eğitim bilimleri 8

-EĞİTİM BİLİMLERİ-

İç Gerilimin Kaynağı: İhtiyaçlarınkarşılanmaması

İhtiyaçların karşılanmaması engellenme ve çatışma durumuna düşme olarak iki ana sebepten

kaynaklanır. Engellenme, herhangi bir davranışın içsel ya da çevresel bir nedenle bloke edilmesidir.

Memleketine gitmek isteyen bir öğrencinin otobüs bileti bulamaması gibi.

Çatışma ve Çatışma Türleri

Organizma içinden gelen ve bireyi aynı zamanda birbirine zıt iki ayrı yöne çeken güdülerin birbiriyle çelişmesine çatışma adı verilir.

Üç tip çatışma vardır:

a) Yanaşma-yanaşma

b) Kaçınma-kaçınma

c) Yanaşma-kaçınma

Yanaşma-yanaşma: İkisi de aynı derecede çekici iki seçeneğin etkisinde kalma. Örn: Hangisini seçsem?

Hafta sonu sinemaya mı gitsem yoksa oturup ders mi çalışsam?

Organizma

Kaçınma-kaçınma; İkisi de aynı derecede itici iki seçeneğin etkisinde kalma. Örn: Dişimin ağrımasını

istemiyorum ama dişçiden de korkuyorum.

GELİŞIM PSIKOLOJISI | Savunma Mekanizmaları

cazıp cazıp

çn "o£C LU

o"ccUJ_J

ŞE

Yanaşma-kaçınma: Aynı nesne ya da duruma ilişkin zıt ikizli duyguların etkisinde kalma. Örn :

Şişmanlamaktan korkuyorum ama pastayı da yemek istiyorum!

Organizma Cazip olmayan

SAVUNMA MEKANİZMALARI

Savunma mekanizmaları psikanalitik kuramın psikolojiye ilişkin en önemli katkılarından biridir. Pek çok

davranışı ve davranışların altında yatan psişik faktörleri anlamada önemli bir araç durumundadıriar. Kısaca

tanımlayalım:

? Kendini engellenmiş hisseden kişileringüdülerinin farkına varmalarını ve kaygılarınakarşı savunmalarını sağlayan bir reaksiyontürüdür.

? Doyurulamamış temel ihtiyaçların yarattığı iç

huzursuzlukları gidermek üzere, insanın

kendini aldatması pahasına başvurduğu

davranış örüntüleridir.

nilgi Notu /

Cazip

Cazip olmayan

Organizma Cazip olmayan

Savunma mekanizmaları egoyu korurlar, bu

nedenle "ego savunma mekanizmalan" olarak da

n i te lenebi l i r ler . Her b i rey savunma

mekanizmalarını kullanmaktadır. Ancak fazla

kullanımı kişiyi gerçeklerden uzaklaştırdığı için

ruh sağlığına zarar vermektedir.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

Bazı savunma mekanizmaları

» Hayal Kurma Yolu ile Avunma

>> Bastırma (Repression)

»Mantığa Bürüme (Rationalization)

» Pollyanna (Tatlı Limon) Davranışı

»Yansıtma (Projection)

»Ödünleme (Compensation)

»Özdeşim (Identification)

» Karşıt Tepki Geliştirme (Reaction Formation)

»Yer Değiştirme (Displacement)

»Gerileme (Regression)

Hayal Kurma Yolu ile Avunma

İnsanın arzu ve isteklerini gerçekleştiremediği, iç ve dış nedenlerle ihtiyaçlarının doyumsuz kaldığı durumlarda hayal kurarak doyum sağlama yoluna gitmesidir. Günlük hayatta tatminsiz kalan istekler, rüya veya hayal aleminde gerçekleşebilir.

llımlı kullanılması durumunda hem bireyi teselli etmesi hem de doyum için alternatif yolların belirlenebilmesi açısından iyidir. Ancak aşırı şekilde kullanılması, bireyin hayal dünyasında gerçek kimliğini kaybetmesi ile sonuçlanabilir.

? Aç tavuk kendini buğday ambarındazanneder.

? Ticarete yeni atılan biri, kendini şöhretli birzengin olarak hayal eder.

Bastırma

Engellenme ya da çatışma nedeniyle doyumsuz kalan bir güdünün ya da ihtiyacın meydana getirdiği sıkıntılı durumdan kurtulabilmek için bireyin bu ihtiyacını görmezlikten gelmesi, düşünmemeye ve inkar etmeye çalışarak bunu bilinç dışına itmeye çalışmasıdır. Bilinçli olarak bastırılması supresyon, bilinçsizce bastırılması represyon adını alır.

Hiçbir güdü tam olarak baskı altına alınamaz, rüyalarla ya da uyumsuz davranışlara sürükleyen etkilerle kendini belli eder. İleri vakalarda terapiye ihtiyaç duyulur.

♦ Birinciliği başkasına kaptıran bir öğrencinin,birinci olan arkadaşına karşı hissettiğikıskançlığı inkar etmesi ya da bilinçaltınaatması.

o oi

Mantığa Bürüme (Bahane bulma)

Bireyin, özellikle kişisel yetersizlikleri nedeniyle gerçekleştiremediği istek ve emelleri karşısında, başarısızlıklarını mazur göstermek adına akla uygun fakat doğru olmayan nedenler üretmesidir. Bu mekanizma kişinin davranışını haklı gösterme veya ulaşılamayan amaçlara düş kırıklığını örtme amacıyla kullanılır.

Aşırı kullanılması bireyin benlik duygularını zedeler.

? Kedinin uzanamadığı ciğere mundar demesi.

? "Sağlığa iyi geldiği için içiyorum abi!"

? "Sınavları başaramıyorum, çünkü sistemkötü hocam."

? "Ben çocuğumu döverim ama onun iyiliğiiçin!"

Pollyanna Davranışı

Mantığa bürümenin bir başka biçimi olarak, hayal kırıklığı yaratan her durumda iyi bir taraf görme şeklindeki uyum mekanizmasıdır. Aşırı kullanılması bireyi pasif duruma sokabileceği gibi, herşeyi kabul eden bir duruma da getirebilir.

? "Cüzdanımı çarptılar ama olsun, bu bana birders oldu!"

? "Çocuğumuz grip oldu, çok şükür zatürreolmadı!"

? "Başaramadım ama olsun, sınav tecrübemarttı".

? "Düştüm ama bir avuç toprak alıp kalktım!"

Yansıtma (Başkalarını suçlama)

Bireyin kendi taşıdığı hoş görülmeyen duyguları başkalarına atfetmesi.

kendilerine? "Çevremdeki insanlar

güvenmiyor."

? "Sürekli beni küçümsüyorlar!"

Ödünleme (Telafi)

Bireylerin kendisini zayıf gördüğü bir alandaki eksikliğini başka bir alandaki başarısıyla telafi etmeye çalışmasıdır.

? Bedensel sakatlığı olan bir öğrencinin buözelliğini kapatmak için üstün başarıgöstermeyeçalışması.

? İşinde başarısız olan bir işadamının başkanıolduğu derneği çok iyi yönetmesi.


Yüceltme

İlkel nitelikteki istek ve eğilimlerin doğal amaçlarından çevrilerek toplumun istediği davranışlara yönlendirilmesidir.

? Çocukluktaki yıkıcılık ve saldırganlıkeğiliminin, yetişkinlikte polis, asker, patlayıcımadde uzmanı gibi meslekleredönüştürülmesi.

? Saldırganlığa ilişkin enerjiyi kişinin spordabaşarıyla sürdürmesi.

Özdeşim Kurma

Hayatta türlü başarısızlıklar, engellenmeler ve yılgınlıklar nedeniyle bireyin herhangi bir alanda başarılı bir kişi ya da kişilerle kendini bir sayması, kendini onlara yakın hissederek doyum sağlamasıdır.

Özdeşim kurduğumuz bireylerle aynı duyguları hissetmekle kalmaz aynı zamanda onlar gibi davranma eğilimine gireriz.

? Futbolda yenilen çocuğun: "Benim ağabeyimGalatasaray'da oynuyordu..." demesi.

? Akademik başarısızlık yaşayan bir çocuğun,okulun bilgi yarışmasında aldığı dereceleri(sanki kendisi almışçasına) heyecanlaanlatması.

Karşıt Tepki Geliştirme

Bireylerin bazen çatışan güdülerden toplumca "^ beğenilmeyeni inkar etmek için böyle bir güdünün :E onları sevkettiği davranışın tam tersinin sergilenmesidir. Aşırı kullanım biçimleri toplumca garip karşılanır ve bazen bireyin aleyhine sonuç verir.

? Kardeşini kıskanan bir çocuğun aşırıderecede iyi bir abla veya ağabey olmayaçalışması.

? Cinsiyet güdüsünü yenmek için bazıkimselerin karşı cinse düşman kesilmeleri.

? İnsanlardan nefret eden birinin, bunun tamtersi olarak herkese çok iyi davranıyorolması.

Yer/Yön Değiştirme

Bireylerin çeşitli engellemeler karşısında, engelleyici konumdaki kişiye/nesneye gösteremedikleri tepkiyi egemenlik kurabileceği başka birinin/nesnenin üzerinde gerçekleştirmesidir.

? Telefonda kötü bir haber alan bireyin ahizeyifırlatması.

? Kıyafeti istediği gibi dikilmemiş birinin terziyeolan tepkisini elbiseyi parçalayarakgöstermesi.

? İşyerinde patronuna sinirlenen bir işçininöfkesini evde çocuğundan alması.

? Öğretmeni tarafından dersten atılan biröğrencinin sınıftan çıkarken kapıyı çarpması.

Gerileme

Temel ihtiyaçların ve isteklerin karşılanmaması sonucu meydana gelen doyumsuzluk veya kaygı hallerinde, bireyin bulunduğu durumdan daha ilkel bir olgunluk düzeyinde davranmasıdır.

? Dört yaşındaki bir çocuğun korktuğunda altınııslatması.

? 10 yaşındaki bir çocuğun kaygılandığında dörtyaşındaki bir çocuk gibi mızmızlanması.

? Bir gencin, 10 yaşındaki bir çocuk gibi bağırıpçağırması veya ağlaması.

? Bir yetişkinin kaygılandığında kekelemesi,kızarması veya utanması vb.

Savunma Mekanizmalarının Kullanımı ve Sonuçları

? Engellemelerin ve çatışmaların meydanagetirdiği gerginlikleri geçici de olsa azaltır.

? Engelleme durumlarında daha gerçekçi veetkili çözümler üretebilmek için bireye zamankazandırır.

? Bireyin çatışmalara ve engellemelere karşıdirencini artırır.

? Bazı savunma mekanizmaları (yüceltme gibi)sosyal olarak değerli sonuçlar (sanat eserlerigibi) doğurur.

? Bazı savunma mekanizmaları (ödünleme gibi)olağanüstü başarılarda aracılık yapar.

Savunma Mekanizmalarının Yetersizlikleri

? Bireye zaman kazandırır ama sorunu tam olarakçözmez. (Belirtileri yok eden ama tedavietmeyen ilaçlar gibi)

? Sosyal anlamda olumlu sonuçlar doğursa dakişiyi asla tam doyuma ulaştırmaz.

? Bazı durumlarda, bazı kimselerdemekanizmalar, bireyin gerçek durumu farketmelerini engeller.

? Aşırı durumlarda ciddi uyumsuzluk ve ruhhastalıkları meydana gelebilir.

♦ Psişik enerjinin gerçek olmayan davranışlar içinharcanmasına neden olur.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSl

1. I. Trafik kazası yapan ve arabası hurdaya

dönen birinin "cana gelen mala gelsin" demesi

II. Kazada kolu kırılan birinin "iyi ki kafam

kırılmadı" demesi

III. Cüzdanı çalınan birinin, "bu bana iyi bir ders

oldu" demesi

Yukarıdaki örnekler aşağıdaki savunma

mekanizmalarından hangisiyle açıklanabilir?

A) Yüceltme

B) Polyanna (tatlı limon) davranışı

C) Bastırma

D) Telafi etme

E) Karşıt tepki geliştirme

I ve IV. örnekte birey bir alandaki eksikliğini yani

beğenilme ve üstün olma ihtiyacını, kusur ve

başarısızlığını başka bir alanda aşırı çaba

göstererek gidermeye çalışıyor, yani ödünleme

(telafi etme) savunma mekanizmasını kullanıyor. II.

ve III. örnek ise yüceltme savunma mekanizmasına

verilecek bir örnektir. Yani doyurulmamış güdüleri

toplumca kabul gören eylemlerle doyurulması söz

konusudur.

(Cevap B)

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ

Yukarıdaki örneklerde bireyin her olumsuz durum ve

başarısızlıkta olumlu bir taraf görmeye çalışması söz

konusudur.

(Cevap B) "i

>

2. I. Kısa boylu birinin halter çalışması yaparak

kendini göstermesi

II. Okumamış zengin bir iş adamının fakir

öğrencilere yardım etmesi

III. Kendisi okumamış bir babanın çocuklarını en

iyi şekilde okutmak istemesi

IV. Kendini çirkin bulan bir kızın el becerilerini

geliştirmesi

Yukarıdaki ömeklerden hangisi yüceltme

savunma mekanizmasına örnek alarak

gösterilebilir?

A)l- l l B) II-III

C) III- IV D)l-l l l

E) II - IV

3. Akraba çocuklarımn kendi çocuklarından daha

başarılı olduğunu görerek kıskanan anne-

babanın "Ne de olsa hayatta her şey okumak

değildir. Dünyada okumadan daha önemli şeyler

var." demesi aşağıdaki savunma

mekanizmalarından hangisine örnek oluşturur?

A) Ödünleme

B) Mantığa bürünme

C) Yansıtma

D) Yüceltme

E) Karşıt tepki geliştirme

Yukarıdaki örnekte anne-baba kendi çocuklarının

başarısızlıklarını hayatta her şey okumak değildir

diyerek akla uygun hale getirmiş ve mantığa

bürümüştür.

(Cevap B)

4. "Kedi ulaşamadığı ciğere pis der."

"Tilki ulaşamadığı üzüme korukder."

Yukarıdaki sözlere en uygun savunma

mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ödünleme

B) Karşıt tepki geliştirme

C) Bahane bulma

D) Yön değiştirme

E) Özdeşim kurma

6. Bir futbol karşılaşmasında, gol yiyen takımın

kalecisinin kale direklerini tekmelediği gözlenmiştir.

Kalecinin bu davranışı. aşağıdakilerden

hangisinde belirtilen savunma mekanizmasına

ömektir?

A) Hatasına kabul edilebilir gerekçeler bulma

B) Hoş olmayan yaşantıları hatırlamaktan kaçınıma

C) Kendisinin hatasız olduğunu belirtme

D) Karşısındakilerin başarısını küçümseme

E) Tepkisini başka nesnelere yönetme

Yukarıdaki örnekte bir alandaki başarısızlığı

kendince haklı göstermeye çalışma yani olaya

bahane bulma söz konusudur.

(Cevap C)

Kalecinin gerçek hedefe yöneltemediği öfke

tepkilerini, başka nesnelere yöneltmesi söz

konusudur. Bu durumda kaleci yön değiştirme

mekanizmasına başvurmuştur.

(Cevap E)

"o cr aıQ

"ctUJ

os

5. Bir yarışmada başarısız olan bir sporcu, beslenme

koşullarının yetersiz olduğunu, çalışmak için uygun

salon ve malzeme bulunmadığını, çalıştırıcısının

deneyimsiz olduğunu ileri sürmektedir.

Bu sporcunun sergilediği savunma

mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Her başarısızlıkta başarılı yanlar arama

B) Başarıya duyulan ihtiyacı görmezden gelme

C) Başarısızlıktan duyulan rahatsızlığı unutma

D) Başarısızlığın nedenini kendi dışında arama

E) Başarılı olanları kendinden küçük görme

Başarısız olan sporcu başarısızlığının nedenini,

salon ve malzemenin eksikliği, çalıştırıcının

deneyimsizliği gibi nedenlerle bağlayarak kendi

dışında aramaktadır.

(Cevap D)

"5UJ

"Mal canın yongasıdır. Fakat cana geleceğin^

mala geisin" sözü aşağıdakilerden hangisine

örnekolur?

A) Bastırma

B) Polyannacılık

C) Ödünleme

D) Yüceltme

E) Bahane bulma

Polyannacılık, hayal kırıklığı yaratan her durumda

iyi bir taraf görme şeklindeki uyum mekanizmasıdır.

Verilen söz polyannacılığa örnek olur.

(Cevap B)

-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-

8. Atletizmde birinci gelen bir sporcu başka bir yarışta ikinci geliyor. Neden aynı performansı göstermediği sorulduğunda ise "Ayağımı incittim de ondan." cevabını verir.

Bu sporcu aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisini kullanmıştır?

A) YansıtmaB) Bahane bulmaC) KaçmaD) PolyannaE) Yüceltme

ÇÖZÜM:

Bireyin, özellikle kişisel yetersizlikleri nedeniyle gerçekleştiremediği istek ve emelleri karşısında, başarısızlıklarını mazur göstermek adına akla uygun fakat doğru olmayan nedenler üretmesine bahane bulma denir. Verilen örnekte buna örnektir.

(Cevap B)

10. Mahalle maçlarında en çok sevdiği futbolcunun forma numarasını giyen ve onun hareketlerini yapmaya çalışan birey hangi savunma mekanizmasını kullanmaktadır?

A) BastırmaB) Hayal KurmaC) Yön DeğiştirmeD) Özdeşim KurmaE) Yüceltme

Bireyin herhangi bir alanda başarılı bir kişi ya da kişilerle kendini bir sayması, kendini onlara yakın hissederek doyum sağlamasıdır. Özdeşim kurulan bireylerle aynı duyguları hissetmekle kalmaz aynı zamanda onlar gibi davranma eğilimine girer.

(Cevap D)

>Çff

s: o >

9. Bazı durumlarda saldırgan eylem gerçek hedefi §yerine masum bir kişi ya da nesneye yönelebilir. —işinde azar işitmiş bir kişi, ifade edememiş olduğu «Söfkesini ailesinden alabilir.

Yukarıda başvurulan savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?

A) KaçmaB) BastırmaC) Yön değiştirmeD) Özdeşim kurmaE) Bahane bulma

Bireylerin çeşitii engellemeler karşısında, engelleyici konumdaki kişiye/nesneye gösteremedikleri tepkiyi egemenlik kurabileceği başka birinin/nesnenin üzerinde gerçekleştirmesi şeklindeki savunma mekanizmasına yön değiştirme denir. Verilen örnekte yön değiştirme ile ilgilidir.

(Cevap C)

1. "Öğretmeninin kendisini kasıtlı olarak sınıfta bıraktığını düşünen ve bunu içine sindiremeyen bir genç, ders kitabını tahtaya fırlatarak sınıfı terk etmiştir."

Söz konusu olayda öğrenci hangi savunma mekanizmasını kullanmış olabilir?

A) Yön değiştirmeB) ÖzdeşimC) Hayal kurmaD) Karşıt tepki geliştirmeE) Pollyannacılık

4. "Kızını dövmeyen dizini döver.", "Eşeğini dövmeyen semerini döver." sözleri aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnek oluşturur?

A) YansıtmaB) Karşı tepki oluşturmaC) Akla uygun durum oluşturmakD) Neden uydurmaE) Yön değiştirme

CEVAPLIKAVRAMA

Bir araştırmada çocukların, olası bir nükleer patlamadan korktukları halde bunu söylemedikleri saptanmıştır.

Çocukların bu durumu, aşağıdaki savunma

2. Olumsuz benlik algısına sahip olan bir gencin, bununla başetmek adına sık sık babasının meslek alanındaki başarılarından bahsetmesi, hangi savunma mekanizmasını kullandığını göstermektedir?

A) YansıtmaB) ÖzdeşimC) Hayal KurmaD) Karşıt tepki geliştirmeE) Pollyanna

Üj mel (anizmalaıyj A) Gerileme

_J B) Yansıtma

Bİ

L C) BastırmaD) Yüceltme

EGI

" E) Ödünleme

EDIII

3. "Aç tavuk kendini darı ambarında görür." atasözü insan için kullanıldığında aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisi için uygun bir örnek oluşturur?

A) BastırmaB) ÖzdeşimC) Hayal kurmaD) GerilemeE) Güdüleri çarpıtma

6. -Bir kişinin gitmek istemediği bir doğum günü partisini unutması

-Babasıyla tartışan bir gencin elindeki nesneyi fırlatıp yere atması

Yukarıdaki davranışlar sırasıyla aşağıdaki hanği savunma mekanizmalarını örneklendirir?

A) Yadsıma - Yön DeğiştirmeB) Kaçma - Karşı tepki geliştirmeC) Bastırma - Yön DeğiştirmeD) Ödünleme - YüceltmeE) Kaçma - Kendini yöneltme

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

7. Savaşta düşmanla göğüs göğse çarpışan bir asker, yanındaki arkadaşının yaralandığını görünce silahını eline alır ve düşman cephelerine karşı saldırır. Ancak cepheleri boş bulunca etraftaki ağaçlara ve taşlara rastgele ateş eder.

Asker bu durumda aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisini kullanmıştır?

A) Karşı tepki geliştirmeB) ÖdünlemeC) KaçmaD) Yön değiştirmeE) Yadsıma

10. "Sınıf başkanlığı seçimini az bir farkla kaybeden bir i lköğret im 8. s ını f öğrencis i , seçimi kaybetmesinden dolayı yaşadığı hayal kırıklığını yadsımakta, seçimi kaybetmesinin onu hayal kırıklığına uğratıp uğratmadığına ilişkin bir soru sorulduğunda da bunu reddetmektedir."

Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin kullandığı savunma mekanizması olabilir?

A) BastırmaB) Mantığa bürümeC) Hayal KurmaD) GerilemeE) Pollyannacılık

8. I. Bir genç kızın sürekli olarak beyaz atlı prensinin gelip kendisini götürmesini düşünmesi

II. Fiziksel özürlü bir gencin el sanatlannda ünlü birkişi olaraktanınması

III.Başbakan olmaya şartlanan bir çocuğun sınıftabaşbakan rolünü oynaması

Aşağıdakilerden hangisinde yukarda örneği verilen savunma mekanizmalarının doğru sıralaması verilmiştir?

A) Hayal kurma, özdeşim, ödünlemeB) Hayal kurma, ödünleme, özdeşimC) Özdeşim, ödünleme, hayal kurmaD) Ödünleme, özdeşim, hayal kurmaE) Özdeşim, hayal kurma, ödünleme

H.Aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi, sık sık bastırma mekanizmasını uyguladığı gözlenen bir öğrencinin durumuna en uygun öğretmen davramşıdır?

A) Ailesini okula çağırmaB) Çocuğu psikiyatra göndermeC) Durumu müdüre bildirmeD) Koşulsuzca dinleme ve kendini ifade etmesini

sağlamaE) Daha etkili mekanizmalar kullanmasını önerme

9. "Eşiyle şiddetli geçimsizlik yaşayan Ayşe Hanım, eşine karşı yoğun olumsuz duygular yaşadığı dönemlerde eşiyle geçirdiği güzel anları hatırlamasının kendisini rahatlattığını ifade etmektedir."

Ayşe Hanım hangi savunma mekanizmasını kullanmaktadır?

A) BastırmaB) Mantığa bürümeC) Hayal KurmaD) GerilemeE) Pollyannacılık

12. "KPSS Deneme sınavlarında istediği puanı yakalayamayan bir öğretmen adayı, daha önce böyle bir yakınması gözlenmediği halde başansızlığını yaşamakta olduğunu iddia ettiği "sınav kaygısf'na bağlamaktadır."

Bu durum adayın hangi savunma mekanizmasını kullandığını düşündürmektedir?

A) BastırmaB) Mantığa bürümeC) Hayal kurmaD) GerilemeE) Yadsıma

13. "Fikret'in, sevmediği ya da hoş olmayan biryaşantı geçirdiği arkadaşının adını unutması" aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnektir?

A) BastırmaB) ÖdünlemeC) GerilemeD) ÖzdeşimE) Yansıtma

16. "Daha önce kardeşini trafik kazasında kaybeden bir gencin, otogara yolcusunu beklemek için gitmeyi unutması" aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisiyle ilgilidir?

A) Yön değiştirmeB) Bahane bulmaC) Özdeşim kurmaD) BastırmaE) Karşıt tepkiler geliştirme

14. İnsanın stres, hayal kırıklığı, çatışma ve bunları doğuran nedenlerden kurtulmak amacıyla, bilinçli veya bilinçsiz olarak davranışlara ne ad verilir?

A) Yön değiştirmeB) Savunma mekanizmalarıC) Hayal kurmaD) Sosyal uyumsuzlukE) Çatışma

17. Suçluya kızan avukat, kalemini kırarak öfkesini yatıştırıyor.

Avukatın bu davranışı hangi savunma me-kanizmasına bir örnektir?

A) KaçmaB) YansıtmaC) BastırmaD) Yön değiştirmeE) Pollyanna

geliştirdiği ■§

d

15. İstekleri yerine getirilmeyen bir çocuğun bebekler gibi emeklemesi ya da altını kirletmesi" hangi savunma mekanizmasıyla ilgilidir?

A) YüceltmeB) GerilemeC) BastırmaD) PollyannaE) Ödünleme

18. Aynı sınıfta bulunan bir kızdan hoşlanan erkek öğrenci kızla yakınlaşmak ister, bu nedenle çeşitli girişimlerde bulunur. Fakat gence bu isteğinin asıl nedeni sorulduğunda "onunla ders çalışmak istiyorum, ev ödevi ile ilgili konuşuyorum, sinemaya gidip gidemeyeceğini sordum" gibi nedenler ileri sürmektedir. Böylece başkaları tarafından bilinmesini istemediği isteklerini akla uygun bir biçimde temellendirmeye çalışmaktadır.

Erkek öğrencinin böyle davranmasını en iyi açıklayan savunma mekanizması hangisidir?

A) Bahane bulmaB) Özdeşim kurmaC) YansıtmaD) UnutmaE) Yön değiştirme

10- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

19. Aşağıdakilerden hangisinde mekanizmasın"dan söz edilemez?

A) Okuyamayan babanın çocuğunu okutmakistemesi.

B) Okuyamamış babanın, okumuş çocuğu ile sıksıkövünmesi.

C) Okumak isteyen fakat çalışmayı sevmeyenöğrencinin durumu.

D) Cüzdanını çaldıran yaşlı amcanın "bu bana dersoldu, bundan sonra çok iyi korurum" demesi.

E) Sevmediği arkadaşına söz verdiği oyuncağıunutan, Ayşe'nin durumu.

22. Bir çocuğun sevmediği arkadaşının ismini uygunsuz kelimelerle duvara yazması aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine bir örnek olabilir?

A) KaçmaB) Bahane bulmaC) YansıtmaD) BastırmaE) Yön değiştirme

savunma

20. "Babasından azar işiten kardeşine çıkışması" mekanizmasma örnektir?

A) ÖdünlemeB) Yön değiştirmeC) BahanebulmaD) Özdeşim kurmaE) Karşıt tepkiler geliştirme

Mustafa'nın küçük hangi savunma

oCNİ

23. Çok istemesine rağmen çocuğu olmayan birisinin, çocuk yuvası açmak veya bir çocuk yuvasında çalışmak suretiyle kendisini tatmin etmesi, aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnektir?

A) ÖdünlemeB) KaçmaC) YüceltmeD) Yön değiştirmeE) Bahane bulma

21. Aşağıdakilerden hangisimekanizmasına örnek deâildir?

savunma

A) Sıkılgan bir gencin arkadaşlarını şımarık olaraknitelendirmesi

B) Evin borçlarını ödeyemeyen bir çiftin, ailesindenyardım istemesi

C) İşsiz olduğu için sinirli olan bir babanın, işlerininyoğunluğundan şikayet etmesi

D) Dedikodu yapan kadının herkes yapıyor demesiE) Hızlı araba kullandığı için kaza yapan sürücünün

yolların bozuk olduğunu söylemesi

-EGITIM BILIMLERI- 11

24. "Müşterilerin, ünlü kişilere benzeme eğilimlerinden

yararlanma amacıyla, bazı reklamlarda sanatçılara

yerverilir."

Reklamcıların bu uygulaması hangi psikolojik

mekanizmaya dayanır?

A) Pekiştirme

B) Yön değiştirme

C) Yansıtma

D) Özdeşim kurma

E) Ödünleme

1. Bir çocuk doktor olan ablası gibi giyinmiş ablasının

steteskopunu boynuna takmıştır.

Bu çocuğun ablası gibi davranması

aşağıdakilerden hangisine örnektir? (2004

KPSS)

A) Özdeşim

B) Taklit

C) Yüceltme

D) Yansıtma

E) Baskı

ÇIKMIŞ SÖRIILAR ve ÇÖZÜMLERİ

£2 "ö tc yj o"cc m

H tz 'OUJ

Buradaki çocuğun davranışı ne kadar ablasını

taklit gibi görünse de basit bir davranışın taklidi

değil ailesi tarafından sevilen değer verilen ablası

gibi olma çabasıdır. Birey kendinde bulunan

özellikleri özenilir bulmadığı zaman kendisi gibi

olmaktan çıkıp kendini istediği gibi bir kişiymiş gibi

algılamaya ve onun gibi davranmaya başlar. Bu

duruma özdeşleşme (özdeşim kurma) denir.

(Cevap A)

llllllilli iliivillll1.A 7.D 13.A 19.C

2. B 8.B 14.B 20. B

3. C 9.C 15.B 21.B

4. E 10.A 16.D 22. E

5.C 11.D 17.D 23.C

6.C 12.B 18.A 24. D

ÜJ

12- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL

Edvvard Chace Tolman, 'öğrenme' ve 'motivasyon' alanlarında önemli çalışmalar yapmış Amerikalı bir bilim adamıdır ve psikoloji alanına birçok önemli katkıda bulunmuştur. California Berkeley Üniversitesi'nde çalışırken ortaya attığı "Öğrenmenin Bilişsel Kuramı" ile kendi davranışçı ekolünü geliştirmiştir.

Tolman, yöntem bakımından davranışçı, metafizik yönünden bilişsel bir kuramcıdır.

Tolman; öğrenmenin, organizmanın çevresi hakkındaki bilgi ve bilişleri ve bunlarla kendi arasında nasıl bir ilişki kurduğu ile ilgili oiarak gerçekleştiğini söylemiştir. Tolman'ın bu kuramı, Thorndike ve HulPın öğrenmenin sıkı bir uyaran -tepki eşleşmesiyle gerçekleştiğini öne sürdükleri kuramlarının karşısındadır.

Tolman'ın Bilişsel Davranışçılığı

1. Odak noktası, bilinç yerine davranıştır ve içgörüyerine nesnel gözlemdir.

2. İnsan ve hayvan davranışının en çok göze çarpanönemli özelliklerinden biri, amaca yönelik olmasıdır.

3. Amaçsal niteliğe sahiptir ve ayrıca bilişsel veuysaldır. Bu iki terim bütünsel davranışı, değişmez,dönüşlü mekanik davranışlardan farklı kılar.Bütünsel davranış, reflekslerden farklıdır.

4. Bütünsel davranış pek çok nedene dayanır;öğretilebilir niteliğe sahiptir.

5. Ara Değişkenler: Davranışı yönlendiren veçevresel uyaran ile gözlemlenebilen tepkilerarasında arabuluculuk eden psikolojik süreçleritanımlamaktadır. Ara değişken ömekleri; bilişleri,beklentileri, amaçları, varsayımları ve isteklerikapsar. Tolman'a göre bir beklenti, her bir başarılıtepkiyi bir ödül takip ettiğinde ortaya çıkar. İnsanlar

Amaçlı DavranışçılıkOGRENME PSIKOLOJISI

ve hayvanlar, tepkiler ve çevresel uyaranlar arasında düzenli ilişkilerin olduğu her zaman beklenti oluştururlar. Bir beklenti bir kere ortaya çıktığı zaman, davranışın yön bulmasında ve kontrolünde rol oynar.

6. Gizil Öğrenme: Pekiştireç motivasyonu ve bunedenle performansı etkiler. Ancak öğrenme kendibaşına bağımsız bir süreçtir. Pratik amaçlar içinpekiştireç kullanırız çünkü motivasyon üzerindeönemli bir.rolü vardır. Gizli öğrenme (Tolman)organizmanın öğrendiğinin bilincinde olmadanyaptığı öğrenmedir. Kendiliğinden, farkına varmadangerçekleşir. Bir yerin zihinsel haritasını çıkardığımızöğrenme biçimi, yani bilişsel harita ve bir işin otoplumda nasıl yapıldığını öğrendiğimiz bilişselsenaryo öğrenmesi böyledir. Bir bireyin dikkatetmediği halde bir şarkının sözlerini öğrenmesi yada bir mağazanın yerini bilmesi gizil öğrenmeyeörnek verilebilir.

Bizim hayal-meyal hatırlıyorum dediğimiz veya bir yerden aklımda kalmış dediğimiz şeyler mahallenin marketinin - kasabının - berberinin yerlerini bilinç olarak öğrenmesek de onların ismi ve yerleri sorulduğunda öğrenmiş olduğumuzu anlarız.

7. Deneysel Sönme: Sönme, büyük orandabeklentilerdeki değişiklikler nedeniyle ortaya çıkar.Tepkinin gücü, koşullu uyaran bir işaret olarakhizmet etmeye devam ettiği sürece yüksektir.Uyaran artık daha fazla işaret olarak değer sahibiolmadığı zaman, beklentiler ve dolayısıyla tepkilerde değişir. Tolman'ın kuramına göre bu, eğer birorganizma bir işaretin artık bir pekiştirece kılavuzluketmeyeceğinin kesin olarak farkındaysa sönmegerçekleşir ve bu sönmenin nedeni, organizmanınartık o davranışa ihtiyacının olmamasıdır.

-EĞİTİM BİLİMLERİ- 13

Tolman'a Göre Öğrenme Türleri (Senemoğlu, 2004)

Kateksis: Belli dürtü durumlarıyla belli nesneleri ilişkilendirme eğiliminin öğrenilmesine işaret etmektir. Örneğin; belli bir ülkedeki bireyler açlık dürtüsünü belli yiyeceklerle giderebilirler: Adana'da yaşayan bir birey geneüikle açlığını Adana kebabı yiyerek, Karadeniz bölgesinde yaşayan bir birey ise açlığını hamsi yiyerek giderme eğiliminde olabilir.

Eşdeğer inançlar: Alt amaç, esas amaçla aynı etkiye sahip olduğunda, alt amaç eşdeğer inanç oluşturmaktadır.

Alan Beklentileri: Burada organizma neyinney9 götüreceğini öğrenir. Yani bir işaretigördüğünde bir sonrakinin onu izlsyeceğiniöğrenir.

Alan biliş yolları: Bir problem çözme stratejisi ya da yaklaşımdır. Belli durumlarda algısal alanı düz9nleme eğilimidir.

Dürtü ayrımları: Organizmanın kendi dürtü durumunu belirlemesini ve buna uygun tepkide bulunmasını kapsamaktadır.

Hareket biçimleri: Tolman kuramlarında esas olarak fikirlerin ilişkilendirilmesiyle ilgilenmiştir. Bu nedenle har9k9t biçimini öğrenm^, bir eksiği gidermeye dönüktür.

gş"co ü

TARİHLERLE TOLMAN

1886 —> Nevvton, Massachusetts'de doğdu.

1911 —»• Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Elektrokimya alanında lisans derecesini aldı.

1911 —> Felsefe ve psikoloji öğrencisi olarak Harvard Okulu'na girdi.

1912 —> Doktora derecesi için Almanya'nın Giessen kentine gitti; Gestalt Psikolojisi ile ilgilenmeye başladı.

1912 —> Hugo Munsterberg and Langfeld ile birlikte "anlamsız hece öğrenmesi" üzerinde çalıştı.

1915 —> Geriye dönük ket vurma üzerine hazırladığı tezinden sonra Harvard'tan doktora derecesi aldı.

1930 —> Farelerle labirent deneylerinde ödülün ve pekiştirecin rolleri üzerinde çalıştı.

1932 —> "Hayvanlarda ve İnsanlarda Amaçlı Davranış" kitabını yazdı.

1949 —> Öğrenme motor becerilerinin ve problem çözmenin farklı kanunlar tarafından yönetildiğini belirttiği "Bir Çeşit Öğrenmeden Daha Fazlası Var"ı yazdı.

1959 —> 19Kasım'daöldü.

14- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ.

1. Tolman'ın işaret öğrenme kuramma göre

aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Tolman, öğrenmeyi bireyin içerisinde yaşamış

olduğu çevreyi keşfetme süreci olarak ele

almış, bu keşif süreci içerisinde bilişsel

süreçlerin etkili olduğunu vurgulamıştır.

B) Tolman, işaret öğrenme kuramını davranışçı

öğrenme kuramlarının bulguları ile Gestalt

öğrenme yaklaşımının bulgularını birleştirerek

oluşturmuştur.

C) Tolman, öğrenme üzerinde şartlanmanın etkili

olduğunu, bilişsel süreçlerin ise herhangi bir

etkide bulunmadığını ileri sürerek bilişsel

öğrenme kuramlarının karşısında yer almıştır.

D) Tolman'a göre öğrenciler öğrenme ortamında

öğrenme faaliyetini bilinçli, niyetli ve aktif

olarak katılım gösterirler. Böylece öğrenciler

öğrenme ortamına ve okula uyum davranışları

gösterirler.

E) Tolman, öğrenme süreci ile ilgili olarak gizil

öğrenme ve işaret (yer) öğrenme kavramlarını

geliştirmiş ve öğrenmenin bu iki kavram ile

gerçekleştiğini vurgulamıştır.

"Çorumlular çay ile birlikte leblebi yemeyi tercih

ederlerken, Kayserililer ise yemeklerde daha

ziyade pastırma ve sucuk yemeyi diğer besin

maddelerine tercih ederler" ifadesini kullanan bir

kişi, Tolman'ın işaret öğrenme kuramında dile

getirilen hangi kavramı vurgulamaya

çalışmaktadır?

A) Kateksis

B) Eşdeğer inançlar

C) Alan beklentileri

D) Alan-biliş yolları

E) Dürtü ayırımı

Kateksis, Tolman'ın işaret öğrenme kuramının

temel kavramlarından birisidir ve içerisinde

bulunulan sosyo-kültürel özelliklerin bireyin

öğrenmesi ve davranışları üzerinde etkisini ifade

eden bir kavramdır. Yine Trabzonluların

acıktıklarında açlıklarını hamsi yiyerek gidermeye

çalışmaları da Kateksis olgusuna örnek teşkil

etmektedir.

(Cevap A)

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ

Tolman, öğrenmeyi bilişsel süreçler ile açıklayan

ilk bilişsel temelii davranışçı öğrenme

kuramcısıdır. Bu nedenle ona göre öğrenme

üzerinde bilişsel faktörler etkili olup, koşullanma

süreçleri öğrenme üzerinde herhangi bir etkide

bulunmamaktadır.

(Cevap C)

Halk dilinde kullanılan "Karnı aç ama ağzından

kürdanı hiç düşürmüyor" tabiri Tolman'ın

işaret öğrenme kurammda hangi kavramı dile

getiren bir örnektir?

A) Alan beklentisi

B) Dürtü ayarımı

C) İşaret öğrenme

D) Eşdeğer inançlar

E) Alan-biliş yolları

Tolman'a göre eşdeğer inançlar, fizyolojik

güdülerden daha ziyade sosyal güdülerin doyuma

ulaştırılması anlamına gelmektedir. Yukarıda

verilen örnekte birey, karnı aç olmasına rağmen

karnı tokmuş gibi ağzında kürdan ile gezmekte

böylece saygınlık ve önemsenme ihtiyacını

fizyolojik ihtilacı olan açlıktan daha fazla

önemsemektedir.

(Cevap D)

-EGİTİM BİÜMLERİ- 15

4. "Müslümanlar aç olduklarında domuz eti

yemezlerken, Hindular ise inek eti yemeyi doğru

olarak kabul etmezler."

Tolman'a göre Müslümanların ve Hinduların bu

davranışlarının temelinde ne tür öğrenmeler

yatmaktadır?

A) Eşdeğer inançlar

B) Olumsuz kateksis


D) Alan-biliş yoliarı

E) Dürtü ayırımları

6. "Size o ana kadar farkında olmadığınız

bir yerin adresi sorulsa, hemen adresi

soran kişiye sormuş olduğu adrese

nasıl gidebileceğini en ince ayrıntısına

kadar tarif edebilirsiniz" sözlerini

söyleyen bir kimse, Tolman'ın işaret

öğrenme kuramında hangi kavramın

niteliğinden bahsetmektedir?

A) Kavrama

B) Bilişsel harita

C) Bilişsel senaryo

D) Anlamlandırma

E) Kodlama

5.Tolman'a göre bir bireyin belirli durumlarda belirli

nesnelerden kaçınmayı öğrenmesine, yani

inançların öğrenmeler ve davranışlar üzerindeki

etkisine olumsuz kateksis denilmektedir.

(Cevap B)

"Gazete okurken aynı zamanda televizyonda bir

müzik parçasının söylendiğini duyan bir birey, tüm

dikkatini gazeteye verdiğinden televizyonda

söylenen şarkının sözlerine dikkat etmemiş, fakat

gazetesini okuduktan belli bir süre sonra gazete

okurken televizyonda söylenen şarkıyı

kendiliğinden söylemeye başiamıştır."

Tolman'a göre bu bireyin şarkının sözlerini

kendiliğinden tekrarlaması ne tür bir

öğrenmedir?

A) Kavrama yoluyla öğrenme

B) Sezgi yoluyla öğrenme

C) Koşullanma yoluyla öğrenme

D) Anlamlı öğrenme

E) Gizil (örtük) öğrenme

ç "ocrLU O

'E 7UJ '■

Tolman'a göre gizil öğrenme sürecinde

iki faktörden yararlanılır. Bunlar; bilişsel

harita ve bilişsel senaryodur. Bilişsel harita,

bireylerin zihinlerinde içerisinde

yaşadıkları çevrenin haritasını, krokisini

zihinlerine kaydetmeleri, sorulunca bu

çevrenin adresini tarif etmeleridir.

(Cevap B)

"Yolculuğa çıkacak bir insan otobüs ya da

tren ile nasıl yolculuk yapacağını bilir. Yine

arkadaşları ile güzel bir lokantaya giden bir

birey de masaya oturduklarında nasıl yemek

yeneceğini, insanlarla nasıl konuşulacağını

önceden bilir. Çünkü bireylerin zihinierinde

bir işin, eylemin nasıl yapılacağına ilişkin

imgeler, kodlamalar önceden mevcuttur"

ifadesini kullanan bir birey, Tolman'ın

işaret öğrenme kuramında dile getirdiği

hangi kavramı ifade etmeye

çalışmaktadır?

A) Genelleme

B) Bilişsel harita

C) Bilişsel senaryo

D) Anlamlandırma

E) Farklılaştırma

Tolman'a göre gizil öğrenme; bireyin farkında

olmadan bilinçsiz bir şekilde yapmış olduğu

öğrenmelerdir.Yukarıda verilen örnekte de birey

gazete okurken duyduğu fakat o an dikkat

etmediği şarkının sözlerini gazete okuduktan belli

b i r süre sonra melodis i i le bir l ik te

tekrarlamaktadır.

(Cevap E)

Tolman'a göre gizil öğrenme sürecinde insanların

yararlandığı faktörlerden - birisi de bilişsel

senaryolardır. Bilişsel senaryo; bir olayın, bir işin

nasıl gerçekleştiğine ilişkin imgelerin, olguların,

bilinçsiz bir şekilde zihne yerleştirilmesi, yeri ve

zamanı geldiğinde de bu senaryoiarın

kullanılmasıdır.

(Cevap C)

16- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL

8. "Tolman'a gire bireyler, bir problemi çözerlerken

kullanmış oldukları yolları, bu probİ9me benzeyen

diğer sorunların çözümünde de kullanmaktadırlar.

Örneğin Fizik problemi çözen bir bireyin burada

kullanmış olduğu bir formülü, kimya problemi

çözerken de kullanmaktadırlar."

Bireylerin birbirlerine benzeyen konularda

çözüm için aynı ya da benzer yolları

kullanmaları, işaret öğrenme kuramında hangi

kavram ile açıklanmaktadır?

A) Eşdeğer inançlar

B) Olumsuz Kateksis


D) Alan-biliş yolları

E) Dürtü ayırımları

Tolman, davranışçı öğrenme kuramları iie

Gestalt öğrenme kuramının görüşlerini

birleştirdiği için öğrenmelerin bütünden

parçaya doğru amaçlı bir şekilde

yapılmasının daha doğru olduğunu ileri

sürmüştür.

(Cevap B)

9.

Tolman'a göre alan-biliş yolları kavramı bireylerin

bir problemi çözerlerken kullanmış oldukları

yolları, bu probleme benzeyen diğer sorunların

çözümünde de kullanmaları anlamına

gelmektedir.

(Cevap D)

Aşağıdakilerden hangisi Tolman'ın işaret

öğrenme kuramına göre yanlış bir ifadedir?

A) İnsan davranışlarının en çok göze çarpan

yönü, davranışların amaca dönük olmasıdır.

B) Tolman'a göre öğrenmeler parçadan bütüne

doru olmakta, yani basitten zora doğru bir

seyirtakip etmektedir.

C) Birey amacına ulaşabilmek için ipuçlarını ve

ihtiyaç kaynaklarını kullanarak öğrenmesini

gerçekleştirmektedir.

D) Bireyler , öğrenmelerini farkına varmadan

bilinçsiz bir şekilde de gerçekleştirebilirler.

E) Tolman, öğrenmede bilişsel faktörlerin etkisine

önem verdiği için ve davranışçı öğrenme

kuramlarının bulgularından da yararlandığı için

bilişsel temelli davranışçı öğrenme kuramcısı

olarak bilinmektedir.

10. "Televizyonda bir film seyreden Kaan Bey,

filmi seyrederken eşi ile arkadaşının

telefonda konuştuğunu duymuş, eşinin

arkadaşlarından birisinin vefat ettiğinden

bahsettiğini işitmiş fakat o an filme daldığı

için bu konuşmanın üzerinde bilinçli olarak

hiç durmamıştır. Ertesi gün işyerine gittiğinde

arkadaşları ile konuşken, konu vefat eden o

kişiye geldiğinde Kaan Bey, o kişinin

öldüğünü ifade etmiştir."

Kaan Bey'in bu öğrenmesi Tolman'ın

işaret öğrenme kuramında hangi

öğrenme kavramı ile açıklanmaktadır?

A) Gizil (örtük) öğrenme

B) Sezgi yoluyla öğrenme

C) Koşullanma yoluyla öğrenme

D) Anlamlı öğrenme

E) Kavrama yoluyla öğrenme

ÇÖZÜM:

Tolman'a göre gizil öğrenme; bireyin

farkında olmadan bilinçsiz bir şekilde yapmış

olduğu öğrenmelerdir.

(Cevap A)

-EĞİTİM BİLİMLERİ. 17

11. Aşağıdakilerden hangisi Tolman'ın amaçlı

davranışçılık kuramı için söylenemez?

A) Deneylerinde davranışçı kuramların yöntemlerini

kullanmıştır

B) Davranışların açıkça ötçülmesi gerektiğini

savunmuştur

C) İnsan davranışlarının küçük birimlere ayrılarak

gözlenmesi gerektiğini söylemiştir

D) Sadece amaca yönelik etkinlikleri davranış

olarak kabul etmiştir

E) Tolman'a göre davranışı organizmanın ulaşmayı

hedeflediği amaçları belirler

Tolman'ın amaçlı davranışçılık kuramı yöntem

bakımından davranışçı, düşünsel yönden ise bilişsel bir

kuramdır. Tolman sadece organizmanın amaca yönelik

etkinliklerini davranış olarak kabul eder. Klasik

davranışçı kuramcıların aksine davranışları küçük

birimlere bölmek yerine bütünlük içerisinde incelemeyi

savunur. Tolman'a göre anlamlı •§

Davranış amaca yöneliktir. Davranışlar aynı

zamanda amaca götürecek şekilde değişen çevre

koşullarına göre değişir uyum sağlar. Tolman'a göre

davranışlar refleksif tepkiler değildir, amaçlıdır.

(Cevap A)

13. "Organizma eğitildikten sonra en kısa sürede

amaca götürecek davranışı sergiler. Hull bu

kavramı alışkanlık hiyerarşisi kavramı ile

açıklamaktadır."

Yukarıda bahsedilen kavram jçin Tolman'ın

kuramında kullandığı kavram aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Kateksis

B) Alan beklentileri

C) Alan biüş yolları

D) En az çaba ilkesi

E) Eşdeğer inançlar

ffibütünlüğü olan amaca yönelik davranışlar üzerinde ffi

çalışmak gerekir.

(Cevap C)

12. "Bir kişi yağmurdan kaçmak için şemsiyesini 'UJ

açabilir, yoksa bir saçak altına sığınır ya da -zı

hızlıca koşar. Organizma değişen koşuliarda :E

kendi bilgisini kullanarak en uygun davranışı >

seçer ve uygular."

Tolman'ın kuramına göre aşağıdaki

seçeneklerde verilenlerden hangisi yukarıdaki

açıklamaları destekler nitelikte değildir?

A) Organizmanın gösterdiği davranışlar durumlara

göre değişen refkelsif tepkilerdir

B) Davranış amaca ulaşmak için çevre koşullarına

göre değişir

C) Davranış amaca yönelik olduğundan bazı

şeylerden kaçmak yada bazı şeyleri elde etmek

içindir

D) Davranışlar çevre koşullarına göre uyum

sağlayabilir bir niteliğe sahiptir

E) Organizma sadece uyarıcılara tepkide

bulunmaz, inançlarıyla tutumlarıyla etkinlikte

bulunur

Tolman'ın 'en az çaba ilkesi' ile Hull'un 'alışkanlık

hiyerarşisi' önermesi arasında büyük benzerlik

vardır. (N. Senemoğlu, Gelişim Öğrenme ve

Öğretim, s.202) Kişi eğitildikten sonra kendini amaca

götürecek alternatiflerden en kısa olanı seçerek

amaca ulaşmaya çalışır.

(Cevap D)

14. Tolman'ın amaçlı davranış kuramı temele

alınarak düzenlenecek bir öğretme öğrenme

etkinliği için öğretim hedefleri aşağıdaki

niteliklerden öncelikli olarak hangisine sahip

olmalıdır?

A) Öğretmen yeterliklerine uygunluk

B) Aşamalılık

C) Öğrenci ihtiyaç ve ilgilerine uygunluk

D) Toplum beklentilerine uygunluk

E) Kullanılacak öğretim yöntem ve araçlarına

uygunluk

18- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSl

Tolman'a göre kişinin tüm davranışları amaca

yöneliktir V9 çevreyi tanıma süreci öğrenmenin

temeiîdir. Eğer kişinin davranışları belli bir amaca

yönelik değil ise kişi öğrenmeden vazgeçer.

Öğrencinin öğrenme çabasını sürdürebilmesi için de

öğretim amaçlarının öğrencinin amaçlarıyla tutarlı

olması gerekmekt9dir.

(C9vap C)

Öğrenme p^rformansa dönüşen^ kadar bellekte

saklanır. P^rformansa dönüşm^y^n öğrenmeyi

Tolman örtük öğrenme olarak tanımlamaktadır.

(Cevap B)

15. "Tolman öğrenmenin bağımsız değişkenleri olarak

çevre ve bireysel farklılıkları ele almıştır. Ayrıca

bunların haricinde ara değişken kavramını da

getirmiştir."

Tolman'ın kuramına göre öğrenme sürecinin

ara değişkeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Biliş

B) Pekiştireç

C) Önceki öğrenmeler

D) Uyarıcılar

E) Kalıtım

o

17. "Öğrenme organizmanın çevreyi

keşfetme sürecidir. Eğer kişiye çevreyi

keşfetme imkanı verilirse çok sayıda

uyarıcı bağlaşımları kazanabilir."

Tolman'ın kuramında organizmanın

çevreden edindiği organize edilmiş bilgi

türüne ne ad verilir?

A) Bilişsel harita

B) Bütüncül davranış

C) Y9röğrenm9

D) Örtük bilgi

E) Ödül beklentisi

Organizma amaca tek bir yolu kullanarak değil çok

çeşitli yolları değerlendirerek ulaşır. Amaca ulaşmak

için kullanılan davranış çeşitliliğinin nedenlerini

Tolman ara değişken kavramı ile açıklamaktadır.

Tolman ara değişken olarak bilişi göstermektedir.

Biliş h9m uyarıcıyı h9m de tepkiyi etkileyen bir

öğedir.

(C^vap A)

Organizma ç^vreden edindiği bilgiyi birbirinden

bağımsız, parçalı bir şekilde değil organize edilmiş

bir halde saklar. Organizmanın ç^vreye ilişkin

organize edilmiş bilgi türüne bilişsel harita denir.

(Hatırlatma! Sunuş yoluyla öğrenme stratejisinde d9

bilişsel haritalar yer alır. Birbiriyle paralellik

gösteriyor. 0 konuda da öğrenctlere konunun genel

yapısının organiz9 bir şekilde kavratılması söz

konusu)

(Cevap A)

16. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Tolman'a

göre örtük öğrenmeyi tanımlamaktadır?

A) Den^meyanılmayoluylaöğrenme

B) Performansa dönüştürülmeyen öğrenm^

C) Korku tepkilerinin öğrenilmesr

D) Bireyin bilinçsiz öğrenm9İ9ri

E) Zamanla unutulan öğrenmeler

1. "Bir Alman için bira susuzluğunu gidermek için

uygun bir içecek iken Amerikalı bir kimse

susuzluğunu kola içerek gidermeyi tercih eder."

Organizmanın yukarıdaki belirtilen durumdaki

gibi belli dürtü durumlarını belli nesnelerle

ilişkilendirme eğilimini öğrenmesi aşağıdaki

kavramlardan hangisi ile açıklanabilir?

A) Alan biliş yolları

B) Alan beklentileri

C) Eşdeğer inançlar

D) Örtük öğrenme

E) Kateksis

4. "Sabah okula bisikletiyle gitmeyi alışkanlık

haline getiren bir öğrenci sabah bisikletinin

tekerleğinin patlak olduğunu görünce okula

yürüyerek yada başka bir araçla gider. Eğer

davranışlarımız davranışçıların dediği gibi

salt tepkisel olsaydı çocuk sabah okula

gidemezdi."

Yukarıdaki parçada bahsedilen durum

Tolman'ın kuramına göre aşağıdaki

kavramlardan hangisi ile açıklanabilir?

A) Amaçlılık

B) Bütüncü davranış

C) Eşdeğer inançlar

D) Örtük öğrenme

E) Kateksis

CEVAPLI KAVRAMA

2. "Öğrendiğimiz çoğu biigiyi kullanmayız, hatta3

bazılarını kuilanana kadar öğrendiğimizin bile 3

farkına varmayız. Bazı bilgilerde hiç kullanılmadan -3

unutulup gider." | !

İU

Yukarıda açıklanan kavram aşağıdakilerden &hangisidir? .5:

'5ULJ

A) Tekrar

B) Ayırtetme

C) Örtüksönme

D) Genelleme

E) Eşdeğer inançlar

5.

öğrenme türlerinden

hangisi tanımladığı

öğrenmelerden biri

A) Hareket biçimleri

B) Dürtü ayırımları

C) Kateksis

D) Eşdeğer inançlar

E) Gözlem yoluyla öğrenme

Aşağıdaki

Tolman'ın

değildir?

3. Aşağıdaki seçeneklerde verilen iadelerden

hangisi Tolman'ın işaret-beklenti kuramı için

doğru bir ifade degildir?

A) Öğrenme bireyin çevreyi keşfetme sürecidir

B) Güdülenme organizmanın çevrede dikkat

edeceği olayları belirler

C) Öğrenme organizmanın algılarından bağımsızdır

D) Organizmanın amaçlı davranışı için öncelikle

ihtiyacının tam ayrımına varması gerekir

E) Davranışlar bir bütünlük içerisinde incelenmelidir

1.E

CEVAPANAHTAR!3.C

5.E2.C 4.A

20- -OGRENME PSIKOLOJISL

Kibrit kutularıyla şekiller oluşturma oyununu çok seven bir çocuk, kendisine verilen aynı renk ve büyüklükte, fakat farklı bir marka (yazı) taşıyan kibrit kutusunu "bu farklı" diyerek kabul etmemiştir.

Bu durum, aşağıdakilerden hangisine bir örnektir? (2002 KPSS)

A) Uyarıcı - tepki bağı kurarak öğrenmeB) Gizil (örtük) öğrenmeC) Uyarıcı - tepki zinciri oluşturmaD) Kavrama yoluyla öğrenmeE) Yeröğrenme

Tolman'a göre örtük (gizil) öğrenme performansa dönüştürülmeyen öğrenmedir ve performansa dönüşene kadar gizli kalır. Öğrenme performansa dönüşene kadar bellekte saklı kalır. Kişi reklamlara dikkat etmemesine karşın müziğini öğrenmiştir ancak bu daha sonra per formansa dönüştürülmüştür. İnsanlar bu şekilde aşırı bir çaba ve dikkat harcamadan da öğrenebilir. Tolman'a göre pekiştirme öğrenme değil performans değişkenidir. Yani öğrenme için pekiştirme gerekmez.

(Cevap D)

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ

2.

Gizil öğrenme süreç devam ederken kendini göstermediği, fakat daha sonra bir anda öğrenilen davranışın çıktığı durumlara verilen addır. Çocuk kibritlerle oynarken kibritin markasına dikkat etmemesine rağmen farklı bir kibrit kutusuyla karşılaştığında diğer kibriti öğrenme davranışı ortaya çıkmıştır.

(Cevap B)

Televizyondaki reklamları hiçbir zaman dikkatle izlemeyen bir kişi, bir gün durup dururken bir reklamın filminin müziğini sözleriyle birlikte tekrarlamaya başlamıştır.

Bu kişinin reklam müziğini sözleriyle birlikte tekrarlayabilmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? (2003 KPSS)

A) Yetişkinlik döneminde öğrenmenin çok hızlı birbiçimde gerçekleşebilmesiyle

B) Bazı reklam filmlerinin birçok kanaldayayınlanmasıyla

C) Reklam müziklerinin çok hareketli olmasıylaD) Bazı öğrenmelerin, bilinçli bir çaba

gösterilmeden gerçekleşebilmesiyleE) Reklamların çoğunun müzikli olmasıyla

Bir piknik sırasında arkadaşlarının ısrarı üzerine, sözlerini tam olarak bilmediğini düşündüğü, son günlerin popüler bir türküsünü onlarla birlikte söylenen Tarık, şarkı bitince şarkının sözlerini baştan sona kadar eksiksiz söyleyebildiğini hayretle fark eder.

Tarık'ın şarkımn sözlerini eksiksiz söylemesiaşağıdaki kavramların

hangisiyleaçıklanabilir? (2004 KPSS)

A) Örtük (gizil) öğrenmeB) Algısal öğrenmeC) HatırlamaD) BilinçaltıE) Öğrenmenin aktarılması

Belirli zamanlarda öğrenmeler amacı olmaksızın ve kişi tarafından farkında olmadan gerçekleştirilir. Bireyler çeşitli nedenlerden dolayı bir çok bilgyii bilinçsiz bir şekilde ve farkında olmadan öğrenirler.

Bu soruda birey öğrenme amacı olmadan ve farkında olmadan bilmediğini düşündüğü bir konuyu (popüler bir türküyü sonuna kadar söyleme) öğrendiğine vurgu yapılmıştır.

(Cevap A)

4. Boş zamanlarında otobüs terminalinde dolaşmayı

seven bir kişi bir gün iş gereği bir ile gitmesi

gerektiğinde doğruca o ile giden otobüs

yazıhanesine gitmiştir.

Bu ne tür öğrenmedir? (2005 KPSS)

A) Kavrama yoluyla

B) Gizil öğranme

C) Sosyal öğrenme

D) Denemayanılmayoluylaöğranme

E) Edimsel öğrenme

Gizil öğrenme tarimini Edvvard Tolman ortaya

atmıştır. Tolman fareler üzerinde deneyler yapmıştır.

Tolman'a göre farenin labirent içinde amaca

ulaşması, zincirlenmiş koşullanmalardan çok kognitif

(bilişsel) bir sürecin ürünüdür. Gizil öğranma ise

öğranme sürecinin deney yapılırken kendini

göstermediği, fakat daha sonraki bir anda öğrenilen

davranışın ortaya çıktığı durumlara verilan addır.

Öğrenme sonucunda meydana galen davranış

değişikliği heman gözlenmeyebilir, öğrenme sonucu

ürün daha sonra da ortaya çıkabilir. Örnekta da

terminalde dolaşırken öğrenilenler daha sonra

kişinin ihtiyacı olduğunda ortaya çıkıyor.

(Cavap B)

LU

22- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

Standart puan: Gözlenen puanların ortalamadan olan farklarının standart sapma cinsinden belirtilmesidir. İki farklı dersten alınan puanların veya farklı kategorilerden elde edilen ölçümlerin birbiriyle karşılaştırılması hatalı olur. Karşılaştırmanın yapılabilmesi için Z ve T puanlarının hesaplanması gerekir.

Standart puan aslında öğrencinin almış olduğu bireysel puanın (ham puanın) sınava katılan gruba (sınıfa) göre düzenlenip yorumlanmasıdır. ÖSS deneme sınavından 350 puan aldığı için çok sevinen bir öğrenciyi ele alalım. Öğrenci, sıraiamayı gözardı ederek, sadece aldığı puana bakarak çok sevinmektedir. Gerçekten de 350 puan ÖSS

için iyi bir puandır. Oysa bu öğrenci sınava giren 600 kişi arasından 597. sıradadır. Yani öğrencimiz sondan 3.

sıradadır. Sadece puana bakarak değerlendirme yapmak öğrenciyi yanıltmıştır. Sınava giren diğer adaylar içindeki sıralama bu durumda daha önemli bir göstergedir. Çok kolay sorulardan oluşan bir deneme sınavından 350 puan almak öğrenciyi yanıltmış olabilir. Bu öğrenci 597. sırada olduğuna göre grup ortalaması ("x) oldukça altında puan almıştır. Bu durumda başarılı sayılması mümkün değildir. İşte bu durumda yaptığımız değerlendirme öğrencinin ham puanını grubun başarısına göre yorumlamaktır. Standart puanda öğrencinin almış olduğu bireysel ham puanı grup başarışına göre standart hale getirmek yani öğrencinin ham puanmı grup (sınıf) ortalamasından farkının standart sapmaya bölünerek, standart sapma cinsinden ifade edilmesidir.

Öğrencinin standart puanının bilinmesi bize şu soruların cevabını verir:

a) Bir öğrenci birden fazla sınava, teste girmiş isealdığı ham puanlara göre hangi testte daha başarılıdırhangisinde başarısızdır?

b) Bir testte öğrencilerin aidıkları ham puanlara görehangi testten daha başarılıdırlar?

c) Öğrencilerin başarı sıralaması nedir?

ÖLÇME ve DEGERLENDİRME

Z =

a) Z PUANI

Yapılan ölçümler sonucu elde edilen puanların aritmetik ortalamasının sıfır (0) standart sapmasının bir (1) kabul edildiği puan dağılımıdır. Ham puanı Z puanına dönüştürerek verilen bir puanın, ortalamanın ne kadar altında veya üstünde kaldığını belirleyebiliriz. Z puanını hesaplayabilmek için;

Öğrencinin Ham puanı - Aritmetik ortalama Standart sapma

formülü kullanılır.

Örneğin: Bir KPSS hazırlık öğrencisinin eğitim bilimleri derslerinden almış olduğu ham puan, aritmetik ortalama

ve standart sapma değerleri tablodaki gibidir. Bu öğrencinin en başarılı ve başarısız olduğu dersleri bulalım.

Der

sin

Ad

ı

Ham

Pu

an x

Ari

tme

tik

Ort

ala

ma

x I

Sta

nd

art s

apm

a S

Z puanlarının hepaspanmasıX - XFormülü: Z =--------------------

Sx

Gelişim 75 60 12

Öğrenme 80 65 10 2_ X X ^80-65/ 25/ _ 2 5 s / 1O~/1O" 2 ' 5

Ölçme 65 65 5 -, x ~ x RR-fis/ n/ 0

S W /5 /5 En

küçükZpuanı

Yöntem-Teknik

90 80 4 , x ~ x 90 -8o/ 10/ 2, S ~" /4 /4 '

Program Geliştirme

60 50 6 , x " x fin_sn/ 10/ 1P

"" s w / 6 " / 6 -1'°Rehberlik 85 60 8 z= X-X^85-60/ = 25/=3]125 g

/ 0 / 8En büyük Z puanı

x-xyanı Z =

Bulunan Z değerlerinden en büyük değer öğrencilerin

en başarılı olduğu dersi gösterirken en küçük değer

öğrencinin en başarısız olduğu dersi gösterir. Buna

göre en başarılı ders rehberlik olurken en başarısız

ders ölçme dersidir.

b) T PUANI

Aritmetik ortalamasının 50, standart sapmasının 10

kabul edildiği puanlardır. Z puanlarının negatif çıkması

(-) sıfır (0) değerini alması gibi olumsuzluklardan

dolayı Z puanı T puanına dönüştürülür. Sonuç olarak

aynı olmasına karşın T puanları pozitif değerler

aldığından anlaşılması ve yorumlanması daha

kolaydır.

T puanını hesaplamak veya Z puanına dönüştürmek

için;

formülü kullanılır.

kullanılan

hesaplayalım ve .S2trLLİ û

*2eUü

Der

sin

Ad

ı

X X

Z D

eğer

i

T D

eğer

i

(Z.1

0 +

50)

Baş

arı s

ıras

ı

Gelişim 75 60 12 1,25 (1,25x10)+ 50 = 62,5 4

Öğrenme 80 65 10 2,5 (2,5x10)+ 50 = 75 2

Ölçme 65 65 5 0 (0x10)+ 50 = 50 5*

Yöntem-

Teknik

90 80 4 2,5 (2,5x10)+ 50 = 75 2

Program

Geliştir

60 50 6 1,6 (1,6x10)+ 50 = 66,6 3

Rehberlik 85 60 8 3,125 (3,125x10)+ 50 = 81,25 1"

* En

başarıs **

En başarı

z olunan ders ı

olunan ders

Z puanı hesaplamasında olduğu gibi T puanı

hesaplamasında da en başarılı ders Rehberlik en

başarısız ders Ölçme dersi olarak bulunmuştur.

nilgi Notu /

Eğer soruda öğrencinin başarısı yani öğrencinin birden fazla ders içerisindeki başarısı ya da diğer öğrenciler arasındaki başarısı isteniyorsa mutlaka Z ve T puanını hesaplamak gerekmektedir. Çünkü bir öğrencinin başarısı isteniyorsa standart puanının bilinmesi gerekir. Ancak sınıfın ya da grubun başarısı, başarısızlığı soruluyorsa o zaman sınıfın (grubun) aritmetik ortalaması, Mod, Standart sapmasını bilmemiz gerekir.

ÖRNEKSORU1. Öğrenme psikolojisi öğretmeni Salih Bey

yaptığı 41 soruluk final sınavında sınıfın

ortalamasını 60, standart sapmasını 4 olarak

hesaplanmıştır. Öğrenme psikolojisi sınavına

girip sınavdan 68 alan Elif'in başarısı ile ilgili

olarak;

a) Elif'in başarısı ile ilgili olarak ne söylenebilir?

b) Elif, sınıfın yüzde kaçından başarısızolmuştur?

c) Elif ile aynı sınıfta olan Yusuf'un z puanı -1,5

ise Yusuf testten kaç puan almıştır?

ÇÖZÜM:

Bir öğrencinin başarısı ve başarısızlığı

sorulduğuna göre yapılacak ilk işlem öğrencinin

standart puanını bulmaktır.

>7 x-7 68-60 8 _cu t— — — — — c

Sx 4 4

x =60

Elifin ham puanı = 68

Elif'in standart puanı yani z puanı 2'dir. Bu puanla

Elif öğrenme psikolojisinden başarılı bir öğrencidir

diyebiliriz. Yani Elif öğrenme psikolojisi dersinde

sınıf ortalamasının üstünde puan alarak başarılı

olmuştur.

b) Elif'in sınıfın yüzde kaçından başarılı olduğu

anlamak için normal dağılım eğrisindeki oranları

bilmemiz gerekir.

.10 + 50

T =

Örneğin: Z puanı hesaplamasında

değerlerin aynısı ile T puanını

öğrencinin tüm derslerindeki başarı sırasını bulalım.

'O

"QİÜ>

24- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-

-3& -25* -5x x" 15x 25X 35X

-3Z -2Z -1z 1z 2z 3Z

1, 2, 3, 4 ve 5. soruları aşağıdaki tabloya göre

yanıtlayınız.

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ

Elif'in z puanı 2 olduğuna göre Elif 2z puanın

altında kalan öğrencilerden başarılıdır. Bu da 50 +

34,13 + 13,59 = 98 Yani Elif Sınıfın % 98'inden

daha başarılıdır.

c) Yusuf'un z puanı -1,5 ise x = ?

Sınıf ortalaması Y = 60

Sınıfın puan dağılımının standart sapması: Sx = 4

Öyleyse formüldeki yerine koyarak Yusuf'un aldığı

puanı (x) bulabiliriz.

Z ?2 =X-60 = -1,5x4

x = 54

Yusuf'un testten almış olduğu ham puanı 54'tür.

o ço

Öğrenciler Öğrenme Psiko.

Tarih Mat. Fizik Coğrafya

Abuzer 60 70 30 50 70

Fatoş 50 50 60 60 80

Ömer 60 70 60 30 70

Elif 85 60 60 50 90

~x 70 50 40 30 80

Sx 5 8 10 4 6

Yukarıdaki tabloda verilen bilgilere

göre Ömer'in en başarılı olduğu ders

hangisidir?

A) Öğrenme Psikolojisi

B) Tarih

C) Matematik

D) Fizik

E) Coğrafya

ise-1,5=

Z= Sx= x-60 =

O4

O Ömer'in tüm derslerden z puanını

hesaplarız. Ömer z (Öğrenme Psikolojisi)

2 x - x 60-70 -10

Sx

~

A /T. ... ^ 70-50 20 nrOmerz(Tarıh) Z=-----------= — = 2,5

Ömerz(Matematik)

Ömerz(Fizik) Z=

Omer z (Coğrafya) Z =

10 10

^ = - = 0 4 4

70-80 -10

Bu durumda Ömer'in Z puanının en yüksek

olduğu ders tarih olduğuna göre (Z = 2,5) en

başarılı olduğu dersde tarihtir.

(Cevap B)

2. Abuzer'in en başarısız olduğu ders hangisidir?

A) Öğrenme Psikolojisi

B) Tarih

C) Matematik

D) Fizik

E) Coğrafya

4. Coğrafya dersinde en başarılı kim olmuştur?

A) Ömer

B) Abuzer

C) Elif

D) Fatoş

E) FatoşveÖmer

Abuzer'in derslerden Z puanını hesaplamamız

gerekir. Ancak Abuzer'in başarısız olduğu ders

sorulduğuna göre Abuzer'in sınıf ortalamasının

üstünde puan aidığı Tarih ve Fizik derslerinden Z

puanını hesaplamamıza gerek yok.

Abuzer Z puanı (Öğrenme Psikolojisi)

60-70 -10

Abuzer Z puanı (Matematik)

30-40 -10

10 10 Abuzer Z

puanı (Coğrafya) z 70-80

-10

10

trLUQ

Yukarıdaki öğrenciler Coğrafyadan aynı sınava

girdiğine göre Coğrafya dersinden sınav

sonuçlarına göre,

sınıfın ortalaması x":80 sınıfın

standart sapması Sx: 6

olduğuna göre en yüksek puanı olan öğrenci en

başarılı öğrencidir. Çünkü en yüksek puanı alan

öğrencinin Z puanı da en yüksek olacaktır. En

yüksek puanı alan öğrenci 90 ile Elif'tir.

(Cevap C)

Z-

=-1Z =

6

Bu durumda Abuzer'in Z puanının en düşük

olduğu ders en başarısız olduğu derstir. Bu da Z:

-2 ile öğrenme psikolojisi dersidir.

(Cevap A)

3. Ömer'in Fizik dersindeki başarısı ile ilgili

aşağıdaki söylenenlerden hangisi doğrudur?

A) Ömer ortalamanın üstünde puan almıştır.

B) Ömer sınıfın % 70'inden başarılıdır.

C) Ömer'in Z puanı -1 olarak çıkar.

D) Ömer sınıfın % 50'sinden başarısızdır.

E) Ömer sınıfın en başarısız öğrencisidir.

Fizik dersinden Ömer'in Z puanı Z: 0 olduğuna

göre Ömer sınıfın ortalamasına eşit bir puan

almıştır. Yani Ömer tam olarak sınıf

ortalamasındadır. O zaman sınıfın % 50'sinden

başarısız % 50'sinden de başarılı olduğu

söylenebilir.

(Cevap D)

EOÖğrenme psikolojisi dersinden Elif'in başarısı

ile ilgili yapılan yorumlardan hangisi en

doğrudur?

A) Elif sınıfın bu dersten en

başarılı

öğrencilerinden biridir.

B) Elif sınıfın % 10'undan başarısızdır.

C) Elif bu dersten başarılı sayılamaz.

D) Elif sınıfın % 50'sinden daha başarılıdır.

E) Elif in T puanı 85'dir.

Elif'in Öğrenme Psikolojisi dersinden Z puanı

, 85-70 15 o l . . .Z:----------= —= 3 dur.

5 5

Elif'in T puanı ise T: (10.Z) + 50 = (10 • 3) + 50 = 80'dir.

Elif en yüksek Z puanı elde ederek sınıfın en

başarılı öğrencilerinden birisi olduğunu

göstermiştir. Yani Elif bu dersten (Öğrenme

Psikolojisi) sınıfın % 99'undan başarılıdır.

(Cevap A)

26- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-

9. Recep Bey'in yaptığı final sınavından T

standart puanları 50 olan grup A'nın

öğrencilerinden Fatma, Yasemin, Canan ve

Hayriye'nin başarıları ile ilgili aşağıdaki

yorumlardan hangisi en doğrudur?

A) Sınıf ortalamasına çok yakın puan almıştır.

B) Sınıfın genelinde daha başarıli olmuştur.

C) Sınıfın genelinden daha başarısız olmuşlardır.

D) Bu puanla yorum yapılamaz.

E) Sınıfın % 68'den başarılıdır.

Grup A'nın öğrencilerinin T standart puanları 50

olduğuna göre Z puanları da bulunabilir.

T = (10.7) + 50 50 =

(10.7) + 50

10.7 = 50-50 = Z= — = O'dır. 10

Z puanları sıfır olduğuna göre bu öğrenciler sınıf

ortalamasına çok yakın puan almışlardır.

(Cevap A)

o ço"QUJ

1. Z puanı -2 bulunan bir öğrencinin ortalama 60

ve standart sapması 15 ile bulunan standart

puanı kaçtır?

A) 90 B)70 C) 30

D)20 E) 18,5

2. Z puanı -2 olan Mustafa'nın ortalaması 40

ve standart sapması 20 olan Fizik

dersindeki final sınavındaki başarısı ile

ilgili ne söylenebilir?

A) Mustafa orta düzeyde başarılıdır.

B) Sınıfın başarılı grubunda yer alır.

C) Tpuanı 40'dır.

D) Bu bilgilere yorum yapılamaz.

E) Mustafa Fizik dersi final sınavından

sıfıra

yakın puan almıştır.

CEVAPLIK A V R A M A

3. Standart sapması 10, ortalaması 50 olan bir

test puanları dağılımında; puanı grubun %

95'inden yüksek olan Ali'nin puanı kaçtır?

A) 70 B) 74 C) 90 D) 40 E) 30

4 ve 5. SORULARI TABLOYA GORE

CEVAPLAYIN!

Aşağıdaki tabloda 1-B ve 1-C sınıflarına ait

Fizik dersine ilişkin istatistikse! sonuçlar

verilmiştir.

7. 6. sorudaki açıklamaya en uygun grafik

aşağıdakilerden hangisidir?

(Mod> Ortanca> 7)

A) B) C)

Sınıf X Sx

1-B 50 5

1-C 40 6

1-B sınıfında olan Ahmet dersten 60 puan

almıştır.

1-C sınıfında olan Ahmet Bey'in eşi Fatoş Hanım

ise aynı dersten 52 puan almıştır.

D)

4. Tabloya göre Ahmet Bey ve Fatoş

Hanım'ın T puanları kaçtır?

A) 55, 60

D) 70, 60

B) 60,60

E) 65,50C) 70, 70 8, 9 VE 10. SORULARI AŞAĞIDAKİ TABLODA

VERİLEN BİLGİLERE GÖRECEVAPLANDIRINIZ.

5. Yukarıdaki göre aşağıdakilerden hangisi

doğrudur?

A) Fatoş Hanım, Ahmet Bey'den başarılıdır.

B) Ahmet Bey, eşinden daha başarılıdır.

C) AhmetBeybaşarısızdır.

D) Fatoş hanım başarısızdır.

E) Her ikisinin başarı düzeyleri aynıdır.

LU O

'EUi

aİU>

Bir sınıfta öğrencilere 5 farklı dersten test

uygulanmış ve öğrencilerden Ayşe bu

derslerden aşağıdaki puanları almıştır.

Dersin Adı X X (Sx)

Beden Eğitimi 50 40 5

Türkçe 85 90 10

Anatomi Bilgisi 80 68 4

Matematik 60 60 6

Ölçme ve Değerlendirme 30 60 15

6. Bir puan dağılımında mod ortancadan, ortanca da

aritmetik ortalamadan büyük bulunmuştur.

Bu dağılımla ilgili ne söylenirse doğru olur?

A) Puanların yarıdan fazlası aritmetik

ortalamanın altındadır.

B) Puanların yarıdan fazlası aritmetik

ortalamanın üstündedir.

C) Puanlar ortancaya göre simetrik dağılır.

D) Dağılım sağa çarpık olabilir.

E) Dağılım homojendir.

8. Ayşe'nin, sınıfındaki başarısı için

aşağıda verilen büyükten küçüğe

sıralamalardan hangisi doğrudur?

A) Beden Eğitimi > Ölçme ve

Değerlendirme >

Anatomi > Türkçe > Matematik

B) Ölçme ve Değerlendirme > Türkçe >

Anatomi

> Matematik > Beden Eğitimi

C) Anatomi > Beden Eğitimi >

Matematik >

Türkçe > Ölçme ve Değerlendirme

D) Türkçe > Anatomi >Beden Eğitimi >

Matematik

> Ölçme ve Değerlendirme

E) Türkçe > Beden Eğitimi >

Ölçme

Değerlendirme > Anatomi > Matematik

28- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

9. Sınıf ortalaması ve Ayşe'nin ortalamasına göre değerlendirme yapıldığında, öğretmen aşağıdakilerden hangi sonuca ulaşabilir?

A) Matematik dersi en fazla başarılı olunanderstir.

B) Bu öğrenci bütün derslerden başarıyaulaşmıştır.

C) Öğrenci ölçme ve değerlendirmeden dersigeçmiştir.

A) Sınıfların kapsam geçerliği düşüktür.E) Türkçe dersinde diğer derslere göre sınıfın

ortalama öğrenmesi daha yüksektir.

o10. Bu dersler için en fazla değişkenlik (varyans) £

gösteren ders hangisidir? §uu

A) Beden Eğitimi gB) Türkçe ~C) Anatomi HD) MatematikE) Ölçme ve Değerlendirme

11. Sınıf ortalamasının 50 ve standart sapmanın 10 olduğu 6-C sınıfının Biyoloji sınavında 60 olan Barış'ın Z puanı kaçtır?

A)2 B)1 C) -1,5 D)1,5 E) 2

CEVAP ANAHTARL

1.C 6. B | 11. B

2. E 7.C |

3.A 8. C |

4. C 9. E

5. E 10. E I

A. PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNDE İHTİYAÇ ANALİZİ YAKLAŞIMLARI

Program geliştirme sürecinde; birey, toplum, konu alanı ve doğa ile ilgili ihtiyaçlar belirlenirken çeşitli ihtiyaç analizi yaklaşımlarından yararlanılır:

1. Farklar yaklaşımı: Bireyde bir yeterliğin (bilgi-beceri-tutum), problemin varlığı ya da yokluğubelirlenerek yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımıdır.

İhtiyaç, beklenen beceri düzeyi ile gerçek (varolan) beceri arasındaki farkla ortaya çıkarılır. Bu farkın boyutu mevcut bir problemin varlığını ya da yokluğunu ortaya koymaya yarar. Okul ortamı ve eğitim birimleri genellikle bu yöntemle ihtiyaç değerlendirmesi yaparlar. Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyi arasındaki farkı ortaya çıkarır.

2. Demokratik Yaklaşım: Baskı gruplarınınisteklerinden hareketle ihtiyacın ortaya çıkmasıdır.Baskı gruplarının değiştirme ve yön verme istekleriihtiyacı belirler. İhtiyaçlar, ilgili kişilerden oluşançoğulcu grupların isteklerinden hareketle belirlenir.

3. Analitik Yaklaşım: Gelecekte ortaya çıkmasımümkün durumlardan yola çıkarak ihtiyacınbelirlenmesi sürecidir. Bir durumla ilgili bugünkümevcut duruma ait bilgilerden yararlanılır vegeleceğe yöneiik varsayımlar ortaya konur.

4. Betimsel Yaklaşım: Bir nesnenin yokluğu ile ortaya çıkan eksiklik iie o nesnenin varlığı ile ortaya çıkan fayda ortaya konur. İki olasılığın +/-varsayımından hareket edilir. Belirli olgu ya da eğitim yaşantılarından ortaya çıkan durumla ilgilenen ihtiyaç analizi yaklaşımıdır.

Belirli şeylerden veya eğitim yaşantılarından yoksunluk hallerinde ortaya çıkan durum olarak tanımlayan bir yaklaşımdır.

5. Süreç Yaklaşımı: İhtiyaç belirlemede ve değerlendirmede, gelecekte olası yönelimlerden çok varolan süreçteki ihtiyaçlara ve gerekli değişiklikleri

Program Geliştirme Sürecinde İhtiyaç Analizi Yaklaşımları Program Geliştirme ModelleriPROGRAM GELIŞTIRME

belirlemeye odaklanır. Örneğin; eğitim teknolojisi alanında meydana gelen gelişmeleri izlemek amacıyla yapılacak bir ihtiyaç belirleme çalışmasında kullanılacak en uygun yaklaşım, süreç yaklaşımıdır.

İHTİYAÇ ANALİZİNDE KULLANILANDEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ ve TEKNİKLERİ

İhtiyaç analizi; Ne? ile Ne olmalı? arasındaki farkın, kurumlar ya da bireyler açısından belirlenmesi ve bu farkın nasıl kapatılacağı yönündeki önceliklerin belirlenmesi sürecidir.

İhtiyaç Değerlendirme Teknikleri 1. Delphi Tekniği

Konu ile ilgili seçilmiş uzmanlar grubunun akılcı bir yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması, bir anlamda ortak görüş sağlanması çabasıdır. Teknik, bir dizi anketin kontrollü dağıtımı sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi süreci olarak açıklanabilir. Bugünkü durumu ortaya koyan görüşlerin toplanmasından ziyade gelecekte nelerin, nasıl olabileceği üzerinde görüşlerin alınması temeline dayanır. Mektupla ya da bilgisayar aracılığıyla konu alanının uzmanlarına (en az 100 kişi) sorular sorulur görüşleri alınır. Örneğin; açık uçlu sorular: 2015 yılında öğrenciler nasıl ders çalışacak?. Ortak görüş oluşturulur.

Primadonna etkisinin öniemek amacıyla ankete cevap verenler hiçbir zaman yüzyüze görüşmezler.

Delphi tekniği kullanım alanları:İhtiyaç Analizi

Eğitim programının planlanması Pazararaştırması - Standartların oluşturulması Politika geliştirme Eğitim sorunları

30- -PROGRAM GEÜŞTİRME-

2. Progel-Dacum Tekniği

İş analizine benzer fakat daha kısa sürede

gerçekleştirilir. Bir iş için gerekli işlemleri söz konusu

işteki deneyimli, uzman kişilerle birlikte belirleme

sürecidir. Bir panel çalışmasıyla işi yapan kişinin

yaptığı iş ve işlemleri gerçekleştirmesidir. İş tanımı

ve iş analizine göre mesleki yeterlilikleri belirleyen

ve kısa süreli olan ihtiyaç analizi değerlendirme

yöntemidir.

Kullanım alanları:

1. Program geliştirme

2. İş tanımları

3. Beceri testleri geliştirme

4. Eğitim ihtiyacını değerlendirme

5. Öğrenci/işçi değerlendirme

1. Gözlem: Program geliştirme uzmanının

neye, hangi düşünceye daha çok önem

verdiği yönünde yoğunlaşması söz

konusudur. Gözlem formu ya da tutum

ölçekleri geliştirilir.

2. Meslek (İş) Analizi: İş ya da meslek

tanımından yola çıkarak sözkonusu işe

(mesleğe) ilişkin işlev, işlemleri belirler. İş ya

da meslek tanımı, işlem basamaklarına

ayrılır. (bilişsel-duyuşsal ve devinsel) İş

analizi/meslek analizi; genellikle iş/meslek

analizi programının ve öğretimin içeriğinin

belirleme süreçleri olarak ele alınır. Eğitimin

amaçlarını belirlemede, eğitim-öğretim

programiarının içeriklerinin belirlenmesinde

kullanılır.

1. Görüşme Toplantıları (Bireysel-Grup)-

Öğrencilerin program hakkındaki görüşleri

açık uçlu soru formu (görüşme) ile belirlenir.

4. Ölçme Araçları-Testler

4. Kaynak Tarama (Literatür tarama, raporları

değerlendirme ve mevcut programı

inceleme)

o

B. PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ

Program geliştirme modeli olarak Taba, Tyler

ve Taba-Tyler program geliştirme modelinin

aşamaları üzerinde durulacaktır.

TABA PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

İHTÎYAÇU\RIN / GEREKSİNİMLERİN BELİRLENMESİ

AMAÇLARIÎM / HEDEFLERÎN BELİRLENMESİ

İÇERİGİN SEÇİMİ

İÇERİĞİN DÜZENLENMESİ

ÖGRENME YAŞANTILARININ SEÇİLMESİ

ÖĞRENME YAŞANTILARINİN DÜZENLENMESİ

DEGERLENDİRME

Şekil 1. Taba Program Geliştirme Modeli

TYLER PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ TABA-TYLER PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

BİREYTOPLUM

KONU ALANI

(Bilgi)

BAŞLA

İHTİYAÇLARIN BELİRLENMESİOLASI/ADAY HEDEFLER

EGİTİM FELSEFESİ EGİTİM FELSEFESİ GEIMEL HEDEFLERİN BELİRLENMESİ

KESİN FEDEFLER

HEDEFLERIN BELİRLENMESİ

İÇERİĞİN SEÇİMİ

İÇERİGİN SEÇİMİ

İÇERİĞİN DÜZENLENMESİ

ÖĞRENME YAŞANTILARININ SEÇİLMESİ tn "o sr ujQ

"EUi

İÇERİĞİN DÜ2ENLENMESİ

ÖĞRENME YAŞANTILARININ SEÇİLMESİ

ÖĞRENME YAŞANTILARININ DÜZENLENMESİ 03

'trLU

OGRENME YAŞANTILARININ DÜZENLENMESİ

DEGERLENDIRMEQLLJ

DEGERLENDİRME

Şekil 2. Tyler Program Geliştirme Modeli

SONUÇ YETERLİ Mİ?

EVET «—'—► HAYIR

AYRINTILIIŞLERI FORMÜLE ET

IŞLEMLERI TEKRAR BELİRLE

Taba-Tyler program geliştirme modellerinin ortak yönlerini ele alarak geliştirilen ve rasyonel planlama olarak da bilinen diğer bir mode! yaklaşımı da Taba-Tyler program geliştirme modelidir (Şekil 3).

BITİR

Şekil 3. Taba-Tyler Program Geliştirme Modeli

32- -PROGRAM GELİŞTİRME-

1.

2.

Aşağıdakilerden hangisi eğitim programlarının eğitim ihtiyaçlarını karşılamada yeterli hale getirilmesinde atılması gereken ilk adım olan ihtiyaç analizi yaklaşımlarından biri değildir?

A) Farklar yaklaşımı

B) Demokratik yaklaşım

C) Analitik yaklaşım

D) Konu-alanı yaklaşımı

E) Betimsel yaklaşım

Program geliştirmenin ilk aşaması gerçek ihtiyacın

saptanmasıdır. İhtiyaç analizinde söz konusu olan

başlıca yaklaşımlara A, B, C ve E seçeneklerinde

yer verilmiştir. D seçeneğindeki "konu alanı

yaklaşımı" bir ihtiyaç analizi yaklaşımı değil,

program geliştirme yaklaşımıdır.

(Cevap D)

I.Bilgi toplama

II.Sonuç ve rapor hazırlama

III. Bilgilerin analizi

IV Planlama

Yukarıdaki ihtiyaç analizinde atılacak adımlar yer almaktadır. İhtiyaç analizinde atılacak bu adımlarla ilgili en doğru sıralamaya aşağıdakilerden hangisinde yer verilmiştir?

A) I, II, III, IV,

B) IV, I, III, II

C) I, III, IV, II

D) IV, III. I. II

E) III, I, II, IV

İhtiyaç analizinde atılacak adımlarla ilgili en doğru

sıralama B seçeneğinde verilmiştir. Buna göre

ihtiyaç analizinde atılacak adımlar sırasıyla;

planlama, bilgi toplama, bilgilerin analizi, sonuç ve

rapor hazırlamadır.

(Cevap B)

z o >-£2' oÜ

i

O

3. Aşağıdaki ihtiyaç analizi yaklaşımlarından hangisi gelecekte ortaya çıkması muhtemel durumlardan hareket edilerek ihtiyacın belirlenmesi sürecidir?

A) Farklar yaklaşımı

B) Demokratik yaklaşım

C) Davranışçı yaklaşım

D) Betimsel yaklaşım

E) Analitik yaklaşım

Sorunun doğru cevabı E seçeneğindeki

"analitik yaklaşım"dır. Analitik

yaklaşımda; gerek ulusal, gerekse

uluslararası koşullara dayalı olarak

değişimlere ait yönelimler dikkatle

incelenir Gelecekte ortaya çıkması

olası durumlardan hareket edi lerek

eğit im iht iyaçlarının belirlenmesine

çalışılır. Bu yaklaşımda eleştirel

düşünceden hareket edilerek çözüm

aranır.

(Cevap E)

Betimsel yaklaşımda ihtiyacın belirlenmesisürecinde aşağıdakilerden

hangisiyapılmaktadır?

A) Gözlenen gerçek düzeyi ile

beklenen başarı

düzeyi arasındaki fark incelenerek

problem

ortaya konmakta ve çözüm

aranmaktadır.

B) Gelecekte ortaya çıkması olası

durumlardan

yola çıkılarak eğitim ihtiyacı

belirlenmektedir.

C) İhtiyacı karşılayan belirli eğitimsel

yaşantıların

eksikliğinin ortaya çıkaracağı

KOMU KAVRAMA TESTI

z

a

r

a

r

l

a

,

o

y

a

ş

a

n

t

ı

l

a

r

ı

n

v

a

r

l

ı

ğ

ı

n

ı

n

s

a

ğ

l

a

y

a

c

a

ğ

ı

y

a

r

a

r

d

a

n

h

a

reketle ihtiyaç belirlenmektedir.

D) Bazı referans grupların çoğunluğunun

istediği

değerlerin ve değişikliklerin

incelenmesiyle

ihtiyaçlar belirlenir.

E) Ulusal ve uluslararası koşullara

dayalı

değişimlere ait yönelimler incelenerek

ihtiyaçlar

belirlenir.

-EĞİTİM BİLİMLERl 33

Betimsel yaklaşımla ihtiyacın belirlenmesi

sürecinde ne yapıldığı C seçeneğinde

belirtilmiştir. Buna karşılık A seçeneğinde "farklar

yaklaşımı"nda ihtiyaç analizinin, B ve E

seçeneklerinde "analitik yaklaşım"da ihtiyaç

analizini ve D seçeneğinde "demokratik

yaklaşım"da ihtiyaç analizinin nasıl yapıldığı

belirtiimektedir.

(Cevap C)

6. Toplumda insanların ilgi duydukları konuların, ihtiyaçların ve rahatsız edici sorunların ve bunların çözüm yollarının küçük tartışma grupları aracılığıyla belirlenmesi ve eğitim hizmetine sunulması çalışmaları aşağıdaki ihtiyaç belirleme tekniklerinin hangisinde yapılmaktadır?

A) Delphi tekniğinde

B) Progel (dacum) tekniğinde

C) İş/meslek analizinde

D) İlgi konferanslarında

E) Gözlem ve görüşmelerde

5. Aşağıdaki ihtiyaç analizi yaklaşımlarından hangisinde, eğitim ihtiyacı belirleme çalışmasının sonucundan etkilenecek olan herkesin ihtiyaç belirleme sürecine katılması öngörülmektedir?

A) Demokratik yaklaşımda

B) Betimsel yaklaşımda

C) Analitik yaklaşımda

D) Farklaryaklaşımında

E) Yaşantıyı temele aian yaklaşımda

Ü5'oa:UJQ"E ın_ı103

QUJ

Bu tür çalışmalar ilgi konferansları tekniğinde

yapılmaktadır. Bu konferanslar yardımıyla

toplumda insanların ilgi duydukları konular ve

onları rahatsız eden sorunlar belirlenir. Bu

çalışma daha çok küçük tartışma grupları

aracılığıyla yapılmaktadır. Küçük tartışma grupları

ihtiyaçları, ilgili sorunları ve çözüm yollarını

belirleyip eğitimin hizmetine sunmaktadırlar (Bilen,

s.26).

(Cevap D)

Söz konusu olan yaklaşım A seçeneğindeki "

demokratik yaklaşımdır. Bu yaklaşımda baskı

gruplarının değişmeye yön verme istekleri

ihtiyaçları belirler (Demirel, s.93). Öğretmen,

öğrenci, okul müdürü, veli, müfettiş vb. çok sayıda

insan grubunu araştırma sürecine katması

nedeniyle demokratik yaklaşım önemlidir.

B, C ve D seçeneklerindeki yaklaşımlar ihtiyaç

analizi yaklaşımları ancak E seçeneğindeki

yaklaşım ise, ihtiyaç analizi yaklaşımı değil, bir

program geliştirme yaklaşımıdır.

(Cevap A)

7. İş/ meslek analizi tekniğine benzeyen ancak daha kısa zamanda tamamlanan ihtiyaç belirleme tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gözlem ve görüşme

B) Testler

C) Progel-Dacum

D) Delphi

E) Destekleyici konuşmalar

İş/meslek analizi tekniğine benzeyen ihtiyaç belirleme tekniği prog9İ/dacum tekniğidir. Bu teknikte, iş ortamında en gerekli olan işlemler ve beceriler işin ustaları tarafından belirlenmekte ve daha sonra iş ve işlemler bir panelle kesinleştirilmektedir.

Bu tekniğin uygulanmasında izlenen aşamalar şunlardır: 1) Program/ iş alanının belirlenmesi, 2) beceri alanının belirlenmesi, 3) işlemlerin belirlenmesi, 4) beceri alanının ve işlemlerin gözden geçirilmesi, 5) bilg ve beceriye dayalı işlemlerin bazı ölçütlere göre sıralanması, 6) işin gerektirdiği işlemlerin belirlenmesi, 7) değerlendirilmesi (Demirel, s. 160).

(Cevap C)

9. İş ya da meslek tanımından yola çıkılarak işlevlere / fonksiyonlarına ayrılır. Daha sonra her iş / fonksiyon gerçek iş işlem basamaklarına ayrılır vb. şeklinde devam edilen ihtiyaç belirleme tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A) DelphiB) GözlemC) TestD) Progel/dacumE) Meslek analizi

Bu teknik E seçeneğindeki "meslek analizi" tekniğ id i r . Bu teknikte meslek iş lem basamaklarına göre analiz edilir ve o mestek için gerekli bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlar belirlenir. İş analizi süreci iş ortamında ve o alanın ustaları olan kişiler tarafından yapılır.

(Cevap E)

8. İhtiyaç saptamada kullanılan başlıca tekniklerden biri olan delphi tekniğinin nasıl uygulandığı aşağıdakilerden hangisinde belirtilmektedir?

A) Eğitim ihtiyaçlarına ilişkin ilgililerin ortak görüş vedüşüncelerinin mektup, telefon, intemet vb.yollarla öğrenilmeye çalışılır

B) Öğrenciler, öğretmenler, program geliştirmeuzmanları, veliler toplanarak uzmanlarınihtiyaçlarla ilgili görüşlerini dinledikten sonrakendi görüşlerini ortaya koyarlar

C) İhtiyaç konuları doğal ortamda uygun tekniklegözlenir gözlemler rapor haline getirilipdeğerlendirilir.

D) Mesleklerle ilgili yeterlikler çıkarılarak başlıcayeterlik alanları çıkarılır.

E) Mesleki işlem basamaklarına göre analizedilerek gerekli davranışlar belirlenir.

10. Temel amacı bireylerde aranan özelliklerinin ne ölçüde bulunduğunu saptamak olan ihtiyaç analizi tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gözlem ve görüşmeB) TestlerC) DeplhiD) DacumE) İş / meslek analizi

Delphi tekniğinin ihtiyacın saptanmasıyla ilgili olarak uygulanışı A seçeneğinde belirtilmektedir Delphi tekniği, Çoğunluğun görüş ve düşüncelerini belirlemek üzere bireylerden mektup, açık uçlu anket soruları, internet vb. yollarla alınan raporiarın değerlendirilmesine dayanan bir tekniktir.

(Cevap A)

Sözü edilen ihtiyaç analizi tekniği testlerdir. Kritik birtakım davranışların saptanması için hazırlanıp, programm uygulanmasından önce ya da uygulanmasından sonra uygulanan bu testlerle programın kazandırmayı hedeflediği tüm davranışların ne ölçüde kazanıldığı belirlenmeye çalışılır. Gerek programa girişte gerekse sonunda uygulanan bu testlerle öğrenme ihtiyaçları saptanır.

(Cevap B)

11. Program geliştirme çalışmalarında yapılan uygun ve gerçekçi bir ihtiyaç analizi aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesinde önemli bir rol oynar?

A) Program hedeflerinin ortaya konması

B) Kullanılacak ölçme yöntem ve araçlarının seçimi

C) Program içeriğinin tasarlanması

D) Program sürecinde kullanılacak strateji, yöntem

ve teknikler

E) Öğretim sürecinde kullanılacak araç-gereç ve

materyaller

13. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaç belirleme sürecinde toplumsal ihtiyacı ortaya koymak için yanıt aranacak sorulardan biri degildir?

A) Ülkenin iş gücü ihtiyacı ne yöndedir?

B) Toplumun bireyden ve okuldan beklentileri

nelerdir?

C) Değer ve inançlar nelerdir?

D) İlgili konu alanındaki değişme ve yenilikler

nelerdir?

E) Temel eğitim felsefesinin yapısı nedir?

İhtiyaç analizi program geliştirme çalışmalarının

önemli bir boyutunu oluşturur. Bir eğitim

programının hazırlanması için öncelikli olarak bir

ihtiyaç olması gerekir. Örneğin Avrupa Birliği

uyum süreci içerisinde ülke çapında yaşanan bazı

olumsuzluklar Demokrasi ve İnsan Hakları dersini

gerekli kılmış bu yönde ülkede hissedilen eksiklik bu

programın hazırlanmasını gerektirmiştir. İhtiyaç

analizinin doğru bir şekilde yapılması yani m

ihtiyacın doğru analiz edilmesi program g

hedeflerinin yerindeliğini ortaya koymaya yardımcı a

olur. Program hedefleri ihtiyaca göre şekillenir.

(Cevap A) ■§

Toplumsal ihtiyaçiar eğitim programlarının

hedeflerinin ortaya çıkmasında etkilidir. Toplumun

değer yapısına uymayan, ihtiyaçlarına cevap

vermeyen eğitim programları toplumla okul

arasında çatışmaya neden oiur. Toplumsal

ihtiyaçlar değerlendirilirken toplumun kültürel

ahlaki yapısı, beklentileri ve eğitime bakışı göz

önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca eğitim

programları ülkenin nitelik ve nicelik yönünden

işgücü ihtiyacına cevap vermelidir. Konu

alanındaki yenilikler ve değişmeler konu alanı

ihtiyacı içerisinde yer alır.

(Cevap D)

12.Etkin öğrenmenin temele alındığı etkili bir eğitim programı üretilmek istendiginde ihtiyaç analizi yaparken öncelikli olarak aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt aranmalıdır?

A) Programı uygulayacak personelin ihtiyaçları

nelerdir?

B) Ülkenin ekonomik sisteminin ihtiyaçları nelerdir?

C) Öğrenci ihtiyaçları nelerdir?

D) Konu alanının ihtiyaçları nelerdir?

E) Sosyal sistemin beklenti ve ihtiyaçları nelerdir?

Modern eğitim anlayışı öğrenciyi merkeze alan,

öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine göre

şekillenen bir öğretim süreci ön görür. Hazırlanan

eğitim programlarının da etkili ve öğrenci merkezli

olabilmesi için bu programların bireyin ihtiyaçlarını

karşılaması gerekmektedir. Ancak öğrenci

ihtiyacına cevap veren bir program için etkin bir

eğitimden söz edilebilir. Bu sebeple de ihtiyaç

analizi aşamasında bireysel ihtiyaçlar ön planda

tutulmalıdır.

(Cevap C)

'tz wt

14. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme çalışmalarında ihtiyaç analizi yaparken öğrenci ihtiyaçlarını tespit etmek için göz önünde bulundurulacak kriterlerden biri degildir?

A) Öğrencilerin yetiştirilme koşulları

B) Öğrencilerin derslere ve okula

karşı tutumları

C) Çağdaş bilgilerin aktarılması

D) Toplumun bireyierden beklentileri

E) Öğrencilerin geçirdiği yaşantılar

Bireysel ihtiyaçlar değerlendirilirken;

öğrencilerin başarı durumları, nasıl

yetiştirildiği, öğrenciye sunulan

yaşantı zenginliği, toplumun

bireyden bekledikleri, öğrencilerin

ilgi ve tutumları göz önünde

bulundurulmalıdır. Çağdaş

bilgilerin aktarılması ise içerik

ihtiyaçlarının ortaya konmasında

dikkat edilmesi gereken bir ölçüttür.

(Cevap C)

15. "İlköğretim 8. sınıf Fen bilgisi programı hazırlamak isteyen bir program geliştirme grubu, öncelikle 7. sınıftaki öğrencilerin bu dersteki bilgi, beceri ve tutumlarını tespit etmiş; daha sonra liselere giriş sınavı için gerekli bilgi, beceri ve tutumları tespit etmiştir. Program ihtiyacını da bu iki durumu karşılaştırarak ortaya koymuştur."

Yukarıdaki çalışmada yapılan ihtiyaç analizinde aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi kullanılmıştır?

A) Betimsel yaklaşımB) Farklar yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Analitik yaklaşımE) Doğrusal yaklaşım

Demokratik yaklaşımlı ihtiyaç analizinin temelinde toplumdaki üstün/dominant grupların değer, tutum ve ihtiyaçları vardır. Örneğin ülkemizde sosyoekonomik olarak orta sınıf tabiri diğerle orta direk insanların sahip olduğu değer, eğitimden beklentileri ve ihtiyaçları göz önünde tutularak yapılan bir ihtiyaç analizi demokratik yaklaşıma uygun olabilir. (Piramitsel yaklaşım bir ihtiyaç analizi yakiaşımı değil içerik tasarlama yaklaşımıdır.)

(Cevap C)

Farklar yaklaşımına göre ihtiyaç analizi yaparken gözlenen durumla yani sahip olunan mevcut özellikler ile görülmek istenen durum arasındaki farklar ortaya konur. Bu duruımu formüle edersek; Bireyin gerek duyduğu bilgi, beceri ve tutumlar -Bireyin sahip olduğu yeterlikler = Bireye kazandırılmak istenen yeterlikler yani ihtiyaç. Anlatılan durumda da öğrencilerin sahip olduğu bilgi, beceri ve tutumlar ile 8. sınıf sonundaki sınavda sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve tutumlar karşılaştırılarak ihtiyaç analizi yapılmış. (Doğrusal yaklaşım bir ihtiyaç analizi yaklaşımı değil içerik tasarlama yaklaşımıdır)

(Cevap B)

17. "Üniversitede makine mühendisliği bölümü için hazırlanan programda hedefler, alanda çalışan makine mühendislerinin sahip olması gereken bilgi ve becerilerin detaylı olarak incelenmesi sonucu hazırlanmıştır."

Parçada belirtilen program ihtiyacının belirlenmesinde, aşağıdaki ihtiyaç analizi değerlendirme yöntemlerinden hangisi kullanılmıştır?

A) DelphiB) Progel (Dacum)C) GözlemD) Kaynak taramaE) Ölçme araçları-testler

16. Program ihtiyacının toplumun çoğunluğu tarafından istenen değişiklikler ve baskın grupların ihtiyaçlarına göre belirlendiği ihtiyaç analizi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Betimsel yaklaşımB) Farklar yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Analitik yaklaşımE) Piramitsel yaklaşım

İhtiyaç analizi tekniklerinden Progel tekniğinde meslek profili çıkarılır. Bu profil sayesinde o meslek için yeterlikler ortaya konur. Bu yeterlik bilgi ve becerileri her öğrencinin anlayabileceği şekilde ifade edilir ve program hedefleri bu yeterlikler olarak belirlenir. Yukarıdaki parçada da belirtilen mesleğin yeterlik bilgi ve becerileri program hedefleri olarak saptanmıştır. Delphi tekniği o konuyla ilgili uzmanlardan kontrollü uygulanan anketler yoluyla ortak görüşlerin alınmasına dayanır.

(Cevap B)

18. Hazırlayacağı eğitim programımn ihtiyacını önceki programı izleyip programın uygulanmasında yaşanan sorunları dikkate alarak belirlemek isteyen bir uzman aşağıdaki ihtiyaç anaiizi yöntemlerinden hangisini ağırlıklı olarak kullanmalıdır?

A) Delphi

B) Progel (Dacum)

C) Gözlem

D) Kaynak tarama

E) Ölçme araçları-testler

Gözlem tekniği daha çok eğitimciler tarafından

kullanılır. Okul merkezli araştırmaya dayanan bir

yöntemdir. Programın uygulanmasında ortaya

çıkacak ihtiyaçların uzman tarafından

gözlenmesidir. İhtiyacını önceki program

aksaklıklarına göre belirlemek isteyen uzman

programın uygulama aşamasını gözlemlemelidir.

(Cevap C) m

o ccLU

o

20. "Eğitim programlarının değerlendirme öğesi program işlerliğinin ortaya konmasını sağlar. Değerlendirme öğesinden elde edilen bulgular aynı zamanda geliştirilecek yeni programlara da ışık tutar."

Yukarıda anlatılanlara göre eğitim programlarının sürekliliği açısından yeni programların ihtiyaç analizlerinin yapılmasında aşağıdaki ihtiyaç analizi yöntemlerinden hangisi ağırlıklı olarak kullanılmalıdır?

A) Delphi

B) Progel (Dacum)

C) Görüşme- grup toplantıları

D) Ölçme araçları-testler

E) Kaynaktarama

Programın değerlendirme öğesi belirlenen hedef

davranışlara ulaşılma derecesini tespit etmeye

yarar. Program geliştirme sürekli bir süreçtir.

Değerlendirme bulguları yeni geliştirilecek

programlara yol gösterir. Yeni programların ihtiyaç

analizi yapılırken bu bulgulardan yararlanmak

gerekir.

(Cevap D)

19. "Bir program geliştirme uzmanı programını konu merkezli tasarlamak istemekte ve güncel, çağdaş ; bilgilerin aktarılmasına önem vermektedir."

Bu program geliştirme uzmanın kullanabileceği :ö en uygun ihtiyaç analizi yöntemi aşağıdakilerden >-hangisidir?

A) Görüşme- grup toplantıları

B) Delphi

C) Kaynak tarama

D) Ölçme araçları-testler

E) Progel (Dacum)

Kaynak tarama yoluyla ihtiyaç analizi literatürün

taranması ve önceki program raporlarının

incelenmesine dayanır. Bu yolla konu alanı

ihtiyacı doğru bir şekilde ortaya konabilir. Konu

alanındaki değişiklikler ve yenilikler kaynak

tarama yoluyla ortaya çıkar. İçerik öğesinin

programın merkezini oluşturduğu bir tasarımda

kaynak tarama içerik ihtiyacı için kullanılabilir.

(Cevap C)

1. Program geliştirme sürecinde hedeflerin belirlenmesinde ve tutarlılığın sağlanmasında aşağıdaki temellerden hangisi en fazla etkiye sahiptir?

A) Bireysel temellerB) Psikolojik temellerC) KonualanıD) Felsefi temellerE) Sosyal temelier

3. Belirli olgu ya da yaşantılardan ortaya çıkan durumlardan yola çıkarak yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) FarklarB) DemokratikC) AnalitikD) BetimselE) Süreç

Belirli olgu veya eğitim yaşantılarından ortaya çıkan durumla i lgi lenen iht iyaç analizi yaklaşımıdır. Örneğin, bir grubun eksiklikleri gözlenlenmiş ve buna gore hedefler belirlenmiş ise betimsel yaklaşım benimsenmiştir.

(Cevap D)

ÇOZUMLU KAVRAMA

Program geliştirme sürecinde eğitim felsefesinden en çok hedeflerin oluşturulması ve tutarlılığın sağlanmasında faydalanılır.

(Cevap D)

z oço

LUCO

2. Olası genel hedeflerin belirlenmesi amacıyla birey, toplum ve konu alanından ihtiyaçların belirlendiği program geliştirme modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) TabaB) TylerC) Taba-TylerD) Rasyonel PlanlamaE) Durumsal model

4. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaçların hedefleredönüştürülmesi sürecinde yararlanılankaynaklardan biri değildir?

A) Konu alanıB) BireyC) ToplumD) EkonomiE) Doğa

Tyler program geliştirme modelinde birey, toplum, konu alanı kaynaklarından olası genel hedefler oluşturulur.

(Cevap B)

İhtiyaçların hedeflere dönüştürülmesi sürecinde birey, toplum, konu alanı ve doğa kaynaklarından faydalanılır.

(Cevap D)

5. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme süreci ile ilgili olarak doğru bir ifade olarak değerlendirilebilir?

A) Program geliştirme çalışmaları ihtiyaç analizi vedeğerlendirmesi sonuçlarına dayalı olarakbaşlatılır.

B) Program geliştirme operasyonel olmayan birsüreçtir.

C) Değerlendirme sürecinde "Nasıl öğretilecek?"sorusunacevaparanır.

D) Programın değerlendirilmesi programa nasılbaşlanacağını belirler.

E) İçerik bölümünde "nasıl öğretileceği?" sorusunacevap verir.

Program geliştirme sürecinde ilk yapılması gereken aktivite ihtiyaçların belirlenmesi sürecidir. İhtiyaçları gidermeye yönelik olarak da hedefler oluşturulur.

(Cevap A) 'M

Aşağıdakilerden hangisi ilköğretim kademesinde eğitsel hedeflerin belirlenmesinde diğerlerinden daha az etkilidir?

A) Konu alanının temelleriB) Toplumun yaşam biçimiC) Toplumdaki istihdam olanaklarıD) Toplumsal değerleri, kuralları, gelenekleriE) Bireyin geleceğe yönelik ihtiyaçları

Topiumdaki istihdam olanaklarının, ilköğretim kademesine yönelik hedeflerin belirlenmesi sürecinde etkisi diğerlerine oaranla daha azdır. İlköğretim kademesindeki öğrencilere temel okuma-yazma, temel düzeyde matematik ve vatandaşlık bilinci vb. konular öğretilmektedir. İlköğretim kademesini bitiren öğrencilerin bir meslek sahibi olmaları sözkonusu değildir. Dolayısıyla toplumdaki istihdam yapısıyla diğer seçeneklere oranla ilişkisi daha az düzeydedir.

(Cevap C)

ecaıQ

'ScUJ

6. Herhangi bir durum ya da olayla ilgili mevcut durum ile olması gereken durum arasındaki farka bakarak yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Farklar yaklaşımıB) DemokratikyaklaşımC) Niteliksel yaklaşımD) DelphiE) Progel Dacum

Aşağıdakilerden hangisi Taba modelinin birinci aşamasıdır?

A) İhtiyaçların belirlenmesiB) DeğerlendirmeC) İçeriğin düzenlenmesiD) İçeriğin seçilmesiE) Olası amaçlar

Farklar yaklaşımı; bireyde bir yeterliğin (bilgi-beceri-tutum), problemin varlığı ya da yokluğu belirlenerek yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımıdır.

İhtiyaç, beklenen beceri düzeyi ile gerçek (varolan) beceri arasındaki farkla ortaya çıkarılır. Bu farkın boyutu mevcut bir problemin varlığını ya da yokluğunu ortaya koymaya yarar. Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyi arasındaki farkı ortaya çıkarır.

(Cevap A)

Taba program geliştirme modelinde birinci basamak ihtiyaçların/gereksinmelerin beiirlenmesi aşamasıdır. Program geliştirme sürecinde her zaman ilk yapılması gereken eylem ihtiyaçların/gereksinmelerin belirlenmesidir.

(Cevap A)

40- -PROGRAM GEÜŞTİRME.

9. Tyler program geliştirme modelinde olası amaçların belirlenmesinde aşağıdaki kaynak alanlarının hangilerinden yararlamlır?

A) Toplum-eğitimciler-konu alanıB) MEB-toplum-öğrencilerC) Birey-toplum-konu alanıD) Toplum-aile-öğrencilerE) Konu alanı-hedef alanı-öğrenciler

11. Çoğunluğun ilgi, istek ve ihtiyaçlarına göre ihtiyacın belirlendiği yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Farklar yaklaşımıB) Delphi yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Betimsel yaklaşımE) Analitik yaklaşım

Tyler program geliştirme modelinde olası hedeflerin belirlenmesinde birey, toplum ve konu alanı kaynaklarından yararlanılır.

(Cevap C)

Baskı gruplarının isteklerinden hareketle ihtiyacın ortaya çıkmasıdır. Baskı gruplarının değiştirme ve yön verme istekleri ihtiyacı belirler. İhtiyaçlar, ilgili kişilerden oluşan çoğulcu grupların isteklerinden hareketle belirlenir.

(Cevap C)

10. Gelecekte ortaya çıkması mümkün durumlardan yola çıkarak ihtiyacın belirlenmesi sürecidir. Varolan bir duruma ilişkin mevcut durum irdelenerek, gelecekte olması muhtemel ihtiyaçlar ortaya konur ve şimdiden gerekli tedbirler alınır.

Aşağıdakilerden hangisi bu ihtiyaç analizi yaklaşımının adıdır?

A) Esnek yaklaşımB) Delphi yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Yeterlik yaklaşımıE) Analitik yaklaşım

Analitik yaklaşımla ihtiyaç analizi yapılmasında; gelecekte ortaya çıkması mümkün durumlardan yola çıkarak ihtiyaç beiirlenir. Bir durumla ilgili bugünkü mevcut duruma ait bilgilerden yararlanılır ve geleceğe yönelik varsayımlar ortaya konur.

(Cevap E)

12. Aşağıdakilerden hangisi iş tanımı ve iş analizine göre mesleki yeterlilikleri deneyimli ve uzman kişilerle belirleyen ve kısa süreli olan ihtiyaç analizi değerlendirme yöntemidir?

A) Progel-DacumB) Literatür TaramaC) Gezi-gözlemD) Delphi yöntemiE) Anket

İş analizine benzer fakat daha kısa sürede gerçekleştirilir. Bir iş için gerekli işlemleri söz konusu işteki deneyimli, uzman kişilerle birlikte belirleme sürecidir. Bir panel çalışmasıyla işi yapan kişinin yaptığı iş ve işlemleri gerçekleştirmesidir. İş tanımı ve iş analizine göre mesleki yeterlilikleri belirleyen ve kısa süreti olan ihtiyaç analizi değerlendirme yöntemidir.

(Cevap A)

EĞİTİM BİLİMLERİ- 41

13. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme

süreci ile ilgili olarak doğru bir ifade degildir ?

A) Program geliştirme sürecinde ihtiyaçlar

değerlendirme sürecinde hedeflere dönüştürülür.

B) Uygulanmakta olan programlar, araştırma

geliştirme faaliyetleri ile değerlendirilerek

geliştirilir.

C) Program geliştirme süreci, eğitim programının

öğelerini sistem yaklaşımıyla inceler.

D) Program geliştirme operasyonel, dinamik ve

devamlılığı olan bir süreçtir.

E) Program geliştirme süreci uygulanmakta olan

eğitim-öğretim uygulamalarının etkinliğini

değerlendirir.

Program geliştirme sürecinde ihtiyaçlar başlangıç

aşamasında hedeflere dönüştürülür.

(Cevap A)

15. Tokat ilinde yapılan araştırmalar, bu bölge

ekonomisinde tarım sektörünün ağırlık taşıdığını

göstermiştir. Bunun üzerine, ilde yapılan eğitim

uygulamalarında tarım sektörü ile ilgili hedeflere

öncelik verilmesi kararlaştırılmıştır.

Bu karar verilirken özellikle aşağıdakilerden

hangisine dikkat edilmiştir?

A) Bölgenin özel hedefleri belirlenirken Milli Eğitim

Bakanlığı etkilidir.

B) Konu alanındaki gelişmeler eğitimin hedeflerine

yansıtılmalıdır.

C) Eğitimin hedefleri belirlenirken çevrenin ihtiyaçları

dikkate alınmalıdır.

D) Eğitimin hedefleri belirlenirken değişik yollar

izlenebilir.

E) Bireylerin eğitim ihtiyaçları zamanla değişkenlik

gösterebilir.

tn'ötcUiû"EUJ

İldeki tarım sektörünün gelişmişliği, doğal olarak

hedefler belirlenirken çevrenin ihtiyaçları olarak

dikkate alınmalıdır.

(Cevap C)

14. Tyler program geliştirme modelinde kesin

hedefler belirlenmeden önce aday hedefler

aşağıdaki alanların hangilerinin süzgecinden

geçirilir?

A) Eğitim felsefesi-Eğitim Ekonomisi

B) Eğitim felsefesi-Eğitim Psikolojisi

C) Eğitim Yönetimi-Eğitim Ekonomisi

D) Eğitim Sosyolojisi-Eğitim Tarihi

E) Eğitim psikolojisi-Eğitim Tarihi

Tyler program geliştirme modelinde kesin hedefler

belirlenmeden önc9 aday hedefler eğitim felsefesi

ve eğitim psikoiojisi alanlarının süzgecinden

geçer.

(Cevap B)

mS

UJ

1. Program geliştirmede tümevarım yaklaşımının ilk basamağı Taba'nın görüşüne göre aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS)

A) Öğrenme yaşantıiarının seçilmesi

B) İçeriğin düzenlenmesi

C) Amaçların belirlenmesi

D) İhtiyaçların belirlenmesi

E) Öğretim etkinliklerinin düzenlenmesi

Taba modeli aşağıdaki basamaklardan oluşur. ilk

basamak ihtiyaçların belirlenmesidir.

1. İhtiyaçların belirlenmesi: Program

geliştirmenin ilk basamağıdır. Bu aşamada

program ihtiyacı ortaya konur. Yani geliştireceğim

program hangi ihtiyaçlara cevap vermeli ya da

verecek.

2. Amaçların belirlenmesi: Bu aşama ise

program ihtiyacına cevap verecek program

hedeflerinin belirlenmesidir.

3. İçeriğin seçimi: Program hedeflerini gerçek-

leştirebilmek için kullanılacak konu içeriğinin

belirlenmesidir.

4. İçeriğin düzenlenmesi: Seçilen konu alanının

desenlenmesidir.

5. Öğrenme yaşantıları seçimi: Kullanılacak

öğrenme öğretme modellerinin, stratejilerinin

belirlenmesidir.

6. Neyin nasıl değerlendirileceğinin saptanması:

7. Program öğeleri ve aralarındaki ilişkilerin

kontrolü:

(Cevap D)

Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaç belirleme yöntemlerinden biri değildir? (2004 KPSS)

A) Test

B) Gözlem

C) Progel (Dacum)

D) Mikro Öğretim

E) KaynakTarama

ihtiyaç belirleme yöntemleri şunlardır:

1) Anket geliştirme-Delphi Tekniği

2) Progel (Dacum) Tekniği

3) Görüşme Grup toplântıları

4) Ölçme araçları- Testler

5) Meslek (iş) analizi

6) Gözlem

7) Kaynak tarama

Mikro öğretim özellikle öğretmen adaylarının yetiştirilmesinde kullanılan bir öğretim tekniğidir.

(Cevap D)


-EGITIM BİLIMLERL 43

PROJE TABANLI ÖGRENME

Proje tabanlı öğrenme, öğrenci merkezli bir öğretim yöntemidir.

Proje tabanlı öğrenme, belli öğretim amaçlarını gerçekleştirme düşüncesiyle, öğrencilerin ilgi ve istekleri

doğrultusunda çevreden seçilen ünite ve konuları yine öğrencilerin çalışmasıyla bir iş, eser olarak sonuçiandırıimasıdır. Teoriden uygulamaya geçişi sağlayan öğretim yöntemidir. Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey hedef davranışları kazandırılır. Yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesi hayata geçirilir.

SEtkili Kullanım İlkeleri

öğretmen tarafından Ş?Proje önce onaylanmalıdır.

Projeler gerçek hayattan seçilmelidir ve üzerinde durup çalışmaya sevk edecek nitelikte olmalıdır. Öğrencilerin aktif çalışmalarıyla bir iş, hizmet veya ürün ortaya koyulmalıdır.

Bireysel ya da grup halinde de yapılır. Örnek: Okulu temiz tutma projesi, Okul bahçesini ağaçlandırma projesi vb.

Proje konusu öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkaracak ve geliştirecek özellikte olmalıdır. Öğrencilerin ilgi ve isteklerine uygun çalışmalar yapılmaiıdır.

Projenin yapılması ve uygulanması,öğrenciler tarafından yapılmalıdır.Öğretmenler ise sadece yol gösterici, rehberolmalıdır.

Projenin değerlendirilmesini öğretmen veöğrenci birlikte yapmalıdır.

Proje çalışmaları listelenmeli ve içinden öğrenciler seçmelidir.Projeler öğrencilerin ilgi ve düzeylerine uygun olmalıdır. Proje konusu öğrenci kapasitesinin çok altında ya da

ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ I Öğretim Yöntemleri 4

üstünde olmamalıdır. Projesini tamamlayan öğrenciye başardığı hissi ve dönütü verilmelidir.

Proje için gereken araç-gereç önceden planlanmalıdır.

Faydaları

Hem yavaş hem de hızlı öğrenciler için kulianılabilir.

Her aşamada kullanılabilir.

Okulda öğrenilen bilgiler gerçek hayatta sınanır.

Öğrenciierin problem çözme ve eleştirel düşünme yetenekleri gelişir.

Öğrencilerin kendi başlarına karar almayı öğretir, kişisel sorumluluk duyguları gelişir, Bireysel çalışma ve laboratuarda da kişisel sorumlulukvardır.

Pratik deneyim kazandırır. Öğrenciye başarma hissi verir.

Tek kaynak yerine, çeşitli kaynaklara ulaşmayı ve yararlanmayı sağlar.

Bağımsız düşünme, çalışma, güven, sorumluluk ve başarma yeterliklerini geliştirir.

Öğrenciler birbirlerinin düşüncelerinden yararlanır.

Bilgileri teoriden uygulamaya dönüştürme fırsatları sağlanır.

Sınırlılıkları

Öğrenciye ilginç gelen alanda ve konuda, proje bulmada sıkıntılar yaşanabilir.

Bir projeyi tamamlamak uzun zaman alabiür.

Öğrenciler her zaman mükemmel bir iş ve ürün ortaya koyamayabilir.

Planlama, uygulama ve değerlendirme süreçleri çok zaman gerektirir.

Öğrenciler zamanlarını projenin fiziksel yönünde harcayarak, işin eğitsel yanını

44- -OGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

görmeyebilir.

» Öğretmenin gözetimi dışında yapıldığında, problemler çıkabilir.

BİREYSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ

Öğrenci merkezli bir öğretim yöntemidir. Sınıfta her öğrenci farklı zihinsel, bedensel ve duygusal gelişim özellikleri gösterir. Öğrencinin bir konuyu veya problemi kendi başına öğrenmesini öngören bir öngören bir yöntemdir. Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın giderilmesi, her öğrencinin öğrenme hızına uygun düşecek bir öğretimin yapılması, öğretimin bireyselleştirilmesi ile mümkün görülmektedir. Hızlı ve yavaş öğrenenleri dengeleyen öğretim yöntemidir.

Bu yaklaşıma eleştiri; bu ders biçiminin öğretmenin ve toplumun eğitici etkisini dikkate almaması şeklindedir. Bireysel çalışma yönteminde; kişisel bilgisayarlar, bilgisayar destekli öğretim araçları, internet ortamlı araçlar, eğitim yazılımları eğitim araç-gereçleri olarak kullanılır.

Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey hedef davranışlar kazandırılmasında kullanılır.

Etkili Kullanım İlkeleri

» Konunun özelliğine göre zaman verilmelidir.

>> Kaynaklar konusunda öğrenciye bilgi verilmelidir.

» Çalışma öğrencinin sorumluluğu olarak görülmelidir

>> Öğrenciye bireysel çalışmanın nasıl yapılacağına dairyönerge verilmelidir.

» İyi planlama yapılmalı ve plan dahilinde ilerleme olup olmadığı kontrol edilmelidir.

z:

CM

>> Hızlı ve yavaş öğrenen öğrencilerin eğitiminde etkilidir (Üstün zekalılar, zor öğrenenler

» Hızlı ve yavaş öğrenen öğrencilere ek fırsatiar sunar.

Sınırlılıkları

» Hazırlanması çok fazla planlama ve hazırlık gerektirebilir.

» Bireysel iç çalışma disiplini olmayan-gelişmeyen öğrencilerde başarıya ulaşamaz.

» Çalışma planı belirli aralıklarla kontrol edilmezse çalışmalarson güne bırakılabilir.

» Ayrıntılar çok meşgul edebilir ya da yüzeysel bilgilerle yetinilebilir.

» Amaç belirleme, zamanlama ve planlama, öğretim kaynakları konusunda öğrenciye rehberlikyapılmalıdır.

Faydaları

Öğrenci bir konuyu kendi başına çalışarak öğrenir.

Öğrenme; öğrencinin öğrenme hızına, ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine göre yapılır.

Öğrencilerde sorumluluk duygusu geliştirme amacıyla da kullanılabilir.

Kendi kendine öğrenme yaşantıları sağlanır.

Araştırma-inceleme yoluyla yaparak-yaşayarak öğrenme yaşantıları sağlanır.

1. Aşağıdakilerden hangisi proje çalışmalarından

elde edilen kazanımlardan biri değildir?

A) Öğrenciler seçme, planlama, inceleme ve

yürütme gücü kazanırlar

B) Öğrenciler kendi öğrenme süreçleriyle ilgili

sorumluluk alırlar

C) Öğrencileri yapıcı ve yaratıcı düşünmeye ve iş

yapmaya yöneltir.

D) Öğrenciler öğretmenin verdiği bilgilerle mutlak

doğruları kazanırlar.

E) Öğrenciler sorunları belirlemeyi ve bu

sorunlarla uğraşmayı öğrenirler.

Soruda proje temelli öğrenmenin amacı

belirtilmektedir. Proje temelli öğrenmede, proje

öğretmenin rehberliğinde öğrenciler tarafından

tasarlanır, planlanır ve yürütülür. Öğrenci

araştırma konusunu alır, konuyu araştırır, bilgileri

toplar, bu biigileri analiz eder, tartışır ve bir ürün

ortaya koyar. Yine proje temelli öğrenme, öğrenci

merkezli ve araştırmayı temel alan bir öğrenme

şeklidir. Bu yönlerden bakıldığında sorudaki

amacın proje temelli öğrenmenin amacı olduğu

görülmektedir.

(Cevap B)

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ

Proje çalışmalarında bilgi kendi kendine yapılan

bir etkinlikle kazanılır. Proje çalışmalarının asıl

amacı, geleneksel okulun benimsediği ve

sürdürdüğü öğrencileri öğretmenin öğrettiği

bilgileri alan bireyler olmaktan kurtarmaktır. D

seçeneğindeki kazanım olsa olsa geleneksel

okulun benimsediği bir kazanımdır. Proje

çalışmaları öğrencilerin ilgi ve isteklerine dayalı

olarak seçtikleri bir konuda yaptıkları çalışmaların

olumlu bir eser ya da iş olarak sonuçlanmasını

sağlayan bir çalışma biçimidir. Proje

çalışmalarında A, B, C, E seçeneklerinde yer alan

kazanımlar öne çıkmaktadır.

(Cevap D)

2. Öğrencilerin belirli standartlara uygun yeni bir

ürün oluşturulması, işin planlanması,

yürütülmesi, belgelerin hazırlanması ve

sistematik çalışma sürecinin değerlendirilmesi

konusunda eğitilmesi aşağıdakilerden

hangisinin esas amacıdır?

A) Programlı öğretimin

B) Proje temelli öğrenmenin

C) Mikro öğretimin

D) Gözleme dayalı öğrenmenin

E) Beyin temelli öğrenmenin

3. Proje temelli öğrenmenin dayandığı felsefe


A) Okul, çocuğu yaşama hazırlayan bir yer değil,

yaşamın küçük ölçüde bizzat yaşandığı bir

yerdir.

B) Okul, ideal olanın sunulduğu ve öğrencilerin

akıllarının ve iradelerinin geliştirildiği bir yerdir.

C) Okul bireyin toplumsallaşmasını ve başat

kültürel değerlerin kazanılmasını sağlayan bir

yerdir.

D) Okui bir dizi mutlak doğrunun öğrencilere

kazandırıldığı biryerdir.

E) Okulun asıl görevi öğrencilerin zihinsel

güçlerinin gelişimini sağlamaktır.

46- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

İlerlemeci felsefeyi temel alan eğitim sisteminin

merkezinde, kendi çabalarıyla geçirdiği yaşantılar

ve uygun çevre koşullarıyla etkileşim sonucu

gelişen ve öğrenmeyi öğrenen öğrenciler yer

almaktadır.Yaşamda bu amaca göre çalışma esas

olduğuna göre, okulda amaçlı ve gerçek "iş"

içinde yaparak ve yaşayarak öğrenme esas

olmalıdır. İlerlemeci felsefeye göre eğitim yaşamın

kendisidir; yaşama hazırlık değildir. Eğitim

ortamında uygulamaya ağırlık verilmeli,

öğrencinin bilimsel yöntemi, deneme yanılmayı,

proje temelli öğrenmeyi, etkili bir biçimde

kullanması sağlanmalıdır. Öğretmen sadece yol

gösterici ve rehber olmalıdır. Yaşamda işe

yaramayan bir öğretimin değeri yoktur. Proje

temelli öğrenme A seçeneğinde yer alan felsefeye

dayanmaktadır. Bir başka anlatımla ilerlemeci

felsefeye dayanmaktadır.

(Cevap A)

2 O >-6

2

U

J

A, B, D ve E seçeneklerinde öğrencilerin bireysel

olarak öğrenmelerini sağlayan öğretim teknikleri

yer almaktadır. C seçeneğindeki "işbirlikli

öğretim", bireysel öğretim yöntemi değildir.

İşbirlikli öğretimin en önemli özelliği, öğrencilerin

ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar

halinde birbirlerine yardım ederek öğrenmelerini

esas alan bir grup çalışması olmasıdır. Diğer

taraftan tutor destekli öğretim, öğrencinin

anlamakta güçlük çektiği konularda bireysel

destek almasıdır. Programlı öğretim, bir dizi

öğretim durumunun adım adım düzenlenmiş

biçimi olup, öğrenci tek başına çalışıp

öğrenmesini kendi hızına göre ayarlama

olanağına sahip bulunmaktadır.

Bilgisayarla yapılan öğretimde bireysel hıza saygı

gösterilmekte, öğrenme sonucu hakkında anında

bilgi alınmakta ve öğrenci aldığı geri bildirime

göre çalışmasını sürdürmektedir.

Bireyselleştirilmiş öğretim, her öğrenciye

öğrenme hızına uygun öğretim yapılmasıdır,

Bireysel ödevler ve çalışmalar bu tekniğin

kapsamın yer almaktadır.

(Cevap C)

4. Aşağıdakilerden hangisi bireysel öğretim

yöntem ya da tekniklerinden biri degildir?

A) Programlı öğretim

B) Tutor destekli öğretim

C) işbirlikli öğretim

D) Bilgisayarla öğretim

E) Bireyselleştirilmiş öğretim

5. "Öğrencinin öğrenmeye aktif olarak katılmasını,

sistemli bir ilerleme yapmasını, öğrenmenin sürekli

kontrol edilmesini sağlayan, bireysel ve kendi

kendine öğrenme yöntemi" tanımı

aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?

A) Ev ödevinin

B) Grupta çalışmanın

C) Proje temelli öğrenmenin

D) Tam öğrenmenin

E) Programlı öğretimin

-EGITIM BİLİMLERİ- 47

Bu tanım programlı öğretimi ifade etmektedir.

Programiı öğretim, Davranışçı öğrenme

kuramcılarından biri olan Skinner tarafından

geliştirilmiştir. Gerek sınıfta gerekse sınıf dışında

kuilanılan bireysel öğrenme tekniğidir. Bu teknikte

öğrenci tek başına çalışmakta, kendi öğrenme

hızına göre adım adım ilerlemektedir. Programlı

öğretimde, öğrenilecek içerik mümkün olduğu

kadar küçük bilgi ünitelerinden oluşan programlı

maddeler haline getirilmekte, bunlar birbirini

tamamlayacak şekilde mantıki bir sıraya göre

öğrenciye sunulmaktadır. Her programlı maddede

öğrenciye bilgi sunulmakta, verilen bilgiye ilişkin

soru sorulmakta, öğrencinin soruya verdiği cevap

kaydedilmekte, verdiği cevap hakkında kendisine

anında bilgi verilmektedir.

(Cevap E)

6. Programlı öğretimin Skinner'in kendisinin

ortaya koymuş olduğu edimsel koşullamaya

dayanarak geliştirmiş olduğu program modeli


A) Dallara ayrılan program

B) Esnek program

C) Edimsel program

D) Doğrusal program

E) İşlevsel program

Skinner'in ismiyle anılan ve Skinner'in öğrenmeye

ilişkin ortaya koymuş olduğu edimsel koşullanma

kuramına dayanan program modeli doğrusal

programdır. Bu program modelinde, her bir

programlı maddede öğrenciye bilgi sunulmakta ve

soru sorulmaktadır. Öğrenci soruya verdiği cevabı

madde içine ya da ayrı bir kağıda yazmakta,

cevabını nasıl kontrol edeceği bir yönerge ile

belirtilmekte ve cevabını kendisinin kontrol etmesi

sağlanmaktadır. Cevabı doğru ise bir sonraki

maddeye geçmekte, yanlış ise programlı

maddedeki bilgiyi yeniden okuması ve soruya

yeniden cevap vermesi istenmektedir.

(Büyükkaragöz, Çivi, s.114)

(Cevap D)

çg "o trÜJ

m'iz"■oUJ

QUJ

Aşağıdaki durumlardan hangisinde bilgisayar

geleneksel öğretmenin yerini almakta ve

geleneksel öğretmen gibi görev yapmaktadır?

A) Derste öğrenilen konularia ilgili problem

çözümleri, alıştırma ve tekrar çalışmalarında

B) Öğrencinin ders konularının bütününü ya da

bir kısmını ilk kez bilgisayardan

öğrenmesi

sırasında

C) Matematik, fen ve dil alanlarında derste

öğrenilenlerin tamamlanması

ve

desteklenmesi sırasında

D) Birtakım konuların intemetten alınması

sırasında

E) Öğrencinin derste öğrendikleriyle

ilgili

önceden hazırlanmış olan

soruları

cevaplandırması sırasında

Bilgisayar ders konularını öğrenciye sunma aracı

olarak kullanıldığında geleneksel öğretmenin

yerine almakta ve geleneksel öğretmen gibi

görev yapmaktadır. Bu tür bir kullanımda

bilgisayarla öğrenciye bir bilgi sunulmakta,

bilgiye ilişkin soru sorulmakta ve öğrencinin

verdiği cevap bilgisayara kaydedilmektedir.

Kaydedilen bu cevap bilgisayardaki doğru

cevapla karşılaştırılıp değerlendirildikten sonra

sonuç öğrenciye bildirilmektedir. Verilen cevap

doğru ise yeni bir bilgi sunulmakta, yanlış ise

önceki bilgiler yeniden ekrana gelmekte, öğrenci

doğru cevabı verinceye kadar bu işleım devam

etmektedir (Büyükkaragöz, Çivi, s. 120).

(Cevap B)

Günümüz dünyasında en zengin ülkelerde bile

her öğrencinin yetişmesi için bir öğretmen

görevlendirilememektedir. Ancak

bilgisayarlar bir bakıma her öğrenciye bir

öğretmenin görevlendirilmesi gibi bir görev

yapmakla birlikte, yine de bilgisayarla ilgili

olarak aşağıdakilerden hangisi sövlenemez?

A) Öğretmenin yerine geçen bir araç olduğu

B) Öğretmene yardımcı olan bir araç olduğu

C) Öğretimi tamamlayıcı bir araç olduğu

D) Öğrenilenleri görselleştirme

ve

hareketlendirme özelliğine sahip bir

araç

olduğu

E) Bireysel öğrenme hızına göre öğrencinin

öğrenmesine yardımcı bir araç olduğu

Her ne kadar günümüz dünyasmda bilgisayarların

ÖZ9İ öğretmen gibi görev yaptıkları ileri

sürülüyorsa da, bilgisayarın öğretmenin yerine

geçmesi mümkün değildir. Yani bilgisayarın

öğretmenin yerine geçen bir araç olduğu doğru

değildir. Çünkü öğretmen sadece bilişsel

özellikleriyle değil aynı zamanda duyuşsal, sosyal

vb. birtakım kişilik özellikleriyle de öğrenciyi

etkilemektedir. Yine bilgisayar karşısındaki

öğrencinin duygularını, tutumlarını vb. kişisel

özelliklerini anlayan öğrenciye ona göre davranan

bir insan olan ögretmenin yerini alamaz. Ancak

öğretmene yardımcı olan, öğretimi tamamlayıcı bir

destek aracı olduğu yine, öğrenilenleri

görselleştirme, hareketlendirme özelliğine sahip

ve bireysel öğrenme hızına göre öğrencinin

öğrenmesine yardımcı.bir araç olduğu doğrudur.

(Cevap A)

■ZL

O>

A, B, C, D seçeneklerinde programlı

öğretimin ilkeleri yer almaktadır. E

seçeneğindeki ilke ise, öğretimin genel

ilkelerinden biridir. Konuların öğretiminde

önce somut nesnelerden, olaylardan ve

durumlardan başlanması daha sonra soyut

kavramlara doğru öğretimin

sürdürülmesini savunun bir öğretim

ilkesidir.

(Cevap E)

10. Özel ders alan bir öğrencinin, tüm

sınıfla birlikte yapılan öğretimle

öğrenen öğrencilerden daha başarılı

olduğu varsayımından hareket edilerek,

sınıf içinde de bireysel öğretime geçiş

yapmanın daha akılcı olacağı

düşüncesinin sonucu aşağıdaki

tekniklerden hangisi ortaya çıkmıştır?

A) Programlı öğretim

B) İşbirlikli öğretim

C) Bireyselleştirilmiş öğretim

D) Ekiple öğretim

E) Mikro öğretim

9. Aşağıdakilerden hangisi programlı öğretimin

dayandığı ilkelerden biri değildir?

A) Küçük adımlar

B) Aktif katılma

C) Bireysel öğrenme hızına göre ilerleme

D) Doğru cevaplar

E) Somuttan soyuta

Soruda C seçeneğindeki bireyselleştirilmiş

öğretimin ortaya çıkışında etkili olan düşünce

belirtilmektedir. Bir sınıfı oluşturan öğrencilerin

öğrenme hızları ve yetenekleri bakımından

bireysel farklar olduğu gerçeği göz önünde

bulundurulursa, geleneksel eğitimde bireylerin

sınıfta 30-40 kişilik gruplar halinde eğitilmesi,

onların bireysel farklarının dikkate alınmamasına

neden olmaktadır. Öğretimde öğrenciler

arasındaki bireysel farklılıklarının göz önünde

bulundurulmasının, her öğrencinin öğrenme

hızına uygun bir öğretimle mümkün olabileceği

düşüncesi bireyselleştirilmiş öğretim tekniğinin

geliştirilmesine yol açmıştır.

Bu teknikte öğretim öğrenci merkezlidir.

Öğretmen öğretimi öğrenciye göre düzenlemek ve

yönetmekle görevlidir. Öğretmen sınıfın tümüne

değil 2-3 kişiden oluşan küçük gruplaria

ilgilenmektedir.

(Cevap C)

11. "Okullarda verilen dönem ödevleri proje yönteminin

uygulama çalışmalarıdır. Ancak bu ödevlerde

öğrencilerden sadece ilgili ödev konusuna ilişkin

bilgileri arayıp bulması istenir."

Proje yönteminin verimli uygulanabilmesi ve

yukarıdaki yanhşlara düşülmemesi için

projelerin hangi özelliğe öncelikli olarak sahip

olması gerekmektedir?

A) Öğrencileri araştırmayayöneltmesi

B) Öğrencileri bir şeyler üretmeye teşvik etmesi

C) Öğrencilerin proje konusuyla ilgili ayrıntılı bilgi

sahibi olmaları sağlanmalı

D) Proje bir ekiple yürütülmeli

E) Öğrenciler arasında işbirliği ve arkadaşlığı

güçlendirmeli

Örnek olay inceleme yöntemi gerçek olayların

sınıf ortamında irdelenerek çözüm yollarının

arandığı bir yöntemdir. Bu yöntemden maksimum

faydanın sağlanabilmesi için öğrencilerin sınıfa

getirilen problem durumuna ilişkin çözümler

üretmesi gerekir. Bu yöntem proje yöntemiyie

birlikte kullanılırsa öğrenciler sadece olayları

incelemekle kalmaz aynı zamanda çözüm

yolarlıda üretir.

(Cevap E)

Proje yönteminin en önemü üstünlüğü öğrencileri

üreticiliğe ve araştırmaya yönlendirilmesidir.

Verilen parçada verilen dönem ödevlerinin 'm

öğrencilerin sadece araştırıp bilgi topladıkları bir g

araç olmasmdan yakınılıyor. Proje yöntemi 3

öğrencinin yaratıcılığını geliştirmeli ve üreticiliğe jy

yöneltmelidir. -3

(Cevap B)

oLU>

13. Aşağıda öğretim yöntemlerinin

özellikleri ile ilgili olarak verilen

ifadelerden hangisi proje yöntemi için

söylenemez?

A) Öğrencileri araştırma yapmaya özendirir

B) Öğrencilerin yeni bir şeyler üretmesi

sağlanır

C) Öğrencilerin eleştirel düşünme becerisi

gelişir

D) Az zamanda bir çok bilgi kazandırılabilir

E) Öğrencinin öğretim sürecine aktif

katılımı

sağlanır

12. Derslerinde güncel toplumsal sorunları

gündeme getiren ve bu sorunlar için örnek olay

yöntemini kullanan bir tarih öğretmeni bu

yöntemle birlikte aşağıdaki yöntemlerden

hangisini kullanırsa amaçlarına daha kolay

ulaşır?

A) Düz anlatım C)

Tartışma E) Proje

yöntemi

Proje yöntemi öğrencileri yaratıcı düşünmeye,

olaylara eleştirel bakmaya yönelten bir yöntemdir.

Öğrenci yaparak yaşayarak öğrenir. Bu yararlara

rağmen proje yönteminin dezavantajı ise çok

zaman almasıdır. Bu yöntemde düz anlatımdaki

gibi az zamanda çok bilgi kazandırmak mümkün

değildir.

(Cevap D)

B) Soru yanıt

D) Bireysel çalışma

14. Proje yönteminin etkili bir biçimde

kullanılmasında öğretmene düşen temel görev


A) Öğrencilere proje seçiminde ve süreçte

rehberlik etmek

B) Araştırma sürecinde gerekli kaynakları

sağlamak

C) Öğrencilere ihtiyaç duydukları bilgileri

aktarmak

D) Projeler için mali destek bulmak

E) Proje için gerekli kişilerle koordinasyonu

sağlamak

16. "Tüm öğrencilerin öğrenme stilleri ve öğrenme

hızları birbirinden farklıdır. Etkili bir eğitim öğretim

süreci için öğrencilere kendi hızlarında öğrenme

fırsatları verilmelidir."

Bu görüşlere sahip bir eğitimcinin öğretim

sürecinde ağırlıklı olarak kullanacağı öğretim

yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Düzanlatım

B) Tartışma

C) Bireysel çalışma

D) Örnek olay inceleme

E) Gösteri

Proje yönteminin etkili biçimde kullanılabilmesi

için etkili bir rehberliğe ihtiyaç vardır. Öğretmen

öğrenciye proje seçiminde ve proje sürecinde

gerekli yardımları yapmalıdır. Öğrenciye ilgili

kaynakları sunmak yerine onları nerelerden temin

edebileceğini öğretmeli. Proje sürecini planlamak

yerine projenin nasıl yürütüleceğini öğretmelidir.

(Cevap A)

o

'o UJ

Parçada savunulan durum öğrencilerin birbirinden

farklı olduğu ve etkili öğretmeninde öğrencinin

kendi hızı ile olıması gerektiğidir. Toplu öğretimde

(düz aniatım, tartışma, örnek olay inceleme,

gösteri vb.) öğrencinin hızı değil sınıfın öğrenme

hızı önemlidir. Öğrenciye kendi öğrenme hızına

göre öğrenme fırsatları ancak bireysel çalışma

yöntemi ile olur.

(Cevap C)

15. Aşağıdaki öğretim stratejilerinden hangisi proje

yönteminin temel yapısı ile uyumlu bir

stratejidir?

A) Sunuş yoluyla öğretim

B) Buluş yoluyla öğretim

C) Tamöğrenme

D) Araştırma inceleme yoluyla öğretim

E) Programlı öğretim

ÇÖZVM:

Sunuş yoluyla öğretim öğrenciye bilginin direkt

olarak verildiği bir stratejidir bu yönüyle proje

yöntemi için uygun değildir. Diğer stratejilerde

proje yöntemi kullanılabilir ancak bu yöntemin en

etkili biçimde uygulandığı strateji araştırma

inceleme yoluyla öğretim stratejisidir. Bu stratejide

öğrencilerin problem çözme beceı*ilerini

kazanmaları ve öğrenmeyi bu problem çözme

yaşantıları ile gerçekleştirmeleri esastır.

(Cevap D)

17. Öğretim yöntemlerinin özellikleri ile ilgili olarak

aşağıdaki seçeneklerde verilen ifadelerden

hangisi bireysel çalışma yöntemi için

sövlenemez?

A) Öğrencide sorumluluk duygusu gelişir

B) Öğrenme öğrenci hızına göre gerçekleşir

C) Öğrerıme sürecinde öğretmene ihtiyaç

duyulmaz

D) Öğrenciyi araştırmaya yöneltir

E) Öğrencide iç disiplin gelişir

ÇÖZÜM:

Bireysel çalışma yöntemi öğrencilere kendi

öğrenme hızlarında ilerleme imkanı verir.

Öğrencinin sorumluluk ve iç disiplin becerilerini

geliştirir. Öğrenci bu yöntemde ihtiyaç duyduğu

konuları araştırarak, yaparak, yaşayarak öğrenir.

Fakat bu süreç tamamen öğretmenden bağımsız

olarak yürütülemez. Öğretmen bireysel çalışma

yönteminde öğrenciyi yönlendirmeli ve rehberlik

etmelidir.

(Cevap C)

18. Aşağıdaki öğretım kuram ve stratejilerinden

hangisi bireysel çaiışma yönteminin

uygulanması için diğerlerine göre daha

uygundur?

A) Buluş yoluyla öğretim

B) Sunuş yoluyla öğretim

C) Araştırma inceleme yoluyla öğretim

D) Çoklu zeka kuramı

E) işbirlikli öğrenme

20. Aşağıdakilerden hangisi bireysel çalışma ve

proje yöntemlerinin ortak sınırlılıklarmdan

biridir?

A) Verimliliği öğrencilerin sorumluluk bilinçlerine

bağlıdır

B) Öğrenciler öğretme sürecinde pasiftir

C) Yaparak yaşayarak öğrenme açısından

yetersizdir

D) Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına cevap vermede

yetersizdir

E) Öğrencileri üretkenlikten uzaklaştırır

Bireysel çalışma yöntemi tüm stratejiler için

kullanılabilir. Ancak bu stratejilerden sadece çoklu

zeka kuramı öğrencilerin birbirinden farklı

öğrenme stillerine sahip olduğunu savunur. Her

öğrenci kendi ilgi ve ihtiyacı doğrultusunda,

kendisine uygun çalışmayı ancak bireysel çalışma

yöntemi ile gerçekleştirebilir.

(Cevap D)

Her iki öğretim yönteminin de verimli bir şekilde

kullanılabilmesi için öğrencilerde iç disiplin ve

otokontrol yönteminin gelişmesine bağlıdır.

Sorumluluklarının bilincine varamayan öğrenciler

için kullanılması pek uygun değildir.

(Cevap A)

otcÜJQ

"öcÜJ

en§ 'hz •o

19. Aşağıdaki seçeneklerde verilen ifadelerden |

hangisi bireysel çalışma ve proje yönteminin >:

ortak üstünlüklerinden biri değildir?

A) Öğrenciyi araştırma yapmaya yöneltir

B) Öğrencinin öğretim sürecine aktif

sağlanır

C) Öğrencide sorumluluk duygusu gelişir

D) Öğrencilerin otokontrol becerileri gelişir

E) Öğrencilerin yaratıcılık ve üretkenlik becerileri

gelişir

21. Aşağıdaki öğretim strateji ve kuramlarından

hangisinde bireysel çalışma yönteminin

kullanılması o stratejinin temel yapısı için

uygun olmaz?

A) Sunuş yoluyla öğretim

B) Buluş yoluyla öğretim

C) Çoklu zeka kuramı

D) Tam öğrenme

E) Işbirlikli öğrenme

katılımı

Her iki yöntemde öğrencileri araştırmaya iter. Her

iki yöntemde de öğrenci öğrenme sürecine aktif

olarak katılır. İki yönteminde etkili olabilmesi için

öğrencilerin bağımsız çalışabilme becerilerine ve

sorumluluklarına bağlıdır. Yaratıcılık ve üreticiliğin

gelişmesi ise sadece proje yönteminin üstün

özelliklerindendir.

(Cevap E)

Bireysel çalışma yöntemi A, B, C, ve D

seçeneklerindeki stratejiler için kullanılabilir.

Ancak işbirlikli öğrenme bireyin grup içinde

yardımlaşarak öğrenmesini, grup üyelerinin

birbirinden öğrenmesini ön planda tuttuğu için

işbirlikli öğrenme için bireysel çalışma yöntemi

uygun bir yöntem değildir.,

(Cevap E)

1) a) Öğrenci merkezlidir.

b) Öğrenci yaparak-yaşayarak öğrenir.

c) Öğrenciler öğrenme hızını kendisi ayarlar.

d) Öğretim, öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine

uygun olarak gerçekleşir.

e) Ürün ve süreç birlikte önemlidir.

Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki öğretim yöntemlerinden/tekniklerinden hangisine aittir?

A) Ömekolay

B) Bireysel çalışma

C) Benzetim

D) Gösterip-yaptırma

E) Tartışma

Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın

giderilmesi, her öğrencinin öğrenme hızına uygun

düşecek bir öğretimin yapılması, öğretimin

bireyselleştirilmesi ile mümkün görülmektedir.

Öğrenci merkezli bir öğretim yöntemidir..

Öğrencinin bir konuyu veya problemi kendi başına

öğrenmesini öngören bir öngören bir

yöntemdir.

Aşağıdakilerden hangisi bireysel

yönteminin en belirgin özelliğidir?

A) Öğrencilerin dinleme ve not alma becerisi gelişir.

B) Öğretmen merkezlidir.

C) Öğrenci kendi öğrenme ortamını ve hızını

ayarlar.

D) Öğrencilerin planlama becerisi gelişir.

E) Dili etkili kullanmayı sağlar.

Bireysel çalışma yönteminin en belirgin özelliği

öğrenci kendi öğrenme ortamını ve hızını

ayarlamasıdır.

(Cevap C)

o ço

II. Tartışma

III. Gösterip yaptırma

IV. Proje tabanlı öğrenme

V. Bireysel çalışma

VI. Problem çözme

Yukarıdaki öğretim

yöntemlerinden

hangisi/hangileri öğrenciler kendine uygun

öğrenme ortamları oluşturmasına olanak

sağlamaktadır?

A) l-ll-lll D)

Yalnız II

Proje tabanlı öğrenme, bireysel çalışma,

problem çözme yöntemleri öğrencilerin kendi

öğrenme ortamlarını oluşturmalanna ve

öğrenme hızlarını ayarlamalarına yardım

etmektedir.

(Cevap B)

Bilimsel yöntem sürecinin gerçekleştirildiği,

bilimsel düşünebilme becerisi ve üst düzey

hedef davranışların kazandırıldığı öğretim

yöntemleri aşağıdaki seçeneklerin hangisinde

doğru olarak verilmiştir?

A) Proje tabanlı öğrenme, problem çözme

B) Tartışma, problem çözme

C) Gösterip yaptırma, tartışma

D) Anlatım, tartışma

E) Programİ! öğretim, Bireysel çalışma

ÇÖZVM:

Proje tabanlı öğrenme ve problem çözme

yöntemleri öğrenci merkezlidir, bil imsel

düşünebilme ve bilimsel süreçleri kullanabilme

becerilerinin kazandırılmasında ve üst düzey

hedef davranışların kazandırılmasında

kullanılmaktadır.

(Cevap A)

OĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ_____

3. I. Örnekolay

52-

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TE5Tİ

(Cevap B)

çalışma

2.

B) IV-V-VI

E) Il-V

C) l-lll

5. I) Müfredatın birbirinden bağımsız küçük bilgiler yığını

olarak öğretilmesine karşı geliştirilmiş ve çağdaş

ülkelerde uygulanmakta olan bir öğretim ve öğrenim

modelidir.

II) Bu yöntem birden fazla dersin öğrenme hedeflerini

kapsar.

III) Hem bireysel etkinliğe, hem de küçük gruplar

içinde ekip çalışmasına olanak veren bir süreçtir.

IV) Öğretmen yardımcı ve yönlendirici, öğrenci ise

özerkve kurgulayıcıdır.

V) Yöntemin uygulanması sonucunda; gerçekçi ve

öğrenci tarafından geliştirilmiş bir ürün ortaya çıkar.

Yukarıda özellikleri verilen öğretim yöntemi


A) Proje tabanlı öğrenme

B) İşbirliğine dayalı öğretim

C) Bilgisayar destekli öğretim

D) Rol oynama

E) Problem çözme'E

LU

tnŞE

Proje tabanlı öğrenme, bireysel çalışma, problem Jt=

çözme yöntemleri öğrencilerin kendi öğrenme m

ortamlarını oluşturmalarına ve öğrenme hızlarını "J

ayarlamalarına yardım etmektedir. :E

(Cevap A)

Öğrencinin, öğrenme-öğretme sürecinde pasif bir

alıcı konumundan, araştıran, inceleyen, bilgiye ulaşan

ve elde ettiği bilgileri kullanarak anlamlı bütünler

haline getirip bu bilgilerle problem çözmesini

amaçlayan bir öğrenme yöntemidir. Öğrenci gerçek

problemlerin çözümüne yönelik ders senaryoları

içersinde ağırlıklı olarak, düşünme, problem çözme,

yaratıcılık, bilgiye erişim, işleme, yeniden

harmanlama, sorgulama, uzlaşma gibi aktiviteler

yapar ve hem bireysel hem de ekip çalışması için

zamanayırır.

Yukarıda özellikleri verilen öğretim yöntemi


A) İşbirliğine dayalı öğretim

B) Proje tabanlı öğrenme

C) Tartışma yöntemi

D) Beyin fırtınası

E) Araştırma-inceleme

Proje tabanlı öğrenme, belli öğretim amaçlarını

gerçekleştirme düşüncesiyle, öğrencilerin ilgi ve

istekleri doğrultusunda çevreden seçilen ünite ve

konuları yine öğrencilerin çalışmasıyla bir iş, eser

olarak sonuçlandırılmasıdır. Teoriden uygulamaya

geçişi sağlayan öğretim yöntemidir. Uygulama,

analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey

hedef davranışları kazandırılır. Yaparak-

yaşayarak öğrenme ilkesi hayata geçirilir. Hem

bireysel hem de grup halinde gerçekleştirilebilir.

(Cevap B)

UJ

54- -OGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ-

7. Aşagıdakilerden hangisi proje tabanlı öğrenme yöntemine uygun bir ifade değildir?

A) Tasarı öğrenciyle birlikte yapılır. Tek çözümyoktur, çalışmaya başlandığında birden fazlaçözüm yolu bulunabilir.

B) İçerik değil derinlemesine anlama önemlidir. Birkonu hakkında derinlemesine bilgi edinilir.

C) Proje çalışmaları listelenmeli ve içindenöğrenciler seçmelidir

D) Projenin değerlendirilmesini öğretmen ve öğrencibirlikte yapmalıdır.

E) Projenın sonunda ortaya bir ürün çıkmasıgerekmez. Süreç, ortaya çıkan üründen dahaönemlidir.

Proje Tabanlı Öğrenme modelinde değerlendirme, sadece öğrencilerin kavramları ve konuları anlayıp anlamadığıyia ilgili değildir. Öğrencilerin sınıf ve okul yaşantılarının dışında ihtiyaç duydukları, gerçek hayattaki becerilerinin gelişmesini ve belgelenmesiyle de ilgilidir. Örneğin öğretmenler, işbirliğine dayalı öğrenme becerileri, karışık problemleri çözme yeteneği, doğru karar verebilme yeteneği, etkili ve güzel sunumlar yapabiime yeteneği ile ilgili davranışları da değerlendirme boyutunda ele alabilirler.

(Cevap A)

Projenın sonunda ortaya bir iş, ürün ve eserin ortaya çıkması gereklidir. Projenin uygulanması süreci, ortaya çıkan ürün kadar önemlidir.

(Cevap E)

z: o >

■

' 58. Aşağıdakilerden hangisi proje tabanlı öğrenme î£

sürecinin değerlendirme boyutuna ilişkin doğru Sbir ifade değildir ?

«s

A) Proje Tabanlı Öğrenme modelindedeğerlendirme, sadece öğrencilerin kavramlarıve konuları anlayıp anlamadığıyla ilgilidir.

B) Öğretmenler, işbirliğine dayalı öğrenmebecerileri, karışık problemleri çözme yeteneği,doğru karar verebilme yeteneği, etkili ve güzelsunumlar yapabilme yeteneği ile ilgilidavranışları da değerlendirme boyutunda elealabilirler.

C) Değerlendirmede en önemli nokta, sadeceetkinlikler sonucu ortaya çıkarılan ürünündeğerlendirilmesi değil, ürünle birlikte bu ürününortaya konulması süreci de büyük önemtaşımaktadır.

D) Proje Tabanlı Öğrenme yönteminde sadeceöğretmenin öğrencileri değerlendirmesiniiçermez aynı zamanda öğrencilerin kendilerinideğerlendirme imkanını da sağlar.

E) Değerlendirme öğrencilerin "Ne anlıyorum?","Nasıl yapıyorum?" gibi sorularıcevaplamalarında yardımcı olacak bir yapıyasahiptir.

Aşağıdakilerden hangisi, proje tabanlı öğrenme yönteminde, belirlenen projelerde bulunması gereken niteliklerden biri degildir?

A) Birden fazla ders ya da konu alanınıbütünleştirmesi

B) İlginç sorular sormaya izin verecek nitelikteolması

C) Günlük hayata ve ihtiyaçlara uygun olmasıD) Öğrencileri sadece bireysel çalışmaya

yönlendirmesiE) Öğrencileri farklı kaynaklardan araştırma

yapmaya özendirmesi

Seçilen projeler öğrencilere bireysel çalışmaya yönlendirmek yanında grupla çalışma alışkanlığı da kazandırmalıdır. Projeler bireysel ya da grup halinde de yapılır. Örnek: Okulu temiz tutma projesi, Okul bahçesini ağaçiandırma projesi vb.

(Cevap D)

10. Aşağıdakilerden hangisi, proje tabanlı öğrenme

yönteminin özelliklerinden biri olarak diğerlerine

oranla daha az önemlidir?

A) Bireyler kolaylıkla tutum ve duygularını açıklarlar.

B) Öğrencilerin problem çözme ve eleştirel düşünme

yetenekleri gelişir.

C) Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi

üst düzey hedef aşamaları kazandırılır.

D) Yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesi hayata

geçirilir.

E) Öğrenciler bilgileri teoriden uygulamaya

dönüştürme fırsatı bulurlar.

Proje tabanlı

seçilmelidir

çalışmaya

Öğrencilerin

ürün ortaya

halinde de

uygulanması

Öğretmenler

olmalıdır.

öğrenmede; projeler gerçek hayattan

ve öğrencileri üzerinde durup

sevk edecek nitelikte olmalıdır.

aktif çalışmalarıyla bir iş, hizmet veya

koyulmalıdır. Bireysel ya da grup

yapılabilir. Projenin yapılması ve

öğrenciler tarafından yapılmalıdır.

ise sadece yol gösterici, rehber

(Cevap C)

Bireylerin kolayiıkla tutum ve duygularını

açıklamaları; tartışma, işbirliğine dayali öğretim,

rol oynama, örnek olay yöntemi gibi öğretim

yöntemlerinin belirleyici özelliklerinden biridir. Bu

özellik, diğerlerine oranla daha az belirleyici bir

özelliktir.

(Cevap A

11. Öğretmen, derste öğrencileri gruplara ayırarak ilgi

duydukları aşağıdaki konulardan birini seçmelerini ve

bunları hayata geçirmelerinî istemiştir.

• Çevreyi kirletmeyen bir yakıt üretebilme

• Çevremizin kirlenmesini nasıl engelleriz

• ilçemizi nasıl yeşillendiririz

Öğretmenin uygulamaya koyduğu öğretim

yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gezi-gözlem

B) İşbirlikli öğrenme

C) Proje tabanlı öğrenme

D) Dramatizasyon

E) Örnek olay

o ccUJ Q

'EUA

■1

12.1. Öğrencilerin kendi öğrenm^

hızlarını kendilerinin ayarlamaları,

II. Yaşamınsınıfataşınması,

III. Bilgisayar destekli öğretimin yoğun

kultanılması,

IV. Öğretmenin etkin olması,

V. İşbirliği içinde çalışma becerisini

geliştirmelerini,

VI. Bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve

örgütleme

yeteneklerini kazanmalarını,

Yukarıda belirtilen faydalardan

hangisi/hangileri proje tabanlı öğrenmeye ait

değildir?

A) III-IV

B) V-VI

C) l-ll

D) I-VI

E) III-VI

Bilgisayar destekli öğretim, bireysel

çalışma yöntemi ve programlı öğretim

tekniğinde yoğun olarak kullanılmaktadır.

Proje tabanlı öğrenme yönteminde

öğretmen etkin değildir, öğrenci aktiftir.

Öğretmenin rolü rehber, koç ve

yönlendiricidir.

(Cevap A)

56- -OGRETIM İLKE VE TEKNİKLERİ.

13. Öğretmen Fen Bilgisi dersind9 "Küresel Isınmayı

Artıran Faktörler" konusunu işlerken sınıfı gruplara

ayırmış ve bu faktörlerden birini inceleyerek, bu

sorunun çözümü için öneriler getirmelerini istemiştir.

Gruplara seçtikleri faktörleri ve çözüm önerilerini

anlatırken sergi, drama, gazete, web sayfası, pano

vb. hazırlama yoluna gidebileceklerini söylemiş,

çalışmaları hem bireysel hem de grubun ortak

çalışmalarına bakarak değerlendireceğini belirtmiştir.

Öğretmen aşağıdaki öğretim yöntemlerinden

hangisini kullanmaktadır?

A) Tartışma

B) Gezi-gözİ9m

C) Örnek Olay

D) Proje tabanlı öğrenme

E) Gösterip-yaptırma

15. Aşağıda verilen öğretim yöntemlerinin hangisinde

bireyin kendi hızında öğrenmesi mümkündür?

A) Anlatım-soru-cevap

B) İşbirliğine dayalı öğretim-Mikro öğretim

C) Bireysel çalışma-Programlı öğretim

D) Laboratuar yöntemi-Rol oynama yöntemi

E) Gezi gözlem-Tartışma

Bireysel çalışma yöntemi ve programlı öğretim

öğrencilerim kendi öğrenme hızlarını

ayarlamalarına imkân sağlamaktadır.

(Cevap C)

Öğretmen günlük hayatta karşılaşılan bir sorunu

sınıfa getirmiş, öğrencilerden gruplar oluşturarak,

bu sorunun çözümüne ilişkin öneriler ve ürünler

ortaya koymaiarını istemiştir. Bu yöntem proje

tabanlı öğrenme anlayışına uygundur.

(Cevap D)

14. Bilişsel alanın sentez basamağında bir hedef

davranış kazandırılmak isteniyorsa, aşağıdaki

öğretim yöntemlerinden hangisinin kullanılması

uygun olur?

A) Konferans

B) Proje tabanlı öğrenme

C) Programh öğretim

D) Anlatım

E) Sunuş

Proje tabanlı öğrenme üst düzey hedeflerin

kazandırılmasında kullanılır.

(C^vap B)

-EĞİTİM BİÜMLERİ- 57

1 VE 2. SORULARI AŞAĞIDAKİ BİLGİLERE GÖRE YANITLAYINIZ.

Bir öğretmen vatandaşlık dersinde "İnsan

Haklarını Engelleyen Etmenler" konusunu işlerken

sınıfı dört ya da beşerli gruplara ayırmış ve bu

etmenlerden birini inceleyerek bu sorunların

çözümü için öneriler getirmesini istemiştir.

Gruplara, seçtikleri etmenleri ve çözüm önerilerini

anlatırken sergi, drama, gazete, pano vb.

hazırlama yoluna gidebileceklerini söylemiş;

çalışmaları hem bireysel hem de grubun ortak

çalışmalarını bakarak değerlendirebileceğini

belirtmiştir.

1. Öğretmen aşağıdaki öğretme yaklaşımlarından

hangisini kullanmaktadır? (2001 KPSS)

A) Gözlem yoluyla öğrenme

B) Proje temelli öğrenme

C) Yansıtıcı düşünme

D) Benzetim (simulasyon) yoiuyla öğrenme

E) Yaratıcı drama

iz

yönelik olarak yapılır. Öğretmen ve

öğrenciler değerlendirmeyi birlikte yaparlar.

(Cevap B)

2. Proje tabanlı öğrenme modelinden

yararlanılan bir sınıfta aşağıdakilerden

hangisi öğrenciden beklenir?

A) Arkadaşlarıyla bir yarışma içinde olma

B) Olguları tekrarlayarak iyice ezberleme

C) Öğretmenin aktardığı bilgileri alma

D) İlgilendiği konuda keşfettiği bilgileri

düzenleyerek

sunmaE) Öğretmeninden ve

sınıf

bağımsızolarakçalışma

Proje tabaniı öğretim öğrenciyi araştırmaya

yönlendirir. Bu öğretimde öğrenci aldığı

proje ödevierini araştırıp düzenleyerek

sunar. Proje çocuğun zihnen düşünme

alışkanlıkiarını geliştirir.

(Cevap D)


arkadaşlarından

Öğrencilerin grup olarak ya da bireysel olarak :==

gerçek yaşam konularına ve uygulamalarına £

ilişkin olarak disiplinlerle (bilimsel alanlar - konular -

etkinlikler) bağlantılı bir problem ya da senaryo

üzerinde yerine getirdiği bir tür problem çözme

etkinliğidir. J. Dewey, Bruner ve Kilpatrick'in

öğrenme yaklaşımlarının bir sentezidir. Bu

yöntemde genelde öğrencinin bireysel ve grup

olarak gerçekleştirdiği öğrenme etkinliğinin

sonucunda bir ürün ya da performans ortaya

koyması söz konusudur.

Öğrenci merkezli öğrenmeyi temel alan bu

yaklaşımda öğrenci ders senaryoları içerisinde,

üst düzey düşünme, problem çözme, yaratıcılık,

bilgiyi yeniden düzenleme, sorgulama, irdeleme

gibi çalışmalar yaparak etkin öğrenmeye ulaşır.

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında öğretmen

planlama ve organizasyonda arka planda yer alır

ve rehberlik yapar. Öğrenciler ise öğrenme

deneyimi yaşar. Değerlendirme ürüne ve sürece

58- -REHBERLİK (PDR).

Bir okulda rehberlik hizmetlerinin etkili ve verimli yürütülebilmesi rehberlik hizmeti verenlerin beceri, tutum ve

davranışlarına bağlıdır. Okulun öğrencilerin ruh sağlığını koruyucu bireysel gelişimlerini destekleyici

olumlu uyarıcılarla dolu bir mekan olması öğretmenlerin öğrencileriyle kuracakları sağlıklı insan

ilişkilerine bağlıdır. Bu nedenle öğretmenlerin etkili iletişim becerilerine sahip olmaları rehberlik hizmetleri

açısından önemlidir. Aşağıda bu konuda öğretmenlere yardımcı olabilecek temel bilgiler sunulmaktadır.

İLETİŞİM

İletişim, bireyler arasında söz, yazı, el, kol, mimik, jest gibi simgeler aracılığı ile bilgi, düşünce ve duyguların

karşılıklı olarak iletilmesini sağlayan bir etkileşim sürecidir. Eğitimde iletişim, öğretmen-öğrenci arasındaki

ilişkileri kapsar ve etkili bir öğrenmede gerekli olan temel koşullardan biridir.

İletişim sürecinde, gönderici (iletişimi başlatan taraf), mesaj (paylaşılmak istenen bilgi, düşünce ve duygular), kanal(mesajın aktarılma yolları) ve alıcı (mesajın ulaştığı taraf) ögeleri bulunmaktadır.

İki tür iletişim vardır:

Sözlü İletişim; kelimelerin kullanıldığı iletişim türüdür. Söylenilenler ve söylenilenlerle ilgili ses tonu,

vurgular, telaffuz sözlü iietişimi oluşturur.

Sözsüz İletişim; beden duruşu, jestler, göz teması, dokunma, görünüş ve kıyafet.

Öğretmen-öğrenci iletişimi ile ilgili olan bazı iletişim becerileri aşağıda açıklanmıştır.

Kabul Edici Dinleme

Öğrencilerin söylediklerini sessizce, sözlerini kesmeden dinleme, öğrenciye gerçekten kabul edildiğini

duyumsatan ve daha fazla paylaşımda bulunması için onu yüreklendiren güçlü bir iletidir.

Rehberlik Hizmetlerinde İletişim Becerileri ve Öğretmen Tutumları

Empatik (Katılımcı) Dinleme

Etkin dinlemede öğretmenin öğrencinin söylediklerini dikkatlice dinlemesinin yanında anlaşıldığını

ifade eden tepkiler kullanmasıdır. Empatik beceri, başka birisinin iç dünyasına girerek onu anlama, düşünce

ve duygularını anlayıp tekrar onu iletmeyi içerir. Empatik iletişim bireye anlaşıldığı duygusunu verir,

rahatlatır. Empatik iletişimde duygular ifade edilir.

Öğretmen empatik anlayışla (bireyin kendini karşısındaki kişinin yerine koyarak, anlatılanları onun bakış açısıyla anlamaya çalışması) etkin dinlerse, öğrenci kendi problemlerini çözebilir. Bir başka deyişle, öğrenci empatik dinlendiğinde, onun neleryaşadığı anlaşılabilir.

nilgiNotu'

| Örnek:

| Öğrenci: Okula gelmek istemiyorum.

| Öğretmen: Okulla ilgili bazı sıkıntıların var.

| Öğrenci: Evet, ödev yapmaktan nefret ediyorum.

| Öğretmen: Yapman gereken ödevlerin var ve bu| seni yıldırıyor. j

Sözlü ve Sözsüz İletişim Tekniklerini Etkili Kullanma

Öğrenci ile iletişim sürecinde, öğretmenin dil, ses tonu, vurgular ile beden duruşu, jest ve mimikler, dokunma ve göz temasını etkili kullanmasıdır.

İletişim Engellerinden Kaçınma

Öğretmen öğrenci ile iletişiminde emir ve göz dağı verme, çözüm önerisinde bulunma, yargılama ve eleştirme, suçlama, ahlak dersi verme, ad takma ve alay etme gibi i letişimi olumsuz etkileyen faktörlerden kaçınmalıdır.

Ben Dili Kullanma

Ben dili, öğrencinin belirgin bir davranışı karşısmda öğretmenin duygusunu ifade etmesidir. Ben dili öğrenciyi davranışından dolayı suçlamak yerine öğretmenin duygusunu ilettiği için öğrenci üzerinde daha etkili olmaktadır. Ben dili tepkisi üç basamaktan oluşur:

1. Öğretmenin sorun olan öğrenci davranışınıtanımlaması

2. Öğretmenin bu davranışın kendisi üzerindekisomut etkisini ifade etmesi

3. Öğretmenin bu davranış sonunda hissettiğiduyguyu ifade etmesi

yetenekli, öneımli, başarılı ve değerli olarak algılama derecesidir. Özsaygı kavramının anlaşıiabilmesi için önce benlik kavramı ve ideal benlik kavramiarının açıklanmasında yarar vardır.

Benlik kavramı, bireyin sahip olduğu bütün özelliklere ilişkin kendini değerlendirmesi, bireyin kendi kimliğinin farkında olmasıdır. İdeal benlik, bireyin "ben kim olmak istiyorum?" sorusuna verdiği yanıtlardan oluşur. İşte özsaygı, bireyin kendini nasıl algıladığı ile olmak istediği benliği arasındaki farkı değerlendirmesidir (Pişkin, 1999). Bu fark bireyin özsaygı düzeyini oluşturur. İki tür özsaygı düzeyi vardır:

flilgiNotu /

| Örnek:

| Ödevlerini yapmayan bir öğrenci için öğretmenin ben | dili ile tepki vermesi:

("Ödevlerini yapmadığında (sorun olan davranışı | tanımlama), beni önemsemediğini düşünüyorum İ (davranışın somut etkisi) ve bu durum beni | gerçekten üzüyor (hissedilen duygu)".

Özsaygıyı Geliştirici Dil Kullanmak

Özsaygı bireyin kendisiyle barışık olma ve kendinden memnun olma düzeyidir. Özsaygısı düşük bireylerin kendine güvenleri azdır, kendileriyle barışık değillerdir. Kendilerini önemsiz algılarlar, cesaretleri düşüktür. Gelişim açısından kritik olan kimlik ve benliğin oluştuğu okul çağında teşvik edici, cesaretlendirici özsaygı geliştirici dil kullanmak sağlıklı gelişim için gereklidir.

Özsaygıyı geliştirici dil, öğrenciyi aşağılamadan onda olumlu bir benlik algısı oluşturmak amacıyla, öğrenciye atfedilen sıfatlara öğretmenin özen göstermesidir.

ftilgi Notu f

Örnek:

Öğrenciye "tembelsin" demek yerine çalışmaktan hoşlanmıyorsun" demek.

Özsaygı

Özsaygı, kişinin kendini değerlendirmesi ve kendinden memnun olup olmaması sonucu oluşan öznel bir olgudur. Başka bir ifadeyle bireyin kendini

tz •oUJ

Ozsaygısı yüksek olan kişiler, sorumlu ve güvenilir oima, bağımsızlık duygusu, kendine güven, yüksek performans, atılganlık, etkili iletişim becerilerine sahipken;

Özsaygısı düşük olan kişiler, gelişmemiş sosyal beceriler, düşük performans, kaygı, başkalarına bağımlı, sosyal ilişkilerde yetersizlik, kendine güvenmeme gibi özelliklere sahiptirler.

Öğrencilerin düşük özsaygı geliştirmelerine yol açan şey, başarısızlıkları değil, çevresinde yer alan kişilerin bu başarısızlığına verdiği olumsuz tepkileridir. Bu açıdan bakıldığında, öğrencilerin hem ruh sağlıkları hem de okul başarıları üzerinde etkili olan özsaygının geiişiminde öğretmene büyük görevler düşmektedir. Aşağıda öğretmen tarafından yürütülebilecek özsaygıyı yükseltme etkinliklerine örnek verilmiştir.

♦ Öğretmen, sıcak, destekleyici, sosyal açıdanaktif, düzenli ama rahat, özgür bir sınıf ortamısağlamaya çalışmalıdır.

♦ Öğretmen, içten olmalıdır. Öğretmenöğrencilerle olan ilişkilerinde doğal olmalı,savunucu tutumlar sergilememeli.

? Öğretmen, öğrencinin kişiliğini yargılamadanve eleştirmeden olduğu gibi kabul etmeli,öğrenciye saygı duymalıdır.

? Öğretmen, öğrencilerine empatik bir anlayışlayaklaşmalıdır.

? Öğretmen, öğrenciyi aşağılamadan olumlu bir

benlik algısı oluşturmak amacıyla, özsaygıyı geliştirici dil kullanmalıdır.

♦ Öğretmen, her derste her öğrenci ile hiçdeğilse belli düzeyde kişisel bir ilişki

"Ders

60- -REHBERLİK (PDR)_

kurmalıdır.

? Öğretmen, her öğrencisini kişisel olaraktanımaya ve öğrencilerine isimleri ile hitapetmeye çalışmalıdır.

? Öğretmenin bütün bunları yapabilmesi içinkendisinin yüksek özsaygıya sahip olmasıgerekmektedir.

PROBLEM ÇÖZME VE KARAR VERMEİnsan günlük yaşamda aşılması gereken bazı engellerle karşılaşır ve bunların aşılması için bazı problem çözme yolları dener. Öyle ki insanların enerjilerinin ve zamanlarının çoğu problem çözme ve karar verme süreçlerine gider. Problem çözme ve karar verme sıklıkla aynı anlamı içermektedir.

Öğretmen, öğrencilerinin karşılaştıkları problemleri çözmelerine ve karar vermelerine yardımcı olabilmek için şu basamakların izlenmesini sağlayabilir (Yeşilyaprak, 2000):

1. Amaçların belirlenmesi,

2. Amaçlara ulaşmak için alternatif yollarınbelirlenmesi,

3. Hangi alternatifin daha uygun olduğunusaptamak için doğru ve yeterli bilgilerin

toplanması,

4. Toplanan bilgilerin ışığında en uygun görülenalternatifin seçilmesi ve uygulamaya konması,

5. Seçilen alternatifin amaca ulaşmada işeyarayıp yaramadığının değerlendirilmesi,

6. Eğer amaca ulaşılmadı ise 4. basamağadönerek yeni bir alternatifin seçilipuygulamayakonması.

SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN

ÖNLENMESİ

Bir öğretmen, öğrencilerin istenmeyen davranışlarını önlemede aşağıda verilen yolları kullanabilir:

? İstenmeyen davranışı görmezlikten gelme(söndürme).

? İstenmeyen davranış yapıldığında gözgözegelme, değişik yüz ifadelerini kullanma,öğrencinin oturduğu sıraya hafifçe dokunmagibi sözel olmayan uyarıları kullanma.

? İstenmeyen davranışlar sergileyen öğrencilerisınıf içinde sorumluluklar vererek; meşguletme.

? Öğrenci istendik bir davranış gösterdiğindehemen ödüllendirme.

? İstenmeyen davranışa neden olan uyarıcılarıortamdan kaldırma, ortamı düzenleme.

♦ İstenmeyen davranışı bıktırıncaya kadaryaptırma.

? Aile ve diğer öğretmenlerle öğrenci hakkındagörüşme.

? Okul rehberlik servisi ile işbiriiğine geçme.

Öğretmen öğrenci ilişkilerinde bazen farkında olmadan öğrencilerin özgüven ve özsaygılarının oluşmasını engelleyen bazı tutumlar vardır. Bunlardan Öğrenilmiş Çaresizlik Yaşantısı ve Kendini Gerçekleştiren Kehanet aşağıda açıklanmıştır.

Öğrenilmiş Çaresizlik:

Organizmanın davranışlarının sonucu ulaşmadığını öğrenerek durumu kabullenmesidir. Yani organizmanın ne yaparsa yapsın hiçbir davranışının işe yaramadığını sonuç vermediğini koşullanma yoluyla öğrenmesidir. Çaresizlik durumunu kabullenmesidir. Öğrenilmiş çaresizlikle ilgili yapılmış birçok deney mevcuttur.

Seligman bazı klasik koşullanma deneylerini analizetmiş ve klasik koşullanma deneylerindeorganizmanın çaresiz olduğunu ve çaresizliğiöğrendiğini ileri sürmüştür. Seligman ve Maieryaptıkları deneylerinde köpeklere elektrik şokuvermiş ve köpeklerin ne yaparsa yapsınlar şoktankurtulamamalarını sağlamışlardır. Bu durumdaköpeklerin çaresizliği öğrendiklerini ve bunu da tümistenmeyen durumlara

genellediklerinigözlemlemişlerdir. Benzer bir çalışmada, köpek balığı, diğer tarafında balıklar olan cam

bir bölmeye konuluyor ve böylelikle köpek balığının balıklara ulaşmaya çalıştığında cam bölmeye çarpması sağlanıyor. Bir süre sonra köpek balığı cam bölmeye çarpmamayı öğreniyor. Çünkü ne kadar uğraştıysa da diğer taraftaki balıklara ulaşamıyor. Cam bölmeyi çıkardıklannda da köpek balığı diğer tarafa geçmeye çalışmıyor, çünkü çaresizliği öğreniyor.

Öğrenilmiş çaresizlik davranış yapmada, harekete geçmede isteksizlik, pasiflik, korku, depresyon gibi

belirtilerle kendini göstermektedir. Bu durum tüm istenmeyen durumlara genellenebilmektedir. Örneğin; girdiği matematik sınavlarında hep başarısız olan bir öğrenci "ne yaparsam yapayım matematikte başarılı olamayacağım" diye inanmaya başlarsa, bu öğrencinin öğrenilmiş çaresizlik yaşadığı söylenebilir. Benzer bir biçimde ilişkilerinde hep sorunlar yaşayan bir gencin "iyi dostluklar kurmayı başaramayacağına" inanması, öğrenilmiş çaresizlik içinde olduğunu gösterir. Ülkemizde matematik dersine karşı olan ilgisizlik ve soğukluğun temelinde öğrenilmiş çaresizlik yaşantısının olduğu söylenmektedir.

Örnek Deney:

Normalde, serbest kaldığında 30 cm yukarıyazıplayan pireler 15 cm boyundaki bir kavanozakonur. Pireler zıplar zıplar ancak 15 cm'yigeçemezler. Bir müddet sonra bu pireler daha büyükyani 30 cm'lik bir kavanoza konur ancak yine 15cm'lik zıplamaya devam ederler. Uzmanlar budeneyde Dairelerin öğrenilmiş çaresizlik yaşadığısonucuna ulaşmaktadırlar. Çünkü pireler 15 cm'likkavanozda, ne yaparlarsa yapsınlar, hangi davranışıdenerlerse denesinler daha fazla zıplayamadıklarınıkoşullanma yoluyla öğrenmişlerdir,kabullenmişlerdir. Bu onların öğrenilmiş çaresizlik yaşadığını gösterir. Öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı eğitimde de görülmektedir. Türkiye de öğrencilere soyut işlemle dönemine geçmeden (11 yaşından önce) soyut problemler (havuz işçi, geometri) öğretilmeye çalışılıyor. Öğrenciler anlamıyor ve ben bunu anlayamaz, yapamam diye kabulleniyor. Öğrencilerin bu durumu bir çeşit öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı olarak görülmektedir. Ülkemizde matematik dersine olan soğukluğun nedenlerinden biriside bu olabilir.

OİIgİ Nottf /

| Öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı bireyde pasiflik, |

| kaygı, korku, özgüven eksikliği, başarısızlığı |

| kabullenmişlik, sonucu kabullenme, hareketel

Igeçmede isteksizlik, cesaretsizlik gibi duygulari

| yaşanmasına neden olur.

I

Kendini Gerçekleştiren Kehanet

Bireyin düşündüklerinin, düşüncelerinin gerçek

yaşamda gerçekleşmesi olayıdır. Günlük yaşamda

"aklıma gelen başıma geldi" deyiminin karşılığı

kendini gerçekleştiren kehanettir.

Öğrenilmiş çaresizlikle karıştırılan bir kavramdır. Öğrenilmiş çaresizlikten farkı kendini geçekleştiren kehanette bireyin öğrendiği tepkisizliğin kaynağı tamamen kendi içsel süreçleridir. Öğrenilmiş çaresizlikte birey yaşadığı birkaç olumsuz yaşantıdan dolayı çaresizliği öğrenir. Kendini gerçekleştiren kehanette ise öğrenilen çaresizliğin kaynağı tamamen bireyin olumsuz duygu ve tutumları gibi içsel süreçlerdir. Örneğin: Matematiğin zor olduğunu düşünüp ben bu derste asla başarılı olamam diyen Ahmet' in hiç çalışmayıp matematikten zayıf not alması kendini gerçekleştiren kehanettir.

ÖRNEKSORU

Arkadaşlarının kendisinden hoşlanmadığını düşünen Ali, arkadaşlarından uzak durmaya çalışmakta ve onlarla birlikte olduğunda çekingen davranışlar sergilemektedir. Ali'nin bu tür davranışları, arkadaşlarının ondan gerçekten hoşlanmamasına yol açmakta ve sonuçta Ali'nin düşüncesi pekişmektedir.

Bu duruma uygun düşen örnek,


A) Ketlenme

B) Öğrenilmiş çaresizlik

C) Kendini gerçekleştiren kehanet

D) Genellenmiş kaygı

E) Düşük engellenme eşiği

Ali başlangıçta arkadaşlarının kendinden

hoşlanmadığı görüşündedir ve buna göre

arkadaşlarına soğuk davranmaktadır. Bu

davranışlar sonucunda gerçekten arkadaşları

ondan uzaklaşmaktadır. Bu durum kendini

gerçekleştiren kehanettir.

_____________________________(Cevap C)

BilgiNotu/

"Beynimiz neyi düşünürsek onu gerçekleştirecek j davranışlar üretir. Beynimiz yoğun olarak bir| düşünce üzerinde odaklanırsa, o zaman beyin ol düşünceyi oluşturacak davranış ve tutumları üretmek | için çalışır." ve sonunda düşünceler gerçek olur. I

Örnek: Kıziarla konuşmakta utangaç ve çekingen davranan Mehmet pot kırmaktan alay edinmekten korkuyordur. Ne zaman bir kız arkadaşıyla konuşacak olsa yine pot kıracağım rezil olacağım diye düşünür. Kız arkadaşıyla konuşmaya başlayınca bu düşüncelerinden dolayı kaygılı ve gergin stresli bir iletişime girer. Ve sonunda pot kırar. Düşünceleri başına gelir ve düşünceleri iyice pekişir.

1. Aşağıdakilerden hangisi öz saygı geliştirici dil için uygun bir örnektir?

A) Ahmet tembel bir öğrencidirB) Ne kadar inatçısın!C) Çok yaramaz bir çocuksunD) Tertip ve düzen konusunda sorunların varE) Ayşe çok boşboğazdır

ÇOZUMLU KAVRAMA

oS2 'oUJto o o

Çocuğu aşağılamadan onda olumlu bir benlik algısı oluşturmak amacıyla, çocuğa atfedilen sıfat lara yetişkinin özen göstermesi gerekmektedir. (Y. Kuzgun, İlköğretimde Rehberlik, S:161) İletişimde kullandığımız sıfatlar direkt olarak suçlayıcı mesajlar içermemelidir. Seçeneklerdeki tembel, inatçı, yaramaz ve boşboğaz öz saygı zedeleyicidir. Tembel yerine çalışmaktan hoşlanmaz, yaramaz yerine çok hareketli gibi sıfatlar kullanılabilir. D seçeneğinde ise öz saygı geliştirici bir dil kullanılmıştır.

(Cevap D)

2. Aşağıdakilerden hangisi iletişimi zedeleyen bir konuşma biçimi değildir?

A) Senin gibi kötü bir çocuğun babası olmakistemiyorum

B) Zaten hiçbir işi tam yapamazsınC) Ne zaman sınıftan çıksam yaramazlık

yapıyorsunuzD) Arkadaşın sana küstüyse muhakkak geçerli bir

nedeni vardırE) Ödevlerinin çok olması seni yıldırıyor

-EGITIM BILIMLERL 63

Seçeneklere baktığımızda A, B, C ve D

seçeneklerinde sen dili kullanıldığını görürüz. Sen

diii genellikle karşıdakini suçlamak ve kişiliğine

ilişkin mesajlar yoliamaktır. Bu seçenekler daha

çok suçlama ve yargılama içermektedir. İletişim

sırasında verilecek bu tür mesajlar iletişimi

koparır. E seçeneğinde ise ben dili kullanılmıştır.

Ben dili karşıdakinin belirgin bir davranışı

yüzünden kişinin duygusunu ifade etmesidir. Ben

dilini iletişimde kullanmak karşıdakinin kendini

tamamen değersiz ve aşağılanmış hissetmesini

engeller.

(Cevap E)

4. iş bulamamaktan dolayı son zamanlara yaşadığı

olumsuzluklardan sonra kendine güveni iyice

azalan Nilüfer, beşinci kez girdiği KPSS sınavında

başarısız olmuştur.

Nilüfer'in bu başarısızlığını açıklamak için

aşağıdaki ifadelerden hangisini kullanması

kuvvetle muhtemeldir?

A) Bu sınavda çok az sayıda kişi başarılı olmuş.

B) Sınav komisyonu bana karşı yanlı davrandı.

C) Ben hiçbir sınavda başarılı olamam.

D) Bu sınavda bu kadar heyecanlanacağımı

beklemiyordum.

E) Dün şanssız bir günümdeydim.

ccÜJ Q

"ccLÜ

Kendine güveni azalan özgüveni zayıf bir kimse

olayların başarısızlıklarının nedenini kendinde

arayacaktır. Başarısızlığını içsel faktörlere

yükleme eğilimi yüksektir. Hatta başarısızlığını

yaşamına genelleyebilir. Bu nedenle C

seçeneğinde ben hiçbir sınavda başarılı oiamam

ifadesi kendine güvensizliği yansıtan bir cümledir.

(Cevap C)

3. Ergenlik döneminde arkadaşlarıyla iyi !J!

anlaşamayan ve arkadaşlık ilişkilerinde sorun '|

yaşayan bu nedenle arkadaşları tarafından g

sevilmediğini düşünen Yusuf'a aşağıdakilerden "

hangisinin söylenmesi uygun olmaz?

A) Arkadaşlarınla iyi ilişkiler kurmak istiyorsun

öylemi?

B) Yalnız kalmaktan dolayı üzülüyor olmalısın?

C) Sen geçimsiz birisin öylemi?

D) Bu konuyu okulumuzun rehber öğretmeni ile

görüşsen iyi olur.

E) İyi arkadaşlık ilişkileri konusunda kendimizi

eğitebiliriz.

A, B, D, E seçenekleri yapıcı ve olumlu ilişkiler

önermektedir. Ancak C seçeneği Sen dili

kullanmaktadır. Suçlayıcıdır, özgüveni

zedeleyicidir. Çatışmaya neden olabilir. Bu

nedenle olumlu bir iletişim tarzı değildir.

(Cevap C)

Ilköğretim birinci sınıfa yeni başlayan öğrenciler

arasından Hasan protez kol kullanmaktadır. Ancak

arkadaşları merak ettiklerinden dolayı sürekli

Hasan'ın koluyla ilgilenmekte ve dokunmaya

çalışmaktadırlar.

Yukarıdaki sorunu çözmek için öğretmenin

aşağıdaki tutumlardan hangisini yapması en az

etkili olur?

A) Öğrencilere, arkadaşlarının cihazına

dokunmalarını yasaklamak

B) Öğrencilere protez organ kullanımı hakkında

bilgi vermek

C) Öğrencilerin, zarar vermeden bir süre bu

cihazı incelemelerine izin vermek

D) Öğrencilerden istekli olanları işitme protez kol

hakkında bilgi toplamaya yönlendirmek

E) Konuyla ilgili bir uzmanın, öğrencilerin

sorularını yanıtlamasını sağlamak

64- -REHBERLİK (PDR)L.

B, C, D ve E seçeneklerinin hepsi de sorunun

çözümü için denemeye değerdir. Ancak

yasaklamak sorunu çözmez. Çünkü çocukların

ilgisini azaltmaz, meraklarını söndürmez, tam

tersine ilgiyi merakı artırabilir. Bu kez derste belki

Hasan'ın koluna dokunmazlar ancak ders dışında

teneffüste daha çok dokunacaklardır. Bu nedenle

yasaklamak iyi bir çözüm yolu değildir.

Öğrencilerin meraklarının giderilmesi gerekir.

Hatta bu durum protez kol ve özürlü bireylerle

ilişkiler açısından iyi bir öğrenme süreci de olabilir.

(Cevap A)

6. Çocuğun hatalı davranışlarını düzeltmeye

yönelik aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin, g

onun kendisine saygısını zedelemesi olasılığı g

en fazladır? g

A) Büyük bir riske girmeden, hatalı davranışının §

sonucunu yaşayarak görmesini sağlamak <=T

B) Bu tür hatalı davranışı sürdürenlerin başına >

gelenleri ona anlatmak

C) Kötü bir çocuk olduğu için hatalı davrandığını

söylemek

D) Uygun davranış örneklerini göstererek bunları

uygulamasını sağlamak

E) Uygun davranışını pekiştirip hatalı davranışını

pekiştirmemek

Çocuğu suçlayıcı, eleştirici özgüven ve cesaretini

kırıcı tutumlar özsaygısını zedelemektedir. Bu

nedenle C seçeneğinde belirtilen ifade çocuğun

özsaygısını zedeleyebilir. Çünkü bireye eksiklik ve

yanlışlığını sen dilini kullanarak ifade etmek

özsaygısını ve özgüvenini zedeler. Bir kimsenin

hatasını yüzüne vurmak olumlu bir iletişim tarzı

değildir.

(Cevap C)

Rehberliğin "içtenlik ve dürüstlük" ilkesini

benimsemiş bir öğretmenden beklenecek

davranış aşağıdakilerden hangisi degildir?

A) Gerektiğinde öğrencilerini uyarması

B) Rol yapmaktan kaçınması

C) Davranışlarında saydam ve içten olması

D) Hatalı davranışları için özür dilemesi

E) Öğrencilerinin tüm davranışlarını onaylaması

Rehberlik hizmetleri gönüllülük esasına dayalı bir

hizmettir. Rehberlik karşılıklı güven, içteniik, saygı

ve dürüstlük gerektirir. Çünkü hizmet içeren ile

alan arasında güven ortamının oluşması rehberlik

hizmetlerinin etkililiği için şarttır. Ancak rehberlik

hizmetini veren öğretmenin içtenlik ve dürüstlük

ilkesini benimsemiş olması öğrencilerin tüm

davranışlarını, yanlış davranışlarını da

onaylamasını gerektirmez. Öğrencinin yanlış

davranışlarını onaylarsa, yanlışlar pekiştirilmiş

olur. Bu da rehberlik hizmetlerinin özüyle

bağdaşmaz.

(Cevap E)

İlkokula başladığında sınıfında ilk defa bilgisayar

ve projeksiyon aleti gören küçük Ömer, bu aletlerle

oynamaktan kendini alıkoyamamaktadır.

Ömer'in bu davranışlarının düzeltilmesinde

aşağıdakilerden

hangisi daha etkili

bir yoldur?

A) Bu konuda

sunmak

B) Bu tür davranışlar

cezalandırmak

C) Öğrencilerin bu türden davranışlarda

bulunmalarını yasaklamak

D) Bu tür davranışlar sergileyen öğrenciler sınıfta

teşhir etmek

E) Sınıfta bu tür davranışlar da içeren bir kurallar

listesi asmak

öğrenciye açıklayıcı bilgiler

gösteren öğrencileri

Yukarıdaki paragrafta Ömer'in kendisi için yeni olan bir aleti merak ettiği anlaşılmaktadır. Çocukların küçük yaşta ceza ve yasaklarla meraklarının bastırılması yaratıcılığını olumsuz etkilemektedir. Kaldı ki yasaklar, cezalar merakı erteler, söndürmez. İlköğretimde ceza eğitimde tercih edilen bir yol değildir. Bu nedenle ceza ve yasak getiren B, C, D, E seçenekleri etkili bir tutum olmaz. Çocuğa bu konuda bilgiler vererek merakını doyurmak en sağlıklı yoldur.

(Cevap A)

tn"o ccLU

o

LU

Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin sınıftaarkadaşlarına karşı saldırgan davranışlarsergileyen öğrencinin bu davranışınıdeğiştirmek amacıyla

yapabileceğietkinliklerden biri olamaz?

A) Öğrencinin saldırgan davranmasına nedenolabilecek sınıf ortamında düzenlemeleryapma

B)Okul rehberlik servisi ve aile ile iletişimegeçme

C) Öğrencinin hoşuna gitmeyen uyarıcılarsunmaD) Öğrenci saldırgan davranışlar

sergilediğindegörmezlikten gelme, istenen davranışlargösterdiğinde hemen ödüllendirme

E) Öğrencinin davranışından dolayı hissettiğiduyguyu dile getirme

CEVAPLI ONU KAVRAMA TE5Tİ

2. Sevgilisi tarafından terk edilen birisine aşağıdakilerden hangisi söylenirse empati kurulmuş olur?

A) Üzülme geçer.B) Senin gibi birine bu yapılır mı?C) Terk edilen ilk insan sen değilsin.D) Bu kadar üzülmeye değmez.E) Onu kaybetmek seni çok üzüyor.

3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin sınıf içinde istenmeyen davranışlar sergileyen öğrencilerle iletişiminde uygulaması gereken becerilerden biri değildir?

A) SendiliB) Empatik anlayışC) Özsaygıyı geliştirici dilD) BendiliE) Edilgin dinleme

66- -REHBERÜK(PDR)-

4. Babası ile sürekli çatıştıklarından yakınan bir danışana verilebilecek aşağıdaki öğütlerden hangisi, "hümanist yaklaşımda" bireye saygı esastır ilkesine uygun olmaz?

A)Huzursuzluktan kurtulmak için babanınisteklerini yerine getirmelisin

B)Babana karşı duygularını onu kırmadan amarahatça ifade etmelisin

C)Babana gücendiğini ona açıklamanın dahauygun yollarını düşünmelisin

D)Babanın sana karşı duygularını doğrudeğerlendirip değerlendirmediğiniaraştırmaiısın

E) Babanla ilgili yaşantılannı daha etraflıcadeğerlendirmelisin.

7. Benlik kavramı oldukça olumsuz olan Hasan'ın sürücü belgesi almak için girdiği sınavda başarısız olmuştur.

Hasan'ın başarısızlığını açıklamak için aşağıdaki ifadelerden hangisini kullanması en vüksektir?

A) Bu sınavda çok az kişi başarılı olmuştur.

B) Sınav komisyonu bana karşı objektif değildiC) Araba kullanmayı hiçbir

zamanöğrenemeyeceğim

D) Bu sınavda bu kadar heyecanlanacağımıbeklemiyordum

E) Dün şansız bir günümdeydim

5. Sınıfında kendisinin fiziksel görünümünü beğenmeyen bir öğrenciye öğretmenlerce uygulanacak en dogru tutum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Beden eğitimi derslerinde önem vermesinisöylemek.

B) Bu durumun geçici olduğuna öğrenciyi iknaetmek.

C) Okul Rehberlik servisinden yardım istemek.D) Arkadaşlarına ona yardımcı olmalarını

söylemek.E) Bu konuda ailesinden yardımcı olmalarını

istemek.

Aşağıdakilerden hangisi, konuşurken başkalarıyla göz teması kuramayan bir öğrencinin bu durumu için bir açıklama olamaz?

A) Ulaşılmaz görünme isteğiB) İlişki kurmakta çekingenlikC) Kendine güven eksikliğiD) Yakın ilişki kurmakta kaygıE) Çekingen davranma

6. Ergenlik çağındaki bir genç, arkadaşları arasında fazla sevilmediği için üzülmektedir.

Bu gence yardımcı olmada aşağıdakilerden hangisinin en etkili olması beklenir?

A) Teselli etmekB) ÖğütvermekC) Yeni arkadaşlarla tanışmakD) Sosyal beceri kazandırmakE) Yalnızlığa alıştırmak

9. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin içtenlik ve dürüstlük anlayışıyla uyuşmayan bir öğretmen davranışıdır?

A) Öğrencileri uygun olmayan davranışlan içinuyarmak

B) Öğrencilerin her tür davranışını onaylamakC) Öğrencilerine bilmediği bir konuyu bilmediğini

söyleyebilmekD) Kendisinin de hataları olabileceğini kabul

etmekE) Görüldüğü gibi olmak, olduğu gibi görünmek

10. Babasının hastalığına üzülerek ağlamaya

başlayan bir öğrenciyle konuşan bir öğretmen

bu öğrencisine aşağıdakilerden hangisini

söylerse onunla empatik bir ilişki içinde olur?

A) Çoktandır hasta mıydı?

B) Üzülme, iyileşir

C) Tıp her şeye çare bulur, korkma

D) Ona kötü bir şey olacak diye korkuyorsun

E) Yurt dışında tedavi olsun

1. Bir öğretmenin, okul başarısı düşük bir

öğrenciyle etkileşimi sırasında aşağıdakilerin

hangisini yapmaması gerekir? (2001 KPSS)

A) Sabırlı olması

B) Gayret göstermeye teşvik etmesi

C) Başarılarını takdir etmesi

D) Hoşgörülü olması

E) Yanlışlarını cezalandırması

ÇIKMIŞ SÖRULAR ve ÇDZÜMLERİ

11. Sınıfta "teşekkür etme" ve "lütfen" kelimelerini

kullanma davranışını yerleştirmek isteyen bir

öğretmen okul Rehberlik Servisinden yardım

istemektedir.

Bu öğretmene önerilebilecek en iyi yöntem


A) Öğretmenin bu iki davranışı sergilemeyen

öğrencilere ceza vermesi

B) Öğretmenin bu iki davranışı sergileyen mS

öğrencilere ödüller vermesi

C) Öğretmenin kendisi öğrencileriyle

iletişimindeki sıkça bu iki davranışı sergilemesi

D) Öğretmenin bu iki davranışın yararları

üzerinde bir konuşma yapması

E) Sınavda bu iki davranışın yararları ile ilgili bir

soru sorması

Sınıf ortamının etkili bir öğrenme-öğretme ortamı

haline getirilmesi için yapılması gerekenleri

öğrenme psikolojisi, gelişim psikolojisi, öğretim

ilke ve yöntemleri derslerinin konu anlatımında ve

çözümlerde işlemiştik. Öğrenme psikolojisinde

cezanın olumsuzluğunu farklı çözümlerde

defalarca işledik. Ceza eğitim ortamında

kesinlikle kullanılmaması gereken bir araçtır.

Ceza hiçbir şekilde yeni bir davranış

kazandırmaz. Başarısız bir öğrenciyi

cezalandırılmak yerine başarısızlığın nedenleri

araştırılmalı ve buna göre önlemler alınmalıdır. Bu

nedenler bireyin zeka düzeyi, derslere karşı

tutumu, ilgisi, çalışma alışkanlıkları vb. olabilir.

Başarısızlık için yapılacak rehberlik bu konular

üzerinde yoğunlaşmalıdır.

(Cevap E)

ÇEVÂPANÂHTARl

1.C 6. D | 11.C

2. E 7. C

3. A 8 .A |

4.A 9.B |

5. C 10.D |

2. Öğretmenin öğrencinin söylediklerini adeta

onunla birlikte yaşayarak hissetmesi şeklinde

tanımlanabilecek olan kavram aşağıdakilerden

hangisidir? (2001 KPSS)

A) Antipati

B) Koşulsuz kabul

C) Empati

D) Saydamlık

E) Saygı

Danışanın o andaki duygu, düşünce, algı, tavır ve

davranışlarını, sanki o imiş gibi, onun baktığı ve

yaşadığı açıdan bakarak, "sanki o imiş" niteliğini

gözden kaybetmeden, doğru ve açık bir şekilde

anlamaya empatik anlama denir. (H. Tan, 1992,

s.101). Empatinin içinde karşındakinin duygu ve

düşüncelerini kendini onun yerine koyarak

hissetme vardır.

(Cevap C)

Çocuğun her istediğinin istediği zamanda

olamayacağının farkına varması gerekir. Çocuğu

vitrinin önünden uzaklaştırmak ya da çocuğa

başka bir şeyler vermek bir çözüm değildir. Bunlar

sadece mevcut durumu geçiştirir ve sorun için bir

çözüm oluşturmaz. Ceza ise yeni bir davranış

kazandırmak için asla uygun bir tutum değildir.

Eğer böyle bir durumda çocuğa ceza verilirse bu

ceza asla çocuğun ne yapması gerektiğini

söylemez. Bu durumda çocuğun ailesinin

durumunun farkına varması ve her isteğinin

istediği zaman gerçekleşemeyeceğini kavraması

gerekir.

(Cevap A)

3. Bir çocuk anne ve babasıyla çarşıya gittiğinde

vitrinde gördüğü her oyuncağı istemekte, istediği

oyuncak alınmayınca da ağlamaktadır. Bu duruma

çözüm bulamayan anne baba öğretmenden yardım

istemiştir.

Öğretmenin aşağıdakilerden hangisini

önermesi en uygundur? (2001 KPSS)

A) Çocuğa, istediği her oyuncağm

alınamayacağının kesin bir dille söylenmesi

B) Çocuğa, oyuncak yerine, isterse elbise

alınacağının söylenmesi

C) Oyuncağın daha sonra alınacağı söylenerek

çocuğun vitrinden uzaklaştırılması ve bir daha

alışverişe götürülmemesi

D) Çocuğun azarlanması ve vitrinden

uzaklaştırılması

E) Çocuğun bir daha alışverişe götürülmeyerek

cezalandırılması

o >-m 'aİU

4. Bir sınıf öğretmeni, yakın arkadaş

olan iki öğrencisinin birbirine darıldıklarını

fark etmiştir.

Bu öğretmenin izleyeceği en uygun

yol aşağıdakilerden hangisidir? (2001

KPSS)

A) Öğrencilerin, darılmalarına yol açan

olayla ilgili

duygularını uygun bir dille ifade

etmelerine

yardımcı olmak

B) Öğrencileri derhal rehberlik

servisine

göndererek sorunun çözülmesini istemek

C) Bu öğrencilerin ikisine de yakın olan

başka bir

öğrenciden onları barıştırmasını istemek

D) Öğrencilere, barışmazlarsa bu durumu

disiplin

kuruluna bildireceğini söylemek

E) Durumu okul idaresine bildirmek

ÇÖZÜM:

Çatışmanın en büyük nedeni tarafların

birbirlerini

anlamamasından kaynaklanmaktadır.

Özellikle

tarafların karşısındakinin

duygularını

anlamamaları ve kendi duygularını ifade

edememeleri çatışmaları çözümsüzlüğe

götürür.

O k u l o r t a m ı n d a ö ğ r e n c i l e r e

s ı n ı f t a

kazandırılabilecek en önemli kazanımlardan

biri

öğrenciye duygularının

farkındalığını

kazandırmaktır. Verilen ömekteki olayda

da öğretmen öğrencilerin duygularını

ifade edebilecekleri ortam oluşturmalıdır.

(Cevap A)

5. Öğretmenin öğrencilerle etkili bir iletişim

kurmasında, mesajın aşağıdaki özelliklerinden

hangisinin payı en fazladır? (2002 KPSS)

A) Beden diliyle iletilmesi

B) Göz temasıyla desteklenmesi

C) Dolaylı olarak iletilmesi

D) Gülerek iletilmesi

E) Açık, net ve anlaşılır olması

Karşımızdaki bireye "cılızlaşmışsın" yerine

"incelmişsin."; "şişkosun." yerine "toplu

görünüyorsun." demek hangi tür iletişim

diline örnektir? (2002 KPSS)

A) Övücü dil

B) Aşağılayıcı dil

C) Psikolojik dil

D) Öz saygı geliştirici dil

E) Öz saygı zedeleyici dil

Günlük hayatta da insanlar arası iletişimin sağlıklı

bir şekilde yürütülebilmesi tarafların birbirlerini

anlamasına bağlıdır. İletilen mesajın beden diliyle

desteklenmesi, iletişim sırasında göz teması

kurulması ve samimi bir şekilde iletilmesi iletişim

kalitesini arttırır. Ancak karşıdaki kişiye mesaj

açık, net, dolaysız ve anlaşılır bir şekilde

iletilmezse bunların hiçbir önemi yoktur. İletişimin

kesintisiz devam edebilmesi için verilecek mesajın

açık, net ve anlaşılır olması gerekir.

(Cevap E) -|

Karşımızdaki bireye cılızlaşmışsın, şişkosun

demek bireyin öz saygısını zedelemektir. Böyle

ifadeieri bireyi kırmayacak şekilde ifade etmeliyiz.

Şişkosun yerine toplu görünüyorsun demek ya da

cılızlaşmışsın yerine incelmişsin demek öz saygı

geliştirici dildir.

(Cevap D)

"ESJJ

'm

6. Öğretmen - öğrenci ilişkisinin sağlıklı :o

olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli s

degildir? (2002 KPSS) 'ğ

A) Öğretmenin içten ve samimi olması >

B) Öğretmenin olaylara öğrencilerin bakış

açısıyla bakabilmesi

C) Öğretmenin, başarılı olsun olmasın tüm

öğrencilere eşit ölçüde değer vermesi

D) Öğretmenin, öğrenme - öğretme etkinliklerinde

öğrencilerin gereksinimlerini göz önüne alması

E) Öğretmenin öğrenim düzeyinin velileriyle eşit

olması

Öğretim hizmetlerinin daha verimli verilmesi

muhakkak veli öğretmen işbirliğine dayanır. Ancak

bu işbirliğinin etkili olması için velilerin öğrenim

düzeylerinin öğretmenle eşit olması gerekmez.

Öğretmen tüm velileriyle aynı derecede ilişki

geliştirebilmelidir.

(Cevap E)

Çocuğun hatalı davranışlarını düzetmede

aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin, onun

kendisine saygısını zedelemesi olasılığı en

fazladır? (2002 KPSS)

A) Hatalı davranışını pekiştirmek

A) Hatalı davranışının sonucunu yaşayarak

görmesini sağlamak

B) Bu tür başına gelenleri ona anlatmak

B) Kötü bir çocuk olduğu için hatalı davrandığmı

söylemek

E) Uygun davranış ömeklerini göstererek

uygulamasını sağlamak

Çocuğun kendisini değerli hissetmesi öz saygı

açısından çok önemlidir. Çocuğa yaptığı hatadan

dolayı kötü bir çocuk olduğunu söylennek öz

saygısını zedeler. Çocuğun yaptığı hataları kabul

etmesi, bu hatalardan dolayı uyarılıp düzeltilmesi

asla onun tamamen kötü işe yaramaz olduğu

anlamına gelmez. Kötü bir çocuk olduğunu

söylemek onun sadece bir hatasına dayanarak iyi

yönlerinin olmadığı mesajını verir. Bu da çocuğun

özsaygısını zedeler.

(Cevap D)

9. Aşağıdakilerden hangisi, göz teması

kuramayan bir öğrencinin bu durumu için

uygun bir açıklama olmaz? (2002 KPSS)

A) Utangaçlık

B) Ulaşılmaz görünme isteği

C) Çekingenlik

D) Kendine güven eksikliği

E) Yakın ilişki kurmakta kaygı

İletişimin en önemli ve can alıcı noktası göz

temasıdır. Göz teması karşılıklı iletişimin önemli

bir boyutunu oluşturur. İletişim anında göz teması

kuramayan bir öğrencinin kendine güven eksikliği

vardır. Bu güvensizliğin getirdiği çekingenlik,

yakın ilişkiler kurmaya karşı korku ve utangaçlık

durumları da bireyin göz teması kuramamasının

sebeplerindendir.

(Cevap B)

İnsanların sosyal yönü insanların başkalarıyla

sosyal olarak birlikte olmasını gerektirir. İnsanı

diğer tüm canlılardan ayıran temel özellik de

budur. Günümüzde toplumun hıziı değişimi,

insanların sosyal hareketliliği, ve pek çok alanda

gerçekleşmesi gereken işbirliği bireylerin belli

sosyal beceriiere sahip olmasını zorunlu kılar.

Özellikle ergenlik döneminin bireylere getirdiği

uyum problemleri ve benlik algısındaki

değişiklikler ergenin sosyal uyumunu güçleştirir.

Bu dönemde ergenlerin sosyal uyum becerilerini

arttırmak için ergenlere iletişim kurma, kendini

etkili bir biçimde tanıtma, empatik olma, sosyal

rahatlık, kendine ve başkalarına güvenme,

arkadaşlık kurma sürdürme ve yakın ilişki kurma

gibi sosyal beceriler kazandırılması gerekir.

(Cevap E)

> 22*Q UJ

11.Bir problem karşısında karar verirken bağımlı

hareket eden bireylerde görülen tipik davranış

aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS)

A) Problemin nedeni olarak gördüğü koşulları

değiştirmeye çalışma

B) Probleme çözüm getirebilecek seçenekleri

araştırma

C) Problemi düşünmeyip enerjisini başka

konulara yöneltme

A) Aklına ilk gelen çözüm yoluna yönelme

E) Deneyimli kişilerin önerilerini benimseme

10. Ergenlik çağındaki bir genç, arkadaşları arasında

fazla sevilmediği için üzülmektedir.

Bu bireye yapılacak en etkili yardım hangisidir?

(2002 KPSS)

A) Yalnızlığa alıştırmak

B) Teselli vermek

C) Öğütvermek

D) Yeni bireylerle tanıştırmak

E) Sosyal beceri kazandırmak

Bir problem karşısında kendi becerilerini

kullanamayan yani bağımlı hareket eden kişiler

çözüm yolu üretmek yerine güvendikleri kişilerin

önerilerini benimserler. Problem üzerinde

düşünen, sebeplerini ve çözüm yollarını araştıran

bireyler kendine güveni daha fazla olan bağımsız

hareket edebilen kişilerdir.

(Cevap E)

-EGITIM BILİMLERI- 71

12. Birinci sınıfa yeni başlayan işitme engelli bir

öğrenci, işitme cihazı kullanmaktadır.

Arkadaşları bu cihazla sürekli ilgilenmekte ve

onu kurcalamaya çalışmaktadır. Bu sorunu

çözmek için, öğretmenin aşağıdaki yollardan

hangisini kullanması en az etkili olur? (2003

KPSS)

A) Öğrencilere, arkadaşlarının cihazına

dokunmalarını yasaklamak

B) Öğrencilere işitme engeli ve işitme cihazı

hakkında bilgi vermek

C) Öğrencilerin, zarar vermeden birer birer bu

cihazı incelemelerine izin vermek

D) Öğrencilerin istekli olanlarını işitme cihazları

hakkında bilgi toplamaya yönlendirmek

E) Konuyla ilgili bir uzmanın, öğrencilerin

sorularını yanıtlamasını sağlamak

Öz saygısı yüksek bireyin özellikleri: Kendi ve

başkaları hakkında iyi düşüncelere sahiptir,

gerçekçi bir benlik kavramına sahiptir, yaratıcıdır,

kendini kabul eden bir yapıya sahiptir, duygularını

dile getirmekten çekinmez ve risk almaktan

korkmaz. Savunma mekanizmaları insanların

sorunlarla başa çıkmak için kullandıkları

süreçlerdir. Ruh sağlığı yerinde olan insan

savunma mekanizmalarını çok az kullanır.

(Cevap E)

Öğrenciler özellikle ilköğretim çağındaki öğrenciler

farklılıklara karşı aşırı duyarlı ve meraklıdırlar. Bu

öğretmen öğrencilerin merak duygularını göz

önünde bulundurup öğrencilere bu cihazı

tanıtmalıdır. Öğrencilerin merak duygusunun

önüne geçmek sorunları daha da çok arttırır.

(Cevap A)

'5 üJ

14. Arkadaşlarının kendisinden

hoşlanmadığını düşünen Ali,

arkadaşlarından uzak durmaya çalışmakta

ve onlarla birlikte olduğunda çekingen

davranışlar sergilemektedir. Ali'nin bu tür

davranışları, arkadaşlarının ondan gerçekten

hoşlanmamasına yol açmakta ve sonuçta

Ali'nin düşüncesi pekişmektedir.

Bu duruma uygun düşen

örnek, aşağıdakilerden hangisidir? (2004

KPSS)

A) Ketlenme

B) Öğrenilmiş çaresîzlik

C) Kendini gerçekleştiren kehanet

D) Genellenmiş kaygı

E) Düşük engellenme eşiği

13. Aşağıdakilerden hangisi öz saygısı yüksek olan

bir bireyi betimlememektedir? (2004 KPSS)

A) Kendine güvenen

B) Duygularını açığa vurabilen

C) Riski göze alabilen

D) Kendini değerli bulan

E) Savunma mekanizmalarına başvuran

Ali başlangıçta arkadaşlarının kendinden

hoşlanmadığı görüşündedir ve buna göre

arkadaşlarına soğuk davranmaktadır. Bu

davranışlar sonucunda gerçekten arkadaşları

ondan uzaklaşmaktadır. Bu durum kendini

gerçekleştiren kehanettir.

(Cevap C)

15. Öğrencileriyle ilişkilerinde insancıl (hümanist)

yaklaşımın "saydalık ilkesf'ne bağlı kalan

Ayşenur öğreteninin, durumuna en uygun olan

konuşma tarzı hangisidir? (2004 KPSS)

A) Dersle ilgili başka sormak istediğiniz var mı?

A) Derste sürekli sıkıldığınızdan söz

ediyorsunuz? Niçin?

B) Bu davranışınız beni çok duygulandırdı.

C) Ders bitti. Evinize giderken trafiğe dikkat edin.

E) Tüm derslerinizde bu kadar başarısız mısınız?

Rogers'e göre saydamlık bireyin doğal (spontan)

davranması anlamına gelir. Bireyin düşündüğü ya

da olduğu gibi davranmasıdır. Diğer bir ifadeyle

bireyin içini dışının bir olmasıdır. Soruda C

seçeneğinde verilen ifade (bu davranışınız beni

çok duygulandırdı) öğretmenin gerçek duygularını

açıkladığı bir ifade olduğu için saydamlık

(şeffaflık) ilkesine uymaktadır.

(Cevap C)

Bir danışmanda bulunması gereken en önemli

özelliklerden biri de empatik anlayıştır. Empatik

anlayış danışmanın kendini danışanın yerine

koyup, onun yaşamını, bütün ayrıntılarıyla sanki

danışanmış gibi anlamasını ve hissetmesini

gerektirir. Bunu yapan danışman danışana seni

anlıyorum mesajı verir. (Cüceloğlu D., Insan ve

Davraşı, S.482) Üzülmeyin geçer, bu da geçer,

endişelenecek bir şey yok gibi sözler bireyi

anlamaktan çok moral vermek içindir. Bu sözlerde

karşısındakinin duygularını anladığına ilişkin hiçbir

şey yoktur. Bunun gibi moral vermek için söylenen

sözler ya da yapılan öneriler (doktora götürün vb.)

empatik anlayış içinde yer almaz. A

seçeneğindeki ifade ise tamamen karşısındakinin

duygularına yönelik bir ifadedir.

(Cevap A)

o >

■

ço

> 17. Boşanmak üzere olan öğretmen Fatma Hanım bir

gün sınıfındaki bir çocuğun anne-babasının

boşanacağını öğrenmiştir.

Çocuğa aşağıdakilerden hangisini söylerse

kendi sorununu yansıtmamış olur? (2005

KPSS)

A) Kesin suç babandadır.

B) Yazık! Olan çocuklara oluyor.

C) Annen üzülüyor değil mi?

D) Sen ne düşünüyorsun?

E) Baban size bakacak mı?

16. Annesi hasta olan birisi psikolojik danışmana

gittiğinde, bireye aşağıdakilerden hangisi

söylenirse empati kurulmuş olur? (2004 KPSS)

A) Onu kaybetmekten korkuyorsun

B) Üzülmeyin, geçer

C) Onu doktora götürün

D) Bu da geçer!

E) Endişelenecek bir şey yok

Seçeneklere baktığımızda D seçeneği hariç tüm

seçenekler kişinin kendi yaşadığı sorunun

sonucudur. Söyleyen kişinin yaşadığı sorunun

izlerini taşımaktadır. D seçeneğinde ise

söyleyenden bir duygu yoktur, tamamen

karşıdakini anlamaya yöneliktir.

(Cevap D)

18. Bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini

söylemesi kendisini açmasına örnektir? (2005

KPSS)

A) Eğitsel gezilerde öğrenciler çok eğlenir.

B) Bu gezi çok eğlenceli olmalı.

C) Siz bu gezi hakkında ne düşünüyorsunuz?

D) Geziler sizi heyecanlandmyor mu?

E) Öğrenciyken yıl sonunda ben de sizin gibi

hissederdim.

Öğretmenin kendini açması bir olay ya da

durumla ilgili olarak kendi duyuşsal yönünü

yansıtması demektir. Seçeneklere baktığımızda E

seçeneği dışındaki tüm seçeneklerde öğretmen

kendisi ile ilgili bir şeyden bahsetmemekte sadece

öğrenciyi anlamaya yönelik yansıtmalar

yapmaktadır. E seçeneğinde ise kendi yaşantı ve

duygularını konuşmasına yansıtıp kendini

öğrencilere açmaktadır.

(Cevap E)ço 'ü£T ÜJ Q

'E SJLJ

19. Özgüveni düşük bir öğrenciye özgüvenini

arttırmak için PDR hizmetlerinden hangisini

daha önce yapmak gerekir? (2005 KPSS)

A) Bilgi verme

C) Konsültasyon

E) Oryantasyon

B) Psikolojik danışma

D) MüşavirlikQ

Psikolojik danışma hizmetleri: Psikolojik danışma,

bireylerin kendilerini tanımlarını, güçlü ve zayıf

yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili

bir biçimde çözmek amacıyla, yüz yüze bir ilişki

süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda

olan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai

amacı da bireyin karar verme ve problem çözme

becerisini geliştirerek kişisel gelişimini

sağlamaktır. (Ed. G. Can, Psikolojik Danışma ve

Rehberlik, s.60) Özgüven problemi yaşayan bir

öğrenci için verilecek hizmet psikolojik

danışmadır. Psikolojik danışma hizmetinin amacı

bireyin kendini gerçekleştirme sürecinde bireye

yardım etmek ve çevresiyle ve kendiyle barışık bir

yaşam sürmesine katkıda bulunmaktır.

(Cevap B)

74- -SINIF YÖNETİMİ-

Öğretimde ne öğretileceği öğrenciler tarafından açıkça bilinmeli ve onlarla birlikte plânlanmalıdır. Eğitim öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden gereklidir.

Öğretim sürecini planlamanın yararları şunlardır:

1. Öğretimde kalite kontrol edilebilir ve süreçtestandartlaşma sağlanır.

2. Ders kapsamı mevcut süreye dengelibiçimde dağıtılır.

3. Ders öncesinde, kapsam ve olanaklançözümlenerek bilinçli davranmak içingereksinim duyulan verilere sahip olunur.

4. Öğretmen derslerin aşamalılığını görebilir vemantıksal bir sıra izler.

5. Öğrencilere, kendilerinden beklentilerinizigöstererek onları dağınıklıktan kurtarabilir veunutkanlıktan kaynaklanabilecek sorunlarönlenir.

6. Öğretmen sürpriz ve endişelerden uzakolacağı için özgüveni artar ve özdenetimyaparak öğretmen kendini geliştirir.

7. Öğretimin plânlanması, öğretmenin eğitimöğretimde neyi, niçin ve nasıl yapacağınıdüşünmesini sağlayarak verimini arttırır.

8. Öğretim programlarının plânlaması,öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyleri dikkatealınarak ne zaman ve hangi süreler içindeişleneceğinin düzenlenmesini sağlar.

9. Öğretimi verimli ve etkin hale getirir. Zamanıetkili ve verimli kullanma fırsatı sağlar.

10. Konunun ne zaman ve ne kadar süredeişleneceğini gösterir.

H.Öğretmenin derse hazırlıklı gelmesini sağlar ve motivasyonunu artırır.

SINIF YONETIMI Oğretim Sürecinde Planlama

12. Sınıf yönetimini kolaylaştırır ve disiplin sorunlarını azaltır.

13.Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır ve düzenli çalışmasını sağlar.

14. Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme öğretme süreçleri ile araç ve gerecin seçilmesini, eğitim etkinliklerini uygulamasını sağlar.

Plân Yapmanın İlkeleri

a. Plânlar; çağdaş eğitimin gereklerine uygunolarak öğrenci merkezli, bireyselleşmişöğretim, tam öğrenme, aktif öğrenme-öğretme ve disiplinleri arası çalışmaları esasalan uygulanabilir etkinliklere dayalıolmalıdır.

b. Plânlama çalışmalarında öğrenme-öğretmesüreci, etkin hâle getirilerek eğitimdeki yenigelişmeler, çevre özellikleri, öğrencilerinbireysel gelişim özellikleri (fiziksel, duygusal,bilişsel ve psikomotor) ile okul çevre ilişkilerigöz önüne alınmalıdır.

c. Plân, standart değil, gerektiğinde konu, süreve uygulamada değişiklikler yapılabilecekesneklikte olmalıdır.

d. Plân, eğitim öğretimin hedeflerine ve öğretimkurumlarının özel amaçlarına uygunolmalıdır.

e. Plânda öğretim programlarına göre konularbelirlenir. Ayrıca konuların işlenişindekullanılacak öğrenme öğretme yaklaşımları,araç gereç, kaynaklar, öğrenci etkinlikleri,gezi, gözlem ve deneyler göz önündebulundurulur.

f. Her plân belli bir süreyi kapsayacak şekildeolmalıdır.

g. Plân, öğretimin niteliğine ve düzeyine,konuya, öğretim dalına ve amacına uygunolmalıdır.

-EGITİM BILİMLERİ- 75

h. Ders plânlarının verimli ve anlamlı olabilmesi için belirli ölçütleri karşılaması gerekir. Plânlar hazırlanırken değişik formatlar kullanılmaktadır.

Günlük ve Ders Plânı Hazırlanırken Dikkate

Alınması Gereken Ölçütler

1. Plânlar, dersin içeriğine uygun olmalıdır.

2. Öğrencilerin görüş ve düşüncelerini almayaimkan sağlamalıdır.

3. Öğretmenin ve öğrencilerin ihtiyaçlarınıkarştlar nitelikte olmahdır.

4. Öğrencilerin derse aktif katılımlarınısağlayacak nitelikte olmalıdır.

5. Belirli bir zaman süreci içinde öğretilebilecektemel kavramlan vurgulamalıdır.

6. İçerik, öğrencinin geçmiş yaşantılarına uygunolmalıdır.

7. Öğretim ilkelerine uygun olarakhazırlamalıdır.

8. Görsel ve işitsel araç gereçler, kaynaklar vb.materyallerin içerikle ilişkisini göstermelidir.

9. Açık ve kolay anlaşılır bir dille yazılmışolmalıdır,

10. Esnek ve değişebilir niteliğe sahip olmalıdır.

H.Uygun strateji, yöntem ve teknikleri uygulamaya koyulmalıdır.

12. Öğrencilere kazandırılacak davranışlar özellikle belirtilmelidir.

PLAN TURLERI

Yılhk Plan

Yıllık plan, bir dizi özetlenmiş ünite planından oluşur. Yıllık plan, bir öğretim programında yer alan öğretme - öğrenme etkinlikleri ile bunlar için gerekli olan kaynakların, bu ders için öngörülen zamana dağıtımının yapıldığı bir plan olarak tanımlanabilir.

Öğretmenin bir öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olduğu sınıflara, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda, yaklaşık ne kadar zamanda işleyeceğini gösterecek şekilde hazırladığı ve öğretim yılı başında okul yönetimine verdiği plâna yıllık plân denir.

Yıllık planda bulunan öğeler

Birinci bölüm, okulun özelliğine göre değişebilmekle birlikte, öğretim yılı, okulun adı, dersin adı ve sınıf düzeyine ilişkin verileri kapsar.

İkinci bölümde ay, hafta ve saat itibariyle sürenin planlaması yapılır. Sonraki sütunlarda konular, hedef ve davranışlar, yöntem ve teknikler, kaynak araç ve gereçler, deney gezi gözlem, diğer zümre öğretmenleriyle işbirliği, ödev ve konusu, yazılı değerlendirme ve düşünceler yer alır. Bu kısım, sınıf öğretmenliğinde üniteler kapsamında düzenlenir ve verilen tüm derslerin planlamasını öngörür.

Üçüncü ve son bölüm ise, öğretmen(ler)in adı ve imzası ile okul müdürünün onayı için ayrılmıştır. Plan örneğinin yer aldığı tebliğler dergisinde, ayrıca içerik değişmeden biçim değişikliği yapılabileceği ve planın onaylı bir ömeğinin öğretmende bulunması gerektiği belirtilmektedir.

Yıllık plan için ön hazırlık yapılırken gereksinim duyabileceğiniz araç, gereç ve kaynaklar da şöyle belirlenebilir:

» Önceki yıllarda başarıyla uygulanmış plan örnekleri

» Tatil günleri ile belirli gün ve haftaları gösteren bir iş takvimi

» Okulda uygulanan haftalık ders dağıtım çizelgesi

» Yararlanılabilecek ve ulaşılabilecek kaynakların bir listesi

» Okulda bulunan ya da kullanım için temin edilebilecek ders araç ve gereçlerinin bir listesi

» Dersin öğretim programı

Yıllık plan ne zaman hazırlanır?

Yıllık plan öğretim yılı başında hazırlanmaya başlanır.

Ünite Planı

Ünite planı, bir ünite kapsamında öngörülen öğrenme-öğretme etkinliklerinin, bu birim için ayrıian ders saatlerine, uygun düzen ve sıra içerisinde yerleştirilmesi amacıyla yapılan plandır. Sınıf öğretmenliğinde ünite planına verilen önem; öğretim verilen yaş grubunun psikolojik özellikleri gereğince yapılan toplu öğretim uygulamasıdır.

76- -SINIF YONETIML

Günlük Plan

Günlük plan, öğretmenin bir işgününde vermekle yükümlü oiduğu tüm derslerin planından oluşur. Branş öğretmenleri bir gün boyunca bazen aynı planı uygulama durumunda olabilirler. Ancak sınıf öğretmenleri, her gün en az üç ayrı dersin planlandığı bir günlük plan yaparlar.

Ders Planı

Yıllık plan bir yol haritasına benzer. Ders planı ise, son istasyon yolu üzerinde özel bir durak yeridir. Ders planı, bir ders boyunca öğretilecek materyalin ayrıntılı, dikkatlice planlanmış ve düzenlenmiş bir tasarımıdır. Ders planları yapılmadan önce şu hususlar dikkate alınmalıdır:

1. Öğrenciler, dersi anlamak için gereklideneyime sahip mi? (Eğer değilse, onlarınanlama düzeylerini yükseltmek için neleryapılabilir?)

2. Öğrenciler, bir seferde ne kadaröğrenebilirler?

1. Aşağıdakilerden hangisi yıllık plan içerisinde ver almaz?

A) Yapılacak gezi, gözlem ve deneylerB) Ünitelerin hangi aylarda işleneceğiC) Dersin kritik hedef davranışlarıD) Yıl içinde öğrencilere verilecek dönem ödevleriE) Yararlanılacak kaynak, araç-gereçler

Yıllık plan öğretim yılı süresinde program uyarınca belli ünite ve konuların hangi aylarda ne kadar zamanda işleneceğini gösteren bir çalışma planıdır. Yıllık planda kritik hedef davranışlar yer almaz.

(Cevap C)

ÇOZUMLlf KONU KAVRAMA TE5Tİ

3. Bu dersi vermeden önce, öğrencilerin bu tür §biigiyi nasıl öğrenebileceklerine ilişkin olarak gnelerin biiinmesi gereklidir? Bu dersin §öğretimi için "en iyi yaklaşım"ın ne olduğu §konusunda kime danışabiiirim? —

Dersi öğretmek için en iyi yöntem /yöntemler > neler olabilir?

5. Ders boyunca ve dersin sonunda öğretilenleriöğrencilerin kavrayıp kavramadıkları ve /veya yapıp yapamadıklarını değerlendirmekiçin en iyi yöntem / yöntemler neler olabilir?

6. Seçilen materyal, dersin hedeflerine uygunveanlamlı mıdır?

Eğitim-öğretim döneminde uygulanan planlarla ilgili aksaklıkların belirlenmesi temel olarak aşağıdakilerden hangisine hizmet eder?

A) Öğretim planlarının daha tutarlıya doğrugeliştirilmesi

B) Öğrencilerin yanlış ve eksik öğrenmelerinitespit edilmesi

C) Yıl içinde kullanılan yöntem, araç ve gerecinişlerliğinin sınanması

D) Öğretmenin öğretme yeterliliklerininbelirlenmesi

E) Yönetim ile işbirliğinin sağlanması

4.

Yıllık planlar hazırlanırken uygulamada doğan aksaklıkların not edilmesi daha sonraki planların daha tutarlı ve daha iyi bir şekilde hazırlanmasını sağlar

(Cevap A)

3. Unitelendirilmiş yıllık plan hazırlarken öncelikli

olarak aşağıdakilerden hangisine dikkat

edilmelidir?

A) Tebliğler dergisindeki yönerge ve

yönetmelikler

B) Öğretim için kullanılacak strateji ve yöntemler

C) Öğrencilere kazandırılacak hedef davranışlar

D) Öğretim sonuçlarını ölçmek için kullanılacak

ölçme yöntemi

E) Bir önceki öğretim yılına ait plan bulguları

5. Bir dersin günlük planında aşağıdaki

sorulardan hangisinin yanıtı bulunamaz?

A) Ders sonunda öğrencilerde görmek istediğimiz

davranışlar nelerdir?

B) Hangi araç gereç kullanılmalıdır?

C) Nasıl öğretmeli?

D) Öğrenme ürünü nasıl ölçülecek?

E) Olumsuz öğrenci davranışları nasıl ortadan

kaldırılacak?

Yıllık plan hazırlanırken ders öğretmeni bu planı

tebliğler dergisindeki yönergelere ve dersin

esaslarına göre hazırlamalı varsa diğer zümre

öğretmenleriyle işbirliği yapmalıdır.

(Cevap A)

o

Planlarda da aynı eğitim programlarında olduğu

gibi hedef, içerik, eğitim durumları ve

değerlendirme öğeleri bulunur. Ne öğretelim?

hedef (A), hangi araç gereci, öğretim yöntem ve

stratejisi kullanılmalı? eğitim durumları (B ve C),

Nasıl ölçelim? Değerlendirme (D) öğelerine ilişkin

sorulardır. Olumsuz öğrenci davranışlarının

önlenmesi ise bir disiplin sorunudur ve

öğretmenin sınıf içi uygulamalarıyla aşılacak bir

sorundur.

(Cevap E)

Q

"S

tz

4. Yıllık planın hazırlanmasında aşağıdakilerden g

hangisine göre hareket edilirse zamanlamadan 'g

kaynaklanan bir sorun yaşanmaz?

"

~

A) Günlük planlar

B) Bir önceki eğitim öğretim yılına ait yıllık plan

C) Akademik takvim

D) Öğrenci ihtiyaçları

E) Yönetimsel faaliyetler

6. Aşağıdakilerden hangisi eğitim sürecinde

kullanılan planların yararlarından biri degildir?

A) Öğretmen ve öğrencilere düzenli çalışma

ahşkanlığı kazandırır.

B) Öğretim etkinliklerinin verimini arttırır

C) Öğrenci merkezli öğretimi kolaylaştırır

D) Öğretimin güvenli biçimde değerlendirilmesi

sağlanır.

E) Öğrencilerin daha aktif olarak derse katılımları

sağlanır

Yıllık plan bir eğitim öğretim yılında işlenecek

konuların, yapılacak gezi, gözlem ve

araştırmaların, kullanılacak ölçme ve

değerlendirme yöntemlerinin, verilecek ödevlerin

yıl içinde hangi aylarda verileceğini ve ne kadar

zaman alacağının planlanmasıdır. Zamanlama

açısından bir sorunla karşılaşılmaması için planlar

yıl başında belirlenen akademik takvime uygun

olarak planlanmalıdır.

(Cevap C)

Planlar eğitim sürecini rasgele ve gelişigüzel

olmaktan çıkarır, öğretmen ve öğrenci

aktivitelerini düzenler. Planlar öğretimin öğrenci

merkezli yapılmasını hazırlamada dikkatli

olunursa kolaylaştırır. Öğrenci katılımı ise daha

çok derste kullanılan araç-gereç, yönteme ve

stratejisine bağlıdır.

(Cevap E)

78- -SINIF YÖNETİMİ.

7. Ders planı ve hazırlama ilkeleri ile ilgili olarak

aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğrenci merkezli hazırlanmalıdır

B) Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve gelişimsel

özellikleri ön planda tutulmalıdır

C) Hazırlanan plan eksiksiz, değiştirilmeden

uygulanmalı

D) Gerçekçi ve gerçekleştirilebilir nitelikte olmalı

E) Öğretim kurumunun özel amaçlarına uygun

olmalı

9. "Ders planı öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına göre

düzenlenmeli, katı değişmez konu listesi

şeklinde olmamalıdır."

Yukarıda söylenenler planın hangi

üzerinde durmaktadır?

A) Hedef davranışlarla tutarlık

B) Esneklik

C) Uygulanabilirlik

D) Açıklık

E) Ders içeriğine uygunluk

Hazırlanan planlar dersin işlenişi için bir yol

göstericidir. Öğretimin etkili olabilmesi ise öğretim

sürecinin öğrenci iligi, ihtiyaç ve özelliklerine göre

planlanmasına bağlıdır. Hazırlanan planlar da

öğretme süreci içerisinde değişen duruma göre

değişebilecek esneklikte olmalıdır.

(Cevap C)

Ders planları ders sürecinde öğrenci ilgi ve

ihtiyaçlarına cevap verebilecek yaptda olmalıdır.

Planlar harfiyen uyulması zorunlu konu listeleri

değildir. Plan ders sürecinde öğrencilerde ortaya

çıkabilecek ihtiyaçlara cevap verebilecek

esneklikte olmalıdır.

(Cevap B)

o m U

J

8. Etkili bir eğitim süreci için ders planı 10-

hazırlarken ve uygularken göz önünde

bulundurulması gereken en önemli ölçüt


A) Öğretmen ihtiyaç ve yeterlilikleri

B) Kullanılacak araç-gereç

C) Uygulanacak öğretim yöntem ve stratejileri

D) Gerçekleştirilmesi planlanan hedef davranışlar

E) Değerlendirme süreçlerinde kullanılacak

ölçme yöntemi

Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde planlar en

ayrıntılı olandan en genel olana doğru

sıralanmıştır?

A) Ders planı - ünite planı - yıllık plan

B) Ünitelendirilmiş yıllık plan - ünite planı -

günlükplan

C) Günlük plan - yıllık plan - ünite planı

D) Ünite planı - ders planı - yıllık plan

E) Yıllık plan - günlük plan - ünite pianı

Ders planı öğretim hedeflerini gerçekleştirmek için

ders sürecinin planlanmasıdır. Hazırlanan bir

planda öncelikli olarak hedef davranışlara uygun

olmak zorundadır. Yöntem, araç-gereç, ölçme

durumları gibi diğer öğelerde hedeflere uygun

olarak tasarlanmalıdır.

(Cevap D)

En ayrıntılı plan günlük ders planıdır. Daha sonra

ünite planı gelir. En genel plan ise yıllık plandır.

Ünite bütünlük gösteren konular topluluğudur.

Ünite planı da ünitelerin hangi zamanlarda ne

kadar süreyle işleneceğini gösteren plandır.

(Cevap A)

1. Aşağıdakilerden hangisi ders planını

ünitelendirilmiş yıllık plandan ayıran en önemli

özelliktir?

A) Ayrıntılı, özel olması

B) Hedeflerin olması

C) Sürelerin belirtilmesi

D) Ölçme ve değerlendirme yöntemlerini ortaya

koyması

E) Bütün konuları içermesi

Öğretmen öğretim planlarını yaparken

öncelikli olarak aşağıdakilerden hangisine

dikkat etmelidir?

A) Öğrenciye kazandırılacak hedef davranışlar

B) İçeriğin yapısı

C) Ölçme ve değerlendirme yöntemi

D) Kullanılacak öğretim stratejileri, yöntemleri ve

teknikleri

E) Dersin süresi

Öğretim planları yapılırken öncelikli olarak dikkate

al ınması gereken özel l ik; öğrenciye

kazandırılacak hedef davranışlardır.

(Cevap A)

Ç Ö Z U M L U K A V R A M A

Ders planı, en ayrıntılı ve özel plan türüdür.

Ünitelendirilmiş yıllık plan en kapsamlı, geniş plan

türüdür.

(Cevap A) -^"o

trUJ Q

"EÜi

tn tz

2. Öğretim planları ve ders saatlerindeki

değişiklikleri gerçekleştiren Millî Eğitim

Bakanlığının üst karar alma organı


A) Teftiş Kurulu Başkanlığı

B) Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

C) Eğitim Programları ve Öğretim Dairesi

D) iiköğretim Genel Müdürlüğü

E) Müsteşarlık

Üi

>- 4. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin öğretim

sürecini planlamasının yararlarından biri

degildir?

A) Öğretmen sürpriz ve endişelere açık olur.

B) Öğrenme-öğretme sürecind9 hedeflere kısa

sürede ulaşılmasına yardım eder.

C) Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin

güvenilir

olmasını sağlar.

D) Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır

ve düzenli çalışmasını sağlar.

E) Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme-

öğretme durumlarının belirlenmesine ve

hazırlanmasına yardım eder.

Öğretim planları, ders programları ve ders

saatlerindeki değişiklikler Talim ve Terbiye Kurulu

Başkanlığı tarafından gerçekleştirilir.

(Cevap B)

Öğretmen derse plan yaparak girdiği için sürpriz

ve endişelere açık olmaz. Kendine güveni tamdır.

(Cevap A)

80- -SINIF YONETİML

5. Aşağıdakilerden hangisi planlamanın bir

öğretmene sağlayacağı en___az düzeydeki

faydadır?

A) Ders kapsamını mevcut süreye dengeli

biçimde dağıtır.

B) Öğretimde kalite kontrol edilir ve süreçte

standartlaşma gerçekleştirilir.

C) Ders öncesinde yapacağı aktivitelere ilişkin

eğitim durumlarını belirlerve hazırlar.

D) Öğrenciler arasındaki karşılıklı etkileşimi

güçlendirmeye yarar.

E) Konuların aşamalılığını görür ve mantıksal bir

sıra içerisinde işler.

7. Aşağıdakilerden hangisi günlük ders planda

yer alması gereken özelliklerden biri değildir?

A) Eğitim durumlarını belirtme

B) Esnek ve değişebilir olma

C) Yıllıkplanla ilişkili olması

D) Genel hedefleri belirtme

E) Dersleri nasıl işteyeceğini gösterme (giriş,

gelişme ve sonuç bölümlerinde)

Günlük planda, dersin özel hedefleri (ünitenin ya

da konunun hedefleri) yer alır. Genel hedefler

öğretim kademesinin ve okulların hedefleridir.

(Cevap D)

Öğretmenin plan yapması ve bunu uygulaması,

öğrenciler arasındaki karşılıklı etkileşimi

güçlendirmeye dolaylı olarak katkıda bulunur,

diğer şıklara oranla yararı daha azdır.

(Cevap D)

o>" Q

LU

6. Öğretim sürecinde yapılan: 1-Ünite planı, 2-

Yıllık plan. 3- Ders planı ve 4- Günlük

Plan'ların kapsamı en dar olandan en geniş

olana doğru sıralaması aşağıdaki şıkların

hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) 1-3-2-4

B) 3-1-2-4

C) 2-1-4-3D) 3-4-1-2

E) 1-2-3-4

Aşağıdakilerden hangisi öğretim planları

hazırlanırken dikkat edilmesi gereken

noktalardan biri degildir?

A) Plânlar; içerik, eğitim durumları ve

değerlendirme öğelerini içermeiidir.

B) Kesin ve değişmez bir niteliğe sahip olmalıdır.

C) Öğrencilerin derse aktif katılımlarını destekler

nitelikte olmalıdır.

D) Öğretmenin ve öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılar

nitelikte olmalıdır.

E) Öğrenme-öğretim ilkelerine uygun olarak

hazırlamalıdır.

En ayrıntı l ı ve özel plan türü branş

öğretmenlerinin yaptığı ders planıdır. En geniş ve

kapsamlı plan türü ise yıllık plandır. Şu an

öğretmenler ünite planı ve yıllık planın

birleşiminden oluşan ünitelendirilmiş yıllık plan

yapmaktadır.

(Cevap D)

Öğretim planları esnek olmalıdır. Öğrencinin ve

çevrenin değişen ve gelişen ihtiyaçlarına cevap

vermelidir.

(Cevap B)

9. Öğretmenin bir öğretim yılı süresince verdiği

ders ya da derslerin konularını gösteren ve

öğretmence hazırlanarak ders yılı başında okul

yönetimine verilen plan türü aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Ders planı

B) Günlük plan

C) Öğretim planı

D) Yıllık Plan

E) Ünite planı

11. Öğretmenin sınıf ortamında öğrencilerin

değişen öğrenme ihtiyaçlarına karşılamaya

yönelik olarak çeşitli seçenekler üretmek

zorundadır. Bu durum öğretim planlarının

aşağıdakilerden hangi özelliğe sahip olmasını

gerektirmektedir?

A) Velilerin görüşlerini alması

B) Kullanılacak yöntem ve tekniği açıkça

belirtmesi

C) Ayrıntılı olması

D) Değiştirilemez olması

E) Esnek ve değişebilir nitelikte olması

Ünitelendirilmiş yıllık plan, en geniş ve kapsamlı

plan türüdür. Yıllık plan, öğretim yılı başında

yapılır ve birörneği okul müdürüne verilir.

(Cevap D)

Öğretim planlarının değişen çevre koşulları ve

öğrencilerin ihtiyaçlarına göre değişmesi, esneklik

özelliğine sahip olduğunu gösterir.

(Cevap E)

S2 "oecLUQ

"EÜJ

=d!

10. Sınıf öğretmenleri tarafından yapılan ve

öğretmenin bir işgününde vermekle yükümlü

olduğu tüm derslerin planından oluşan plan

türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ders planı

B) Günlük plan

C) Ünitelendirilmiş yıllık plan

D) Ünite planı

E) Uygulama planı

Günlük plan; sınıf öğretmenleri tarafından yapılır

ve bir öğretmenin bir işgününde vermekle

yükümlü olduğu derslerin planından oluşur.

(Cevap B)

12. Öğretmenin öğretim sürecini etkili şekilde

planlaması aşağıdakilerden hangisine neden

olmaz?

A) Öğretmenin kaygının azalmasına

B) Öğretmenin iş yükünün artmasına

C) Öğretmenin kendine güven duygusunun

artmasına

D) Sınıfı yönetimini etkili şekilde

gerçekleştirebilmesine

E) Zaman yönetimini etkili yapabilmesine

Öğretmenin öğretim sürecini etkili şekilde

planlaması, onun işyükünün artmasına neden

olmaz. Aksine yapacağı eylemleri planladığı için

işyükünü azaltır ve zaman yönetimini etkili şekilde

gerçekleştirir.

(Cevap B)

82- -SINIF YÖNETİMİ-

13. Bir ders ya da kursun bütün konuları ile bu

konuların her birine uygun olan zaman

bölümlerini bir arada görebilmek için

aşağıdaki plan türlerinden hangisini yapmak

gerekir?

A) Bir ünitelendirilmiş yıllık plan yaparım.

B) Ünite planı yaparım.

C) Günlük plan yaparım.

D) Daha önce yapılmış planları yaparım.

E) Dersplanı yaparım.

Bir ders ya da kursun bütün konuları ile bu

konuların her birine uygun olan zaman bölümlerini

bir arada görebilmek için en kapsamlı ve geniş

olan plan olan ünitelendirilmiş yıllık plan yapılır.

(Cevap A)

15. Aşağıdakilerden hangisi ders plânı yapılırken

en az düzeyde dikkate almması gereken

noktalardan biridir?

A) D9rs plânları, konu alanının özelliklerine ve

dersin içeriğine uygun olmalıdır.

B) Öğrencilerin derse aktif katılımlarını

sağlayacak nitelikte eğitim durumlarını

göstermelidir.

C) Öğrenme-öğretim ilkelerine uygun olmalıdır.

D) Diğer öğretmenlerin görüş ve düşüncelerini

almaya imkân sağlamalıdır.

E) İçerik, öğrencinin geçmiş yaşantılarına uygun

olmalıdır.

Ders planı yapılırken diğer öğretmenlerin görüş ve

düşüncelerinin alınması diğer seçeneklere göre

gerekli olan bir özellik ve ilke değildir.

(Cevap D)

14. Öğretim sürecini planlamanın temel amacı


A) Okul-çevre ilişkisini düzenlemek

B) Öğretim faaliyetlerini planlı ve organize bir

şekilde gerçekleştirmek

C) Öğrencilerin öğrenim ihtiyaçlarını tespit etmek

D) Okul yönetiminin işyükünü azaltmak

E) Ölçme-değerlendirme yöntemlerini belirlemek

Öğretim sürecini planlamanın temel amacı;

öğretim faaliyetlerini planlı ve organize bir şekilde

gerçekleştirmektir.

(Cevap B)

o

QUJ

1. Aşağıdakilerden hangisi günlük

planda bulunmaz? (2005 KPSS)

A) Dersin süresi

B) Genel hedefler

C) Yöntem teknik

D) Araç gereç

E) İşlenecek konu

2551 sayılı (Ağustos, 2003) Tebliğler

Dergisinde ders planı aşağıdaki şekilde

tanımlanmıştır.

"Ders planı, bir ders için o dersle ilgili

eğitim programlarında yer alan ve birbiriyle

ilişkili öğrenci kazanımlarını (h9def ve

davranışlarını) bir ya da birkaç ders

saatinde işlenecek konu örüntüsünü,

konuya ilişkin deney, tartışma soruları,

proje ve ödevleri, uygulama

çalışmalarını, ders araç gerecini içine

alan birinci derecede sorumlu olduğu,

zümre öğretmenleri ile şube

öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders

öğretmenlerince önceden hazırlanan

plandır." (Tebliğler Dergisi, 2551:442)

Günlük ders planında genel hedef ifadeleri :~§ bulunmaz. Günlük plan sadece o ders

içinde £ gerçekleştirilecek hedef davranışları

içerir.

(Cevap B)


84- -REHBERLİK SERVİSİ.

ÖĞRENME STRATEJİLERİ-I

Öğretmed9 olduğu kadar öğrenme eyİ9mi için de bazı stratejilere ihtiyaç vardır. Bu sayıda ve daha sonraki sayıda Öğrenm9 Stratejileri üz9rinde durulmaya çalışılacaktır. Çünkü başarıya ulaşmada bu stratejilerin önemli bir yeri vardır.

Strateji: Bir şeyi elde 9tmek için izlenen yol; bir amaca ulaşmak için geliştirilen bir planın uygulanması olarak tanımlanabilir.

Öğrenme stratejisi: Öğrencinin öğrenme sırasında kullandığı; öğrencinin kodlama sürecini etkileyen davranış V9 düşüncelerdir. Ayrıca öğrencinin sunulan materyali etkin bir biçimde örgütlemesi, bütünleştirmesi ya da anlamlaştırması olarak da tanımlanır.

K^ndi öğrenmesini sağlayabilen öğrencilere "stratejik öğrenenler", öğrencinin kendi kendine öğrenebilmesi için kullandığı işlemlere de "öğrenme stratejisi" adı verilmektedir. Öğrenme stratej i ler i i le i lg i l i farkl ı sınıflandırmalar vardır. Bu sayıda öğrenme stratejilerinden dikkat ve tekrar stratejileri üzerinde durulacak, gelecek sayıda diğerleri açıklanacaktır.

I-DİKKAT STRATEJİLERİ

Öğretimd9 yerine getirilmesi gereken ilk işlev, öğrencinin dikkatini belirginleştirmek V9 artırmaktır. Çünkü Ç9vr9den geİ9n bilginin birey için gerekli olanlarının kısa süreli belleğe geçişini sağlayan en ön^mli süreç dikkattir Kendi kendine öğretim, öğrencinin birkaç dikkat stratejisinden birini benims9mesi, nesn9İ Öğr9n9n olmasına dayanır. Stratejik bir öğrenci, öğrenme oluşumunda amacını belirledikten sonra dikkat stratejilerinden en uygununu seçerek kullanır.

1. Metinde Yazılanların Altını Çizme:

Dikkati yöneltmed9 kullanılan stratejilerden biri, metinde yazıların altını çizmedir. Anahtar sözcüklerin ve temel düşünceierin altının çizilmesi, öğrenciier tarafından yaygınlıkla kullanılmaktadır. Ancak altını çizm9, okunan metinde önemli düşüncelerle, önemü olmayanın ayırt edilm^sine dayanır. Bazı öğrenciler tüm tümcelerin altını çizerier.

Birincisi, altını çizme anahtar sözcükleri, temel düşünceleri fiziksel olarak yerleştirir, böylece gözd^n geçjrme ve anımsama hızlı ve etkili gerçekleşir. İkincisi, altı çizilerek S9çme süreci, var olan bilgiyle yeni bilginin birleştirilmesine

OSYM ■ fYİDÎ İKL İM

Rehberlik Servisi Jhsan Kurt (PDR Uzmanı)

yardım eder.

2. Metin Kenarına Not Alma:

Altını çizme gibi metin kenarına not almanın da etkililiği, dikkati içeriğe ve anlamı destekleyen işleve yoğunlaştırma derecesine bağlıdır.

Metin kenarına not alma, öğrencinin tekrar etmesine, yeni bilgiye hazır olmasına ve kodlamasına yardımcı olur. Metin kenarına not alma, bilinmeyen sözcükleri yuvarlak içine alma, anlaşılmayan yerlere soru işareti gibi işaretler koyma, önemli düşünceleri gösteren işaretler ve açıklamalar, öğrencinin bu kısımlara dikkatini yoğunlaştırmasını sağlar.

3.Metni Okumadan Önce Metindeki Başlıklar, Şekil, Grafik, Şemaları Gözden Geçirme:

Dikkatin odaklaşmasında metindeki başlıklar, alt başlıklar, şekil, grafik, şema ve benzerleri etkili rol oynar. Dikkatini odaklaştıran öğrenci metni okumadan önce başlık ve tabloları, şemaları gözden geçirerek zihninde bir ön örgütleyici oluşturabilir. Böylece önemli düşünceleri belirlemede oluşan ön örgütleyiciler oldukça 9tkilidir.

Büyük beyinler fikirleri, ortalamabeyinler olayları, küçük beyinler de

kişileri tartışır...

II-TEKRAR STRATEJİLERİ

Kısa süreli belleğin süre ve depolama yeterliği açısından sınırlılığı, tekrar ve gruplama stratejileri ile artırılabilir. Tekrar stratejileri bir listeyi yinelemek ya da bir metni aynen tekrar etmek gibi bilginin uzun süreli belleğe daha uygun işlenmesine yardım eder. Ayrıca tekrar stratejileri ezberleme için de kullanılır.

Tekrar stratejisi kullanılırken öğrenen kişi, metni aynen kopya eder ya da önemli cümleleri tekrarlar, metni zihinsel ya da sesli olarak yineler. Bazı araştırmalar, dudakları kıpırdatarak içinden tekrar etmenin dudakları kıpırdatmamaya göre hatırlamayı artırdığını gösterm^ktedir.

Bilginin olduğu gibi tekrarlandığı basit tekrar, bilginin kısa süreli bellekte daha uzun süre kalmasını sağlar. Basit tekrarın bu işlevi dışında kullanılması yararlı değildir. Bazen, bir şiiri ezberlemek gibi, kullanılabilir. Bilginin uzun süreli bellekte depolanmasını sağlamak için, bilginin anlamlı kılınması, ekleml̂ meli tekrar ile imkân dâhilindedir. Tekrar stratejisini kullanırken öğrenen kişi, olguları zihinsel ya da sesli yineler, bir metni aynen kopya eder ya da önemli cümleleri tekrarlar. Kısaca bu şekilde bir yol takip edilir.

Öğrenilecek metin düz yazı türünde ise (bir tanımı ezberlemek gibi) tekrar stratejileri, konuyu sesli olarak tekrarlama, yazıya aktarma, bazı bölümlerini aynen alıntılamayıkapsamaktadır.

86- -REHBERÜK SERVİSİ-

Tekrar stratejilerinin faydalarından biri bilginin kısa süreli bellekte daha uzun süre kalmasını sağlar. Ancak hatırlamada problem oluşturabilir.

Eğitim psikologları arasında "öğrenme"nin tanımı konusunda tam bir beraberlik yoktur. Ancak benz^r şeki l lerde tanımlar yapılmıştır. Hemen hepsi öğrenmenin; kişi yeni bir davranışa sahip olduğu zaman oluştuğunu kabul etmektedirler. Öğrenme, davranış değişimlerinin kalıcı olmasıyla mümkündür. Ancak öğrenmenin gerçekleşebilmesi hususunda, araştırma sonucunda bazı teoriler ileri sürülmüş ve bu konuda ilkeler tespit edilmiştir. Bu tespit edilen ilke ve kavramlardan bazılarının açıklamalarına uyabilecek düşüncelerin Türk atasözlerinde olduğu söylenebilir. Mesela; "Ağlamayan çocuğa meme verilmez." şeklinde ifade edilen atasözü, Thomdike'ın teorisine göre yorumlanabilir. Thorndike'a göre, hayat durumu ile tepki arasındaki bağlantıyı işler hale getiren kanunlar (bağlantı oluşmasıyla öğrenme) vardır. Etki kanunu en çok etkili olanıdır. Bu teori, bebek ve çocukların birşeyi nasıl öğrendiklerine dair önemli bir katkıda bulunmuştur.

Acıkmanın işareti olan ağrı veren duygu(yani uyaran) çocuğun ağlamasına sebepolur (yani cevaptır). Sonra bu ağlamaannenin hemen dikkatini çeker. Bununüzerine S-R bağlantısı elde edilmiş olur.Yani anne acıkan çocuğunu doyuruyor.Burada ağlama ile ağlamanın neden olduğutatmin edici bir durum (yiyeceği elde 9tmesi)arasında bağlantı oluşturulmuşbulunmaktadır. Çocuk ağladığı zamanyiyecek (ya da meme) verileceğini; anne deçocuk ağladığında meme (ya da başka birşey) istediğini S-R bağlantısı içindeöğrenmiş bulunmaktadır. ________________

o >-çoUJ

KPSS Eğitim Bilimleri Dergisi yazar kadrosu tarafmdan hazırlanmış YENİ BİR ÇALIŞMA.

Bu ürün dersaneler îçin özel olarak hazırlanmıştır. Kitapçılarda bulunmaz. Soru kapsamından soruların zorluk derecesine, kağıt kalitesinden sayfa mizampajına kadar tüm aşamaları ÖSYM standartlarında! Optik Formlu!

DERSANENİZDENISRARLA İSTEYİNİZ...

Bu ürün dersaneleriçin özel olarak

hazırlanmıştır.Kitapçılarda bulunmaz.

Soru kapsamındansoruların zorluk

derecesine,kağıt kalitesinden sayfamizampajına kadar tüm

aşamalarıÖSYM standartlarında!

Optik Formlu!

Genel Dağıtım

e-posta: [email protected] internet:asilyayin.com.tr

Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/AnkaraTel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82

www.yediiklim.net I ^^m www.asilyayin.com.tr I

Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara

EKONOMIK SERI

Herkes alabilsin diye

YTL.

e-posta: [email protected] internet:asilyayin.com.tr

www.yediiklim.net www.yediiklim.cowww.asilyayin.co

eğitim bilimleri 8

Documents