Ekologija u saobraćaju – I parcijalni

1. Definicija ekologije i njena podjela?

Ekologija je nauka o životnoj okolini koja proučava odnose između živih bića, sredine u kojoj živa bića žive, te čime se hrane.

Prema predmetu izučavanja ekologiju možemo podijeliti na :

- Ekologija biljaka koja se bavi međusobnim odnosima biljaka i njihovim odnosima prema sredini u kojoj se nalaze.

- Ekologija životinja bavi se međusobnim odnosima životinja i njihovim odnosima prema sredini u kojoj se nalaze

- Ekologija čovjeka – specijalna ekologija vrste Homo Sapiens

2. Šta su ekološki faktori i njihova podjela?

Ekološki faktori su svi uticaji koji dolaze iz spoljašnje sredine i formiraju uslove života neke biljne vrste (svjetlost, temperatura, vlažnost, kompetitivni odnosi), kao i sve ono čime se biljke mogu snabdijeti na određenom mjestu (energija, voda, mineralne materije) da bi na njemu osigurale kontinuitet fizioloških procesa i svoj opstanak.

Sve ekološke faktore možemo podijeliti na:

- Abiotičke, koji predstavljaju fizičko-hemijske uslove sredine.

- Biotičke, uticaji koje neki organizam trpi od strane drugih živih bića.

3. Šta je održivi razvoj i koja su njegova tri cilja?

Održivi razvoj najčešće se definira kao razvoj koji uvažava zahtjeve i potrebe sadašnjih generacija bez kompromisa za mogućnost budućih generacija da zadovolje svoje potrebe.

Tri su temeljna cilja na koja je usmjerena koncepcija održivog razvoja:

- zaštita pojedinih sistema i trajno očuvanje izvornosti i raznolikosti prirodnih zajednica (zaštita i očuvanje kvalitete žive i nežive prirode),

- zaštita i racionalna upotreba zraka, vode i tla te postizanje njihove ekološke stabilnosti,

- zaštita i očuvanje krajolika.

4. Navedi ekološke probleme i njihove definicije!

1. Ubrzani rast broja stanovnika

Urbanizacija (nastanak i širenje gradova i gradskog načina života uslijedila pojavom industrijalizacije),

Ekološka izdržljivost zemlje (koliko Zemlja može prehraniti ljudi).

2. Razvoj saobraćaja

Zagađenja uslijed saobraćaja: ispuštanje štetnih plinova, buka, potrošnja fosilnih goriva, zagađenja mora, rijeka, jezera...

Razvoj saobraćaja uzrokuje zagađenje atmosfere, mora, tla , buku

(danas 500 milijuna vozila, a 2030. – 1 mlrd. vozila)

U okeane se ispusti oko 10 mil. tona nafte (balstne vode, havarije, rafinerije, prijevoz) i 555 000 t ugljikovodika.

3. Razvoj poljoprivrede

Za dobivanje plodnih poljoprivrednih površina uništavaju se šume, nasipavaju mora, genetski modificiraju biljne i životinjske vrste, uništavaju ekosistemi, upotreba umjetnih (hemijskih) gnojiva.1.5 mlrd. ljudi neuhranjeno

4. Prirodni uzročnici

Elementarne nepogode: poplave, potresi, vulkanske erupcije, požari, suše, orkanske oluje i vjetrovi, erozija tla itd.

5. Onečišćenje zraka

Glavni uzročnici onečišćenja zraka su: ugljikovodici, ugljikov oksid, oksidi azota/dušika, sumporni dioksid, ostale tvari(čađa, dim, prašina...).

5. Šta je sistem i vrste sistema?

Sistem  je skup entiteta, stvarnih ili apstraktnih, koji čine jednu cjelinu, gdje svaka komponenta međudjeluje, ili je u odnosu sa bar jednom od drugih komponenti.

1. Ekosocijalni sistem (dijeli se na: ekonomski sistem i društveni sistem)

2. Prirodni sistem

Prirodni sistem obuhvata živu i ne živu prirodu zajedno sa čovjekom i prirodnim tokovima energije. Društveni sistem je nadgradnja koja uređuje život čovjeka u zajednici, ona uključuje: zakone, pravila i ponašanja. Ekonomski sistem je druga vrsta nadgradnje koja ima svoju infrastrukturu organizacije, upravljanje ekonomskim planovima i aktivnostima.

6. Šta je ekosistem?

Ekosistem je osnovni gradivni element prirode u kojoj su sva bića i njihov neživi okoliš prostorno i vremenski ujedinjeni protokom energije i kružnim tokovima tvari te koja posjeduje za nju svojstvene informacijske sadržaje, sposobnost samoorganizacije, samoobnove i samoodržanja.

Ekosistem predstavlja jedinstvo biocenoze i biotopa.

Najčešća je podjela na:

- vodene ekosisteme (morske ili „slatke“),

- kopnene ekosisteme.

7. Kako razlikujemo ekosisteme prema količini energije?

Prema količini energije koja otpada na m2 površine razlikujemo četiri ekosistema:

- Prirodni ekosistemi s malim iskorištenjem sunčeve energije;

- Prirodni ekosistemi s velikim iskorištenjem sunčeve energije;

- Ekosistemi u kojima čovjek iskorištava sunčevu energiju;

- Urbano-industrijski ekosistemi.

8. Pojam saobraćaja i šta sačinjava saobraćaj?

Saobraćaj predstavlja djelatnost koja se bavi prijevozom ljudi i robe (materijalnih dobara) s jednog mjesta na drugo, odnosno prijenosom vijesti i informacija s jednog mjesta na drugo.

Saobraćaj sačinjavaju :

- infrastruktura (ceste, željeznička pruga, aerodromi, luke itd.),

- vozila ( cestovna vozila, željeznička vozila, avioni, brodovi, itd ), i

- saobraćajna signalizacija (svjetla, znakovi, kontrola zračnog saobraćaja).

9. Podjela saobraćaja po granama?

1. Zračni

2. Kopneni (drumski, željeznički i cjevovodni)

3. Vodeni (riječni i pomorski)

4. Telekomunikacije

5. PTT

10. Navedi kriterije (prednosti jedne saobraćajne grane u odnosu na drugu)!

Kriteriji su:

- ekonomičnost prevoza, - kvalitet prevoza,

- prevozna sposobnost, - sigurnost,

- brzina, - zaštita okoliša,

- tačnost i redovnost, - primjena novih tehnologija i dr.

11. Šta je okoliš?

Okoliš je prirodno okruženje: zrak, tlo, voda i more, klima, biljni i životinjski svijet u ukupnosti uzajamnog djelovanja i kulturna baština kao dio okruženja kojeg je stvorio čovjek.

12. Objasni vezu saobraćaja i okoliša!

Saobraćaj i okoliš - Naučna disciplina koja izučava uticaj saobraćaja na okoliš.

Ekspanzivni rast broja automobila u svijetu, te velike količine ispušnih plinova doveli su do problema zagađenja okoliša. Nažalost, ispušne plinove iz motora automobila ne možemo izbjeći. Svakim paljenjem motora i svakom vožnjom doprinosimo onečišćenju zraka i okoline.

13. Nabroj 4 koraka u cilju stvaranja ekološkog saobraćajnog sistema!

1. Postepeno uklanjanje automobila – približavanje posla mjestu stanovanja,

2. Prusmjeravanje saobraćaja– sa automobila na javni prijevoz,

3. Tehniku vožnje poboljšati– smanjiti emisiju plinova,

4. Smirivanje saobraćaja – smanjenje brzine vožnje.

14. Okolišni uticaji saobraćaja?

Direktni uticaji su trenutna posljedica transportnih aktivnosti. Razlozi i posljedične veze uglavnom su jasni i dobro razumljivi.

Indirektni uticaji su sekundarni i tercijarni efekti transportnih aktivnosti. Oni su često sa težim posljedicama od direktnih utjecaja, ali uključene veze i odnosi su često nerazumljivi i teško ih je ustanoviti.

Kumulativni uticaji su dodatne, multiplicirajuće ili sinergijske posljedice transportnih aktivnosti. Pod njima podrazumijevamo različite efekte direktnih i indirektnih utjecaja na ekosistem, koji su uglavnom nepredvidljivi.

15. Nepovoljni uticaji saobraćajnog sistema?

Nepovoljni uticaji saobraćajnog sistema na čovjeka i okolinu mogu se ogledati, prije svega na:

- zauzimanje površine i prostora,

- zagađivanje zraka, vode, tla i drugih struktura čovjekove okoline,

- buka i vibracije i

- vizuelna degradaciju prostora.

16. Cestovna motorna vozila kao izvori zagađenja zraka?

Od ukupnog zagađenja transportnim sektorom, cestovni saobraćaj učestvuje sa 75-95%. Glavni krivac za to su ispušni plinovi koji nastaju kao nusprodukt izgaranja fosilnih goriva. Štetni plinovi su: CO, NOx, CH, SO2, čvrste čestice... Predviđanja su da će se 2030. Broj automobila povećati dva puta, a potrošnja goriva neznatno smanjiti.

17. Zagađenje zraka za pojedinačno motorno vozilo?

Za pojedinačno motorno vozilo emisija zagađujućih materija zavisi od sljedećih faktora:

- Vrste i snage motora,

- Vrste i sastava goriva,

- Nivoa održavanja motora,

- Starosti automobila,

- Temperature motora.

18. Zagađenje zraka za ukupni saobraćaj?

Za ukupni saobraćaj emisija zagađujućih materija zavisi od sljedećih faktora:

- Broja vozila (protok vozila na sat ili na dan),

- Sastava vozila po vrstama i starosnoj strukturi (teška vozila sa velikim motorima emituju veće količine zagađujućih materija nego laka vozila, pri istim ostalim uslovima),

- Režima vožnje (prosječna brzina, nesmetani tijek ili saobraćajni zastoj) (većina motornih vozila najefikasnije radi pri brzinama između 80 i 100 km/h);

-. Karakteristike puta (vozila emituju veće količine zagađujućih materija prilikom usporavanja ili ubrzavanja, kao i prilikom savladavanja uspona, tako da ceste koje zahtijevaju ove radnje utječu na povećanje emisije zagađujućih materija).

Profesorova pitanja

1. Šta je uticaj na okolinu?

Svaka promjena u okolini izazvana saobraćajnim aktivnostima, u potpunosti ili djelomično, naziva se uticaj sobraćaja na okoliš. Postoje tri vrste uticaja:

1. fizički uticaj (promjena konfiguracije izgradnjom saobraćajnice),

2. uticaj na ekosisteme,

3. uticaj na sociokulturne vrijednosti (npr. porast stanovništva u gradovima).

2. Šta je saobraćajni okolinski menadžment?

Saobraćajni okolinski menadžment je integrisani saobraćajni menadžment koji koristi skup alata, propisa i procesa u provođenju saobraćajnih aktivnosti kako bi se obezbijedilo minimiziranje uticaja na okoliš. Na tom mjestu se spajaju ekonomski i ekološki ciljevi u nesmetanom razvoju saobraćaja.

3. Principi zaštite okoliša od saobraćajnih aktivnosti?

1. PRINCIP PREVENCIJE – Korištenje procesa tehnologije proizvodnje prema propisanim procedurama i uputstvima, ili uputama proizvođača kako bi se smanjio nivo uticaja na okoliš.

2. PRINCIP PREDOSTROŽNOSTI ILI OPREZA – Korštenje izmijenjenog procesa drugih osnovnih i pomoćnih materijala, u skladu sa informacijama ili naučnim dostignućima sa ciljem smanjenog uticaja na okoliš.

3. PRINCIP DEMOKRATIJE – Upoznavanje svih učesnika u izvršavanju saobraćajnih aktivnosti, kao i svih zainteresovanih strana o mogućim posljedicama saobraćajnog toka.

4. PRINCIP INTEGRACIJE – Podrazumijeva upriličivanje svih principa u istom momentu kada se planiraju i izvršavaju saobraćajne aktivnosti.

5. PRINCIP „ZAGAĐIVAČ PLAĆA“ – Taj princip je preuzet iz Evropske uredbe ECO-EMA koja je za zemlje van Unije još uvijek neobavezna (EMA je akronim od Enviroment Managment Acounting). Ona podrazumijeva da zagađivanje okoliša ne snosi lokalna zajednica, već subjekt zagađivanja – zagađivač.

4. Zašto ekologija u saobraćaju?

Saobraćaj je važna privredna grana koja ima logističku ulogu u uvezivanju proizvodnih sistema za tržište. Inteziviranje privrednih djelatnosti kao logičnu posljedicu ima inteziviranje saobraćajnih aktivnosti.

Saobraćajne aktivnosti imaju kumulativan pritisak na okolinu koji se može raščlaniti na:

- emisija izduvnih gasova,

- emisija dima i prašine,

- emisija buke,

- emisija vibracija.

Osim toga, saobraćaj zahvata veliku količinu kiseonika iz vazduha uz potrošnju goriva kao prirodnog resursa. Ekologija u saobraćaju odgovara na pitanja uklapanja saobraćajnih aktivnosti u granice kapaciteta okoliša.

5. Kapacitet okoliša?

Okoliš sa svojim sferama učestvuje u razgradnji emisija. Gornja granica koju pojedine sfere mogu razgraditi u toku 24h naziva se kapacitet okoliša.

6. Šta je to ekološki rizik u saobraćaju?

To je alat okolinskog saobraćajnog menadžmenta kojim se vrši analiza mjesta opasnosti, procjena vjerovatnoće nastanka svake opasnosti, procjena moguće štete usljed nastanka svake opasnosti. R = p·n·k

R–rizik, p-vjerovatnoća nastanka saob. opasnosti, N- moguća šteta, k-socijalni faktor (k=1,1-1,9)

7. Šta je opasnost?

U menadžerskim proračunima za opasnost se određuje samo predviđeno mjesto koje je prethodno označeno kao “vruća tačka“. Opasnost može biti i nepredviđena pa njen nastanak ukazuje da menadžment ne vlada saobraćajnim aktivnostima sa aspekta okoliša. Nastanak nepredviđene opasnosti naziva se akcident. Predviđena opasnost – HAZARD. Ukoliko akcident izazove domino efekat nastaje nesreća velikih razmjera.

8. Šta je to integirsani okolinski menadžment u saobraćaju?

Ukoliko se upravljanje saobraćajnim aktivnostima odvija na način da svaka odluka bude prelomljena kroz prizmu uticaja na okoliš, onda se taj menadžment naziva integrisani. Ako vrhovni menadžment donosi samostalno odluku, bez konsultacija sa okolinskim menadžmentom, onda ovaj drugi nije integrisan.

9. Šta je inžinjersko predviđanje u saobraćajnom menadžmentu?

Predviđanje budućih pojava, rezultata i odnosa na osnovu iskustva i na osnovu ulaznih veličina u saobraćajni proces daje kao rezultat dobru praksu vođenja i upravljanja cjelokupnim sistemom.

10. Šta je to okolinska dokumentacija?

Sva interna i eksterna dokumentacija koja govori o okolinskim učincima, mjerama za njihovo smanjivanje, mjerama za smanjivanja korištenja energije i ostalih prirodnih resursa naziva se okolinska dokumentacija. Tu spadaju:

- okolinska politika,

- pravilnici,

- uputstva,

- zapisi,

- okolinski izvještaji.

Zatim svi okolinski standardi, izvještaji inspekcija i ocjenjivačkih kuća, te korespodencija sa bankama, sektorskim udruženjima, privrednim komorama, koji se odnose na okoliš.