egipat

Turističko geografska valorizacija Egipta

UVOD

EGIPAT

1


Egipat (arap. ,(مصر ili zvanično Arapska

Republika Egipat (arap. , مصر �ة العربّي مصر �ة -ar ,جمهورّي

Gumhuriyat_Misr_al-Arabiyah.ogg poslušaj

(pomoć·info) Misir/Masr , izg. na jeziku starog Egipta:

Kemet , izg. na koptskom: Kimi) je transkontinentalna

država čiji veći deo teritorije leži u severoistočnoj

Africi,1 a manji deo (Sinajsko poluostrvo) nalazi se na

području jugozapadne Azije. Egipat pokriva površinu

od oko 1.001.450 km². Na zapadu se graniči sa Libijom,

na jugu sa Sudanom, na severu sa Sredozemnim morem, a na istoku sa Izraelom i Gazom.

Nekada se u srpskom jeziku Egipat nazivao Misir i taj naziv se zadržao u starijim knjigama i

poeziji.

Procena broja stanovika Egipta za jul 2009. je 83.082.869.2 Egipat je 16. država po

broju stanovnika u svetu, a treća u Africi (posle Nigerije i Etiopije). Glavni grad je Kairo sa

17,8 miliona stanovnika u širem području.

Egipat je poznat po svojoj antičkoj civilizaciji i po nekim poznatijim svetskim

spomenicima. Blizu Kaira nalaze se Sfinga i Velike piramide. U okolini grada Luksora, u

centralnom Egiptu, nalazi se veliki broj antičkih arheoloških nalazišta kao što su hram u

Karnaku i Dolina kraljeva. Danas je Egipat važan politički i kulturni centar Bliskog istoka.

GEOGRAFIJA

Geografski položaj Egipta izuzetno je povoljan. Sinajsko poluostrvo predstavlja

kopneni most koji povezuje Egipat sa Azijom. Sredozemnim morem povezan je sa Evropom,

dok Suecki kanal predstavlja važno čvorište trgovačkih puteva između kontinenata.

Na severu je Sredozemno more, na istoku Gaza, Izrael i Crveno more, na jugu Sudan, a

na zapadu Libija. Prostiranje pravcem sever-jug iznosi 1.105 km, a istok-zapad 1.129 km.

Površina Egipta iznosi 997.739 km² (bez sporne oblasti Halaib, površine 20.580 km²). Manje

od desetine od ukupne teritorije Egipta je naseljeno i kultivisano. Teritorija obuhvata dolinu i

deltu Nila, kao i Suecki kanal koji povezuje Sredozemlje sa Sueckim zalivom, rukavcem

Crvenog mora.

1 United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications2 CIA - The World Factbook, Приступљено 2. 4. 2013.

2


RELJEF

Više od 90% teritorije zauzimaju pustinje, uključujući Libijsku (tzv. Zapadnu pustinju)

na zapadu; deo Sahare, Arabijsku pustinju (tzv. Istočnu) koja se graniči sa Crvenim morem i

Sueckim zalivom, na istoku. Libijska pustinja poznata je kao „veliko peskovito more“ u kome

postoji nekoliko depresija od kojih je najveća Katara. Od

pustinjskih oaza u Libijskoj pustinji najpoznatija su:

Baharija, Dahla, Harga, Farafra i mnoge druge.

Na krajnjem jugu duž granice sa Sudanom nalazi

se Nubijska pustinja, ogromna teritorija kamenitih

površina i peskovitih dina. Sinajsko poluostrvo obuhvata

peskovite pustinje na severu i ogromne planinske vence

na jugu sa vrhovima koji se izdižu i do 2.100 m iznad

Crvenog mora. Planina Katarina (Džabal Katrina, 2.637

m) je najviša planina u Egiptu. Nalazi se na Sinajskom

poluostrvu kao i planina Sinaj (Džabal Musa) gde je

prema hebrejskoj Bibliji Mojsije primio deset Božjih

zapovesti. Bela pustinja kod oaze Farafra

Reka Nil ulazi u Egipat iz Sudana i teče severno prema Sredozemnom moru. Svojom

celom dužinom od južne granice do Kaira Nil podseća na dugi hodnik, jer se iznad njegove

doline izdižu visoke stene.

Južno od grada Edfua dolina Nila retko da dostiže širinu veću od 3 -{km}. Od Edfua do

Kaira prosečna širina doline iznosi čak i do 23 km i

veći deo zapadne strane je iskorišten za poljoprivredu.

Oko Kaira dolina se stapa sa deltom i zauzima 250 km

sredozemne obale. Nanosi aluvijalnog mulja i drugog

rečnog materijala posle poplava Nila načinili su deltu

najplodnijom regijom Egipta. Ipak, iako poplave

donose plodan mulj, država čini sve da smanji godišnji

broj poplava, zbog erozije u priobalnom području koju

vrši slana voda.

U Egiptu postoji mnogo jezera. Jezero Naser, ogromni rezervoar blizu Asuana, prostire se od

sudanske granice. Niz plitkih i slanih jezera smešteni su na krajevima delte prema moru. Drugo

3


veće jezero je Birkat Kvarun koje se nalazi u unutrašnjosti, tj. u pustinji severno od grada

Fajum.

Asuanska brana i Naserovo jezero

viđeni iz svemira

KLIMA

Egipat se nalazi u suptropskom području. Klimu odlikuju vruća i suva leta i tople zime,

tj. topli periodi od maja do septembra i hladni od novembra do marta. Najviše temperature u

oba perioda uslovljene su severnim vetrovima. U obalnim područjima prosečne temperature

kreću se od maksimalne 37 °C do minimalne 14 °C. Velika temperaturna variranja najčešća su

pojava u pustinjama od maksimalne dnevne 46 °C do minimalnih 6 °C tokom noći.

Tokom zimskog perioda temperature tokom noći padaju i do 0 °C. Područja sa najvećom

vlažnošću nalaze se duž sredozemne obale, a prosečna

količina padavina iznosi 200 mm godišnje, dok je

prosečna količina padavina u Kairu samo 26 mm

godišnje, a u pustinjskim oblastima kiša pada jednom u

nekoliko godina. Količina padavina opada idući ka jugu,

dok temperatura raste.

Kamsin (suv i topao pustinjski olujni vetar) javlja se u

aprilu i maju, a dostiže brzinu i do 150 km/h.

Egipat viđen iz svemira tokom peščane oluje

HIDROGRAFIJA

Nil je druga reka po dužini na svetu, duga 6.650 km.[9] Njen tok kroz Egipat je dug oko

1.550 km, a površina delte Nila je 24.000 km².

Nil ulazi u Egipat kod Vadi Halfe na njegovoj južnoj granici. Teče kroz pustinju 1,5-2

km širokom dolinom do Asuana. Od Asuana, pošto pređe svoju poslednju kataraktu, Nil teče

kroz dolinu koja se širi od 5-20 km i proteže do Kaira nekih 700 km. Daljih 300 km do mora

prolaze vode Nila kroz vrlo prostranu deltu, razgranatu u mnogo rukavaca. Delta završava sa

lagunskom obalom dugom 250 km.

Dolinu i deltu Nila pokriva izuzetno plodno zemljište koje je reka hiljadama godina

taložila u sloj debeo 10—12 m. Svake godine od avgusta do oktobra vodostaj Nila poraste,

4


reka se izlije iz korita i poplavi svoju dolinu i deltu. Posle povlačenja ostavlja za sobom mulj

koji obnavlja plodnost tla.

Na teritoriji Egipta Nil ne prima ni jednu

stalnu pritoku. Klima koja vlada nad dolinom je

izrazito topla, pustinjska. Samo morska obala

poznaje kiše. U dolini Nila vlada trajna vedrina.

Vegetacijsko doba uopšte se ne prekida; biljke

neprestano rastu i dozrevaju. Te prirodne

okolnosti stvorile su od doline Nila najveću rečnu

oazu na svetu. Koliko se može iz istorijskih

izvora zaključiti ljudi se već 6.000 godina koriste Reka Nil u Egiptu

tim tlom i poplavama Nila: grade kanale, podižu nasipe, izvlače vodu, sve do naših dana.

Osim plodnog tla i nilske vode priroda je obdarila Egipat i značajnim rudnim

bogadstvom. Na Sinajskom poluostrvu i u crvenomorskom primorju ima izdašnih izvora nafte.

U tom primorju javljaju se i fosfati. Zapadno od delte u sredozemnom primorju ima kamene

soli.

FLORA I FAUNA

Vegetacija Egipta ograničena je na deltu, dolinu Nila i

pustinjske oaze. Najviše rasprostranjena je kokosova palma.

Od ostalih vrsta drveća ovde se nalaze akacija, tamaris,

karob. Drveće koje je doneto sa drugih kontinenata su

čempres, eukaliptus, mimoza kao i razne vrste voćki.

Aluvijalno tlo Egipta, naročito u delti, pogodno je za

gajenje različitih biljaka i kultura, uključujući grožđe, razne

vrste povrća, cveća poput lotosa, jasmina i ruže. U

pustinjskim predelima najčešće raste šiblje i trava za stoku.

Papirus, nekada zastupljen duž Nila, sada se može naći na

samom jugu Egipta. Zbog pustinjske klime, Egipat ima

nekoliko domaćih divljih životinja. Gazele u pustinji, kao i

lisice, hijene, šakali, divlje svinje naseljavaju različita Drvo banane na Ostrvu banana

područja, uglavnom deltu i planine duž Crvenog mora. Od reptila živi nekoliko vrsta otrovnih

zmija. Krokodili, nastanjeni nekad u Donjem Egiptu, danas uglavnom žive na području

Gornjeg Egipta. Od ptica živi flamingo, orlovi, lešinari, pelikani i još preko 493 poznatih vrsta.

5


Tu žive i mnogi insekti, a škorpioni žive u pustinjskim predelima. U jezerima i u Nilu živi oko

70 vrsta ribe.

REGIONALNA PODELA

Gornji Egipat obuhvata dolinu Nila od južne egipatske granice pa do blizu Kaira.

Zahvaljujući veštačkom navodnjavanju u tom dugom pojasu preovladava uzgajanje pamuka i

šećerne trske. Pamuk je zauzeo prostrane površine u obliku monokulture. U Gornjem Egiptu

znatne se površine zasavaju ječmom i prosom, a dobro uspevaju i druge žitarice (kukuruz,

pšenica, pirinač). Uz kuće rastu i urmine palme. Uz rubove doline ima kvalitetnih nasada

maslina i agruma. Najveći grad u tom delu Egipta je Asjut. Na jugu su u stenama uklesani

kipovi faraona, a dolinom se prostiru ruševine hramova i palata u Tebi, Luksoru i Karnaku.

Usled podizanja nivoa vode izgradnjom brane kod Asuana mnogi spomenici su potopljeni.

Donji Egipat obuhvata prostranu deltu Nila. Delta daje zimi žetvu pšenice, ječma i povrća.

Letnja žetva sastoji se uglavnom od pamuka i pirinča. Jesenja donosi kukuruz i proso. Osim

toga u delti rađa i razno voće (urme, banane, agrumi, smokve, kajsije, breskve, jabuke,

kruške...).

Donji Egipat je ispresecan gustom mrežom puteva i železničkih pruga. Nilom i brojnim

kanalima plove mnoge lađe. Ovo je gusto naseljeno područje sa glavnim centrima: Kairo,

politička i kulturna metropola, administrativni, trgovački i turistički centar; Aleksandrija,

glavna egipatska luka, metropola trgovine pamukom, žitom, šećerom i voćem. Istočno od delte

Nila proteže se zona Sueckog kanala. Taj veliki svetski morski put pod egipatskom upravom i

odgovornošću angažuje na desetine hiljada egipatskih službenika i radnika. Na severnom ulazu

u kanal razvila se moderna luka Port Said, a na južnom ulazu luka Suec.

PRIRODNE ODLIKE I RESURSI

Egipat se nalazi u suptropskom pojasu, obuhvata istočni deo Sahare, sa nizijama zapadno

od Nila i planinskim uzvišenjima na istoku, u primorju Crvenog mora. Leti vlada velika

vrućina, koja raste kako se ide prema jugu, gde praktično i nema padavina. One su retke već u

delti, gde iznose oko 50 mm godišnje. Dolina Nila, korisne širine 3 - 15 km ima izuzetan

značaj zbog racionalnog korišćenja poplava koje povećavaju plodnost zemljišta. Asuanska

brana je regulisala navodnjavanje (obezbeđujući istovremeno najveći deo električne energije),

omogućila je dobijanje novih plodnih površina, povećala godišnji broj žetvi (ponekad i 4

godišnje). Egipat uvozi polovinu hrane koja mu je potrebna.

6


Gotovo polovina stanovništva još uvek živi od poljoprivrede ali egzodus sa sela

doprinosi bujanju gradova, u prvom redu Kaira i Aleksandrije, u kojima živi više od 50%

stanovništva. Industrija je slabo razvijena, izuzev tekstilne, šećerne, metalurgije i naftne.

NACIONALNI PARKOVI

U Egiptu postoje 4 nacionalna parka:

1. Džabel Elba

7

egipat

Documents