egzersİz nedİr?cdn.istanbul.edu.tr/statics/florencenightingale.istanbulc.edu.tr/wp... ·...
TRANSCRIPT
6/22/2015
1
EGZERSİZ TERMİNOLOJİSİ, TİPLERİ ve ÖLÇÜM
YÖNTEMLERİ
EGZERSİZE KARDİYOVASKÜLER YANIT
Mustafa YILDIZ, M.D., Ph.D, Prof.
1
Bu sempozyuma davet edilmeme çok
sevinmeme rağmen rahatsızlığım nedeniyle
gelemediğim için çok özür diliyorum. Selam
ve sevgilerimi yolluyorum.
Prof. Dr. Hülya ARIKAN
2
TERMİNOLOJİ
Sağlık profesyonelleri egzersizin belirlenmesinde
ve ilerletilmesinde önemli rol oynar.
Bu kişilerin egzersizle ilgili standart bir terminoloji
kullanmaları, uygun tedavi planı ve araştırmalar
için güvenilir veri toplanması açısından önemlidir.
3
Kullanılan Başlıca Egzersiz Terimleri
Egzersiz
Fiziksel aktivite
Sedanter, düşük, orta, yüksek, şiddetli aktivite
Metabolik eşitlik
Enerji metabolizması
Vücut kompozisyonu
Vücut kitle indeksi
Maksimum kalp hızı
Zirve kalp hızı
Ventilatuar eşik
Anaerobik laktat eşiği
Toparlanma oksijeni
Maksimal oksijen alınımı
Kardiyorespiratuar endurans
Kardiyorespiratuar kapasite
Kardiyorespiratuar uygunluk
Kalp hızı rezervi
Oksijen alınımı rezervi
Atım hacmi
Kardiyak debi
Dengeli düzey egzersiz
İzometrik, izotonik, izokinetik kasılma
Kassal endurans
4
EGZERSİZ NEDİR?
Performans koruma ve/veya artışı hedefine yönelik
olarak lokomotor sistemi ilgilendiren planlanmış
hareket süreçlerinin bir program dahilinde ve düzenli
şekilde tekrarlanmasıdır
5
Egzersiz canlıların fizyolojik denge ve sınırlarını yani
homeostazis’i zorlayarak stres ortamı oluşturan bir süreçtir.
Sınırlar yıkılırsa patolojik sonuçlar ortaya çıkar.
Aksine bu aşamada homeostatik denge sağlanırsa, gerek
hücresel düzeyde genetik, gerekse sistemler düzeyinde nöro-
hormonal düzenlemeler ile akut ve kronik adaptasyonlar
meydana gelir.
Walter B. Cannon (1932)
Homeostasis: Homoios: aynı; Stasis: durum
6
6/22/2015
2
Fiziksel Aktivite
Enerji harcanmasıyla sonuçlanan iskelet kasları tarafından
oluşturulan vücut hareketleridir.
Metabolik Eşitlik: Fiziksel aktivitenin her birim başına
düşen enerji gereksinimidir. İstirahatte 1 MET ortalama
3,5mL/kg/dak O2 alınımına eşittir.
7
Fiziksel Aktivite Düzeyi
Sedanter aktivite: <1,6 MET
Düşük şiddette aktivite: 1,6 - 3 MET
Orta şiddette aktivite: 3 - 6 MET
Şiddetli aktivite: 6 - 9 MET
Yüksek şiddette aktivite: >9 MET
Norton K. Et all Journal of Science and Medicine in Sport 13 (2010) 496–502
8
Fiziksel Aktivite Düzeyi
V02 max değerleri, MET değerlerinin katları olarak da ifade
edilebilir.
Sedanter kişilerde 10 kat değerinin (V02 max 3,5X10=35
mL/kg/dak) normal kabul edilmesine karşılık (28-42
mL/kg/dak) 12 kat ve üzeri MET değerleri, antrenman
derecesi yüksekliğinin göstergesi olarak kabul edilir.
Elit atletlerde 60-80 mL/kg/dak seviyesine çıkabilir.
< 20 mL/kg/dak ise aerobik güç yetersiz kabul edilir.
Norton K. Et all Journal of Science and Medicine in Sport 13 (2010) 496–502
9
Atım Hacmi: Kalbin her kasılmasında fırlatılan kan hacmidir.
Kardiyak Debi: Bir dakikada sol ventrikülden pompalanan kan miktarıdır.
Zirve Kalp Hızı: Egzersiz sırasında kalbin ulaşabileceği en yüksek hızdır.
Maksimum Kalp Hızı
220 - yaş
ACSM's Guidelines for Exercise Testing and Prescription 8.ed
10
Kardiyorespiratuar Kapasite
Maksimum aerobik egzersiz yapabilme yeteneğidir
Kardiyorespiratuar Endurans
Submaksimal aerobik egzersizi devam ettirebilme yeteneğidir
Kardiyorespiratuar Uygunluk
Kişinin O2 kullanabilme ve O2 taşınması yeteneğini gösteren maksimum O2 alınımına dayanan fiziksel aktiviteleri geliştirebilme durumudur
11
Kalp Hızı Rezervi
Kalp hızının dinlenmeden, maksimuma değişebilme aralığıdır (Maksimum kalp hızı - İstirahat kalp hızı)
Oksijen Alınımı Rezervi
02 alınımının dinlenmeden, maksimuma kadar değişebilme aralığıdır
Zirve Oksijen Alınımı
Dereceli egzersiz sırasında elde edilen en yüksek O2 alınımıdır.
12
6/22/2015
3
Dengeli Düzey Egzersiz: Çalışan kaslara gereken
enerji ile ATP üretimi arasındaki dengenin olduğu
egzersizdir.
13
Kas kasılma tipleri
14
KONSANTRİK KASILMA
Dinamik kasılma
Tonus aynı (izotonik)
Boy kısalır (Kısalarak kasılma)
Mekanik bir iş yapılır
Bir ağırlığın yerden yukarı kaldırılması
15
EKSANTRİK KASILMA Dinamik kasılma
Boy uzar (uzayarak kasılma)
Tonus aynı (izotonik)
Negatif anlamda mekanik iş yapılır
Jimnastikte yukarıdan aşağıya yapılan atlamalar; engelli
koşuda engelin geçilmesinden sonra yere iniş; bir ağırlığı yere
indirme
16
İZOMETRİK KASILMA
Sabit bir dirence karşı kuvvet uygulanırken, kasın
boyunda herhangi bir değişiklik oluşturmayan statik
kasılma şeklidir
Vücudu dik tutan antigravite kasların kasılması
izometriktir
İzotonik kasılmalara göre daha fazla enerji tüketilir
Bu tip kasılma en çok güreş ve halter sporlarında
oluşur
17
İzotonik Kasılma:
Kas kasılır, kısalır
ve yükü kaldırmaya
yetecek bir kuvvet
oluşturur.
İzometrik Kasılma:
Kas kasılır; fakat
kısalmaz.
Güç yükü
kaldırmaya yetecek
bir kuvvet
oluşturamaz. 18
6/22/2015
4
Fiziksel aktivite sırasında;
Kas kasılmalarının genel davranış özellikleri kasın hem
uzunluğunun hem de geriliminin değişmesi şeklindedir.
İzometrik ve izotonik kasılmalar birlikte, ardı sıra ve iç içedir.
Bu tür aktiviteler oksotonik kasılmalar olarak adlandırılır.
Örneğin; koşarken ayak yere basıldığında izometrik
kasılma varken, ekstremitenin hareket fazında izotonik
kasılma olmaktadır.
19
İZOMETRİK (STATİK) EGZERSİZLER Arm Press
in Doorway
Overhead Press
in Doorway
Curls Triceps Press
Leg Press
in Doorway
Wall Seat Hamstring Curl
SERBEST AĞIRLIK VE ALETLE İZOTONİK KUVVET EGZERSİZLERİ
Bench press
Wrist curl
Half squat
Lat pull down
Arm curl Chest press
Biceps curl
Knee extension
20
İZOKİNETİK
KASILMA
Hareketin eşit hızda sürdürüldüğünü vurgular
Hareket sabit hızda yapılırken karşısındaki direnç ya da yük, kasın
bulunduğu açı derecesinde üreteceği güce göre farklılık
göstermektedir
İzokinetik cihazlar kasların maksimum kuvvetini ölçen testleri
yaparken ve sakatlık sonrası rehabilitasyonda uygulanan egzersiz
programlarını gerçekleştirirken yaygın olarak kullanılmaktadır
21
İstemli Hareketlerin Kontrolünden
Motor Kontrol Sistemi Sorumludur
22
İskelet kas liflerinin sınıflaması Motor ünite özelliklerine (kasılma süresi ve yorgunluk) göre
yapıldığında 3 farklı sınıf kas lifi söz konusudur.
1) Tip I (Yavaş lifler, ST),
2) Tip IIA (Hızlı ve yorgunluğa dirençli lifler),
3) Tip IIB (Hızlı ve çabuk yorulan lifler).
Ek olarak
1) Tip I; yavaş oksidatif (SO), kırmızı ya da postural lifler,
2) Tip IIA; hızlı kasılan a (FTa), beyaz, hızlı oksidatif (FOG),
3) Tip IIB; hızlı kasılan b (FTb), beyaz, hızlı glikolitik (FG) olarak da bilinir.
Sürat koşucularında beyaz lifler, dayanıklılık koşucularında ise kırmızı lifler daha fazladır. 23
Kırmızı lifler (Slow Twich veya Tip 1) enerjisini;
Daha çok mitokondriler içinde oksidatif olarak ATP
sentezinden
Beyaz lifler (Fast Twich veya Tip 2) enerjisini;
Daha çok sarkoplazmada anaerobik glikoliz ile ATP
sentezinden sağlarlar
Yapılan antrenmanlarla Tip I ve Tip II lifleri arasında
birinden diğerine dönüşüm söz konusu olmaz.
KAS LİF TİPLERİ
24
6/22/2015
5
Kassal endurans: Kas grubunun veya kasın
tekrarlı hareketleri yapabilme yeteneğidir.
Egzersiz Eğitimi: Frekans, şiddet, süre ve tipe
göre reçetelendirilmiş egzersiz metodudur.
25
Vücut kompozisyonu: Vücutta yağın, yağsız
vücut dokusuna oranıdır.
Vücut kitle indeksi: Vücut ağırlığının boyun
karesine oranıdır.
26
Egzersiz Tipleri
Kardiyak rehabilitasyonda aerobik egzersiz, direnç
egzersizleri ve esneklik egzersizleri kullanılmaktadır.
27
Aerobik Egzersizler
Aerobik egzersiz (devamlı-aralıklı); büyük kas gruplarının
kullanıldığı ritmik ve dinamik aktiviteleri kapsayan
dayanıklılığı arttıran egzersizlerdir
Yürüme, jogging, bisiklet ergometresi gibi egzersizler
aerobik egzersizler içerisinde yer almaktadır
Aerobik egzersizlerde eğitim şiddeti hedef kalp hızı,
maksimum O2 alınımı ve test sırasında algılanan
yorgunluk düzeyiyle belirlenir
28
Dirençli Egzersizler
Dirençli egzersiz, spesifik kas gruplarında kuvvet
açığa çıkartan egzersizlerdir.
Statik, dinamik ve izokinetik egzersiz olmak üzere
çeşitleri vardır.
Eğitim şiddeti; bir kez kaldırılan ağırlığın %40-60’ı
arasında kişiye özel yükler seçilerek belirlenir.
29
Esneklik Egzersizleri
Eklem hareket açıklığını attırarak yaralanmayı en
aza indiren egzersizlerdir.
30
6/22/2015
6
ENERJİ SİSTEMLERİ
1) Hazır Enerji: ATP-Fosfokreatin sistemi (4 - 10 sn)
2) Kısa Süreli Enerji: Glikolitik enerji sistemi (2,5 - 3 dak)
3) Uzun Süreli Enerji: Aerobik enerji sistemi (> 1 - 3 dak)
31
AEROBİK EGZERSİZLER Şiddeti düşük, uzun süreli yapılan egzersizler
5.000 m, 10.000 m, 20.000 m, maraton, bisiklet, yürüyüş, kayak,
kros, kürek çekme vb.
ANAEROBİK EGZERSİZLER
100 m, 200 m, 400 m, uzun atlama, yüksek atlama, sırıkla
yüksek atlama, gülle atma, 50 m ve 100 m yüzme, bisiklet pist
yarışları, cirit atma, disk atma, çekiç atma, kayakta slalom, iniş
yarışları vb.
Şiddeti yüksek, kısa süreli yapılan egzersizler
32
AEROBİK EGZERSİZİN YARARLARI
Lokomotor sistemin sağlıklı gelişmesinde önemlidir
Depresyon ve kaygı durumlarını azaltır
Kardiyovasküler hastalık riskini azaltır
Vücut yağları azalır, vücut ağırlığını korur
Psikolojik yönden iyi hissetmeyi sağlar
Eklemlerin çevresindeki kasların güçlenmesini sağlar
Kontrolsüz kilo alımını dengeler
Eklem açısal bütünlüğünü sağlar, kısıtlılığını önler
Kemik ve kıkırdak dokularının yapım ve yenilenmesinde faydalıdır
33
ANAEROBİK EGZERSİZİN YARARLARI
Kas formunu ve kas kuvvetini artırır
Tendon ve bağları güçlendirir
Kemik mineral yoğunluğunu artırır
Yağsız vücut kitlesinde artış sağlar
34
Değişik enerji
sistemlerinin süre ile
orantılı katkıları
Egzersiz
Süresi
En
erj
i S
iste
mle
rin
in K
ap
asit
esi
10 sn
30 sn
5 dk
2 dk
% 100
Uzun Süreli enerji – Aerobik Sistem
Kısa Süreli – LA sistem
(ANAEROBİK) Acil Enerji Çok Kısa Süreli –
ATP-PC
35
Yağları enerji kaynağı
olarak kullanabilmek
için O2 kullanım
kapasitesinin oldukça
gelişmiş olması gerekir
Sonuçta laktik asit
birikimi olur ve bu da
yorgunluğa neden
olabilir
Kaslarda depolanmış olan
ATP ve CP kaynakları çok
sınırlıdır ve bu nedenle çok
kısa süreli enerji sağlayabilir
Diğer
özellikler
Dayanıklılık ve
süreklilik gerektiren
egzersizler
0,5-3 dakika kadar
süren şiddetli aktiviteler
Çok şiddetli, kısa süreli ve
patlayıcı kuvvet gerektiren
hareketler (örneğin; sürat
koşuları, atlamalar ve
atmalar)
Kullanıldığı
egzersiz türleri
Sınırsız Sınırlı Çok sınırlı ATP üretme
kapasitesi
Karbonhidrat (glikojen
ve glukoz) ve yağlar
(trigliseritler)
Karbonhidrat (glikojen
veya glukoz)
Depolanmış
ATP ve CP
Enerji Üretimi
Kaynağı
Yavaş Hızlı Çok hızlı ATP üretim
hızı
var Yok Yok Oksijen
gereksinimi
Oksijen (Aerobik)
Sistemi
Laktik Asit (Anaerobik
Glikoliz) Sistemi
ATP-CP
(Fosfojen) Sistemi
Enerji Sistemi
ENERJİ SİSTEMLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
36
6/22/2015
7
EGZERSİZ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ Performans değerlendirmede algoritma
1-Medikal ve Sportif Anamnez
2-Sistemik Fiziksel Muayene
3-Radyolojik Muayene
-Teleradyografi, EKO, CT, MRI Anjio …….
37
5-Laboratuar Testler
-Vücut kompozisyonu ve esneklik ölçüm testleri
-Biyokimyasal testler (kan ve idrar)
-Elektrokardiyografi (istirahat ve egzersiz sırasında)
-Solunum fonksiyon testleri (istirahat ve egzersizde)
-Aerobik güç tayini (kardiyo-pulmoner dayanıklılık)
-Anaerobik güç testleri (kas kuvveti, hızı, dayanıklılığı)
4-Saha Testleri
-Aerobik ve Anaerobik dayanıklılığı tespit etme
-Koordinasyon ve reaksiyon cevapları ölçümü
38
Maksimal O2 transportu ve kas dokusunun O2 kullanma
kapasitesidir.
Kardiyovasküler sistem kapasitesinin önemli bir indeksidir.
Egzersiz sırasında gerekli enerjiyi oluşturmak için
kullanılacak O2’i kaslara verebilme kapasitesidir.
Aerobik kapasite akciğerler, kardiyovasküler ve hematolojik
komponentlerin fizyolojik kapasitelerine ve egzersiz sırasında
aktif olan kasların oksidatif mekanizmalarının etkinliğine bağlıdır.
Aerobik Kapasite, Aerobik Güç
39
Aerobik kapasite, önceden belirlenen bir egzersiz test
protokolü uygulanarak, tedricen artan bir egzersiz testiyle
yapılan maksimum bir yüklemede erişilebilen ve ölçülebilen O2
kullanımının (VO2max) en yüksek değerinin ölçülmesi ile
tanımlanır.
VO2max (mL/kg/dak), aerobik kapasitenin en iyi, kolay
uygulanabilir ve güvenilir bir göstergesidir.
VO2max, yağsız vücut kitlesi ile orantılıdır.
Aerobik Kapasite, Aerobik Güç
40
Egzersizin başlangıcında çok kısa süre için anaerobik
metabolizma ile elde edilen enerji kullanılır. Bu periyotta O2
yetersizliği meydana gelir.
Egzersiz süresince, ATP resentezi için kullanılan anaerobik
metebolizma ile elde edilen enerji miktarı, egzersiz sonrası O2
borcu olarak değerlendirilir.
Aerobik Kapasite, Aerobik Güç
41
VO2max
VO2max artması, birinci planda pompa olarak kalp performansındaki
artmanın, ikinci planda kan dağılımındaki ve kasın O2 kullanımındaki
etkinliğin bir sonucudur.
42
6/22/2015
8
Egzersizle maksimal O2 uptake’in %20 yükselmesi halinde,
mitokondri enzim aktiviteleri yaklaşık %35 artar.
De-training periyodunda mitokondri enzim aktivitelerindeki
azalma, maksimal aerobik güçteki azalmaya göre çok daha
hızlıdır.
Antrenmanlarla glikojen depoları korunurken, iskelet
kaslarının serbest yağ asit kullanımı artar ve maksimal aerobik
gücün performans zamanı uzar. Egzersiz hızı sabit olarak
korunur (steady-rate egzersiz).
Aerobik Kapasite, Aerobik Güç
43
Antrenmanlarla devreye giren kapiller sayısı ve alveoler
difüzyon yüzey alanı artar.
Kapiller yatak yoğunluğunun artması ile kapiller endotelyum
luminar yüzeyinde bulunan lipoprotein lipaz reseptörlerine daha
fazla lipoprotein lipaz bağlanır.
Sonuçta trigliseridler daha fazla yıkılır ve daha fazla serbest
yağ asidi kas dokusuna girer.
Aerobik Kapasite, Aerobik Güç
44
VO2max ölçümü iki yöntemle yapılır: - Direkt: Labotaruar koşullarında maksimal yüklemede ekspirasyon havasındaki O2-
CO2 miktarının O2 ve CO2 gaz analizörleriyle ölçülmesi prensibine dayanır. Douglas
torbası ve Breath by Breath yöntemi kullanılır.
-İndirekt: Submaksimal yükleme ile kalp hızı, yük, zaman, mesafe gibi parametre
değişiminden hesaplanır. Önceden hazırlanmış test protokolleri kullanılır.
Aerobik Kapasite, Aerobik Güç
45
Labaratuar veya saha
koşullarında Breath by
Breath yöntemiyle
46
Veya Douglas torbası kullanılarak yapılabilir
47
VO2max’a ulaşıldığını gösteren kriterler: Egzersizin artan iş yüküne karşın VO2’nin aynı kalması
veya düşmeye başladığı durum
48
6/22/2015
9
Kalp atım sayısının 190/dak üzerine çıkması.
Yaşa göre hedeflenen maksimum KH’na ulaşılması
49
Kan laktik asit düzeyinin
%70-80 mg ya da üstü;
12-14 mmol/lt veya
fazlası
Respiratuar Quotient-RQ (Solunum değişim
oranı) (CO2/O2) değerinin 1,07-1,15 değerine
yükselmesi
50
Egzersiz yoğunluğu tedricen yükseldiğinde, O2 yetersizliği
başladığı noktada, ATP resentezi anaerobik metabolizma ile
desteklenir.
Kas ve kanda laktik asit birikmeye başlar.
Bu durumda anaerobik eşik değer noninvazif gaz değişimi
yöntemleri ile tayin edilirse, anaerobik eşik değer veya metabolik
eşik değer diye tanımlanır (V-Slope Yöntemi).
Laktat değerleri tayin edilerek ölçülürse laktak birikim eşik
değer tanımı kullanılır.
Anaerobik Eşik Değer-Laktik Asit Birikim Eşik Değer
51
Anaerobik eşik değer ölçümü O2 uptake ile nonlineer
pulmoner ventilasyondaki artma prensibine dayanır.
Şiddeti tedricen artan egzersiz testlerinde, egzersizin
başlangıcında VCO2, kasların kullandığı O2 miktarına (VO2)
cevap olarak oluşur.
Egzersiz süresi ilerleyince, kasların iş yükü artar ve VCO2, O2
kullanımına cevap olarak değil, kan laktak tamponlanması
sonucu yükselmeye başlar.
Anaerobik Eşik Değer-Laktik Asit Birikim Eşik Değer
52
VCO2, gittikçe VO2 eğrisinde uzaklaşır.
Bu iki hacim eğrisi dikmelerinin birbirini kestiği noktaya,
kırılma noktası “anaerobik eşik değer” denir. Bu noktada laktat
birikmeye başlar (laktat birikim eşik değer).
Laktat seviyesi iş yoğunluğuna paralel olarak yükselmeye
devam eder.
Solunumsal kompansatuar mekanizma nedeni ile
hiperventilasyon meydana gelir.
Anaerobik Eşik Değer-Laktik Asit Birikim Eşik Değer
53
Maksimal ve supramaksimal fiziksel aktivite sırasında iskelet
kaslarının anaerobik enerji transfer sistemlerini kullanarak
meydana getirdiği iş kapasitesi anaerobik kapasite olarak
adlandırılır.
Anaerobik iş, patlayıcı gücün ortaya konması anlamına gelen,
anaerobik eşik değer üzerinde bir iş yükü olup, yorgunluk ile
kendini gösteren fiziksel aktivite tipidir.
Anaerobik aktiviteye uzun süre devam edilemez.
Anaerobik Kapasite
54
6/22/2015
10
Egzersiz sırasında laktat üretimindeki net artışın kan
laktat düzeyinde artışa yol açarak sürekli hale geldiği
pulmoner O2 düzeyidir.
Ventilatuar Eşik Artan hızda egzersizde ventilasyonun iş yükü ve O2
alınımıyla linear olarak çok hızlı artığı noktadır
Laktat /anaerobik eşik (qL- qan)
55
Aerobik dayanıklılık testleri I. Maksimal testler
a. Ergospirometri ile direk VO2max ölçümü
b. 20 metre shuttle run (mekik) testi
c. Yo-Yo test
d. Mesafe ya da süre temelli testler
II. Submaksimal testler
a. Bisiklet testleri
1. Astrand testi 2. PWC 170 testi 3. YMCA testi
b. Basamak testleri
1. Harward testi 2. Chester testi
c. Yürüme testleri 1. Rockport testi 2. İki km yürüme testi
56
Mekik Koşusu (Beep test)
Yo-Yo Intermittent Recovery
(Endurance) Test
Yetişkinler için 1,5 mil ya da 10-12 dak’lık koşu testleri (Cooper)
57
Yürüme Testleri (Sub)
Bu testler sporcular için olmayıp kondüsyonu zayıf, koşu
testini tamamlamakta zorlanan yetişkinler için kullanılır.
Rokport testi 1 mil (1,6 km)’lik mesafenin yürüme zamanı
ve test sonu nabzının ölçülerek VO2max’ın formülle
bulunması prensibine dayanır.
58
6 DAKİKA YÜRÜME TESTİ
59
6 dakika yürüme testi (Amerikan Toraks Komitesi)
Kişinin 6 dak içinde aldığı mesafeyi metre
cinsinden ölçer.
Submaximal, indirekt kardiyovasküler
fiziksel uygunluk testidir.
Dolaylı yoldan ölçmeye çalıştığı parametre
maksimal oksijen tüketimidir (VO2max).
Sürenin uzaması testin uygulanabilirliğini
kısıtlarken, sürenin kısalması testin ayırt
ediciliğini azaltır.
Yürünebilen mesafe 400-700m arasında
değişir.
60
6/22/2015
11
6 dakika yürüme testi Günlük yaşam aktivitelerinde ihtiyaç duyulan egzersiz
kapasitesi hakkında bilgi verir.
Katılımcıların kendi belirledikleri hızlarda yürümelerini
zorlaştırdığı için testin koşu bandında yapılması
önerilmez.
Genelde iki deneme testini takiben, asıl uygulama son
deneme testinden en az 30 dak sonra yapılır.
En uzun yürüme mesafesi, test sonucu olarak kabul
edilmelidir
61
6 dakika yürüme testi
Kesin Kontrendikasyonlar
- Kararsız anjina
- Son bir ay içerisinde geçirilmiş miyokard
enfarktüsü
Göreceli Kontrendikasyonlar
- Dinlenim KH’nın120/dak üzerinde olması.
- SKB’nın 180 mmHg ya da DKB’nın 100
mmHg’dan büyük olması
62
63
6 dakika yürüme testi
Test bir yürüme cihazı ile yapılmışsa, testin hangi
yürüme cihazı ile yapıldığı mutlaka
kaydedilmelidir.
Katılımcı yürüme için teşvik edilebilir.
Oksijen satürasyonu %88’in altındaysa, test
oksijen desteği ile yapılmadır.
Katılımcı duraklarsa kronometre durdurulmaz.
Test normalde 6 dak’lık süre dolduğunda
sonlandırılır.
64
6 dakika yürüme testi (Acil Sonlandırma Kriterleri)
SO2 < %85
Göğüs ağrısı
Tolere edilemeyen nefes darlığı
Bacak krampları
Sendeleme
Diaforez
Morarma/Soluklaşma
65
Anaerobik güç testleri I. Anaerobik saha testleri
a. Sıçrama testleri (Sargent vertikal)
b. Margaria-Kalaman merdiven testi
c. Sprint testi (40-50-60 yard)
d. Sürat koşu testleri
e. Mekik testi (Shutle-run testi)
II. Anaerobik laboratuvar testleri
a. Cunnigham Faulkner Treadmill Testi (%20 eğim, 7-8 mil
hızda, 30-60 sn)
b. Katch testi (ergometrik bisiklet testi) c. Wingate testi (ergometrik bisiklet testi)
66
6/22/2015
12
67
EGZERSİZE
KARDİYOVASKÜLER YANIT
68
Egzersiz sırasında aktif olan kas gruplarının sayısı artacağından oksijen gereksinimi daha fazla olacaktır. Ayrıca egzersiz yapılırken yükselmeye eğilimli vücut ısısının da sabit tutulması gerekmektedir.
Bu iki ana nedene bağlı olarak egzersiz sırasında kalp-dolaşım sisteminde -bir çok sistemde olduğu gibi- yeni düzenlemelere ve uyumlara ihtiyaç duyulur.
EGZERSİZE KARDİYOVASKÜLER YANIT
69
70
Kalp-dolaşım sistemi egzersize karşı 2 türlü uyum gösterir:
Akut uyum; Herhangi bir egzersize karşı o sırada ortaya
çıkan sistemik cevap.
Kronik uyum; Belli süre ve program dahilinde yapılan
düzenli egzersizlerle antrene olunduktan sonra kazanılan
kalıcı özellikler.
EGZERSİZE
KARDİYOVASKÜLER
YANIT
71
1) Kardiyak debide değişim
Kardiyak debi (L/dk)= Atım hacmi X Kalp atım hızı
2) Direnç (arteriyoller) ve kapasite (venler) damarlarının
çaplarında ortaya çıkan değişikliler;
Kan akımı ve dağılımında yeni bir düzenlenme gerçekleşir.
Egzersiz sırasında
kalp-dolaşım
sistemindeki lokal
ve sistemik
uyumlar 2 ana
parametrede
meydana gelir:
72
6/22/2015
13
Kalp Hızı
Tipik olarak 60-80 atım/dak
Egzersiz öncesi KH sıklıkla artar
Isı ve yükseklik gibi çevresel faktörler KH’nı
etkileyebilir
Platoya ulaşana kadar KH artar (Steady-State
KH: Sabit egzersiz esnasında)
Maksimum KH:
KHmax=220-yaş veya KHmax=208-(0.7xyaş)
73
Hafif-orta şiddetli egzersize
cevap olarak (egzersiz
şiddeti ile orantılı biçimde)
birçok değişkenin değeri
artar. 2-3 dak sonra yatay
duruma (steady-state) gelir.
Maksimal nabız sayısına
göre egzersiz şiddeti
%60 Hafif
%60-75 Orta
%80-90 Zor
%90-95 Çok zor
%100 Maksimal
74
Atım Volümü
Sedanterlerde istirahat halinde yatarken en fazla 100 ml
olan atım volümü dik durumda 60-70 ml’ye düşer.
Yatar ve dik durumda yapılan maksimal egzersizlerde
ise 125 ml’ye kadar çıkar.
Düzenli dayanıklılık antrenmanları yapan ve aerobik
kapasitesi çok yüksek olan sporcularda özellikle kalbin
kasılma gücünün artması sonucu maksimum atım
volümü 200-210 ml’ye kadar çıkabilmektedir.
75
Atım Volümü
76
Bisikletçilerde atım volümü
77
Atım Volümü Artışı
Venöz dönüş (preload)’de artış (Frank-
Starling mekanizması)
Nöral stimülasyon sonucu artmış
ventrikül kontraktilitesi (diyastol sonu
volümde artış olmaksızın)
Çalışan iskelet kas kan damarlarının
vazodilatasyonuna bağlı azalmış total
periferik rezistans
78
6/22/2015
14
Kardiyak Output
İstirahatte COP yaklaşık 5.0 L/dak
20-40 L/dak’ya kadar COP’la egzersiz
yoğunluğu arasında lineer bir ilişki vardır
COP’da daha fazla artış, kalp hızındaki artışla ilişkilidir
79
Kardiyak Output ve Egzersiz Yoğunluğu
80
Kan Basıncı
Kardiyovasküler endurans egzersiz:
◦ Egzersiz yoğunluğundaki artışla direk ilişkili olarak SKB artar
◦ DKB’nda genelde anlamlı değişiklik olmaz ya da azalabilir
Bundan dolayı OKB’nda ufak değişiklik olabilir
Rezistans egzersiz:
◦ KB’nı egzajere edebilir
◦ Valsalva manevrası yolu ile KB’nı artırabilir
81
Valsalva Manevrası
-Kapalı glottise karşı zorlu ekspirasyon
yapılmasıdır.
-Kısa sürede maksimum güç
kullanıldığında sık görülür.
-İntratorasik ve intraabdominal
basınçlarda çok yüksek artışlar gözlenir.
82
Egzersize kan basıncı cevabı
Note the peripheral wave amplification Rowell, Human Circulation, 1986
83
Egzersize kan basıncı cevabı
McArdle et al., Exercise Physiology, Lippincott, 2001
84
6/22/2015
15
Kan akımı
Böbrek, mide, karaciğer ve barsaklara kan
akımında azalma ile birlikte kanın çalışan
kaslara redüstribisyonu
Vücut ısısının idamesi için kanın deriye
redüstribisyonu
Çalışan kasların metabolik hızında artış
Düşük kas PO2 değeri otoregülasyonu tetikler
85
İstirahat ve egzersiz sırasında COP’un
dağılımı
Relative to total blood volume Absolute 86
Figure 13.3
87
Figure 13.6
88
89
Kardiyovasküler Drift
Uzun süreli (120 dakikayı aşan) egzersizlerde efor süresince kalp debisi aynı
kalmaktadır. Atım hacmi ise giderek azalmakta; ancak kalp atım hızı
artmaktadır.
Bu duruma “kardiyovasküler drift” denir ve vücut ısısı artışına, dehidratasyona,
deriye olan kan akımının artışı gibi sebeplere bağlıdır.
Deri kan akımının artışı ve plazma hacminin azalması venöz dolaşımla kalbe
dönen kan miktarını azaltarak atım hacminin düşmesine neden olur.
Bu durum özellikle nemli ve sıcak ortamlardaki egzersizlerde daha belirgin
olarak ortaya çıkmaktadır.
90
6/22/2015
16
Kardiyovasküler Drift
91
Arteriyovenöz Oksijen Farkı
Arteriyel kan ve sağ atriyal kan O2
içerikleri arasındaki farkın
hesaplanmasıdır
Fark, artan egzersiz yoğunluğu ile artar;
daha fazla O2 kandan ekstrakte edilir
92
(a-v)O2 değişimi
93
Kan Plazma Volümü
Egzersizin başlamasıyla plazmanın < %10’u
kandan interstisyel kompartmana geçer
Terlemede artış ile ek plazma volümü kaybı olabilir
Aşırı kayıp dehidratasyona ve kan viskositesinde
artışa neden olabilir. Artmış viskosite kan akımına
mani olabilir ve O2 transportu sınırlanarak
performans bozulabilir
94
Hemokonsantrasyon
Plazma volümündeki azalma sonucudur
Kanın sıvı kısmı azalarak sellüler ve
protein oranı artar
Eritrosit konsantrasyonu %20-25’e kadar
artar
95
Hemokonsantrasyon
96
6/22/2015
17
97
98
99
100
Teşekkürler.........
101