potentiële oplossing: in plaats van de vraag voor de aanbestedende dienst in te vullen, kunnen
inschrijvers het best expliciet vragen wat de aanbestedende dienst precies wil weten en hoe zij de
maximale score kunnen behalen.
In januari 2012 is MVO-Nederland van start gegaan met de MVO-wijzer. Deze geeft een goede
indicatie welke aspecten een ondernemer kan meenemen in de MVO beschrijving van zijn
organisatie.
Als laatste kan de Vakgroep bij de aanbestedende diensten natuurlijk suggesties aandragen van MVO
aspecten die voor de branche van belang zijn.
Buiten de aanbesteding
Enkele van de punten die opkwamen tijdens de interviews behoren wel tot het inkoopproces, maar
vormen geen onderdeel van het aanbestedingsproces.
Onderaannemerschap
Interieurbeplanting wordt regelmatig indirect aanbesteed als onderdeel van een groter facilitair
pakket. Interieurbeplanters treden dan op als onderaannemer van grotere facilitaire dienstverleners.
Het is niet duidelijk welk percentage van de opdrachten het betreft. Over het algemeen geven de
ondernemers de voorkeur aan separate aanbestedingen voor interieurbeplanting. In het volgende
hoofdstuk zal hier verder op worden ingegaan.
Contract management
Zoals in vele branches is ook in de interieurbeplanting contract management vaak onvoldoende. In
het bestek wordt vaak opgenomen dat tussentijds gerapporteerd moet worden en dat op
regelmatige basis een externe expert de kwaliteit van de beplanting zal controleren. Dit gebeurt
echter zelden of nooit. Als er al sprake is van contractmanagement gaat het vaak om een
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 20
aanwezigheidscontrole, waarbij bijvoorbeeld de facilitair manager aftekent wanneer een verzorgen
de locatie bezoekt. Dit zegt echter weinig over de kwaliteit van het gepleegde onderhoud.
Het belang van contractmanagement kwam eerder ter sprake in de paragrafen over bestaande
beplanting en prijsvechten.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 21
4 Overige interviewsNaast de interviews met de ondernemers heeft TenderCoach enkele interviews gehouden met
belangrijke spelers in de aanbestedingswereld.
Ondernemingorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten
Als eerste hebben we gesproken met de Ondernemingsorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten
(OSB), die zich de afgelopen jaren sterk heeft ingezet voor de verbetering van aanbestedingen in de
schoonmaakbranche.
De OSB is de werkgeversorganisatie van de schoonmaak- en glazenwasserbranche in Nederland.
OSB’s belangrijkste doel is het behartigen van de belangen van de aangesloten leden. Aangezien een
aanzienlijk deel van de schoonmaakopdrachten worden aanbesteed, spant OSB zich in om dit proces
voor alle partijen zo soepel mogelijk te laten verlopen.
Een recent resultaat hiervan is de Code Verantwoordelijk Marktgedrag, een gedragscode voor de
schoonmaakbranche. In de code is vastgelegd dat alle betrokken partijen bij de aanbesteding niet
alleen kijken naar de prijs, maar dat juist kwaliteit van de uitvoering van schoonmaakwerk en de
arbeidsomstandigheden moeten worden meegewogen. In de code staat duurzaam en
maatschappelijk verantwoord ondernemen centraal. Verantwoord uitbesteden en werk aannemen in
de schoonmaakbranche hoort daarbij.
Onlangs heeft OSB, in samenwerking met de brancheorganisaties voor catering en beveiliging, het
bidbook 2011 voor de facilitaire dienstverlening opgesteld. In het bidbook worden handreikingen
gedaan welke stappen de brancheorganisaties - samen met de overheid - willen zetten om de
dienstverlening op peil te houden. Voorbeelden van die stappen zijn:
herstel persoonlijk contact tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bij aanbestedingen
(mindere rol voor intermediairs)
langere looptijd van contracten
transparanter maken inkoopproces en opstellen meetinstrumenten
beperken onmogelijke contractvoorwaarden
Code Verantwoord Marktgedrag versneld verbreden
De huidige omstandigheden in de schoonmaakbranche vertonen veel gelijkenissen met die in de
(buiten)groenvoorziening. De neergaande prijsspiraal die onder andere door het aanbesteden is
ontstaan heeft grote consequenties voor de omstandigheden van de veelal laaggeschoolde
werknemers in de branche. De situatie van de interieurbeplanters lijkt overeenkomsten te vertonen
met de kleinste tak van de OSB, de glazenwasserbranche. Het gaat vaak om kleinere bedrijven met
gespecialiseerde werknemers, die werken met duurdere apparatuur. Zij hebben een hele andere
kostenstructuur dan schoonmaakbedrijven.
Kwaliteit
Interieurbeplanters geven aan dat in de aanbesteding kwaliteit meer gewaardeerd zou moeten
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 22
worden. Het enige dat echt telt is echter: wat betekent kwaliteit voor de aanbestedende dienst? En
heeft de aanbestedende dienst wel behoefte aan meer kwaliteit? Misschien is de aanbestedende
dienst zich niet bewust van wat hogere kwaliteit voor hen kan betekenen en zijn ze tevreden met
mindere kwaliteit voor een lagere prijs.
Bedrijven willen zich onderscheiden met vakmanschap, maar het is de vraag of vakmanschap wel het
onderscheidend criterium is. Momenteel hanteren zowel opdrachtgevers als een deel van de
opdrachtnemers vaak andere onderscheidende eigenschappen. De relatie tussen vakmanschap en
kwaliteit moet beter worden aangetoond. Als die al bestaat.
Facilitair managers
Het is van belang onderscheid te maken tussen de inkopers en de gebruikers, meestal facilitair
managers. Aanbieders moeten zich verdiepen in de facilitair managers: waarop wordt hij beoordeeld
als het gaat om de interieurbeplanting en waarop beoordeelt hij vervolgens de interieurbeplanter.
Het is van belang haakjes te vinden die voor een facilitair manager van belang zijn, bijvoorbeeld de
beleving van de gebruikers van het kantoor. Die kan worden gemeten met een
tevredenheidonderzoek. In de facilitaire wereld worden die regelmatig gehouden. Het is niet
duidelijk of interieurbeplanting hierin wordt meegenomen. Interieurbeplanters moeten benadrukken
dat binnengroen een grote invloed heeft op het welbevinden, het ziekteverzuim en de productiviteit.
Dit alles maakt het aanbesteden niet direct gemakkelijker. Het kan de positie van de branche echter
wel versterken, waardoor aanbestedende diensten openstaan voor dialoog.
Onafhankelijke experts
Het is niet waarschijnlijk dat de expertise bij de aanbestedende diensten zal toenemen en helaas is
het bij de gespecialiseerde aanbestedingsbureaus niet veel beter. Het is daarom van belang dat
informatie over het product en de markt beschikbaar is op het moment dat een aanbesteding
plaatsvindt. Daarnaast is de aanwezigheid van onafhankelijk expertise van belang. In de schoonmaak
zijn veel intermediairs en schoonmaakmakelaars actief, die zich vaak ook bezighouden met
kwaliteitsmeting. Zij spelen bijvoorbeeld een belangrijke rol bij nulmetingen bij de start van het
contract en tussentijdse kwaliteitscontroles. Onderhoud kan heel goed kwalitatief en objectief
worden gemeten door iemand die werkelijk verstand van zaken heeft.
Geïntegreerd facilitair management
Grote facilitaire concerns ontwikkelen zich steeds meer richting one-stop-shopping, waarbij zij zelf
alle takken van sport uitvoeren of een maincontracting - subcontracting model. Om kosten te
besparen proberen zij dezelfde persoon in te zetten voor meerdere takken van sport. Als deze trend
doorzet en overslaat naar interieurbeplanting, zou dit in de toekomst kunnen betekenen dat een
beveiliger ’s avonds zijn rondje maakt met een bloemengieter in zijn hand. Op deze wijze gaan zij
zeer efficiënt om met hun personeel. Er is geen sprake meer van vakspecialisten, maar zoals eerder
besproken wordt hier lang niet altijd om gevraagd. Voor de Vakgroep is het dus van belang de
noodzaak van specifieke vakkennis te benadrukken.
Onderaannemers
Het is niet duidelijk welk deel van de interieurbeplantingsopdrachten zelfstandig wordt aanbesteed
en welk deel is opgenomen in grote facilitaire contracten. Glasbewassing wordt vaak meegenomen in
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 23
de algemene schoonmaak- of grote facilitaire contracten. Het vormt slechts een heel klein deel van
het totale contract, maar weegt relatief zwaar mee in de aanbesteding. Glasbewassing wordt dan
onder de kostprijs in de aanbieding opgenomen. Het werk wordt uitgevoerd door ongekwalificeerd
personeel of glazenwassers worden voor een minimale marge als onderaannemer ingezet. De rest
van het verlies wordt gecompenseerd met de andere activiteiten in het contract. Uit de gesprekken
met de interieurbeplanters is niet gebleken dat zij momenteel met dezelfde omstandigheden te
maken hebben, maar dit zou in de toekomst kunnen gebeuren.
Het is dan ook belangrijk de unieke positie van interieurbeplanting te benadrukken en te proberen de
aanbestedende dienst ertoe te bewegen een aparte aanbesteding, of indien dat niet mogelijk is
tenminste een apart perceel, voor interieurbeplanting te houden. Als ook dat laatste niet mogelijk is,
zou de aanbestedende dienst kunnen eisen dat onderaannemers bij de inschrijving bekend worden
gemaakt en dat ook zij moeten voldoen aan geschiktheidseisen.
Samenwerking met (andere)facilitaire diensten
Interieurbeplanting is een tussencategorie: het lijkt dichter te liggen bij facilitaire dienstverlening dan
bij buitengroen. Zoals eerder beschreven is interieurbeplanting soms een onderdeel van een groot
facilitair contract. Samenwerking met andere facilitaire branches, zoals de schoonmaak, catering en
beveiliging, lijkt dan ook belangrijk. Deze drie branches hebben onlangs samen een bidbook gemaakt.
Dit gaat onder andere over het behoud van specialismen.
Contractmanagement
Ook in de schoonmaakbranche is het contractmanagement slecht. Het is een zaak tussen de
opdrachtgever en opdrachtnemer. Vanaf het moment dat een contract getekend is, lijken zij er
slechts op gericht te zijn elkaar met minimale inzet tevreden te houden. Om opdrachtgevers en –
nemers aan hun afspraken te houden is het van belang duidelijk met facilitair managers en
kantoorgebruikers te communiceren wat er is ingekocht en wat zij mogen verwachten. Zij zullen zich
melden als zij niet tevreden zijn.
Mede hierom is de code verantwoordelijk marktgedrag opgesteld. De code beperkt zich niet alleen
tot fatsoenlijk aanbesteden, maar spreekt opdrachtgevers en opdrachtnemers ook aan op hun
verantwoordelijkheden in de uitvoering van het contract. De code is de start van een
gedragsverandering: het is een lang traject, maar het leeft wel, dus de verwachtingen zijn goed.
Benadering aanbestedende dienst
Het is goed om een catalogus te maken, maar het belangrijkste is dat je boodschap landt bij de
opdrachtgever. Ook de timing is daarbij van groot belang. VHG moet hierin een voortrekkersrol in
spelen.
OSB probeert in nauwe samenwerking met PIANOo (zie volgende paragraaf) aanbestedende diensten
te professionaliseren. Zij worden aangemoedigd nauwkeurig te bepalen wat zij willen inkopen en zich
te oriënteren op de markt. Hiervoor hebben OSB en PIANOo een aantal marktontmoetingen tussen
opdrachtgevers en schoonmaakbedrijven georganiseerd. Individuele opdrachtgevers organiseren
voorafgaand aan aanbestedingen soms marktconsultaties, waarbij zij een aantal potentiële
inschrijvers uitnodigen om zoveel mogelijk kennis uit de markt te halen.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 24
De Rijksoverheid heeft onlangs een systeem van categoriemanagers ingevoerd. Een
Categoriemanager moet een brug vormen tussen de overheid en de markt. Hij/zij heeft de taak om
kennis uit de markt te halen en de inkopers op te voeden.
PIANOo
PIANOo, is het Nederlandse expertisecentrum voor aanbesteden en valt onder het Ministerie van
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Het belangrijkste doel van PIANOo is de
professionalisering van inkoop bij alle overheden. PIANOo werkt voor en met een netwerk van ruim
3.500 inkopers en aanbesteders. PIANOo brengt experts op inkoop- en aanbestedingsgebied bij
elkaar, bundelt kennis en ervaring en geeft advies en praktische tips. Verder stimuleert het
expertisecentrum de dialoog tussen opdrachtgevers bij de overheid en het bedrijfsleven. Dit maakt
PIANOo tot het startpunt voor de Vakgroep Interieurbeplanting.
PIANOo is bereid de Vakgroep Interieurbeplanting te helpen door haar platform beschikbaar te
stellen. Er zijn twee instrumenten die hiervoor geschikt zijn: een marktdossier op de PIANOo website
en een marktsessie tijdens het jaarlijkse PIANOo congres. Daarnaast kan PIANOo ondernemers
doorverwijzen naar de juiste contactpersonen bij de aanbestedende diensten. Voorwaarde v oor
hulp is wel dat de Vakgroep zich proactief opstelt.
PIANOo marktdossiers
In de loop van haar ruim 5-jarig bestaan is bij PIANOo, Expertisecentrum Aanbesteden het inzicht
gegroeid dat er in het algemeen bij aanbesteden weinig aandacht is voor kennis van de markt.
PIANOo ziet marktkennis als een essentieel onderdeel van het inkopen en aanbesteden van
overheidsopdrachten. Ken de markt. Hoe beter de inkoper zijn markt kent, des te beter kan hij zijn
inkoopvraag opstellen en de inschrijvingen. Het is echter onmogelijk voor één aanbestedende dienst
om van alle markten thuis te zijn. Het is wel mogelijk om de marktkennis van alle aanbestedende
diensten met elkaar te delen, bijvoorbeeld op de website van PIANOo. Hierop staan steeds meer
dossiers met kennis van specifieke markten.
In samenwerking met PIANOo kan de Vakgroep Interieurbeplanting een marktdossier samenstellen
dat vervolgens zal worden geplaatst op de PIANOo website. In het dossier komen zaken aan de orde
als: wat is het product, hoe is de markt opgebouwd, waar moeten organisaties opletten bij de inkoop
van interieurbeplanting, maar ook informatie over het keurmerk en het vakdiploma
interieurbeplanting passen prima in het marktdossier. Het is geen probleem dat het een relatief
kleine markt is.
PIANOo congres
Met een jaarlijks landelijk congres geeft PIANOo inkopers en aanbesteders uit de publieke sector de
gelegenheid kennis en kennissen op te doen. Een congres dat veel en gevarieerde informatie
aanbiedt in lezingen en workshops, gepresenteerd door vakgenoten en specialisten van verschillende
organisaties. Een van de onderdelen van het congres zijn marktsessies, waarbij bedrijven uit
verschillende sectoren hun branche presenteren. In 2011 trok het PIANOo congres ongeveer 900
deelnemers. PIANOo is graag bereid ook een sessie over Interieurbeplanting te organiseren.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 25
Categoriemanagers Rijksoverheid
Aanbestedende diensten zijn zich veelal bewust van hun tekortkomingen, waaronder een gebrekkige
kennis van de markt. Om dichter bij de markt te komen heeft de Rijksoverheid Categoriemanagers
aangewezen, die ieder verantwoordelijk zijn voor een of enkele sectoren. De meeste
categoriemanagers zijn nog zoekende naar een goede invulling van hun taak en staan zijn vaak blij als
de markt zich meldt om hen daarbij te helpen.
Beeldbestek
Het is een goede eerste stap om standaarden te definiëren en te ondersteunen met beeldmateriaal.
In de(buiten)groenvoorziening wordt in onderhoudscontracten gebruik gemaakt van beeldbestekken.
Dit zou ook een optie voor de interieurbeplanting zijn. Zij moeten wel uitkijken dat dit het
onderscheidend vermogen niet verder beperkt, maar kwaliteit zit over het algemeen niet in
individuele planten. Die moet op een andere manier worden uitgevraagd.
Best value procurement
Naast functioneel specificeren zou best value procurement een optie zijn. Daarbij stelt de
aanbestedende dienst een budget en minimum eisen op en vraagt zij vervolgens de inschrijvers wat
zij binnen dat raamwerk kunnen bieden. Deze vorm van aanbesteden wordt nog niet veel gebruikt.
Vooral omdat een objectieve beoordeling niet altijd gemakkelijk is.
Prijsvechten
Aanbestedende diensten zouden gebruik kunnen maken van een prijsmarge, maar dat is eigenlijk
symptoom bestrijding. Als de prijs zo bepalend is voor de aanbesteding, is de basis niet goed. Het is
beter een stap terug te doen en te zorgen dat de kwalitatieve uitvraag meer onderscheidend en
daarmee bepalend is, dan in een later stadium te corrigeren.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 26
5 AanbevelingenOp basis van het deskresearch en de interviews met drie leden van de vakgroep, de
Ondernemingorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten en PIANOo is TenderCoach tot de
volgende 10 aanbevelingen gekomen.
1. Website
2. Interieurbeplanting product en markt
3. Checklist locatie
4. Standaarden en beeldmateriaal
5. Kwalitatieve gunningscriteria
6. Onafhankelijk expertise
7. Samenwerking met facilitaire branches
8. Categoriemanager Rijksoverheid
9. PIANOo marktdossier
10. PIANOo congres
1 Website
In de oorspronkelijke opdrachtomschrijving was opgenomen dat het eindresultaat een brochure met
aanbevelingen voor aanbestedende diensten zou zijn. Al in het begin van het project bleek echter dat
een brochure niet het meest geschikte instrument zou zijn om aanbestedende diensten te bereiken.
Vooral omdat aanbestedende diensten slechts sporadisch met interieurbeplanting te maken krijgen,
is het van belang dat zij over (actuele) informatie kunnen beschikken wanneer zij die nodig hebben.
Een papieren brochure is hiervoor minder geschikt. Onderwerpen die in elk geval op de website
moeten worden beschreven zijn:
Het product interieurbeplanting
De samenstelling van de markt
Checklist locatie
Standaarden en beeldmateriaal
Beschikbare onafhankelijke experts
2 Interieurbeplanting product en markt
Een van de punten die op de website zou moeten worden opgenomen is een korte heldere
beschrijving van het product interieurbeplanting en de markt. Meer kennis van het product is een
voorwaarde voor een betere kwalitatieve uitvraag en minder fouten en een beter inzicht in de markt
zou de proportionaliteit van de geschiktheidseisen kunnen verbeteren. In hoofdstuk 1 van dit rapport
is een stuk over het product interieurbeplanting opgenomen dat als voorbeeld kan dienen. Punten
die in elk geval aan de orde zouden moeten komen:
De voordelen van binnengroen
Een beschrijving van de verschillende onderdelen van het product
De mogelijke contractvormen
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 27
Milieu
Samenstelling van de markt
Het vakdiploma
3 Checklist locatie
In de meeste interieurbeplantingsbestekken is weinig informatie over locatie opgenomen. De
informatie die er is, staat vaak verspreid door het document. De Vakgroep zou op zijn website op de
website van een checklist voor de aanbestedende dienst, met daarop punten die van belang zijn om
een goed beeld te krijgen van een bepaalde locatie beschikbaar stellen. Zaken die in deze checklist
zouden kunnen worden opgenomen zijn: watertappunten, liften, loopafstanden, beveiliging,
openingstijden, bereikbaarheid, de aanwezigheid van apparatuur enz. De punten kunnen natuurlijk
worden aangevuld door de vakgroep.
4 Standaarden en beeldmateriaal
Een volgende aanbeveling is dat de vakgroepleden afspraken maken over bepaalde eenheden en
standaarden. In bestekken wordt vaak wel gesproken over ‘planteenheden’, maar daarvan wordt
geen definitie gegeven. Het gaat daarbij om:
Planteenheden
Wat is een eenheid? Een plant, een bak?
Hoogte
Wordt de hoogte exclusief of inclusief de pot opgegeven?
Volume van beplanting
Is de pot bijvoorbeeld standaard, luxe of exclusief gevuld? En wat betekenen die begrippen
concreet
Vervanging
Wanneer moet een plant vervangen worden
Kerstversiering
Ook hier kan onderscheid worden gemaakt tussen standaard, luxe of exclusieve al naar gelang de
dichtheid van de versiering
Bovenstaande standaarden moeten door de branche zelf worden ingevuld. Ze moeten concreet en
helder worden omschreven en worden ondersteund met beeldmateriaal. Het is van belang dat de
gehele branche achter de definities staat. Door gebruik van standaarden in bestekken, weet de
aanbestedende dienst wat het kan verwachten bij een bepaalde uitvraag en wordt voorkomen dat zij
bij de beoordeling van de inschrijvingen appels met peren moet vergelijken. Een aanbestedende
dienst zou het beeldmateriaal zelfs kunnen inzetten in de vorm van een soort beeldbestekken, zoals
die in de groenvoorziening voorkomen.
5 Kwalitatieve gunningscriteria
Het is van belang een algemeen beeld te krijgen van de wensen van de potentiële opdrachtgevers.
Wat willen zij bereiken met binnengroen? Waar moet de beplanting aan voldoen? Wat zijn hun
verwachtingen ten aanzien van de kwaliteit van de beplanting? Wat verwachten zij van de
interieurbeplanters? Alleen als deze en andere vragen zijn beantwoord, kan de Vakgroep suggesties
opstellen voor aanpassing van de kwalitatieve gunningscriteria.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 28
6 Onafhankelijke expertise
Beschikbaarheid van onafhankelijke expertise voor opdrachtgevers zal gunstige effecten hebben voor
zowel de aanbestedende dienst als de inschrijvers. De aanbestedende dienst zou de expert kunnen
gebruiken in verschillende fases van het inkooptraject. Bijvoorbeeld tijdens het opstellen van het
aanbestedingsdocument zou de expert de kwaliteit van de bestaande beplanting kunnen beoordelen
en een inschatting kunnen geven welk percentage op korte termijn vervangen dient te worden. Ook
zou de expert nulmeting, tussenmetingen en een eindmeting kunnen uitvoeren om de kwaliteit van
de beplanting te monitoren. Daarbij zou hij kunnen aangeven of en hoeveel planten op een gegeven
moment onder de kwaliteitsnorm zitten.
7 Samenwerking met facilitaire branches
Er bestaan raakvlakken tussen interieurbeplanting en andere facilitaire branches, zoals de
schoonmaak, catering en beveiliging. Deze brancheverenigingen werken individueel en gezamenlijk
aan een beter aanbestedingsregime. Voorbeelden hiervan zijn de ‘Code Verantwoordelijk Gedrag’ in
de schoonmaakbranche en het ‘Bidbook 2011’ van de drie brancheverenigingen. De OSB nodigt de
Vakgroep Interieurbeplanting van harte uit voor een gesprek.
8 Categoriemanager Rijksoverheid
De Rijksoverheid heeft onlangs categoriemanagers aangesteld om een brug te vormen tussen de
markt en de aanbestedende diensten. Deze staan open voor input vanuit de markt. De Vakgroep kan
contact opnemen met de betreffende categoriemanager, de heer Ramesh Ghurahoo, bij het
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
9 PIANOo marktdossier
De informatie die PIANOo via haar websites beschikbaar stelt, wordt door vrijwel alle aanbestedende
diensten in Nederland geraadpleegd. PIANOo, biedt de Vakgroep de mogelijkheid een marktdossier
op de PIANOo website te plaatsen. Input voor het marktdossier komt grotendeels overeen met
deinformatie die op de website van de VHG zal worden geplaatst. Voorbeelden van marktdossiers
zijn te vinden op www.pianoo.nl/dossiers/markten .
10 PIANOo congres
Het jaarlijkse PIANOo congres is het belangrijkste evenement voor aanbestedende diensten in
Nederland. In 2011 trok het congres 900 vertegenwoordigers van aanbestedende diensten. Tijdens
elk congres biedt PIANOo verschillende branches de mogelijkheid een marktsessie te organiseren om
het product en de markt aan de aanbestedende diensten te presenteren en te discussiëren over
problemen en suggesties met het aanbesteden. Om hiervoor in aanmerking te komen is het zaak snel
contact op te nemen met PIANOo.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 29
ConclusieOp basis van het deskresearch en een aantal interviews met vakgroepleden en belangrijke spelers in
de aanbestedingswereld heeft TenderCoach 10 aanbevelingen opgesteld. De laatste vier
aanbevelingen (Samenwerking facilitaire branches, Categoriemanager Rijksoverheid, PIANOo
marktdossier en PIANOo congres) kunnen het best zo snel mogelijk worden opgepakt door de VHG.
Zo is de OSB geïnteresseerd in samenwerking en heeft PIANOo concrete voorstellen gedaan. De
contactpersonen van beide organisaties zijn opgenomen in bijlage 1.
Ook het opzetten van de website en de beschrijving van het product en de markt interieurbeplanting
(voor zover die moet worden aangevuld) kunnen het best worden uitgevoerd door de VHG.
Voor de verdere uitwerking en invulling van enkele andere aanbevelingen (de checklist locatie, de
standaarden en het beeldmateriaal, de kwalitatieve gunningscriteria en het eventueel identificeren
van een onafhankelijke expert) is de input van de ondernemers van belang. Een goede werkwijze zou
zijn om hiervoor een of enkele workshops te organiseren.
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 30
Bijlage 1 Contactgegevens en websites voor verdere informatie
1a Geïnterviewde partijen
Ambius Dhr. Cees Podt
Area Managing Director Central- and Northern Europe
026-319 55 00
Dhr. Marc Schoutens
Commercial Director
026-319 55 00
Ten Brinke Interieurbeplanting
Dhr. Pascal Ten Brinke
Directeur
0316-33 24 00
Zuidkoop Natural Projects
Dhr. Dennis Zuidgeest
Coördinator Interieurbeplanting
0174-51 46 66
Ondernemingsorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten
Dhr. Nico Koch
Beleidssecretaris KAM en Economie
073-648 38 50
PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden
Dhr. Kees Tazelaar
070-349 07 77
1b Overige contactpersonen
Categoriemanager Rijksoverheid
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Dhr. Ramesh Ghurahoo
070-333 46 86
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 31
1c Relevante websites
Aanbestedingskalender
De aanbestedingskalender publiceert (Europese) openbare en niet-openbare aanbestedingen.
www.aanbestedingskalender.nl
Aanbestedingsmonintor
Biedt een overzicht van de Nederlandse gemeenten, hun aanbestedingsbeleid, de drempelbedragen
die zij hanteren voor openbare, meervoudige onderhandse en enkelvoudig onderhandse procedures.
www.aanbestedingsmonitor.nl
Besluit Aanbestedingsregels Overheidsopdrachten (BAO)
http://wetten.overheid.nl/BWBR0018607
Besluit Aanbestedingen Speciale Sectoren (BASS)
http://wetten.overheid.nl/BWBR0018608/geldigheidsdatum_04-01-2012
Bidbook Facilitair Management 2011
www.veneca.nl/websites/veneca/docs/Ontwerp_Bidbook_A4_versie_def_(hoge_resolutie).pdf
Europa decentraal
Europa decentraal is het kenniscentrum voor Europees recht en beleid voor decentrale overheden.
www.europadecentraal.nl
Gedragscode Schoonmaakbranche
www.osb.nl/gedragscodeschoonmaakbranche
MVO-wijzer
www.de-mvowijzer.nl
Ondernemingsorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten
www.osb.nl
PIANOo: Expertisecentrum voor Aanbesteden
www.pianoo.nl
PIANOo Marktdossiers
www.pianoo.nl/dossiers/markten
TenderCoach
www.tendercoach.nl
TenderNed
TenderNed publiceert openbare en niet openbare aanbestedingen.
www.tenderned.nl
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 32
VHG
www.vhg.org
Bijlage 2 Opzet interviews
2a Interview ondernemersAanleiding: Het aantal opdrachten in de interieurbeplanting dat wordt aanbesteed neemt toe.
Slechts weinig aanbestedende diensten beschikken echter over specifieke kennis van
interieurbeplanting, wat vaak resulteert in disproportionele geschiktheidseisen en selectiecriteria,
een programma van eisen dat onmogelijke diensten uitvraagt, of dat opdrachtgevers overvraagt. Het
project beoogt een praktisch handvat te bieden met daarin aanbevelingen voor een goed bestek,
door te komen tot meer uniformering in het uitvragen van opdrachten.
Doel van het project: het ontwikkelen van een standaard voor de uitwerking van bestekken.
Doel van het interview: onderzoeken welke aspecten volgens ondernemers in de sector moeten
worden opgenomen in de bestekken (verzorgingseenheden per jaar enz.) en of het mogelijk is te
komen tot uniforme standaarden (verzorgingseenheden in Hydro, opgave van loopafstanden enz.)
Gespreksthema’s
Hieronder heb ik zes gespreksthema’s opgesomd en uitgewerkt. Het is mijn bedoeling om de vragen
zoveel mogelijk open te laten om de te interviewen personen zoveel mogelijk ruimte te geven om
zelf met ideeën / suggesties te komen.
De gedetailleerde uitwerking (bullits) is slechts bedoeld als kapstok voor mijzelf, eventueel ter
illustratie en om het gesprek op gang te houden.
De te interviewen personen krijgen voorafgaand aan het interview een kort overzicht met (alleen) de
gespreksthema’s.
1. Kennismaking
Achtergrond en doel project
Rol interviews
2. Interieurbeplanting algemeen (aanbestedende diensten hebben onvoldoende kennis van de
markt)
Waar blijkt dat uit?
Wat zouden ze over interieurbeplanting moeten weten?
3. Ervaring met aanbesteden
Onderhands / Openbaar / Europees
Problemen ondervonden
4. Hoe zou het anders kunnen?
-
Effectiever aanbesteden van interieurbeplanting 33
Contractvorm raamovereenkomst? Contractduur?
Perceelindeling
Publicatie VHG?
Laagste prijs versus EMVI
Verdeling prijs/kwaliteit, bijvoorbeeld 70/30
Schouwing
Omschrijving bestaande interieurbeplanting
o Voorbeeld Excel spreadsheet BZK
Geschiktheidseisen en selectiecriteria (waar moet het bedrijf aan voldoen)
o Bijvoorbeeld: omzet eisen – referenties inhoud – referentie waarde (verhouding
levering/onderhoud) – verzekering – diploma’s – opleidingsniveau (percentage
personeel dat over relevante LBO/MBO opleiding beschikt) –
personeelsbezetting – milieueisen (ISO 14001) – kwaliteitseisen (ISO 9001) -
technische uitrusting
o Introductie basisdiploma
Gunningscriteria (waar moet de inschrijving aan voldoen)
Functionele specificatie (aantal bezoeken etc. ter beoordeling aan inschrijver)
o Voorbeeld functioneel BZK (VVI volledige verzorging inclusief vervanging, VE
verzorgingseenheid (=1 plant), HVZ/HVK/HVM halfjaarlijkse verzorging zijden,
kunst, gemummificeerde planten)
Technische specificatie (handelingen voorgeschreven)
o Aantal keren water geven / snoeien / ziekte bestrijden / voeden etc
Minimum eisen
o Rapportage
Wensen Nieuwe planten - vervangen - onderhoud/verzorging
o Plan van aanpak – levertijden – communicatie – kwaliteit – klachten –
handelswijze bij schades - presentatie
Prijs
o Sprake van prijsduikers?
o Verhouding onderhoud en leveranties
o Offerte nieuwe beplanting (niet vervanging)
o Prijsberekening (bijvoorbeeld marge voor