Ekonomiczny punkt widzenia • Racjonalność podmiotów

– Własny interes („oszczędzanie na cnocie”) – Maksymalizacja

• Efektywność • Równowaga (w tym analiza długiego okresu) • Analiza nieoczekiwanych konsekwencji • Problem koordynacji (ekonomicznych i społecznych) zachowań

ludzi • Ekonomia bada alokację rzadkich (skończonych) zasobów pomiędzy

alternatywne (potencjalnie nieograniczone) zastosowania

• Problem dostarczenia bodźców do działania • Ekonomia bada działanie lub zawodność materialnych bodźców do

podejmowania działań społ.-gosp.

• Wykonalność (m.in. zgodność motywacyjna, możliwość pogodzenia różnych wartości, możliwość realizaji projektów politycznych, itp.)

Great Divergence

Główne epoki w historii myśli ekonomicznej

• Ekonomia przedklasyczna (VIII w. p.n.e. – 1776)

• Ekonomia klasyczna (1776-ok. 1870)

• Ekonomia neoklasyczna (ok. 1870-ok. 1930)

• Ekonomia współczesna (od ok. 1930 do dziś)

Ekonomia przedklasyczna (VIII w. p.n.e. – 1776)

• Dwa podokresy

– Wczesna ekonomia przedklasyczna (VIII w. p.n.e. – ok. 1500)

• Grecy, ekonomia Scholastyków

– Późna ekonomia przedklasyczna (ok. 1500-1776)

• Merkantylizm (XVI-XVIII w.)

• Fizjokratyzm (ok. 1750-ok. 1790)

Ekonomia przedklasyczna – ogólna charakterystyka

• Nieformalna analiza gospodarki

• Studia przyczynkowe, niesystematyczne

• Bez wielkich, ogólnych teorii

• Skupiona na nie-rynkowych mechanizmach alokacji (władza, siła, zwyczaj itp.)

• Skupiona raczej na etycznych aspektach gospodarowania (np. sprawiedliwość)

• Bardzo powolne zmiany w gospodarce

• Ludzie samowystarczalni raczej, nie polegali na rynkach, rolnictwo dominujące

• Ekonomia częścią filozofii

Ekonomia starożytnych Greków

• Hezjod, Prace i dnie, ok. 800 r. p.n.e

• Ksenofont, Ekonomika, ok. 400 r. p.n.e.

• Platon, Państwo, ok. 400 r. p.n.e.

• Arystoteles, Polityka, ok. 310 r. p.n.e.

Hezjod, Prace i dnie, ok. 800 r. p.n.e

• Zainteresowany efektywnością działania gospodarstwa domowego

• Dostrzegał rzadkość zasobów gospodarczych

• Sformułował ideę, iż konkurencja stymuluje produkcję

• Poezja – brak abstrakcyjnej analizy naukowej

Ksenofont, ok. 400 r. p.n.e.

• Zainteresowany efektywnością działania gospodarstwa domowego

• „oikonomikos” – „zarządzanie gospodarstwem domowym” (oikos i nomos)

• Idea, że podział pracy podnosi efektywność działania gosp. domowego

Platon, V/IV w. p.n.e.

• Państwo, ok. 400 r. p.n.e. • Wizja idealnego państwa • 3 klasy społeczne (robotnicy, żołnierze, władcy) • W klasie władców – najwyższej – nie powinno być

własności prywatnej (podstawa współczesnych gosp. wolnorynkowych)

• Własność prywatna prowadzi do korupcji lub zazdrości

• Pierwszy argument (częściowo ekonomiczny) przeciw własności prywatnej

Arystoteles, IV w. p.n.e.

• Polityka

• Skupiony na:

– sprawiedliwości w wymianie i podziale,

– naturze gospodarstwa domowego,

– statusie własności prywatnej,

– naturze i roli pieniądza

Arystoteles o sprawiedliwości

• Dystrybutywna: towary powinny być rozdzielane między osoby proporcjonalnie do zasług tych osób

• Czy to dobra koncepcja spraw. dystr.?

• Rektyfikacyjna: osobom, które poniosły straty należy się rekompensata

• Komutatywna (w wymianie): cena sprawiedliwa jest średnią harmoniczną pomiędzy ceną nabywcy a ceną sprzedawcy (2/(1/cN+1/cS))

• Czy potrzebujemy koncepcji spraw. komutatywnej?

Arystoteles, IV w. p.n.e.

• Natura gosp. domowego

• Rozróżnienie między :

– Ekonomiką (nauką o zarządzaniu gosp. domowym), a

– Chrematystyką (nauką o zdobywaniu bogastwa)

• Ekonomika = zarządanie ludźmi + niektóre sposoby zdobywania bogactwa

• Chrematystyka = wszystkie sposoby zdobywania bogactwa

Arystoteles, IV w. p.n.e. • Naturalna kontra nienaturalna chrematystyka • Naturalna chrematystyka = łowiectwo,

zbieractwo, rolnictwo oraz barterowa wymiana. • Nienaturalna chrematystyka= handel za pomocą

pieniądza oraz pożyczanie pieniędzy na procent • Naturalna jest zgodna z naturą, ograniczona przez

ludzkie potrzeby i należy do ekonomiki • Nienaturalna chrematystyka jest nieograniczona

przez potrzeby, kierują nią pragnienia, jest potępiona etycznie i nie należy do ekonomiki

• Czy rozróżnienie potrzeby/pragnienia jest sensowne?

Arystoteles, IV w. p.n.e.

• Pieniądz powstał aby ułatwić wymianę (środek wymiany)

• Jego wartość pochodzi od ludzkiego nadania, konwencji, pieniądz nie ma (wewnętrznej) wartości sam z siebie (nominalizm pieniężny)

• Pożyczanie pieniędzy na procent jest niezgodne z naturą pieniądza (środek wymiany) i jako takie potępiane etycznie

Arystoteles a współczesna ekonomia

• Ekonomia pozytywna versus ekonomia normatywna

– Koncepcja sprawiedliwości w wymianie (ceny sprawiedliwej)

– Rozróżnienie między potrzebami a pragnieniami

– Cel działań ekonomicznych (maksymalizacja użyteczności vs. dążenie do dobrego życia)

• Samowystarczalność versus dążenie do wzrostu

Czy powinniśmy wrócić do Arystotelesa?

Arystoteles vs ekonomia współczesna wg Sedlacka

• Jaki jest cel działania jednostki?

• Wg ekonomii: Max U, U = utility

• Wg Arystotelesa : Max G, G = good

• Sedlacek: „If we take Aristotle’s point of departure

seriously, that “everyone does everything for the sake of what they believe to be good”, then it is possible that utility is only a subset of “that which we consider good […] MaxG is therefore more defensible and, what’s more, a more useful concept than MaxU.”

• Czy zamiana U na G coś daje? Czy U zwodzi retorycznie?

• Plus, wg Arystotelesa chodzi raczej o nasycenie, umiarkowane zdobycie G, niż maksymalizację G

Co proponuje Sedlacek?

• Zamiast programu maxGROWTH albo maxGDP

• Program „targeting reasonable levels of growth” oraz minDEBT