ekonomisi girişimi uygulayıcı rehberi · gulayan genel bir yaklaşım olup, arazi bozulumu-nun...

THE ECONOMICS OF LAND DEGRADATION

Buumlyuumlk Accedilık Online Kursa Dayalı Suumlrduumlruumllebilir Arazi Youmlnetimi iccedilin Ekonomik Değerlerlendirme İlkeleri laquoARAZİ BOZULUMUNUN EKONOMİSİraquo

Arazi Bozulumunun Ekonomisi GirişimiUygulayıcı Rehberi

wwweld-initiativeorg

2

Oumlnerilen alıntı

ELD Initiative (2014) Principles of economic valuation for sustainable land management based on the Massive Open Online Course ldquoThe Economics of Land Degradationrdquo Practitionerrsquos Guide Available from wwweld-initiativeorg

Koordinasyon Claudia Musekamp (Infoport) Jan Heinrich (Infoport)

Editoumlr Naomi Stewart (UNU-INWEH) Dr Emmanuelle Quilleacuterou (UNU-INWEH) Josephine Lauterbach (ELD Secretariat) Waltraud Ederer (ELD Secretariat)

Ccedileviren ve Editoumlr Hakki Emrah Erdogan (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ankara Tuumlrkiye)

Bu Uygulayıcı Rehberi Alman Federal Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Bakanlığı (BMZ) adına Alman Uluslararası İşbirliği Topluluğu (GIZ) GmbH ve ELD Girişiminin ortağı olan kuruluşların desteğiyle yayınlanmıştır

Forograflar Sayfa 6 copy GIZ Ursula Meissner Sayfa 7 Map of Morocco showing the Dracirca River adapted from The Encyclopedia of Earth Sayfa 11 copy GIZ Berno Buff Sayfa 16 copy 2009 GIZ Dirk Ostermeier Sayfa 17 copy International Union for Conservation of Nature (IUCN) Vanja Westerberg Sayfa 18 copy GIZ Ulrich Scholz Sayfa 22 copy GIZ Britta Radike Sayfa 24 copy ELD Initiative Grafik Tasarım MediaCompany Bonn Office Duumlzenleme kippconcept GmbH Bonn

Daha fazla bilgi ve oumlnerileriniz iccedilinELD Secretaryası infoeld-initiativeorgMark Schauerco Deutsche Gesellschaft fuumlr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbHGodesberger Allee 11953175 Bonn Germany

Yaratıcı Muumlştereklerimizin LisansıUygulayıcı Rehberinin iccedileriği ilk olarak 2014 yılında laquoArazi Bozulması Ekonomisiraquo konusunda duumlzenlenen Buumlyuumlk Accedilık Online Kurs (ELD MOOC) katılımcılarının yazmış olduğu metinlerden alıntılanmışır Bu alıntılar atıflandırılmış ve bu yayının gereksinimlerine uyacak şekilde biraz modifiye edilmiştir Bu iccedilerik yalnızca bilgilen-dirme amaccedillıdır ve oumlğrenci yazarların accedilıkccedila goumlruumlşlerini yansıtarak onların sorumluluğundadır

Bu belgede yayınlanan tuumlm veriler Mayıs 2014 oumlncesine aittir

S Uuml R D Uuml R Uuml L E B İ L İ R A R A Z İ Y Ouml N E T İ M İ İ Ccedil İ N K Uuml R E S E L B İ R G İ R İ Ş İ M

3

İCcedilİNDEKİLER

İccedilindekiler 3

Boumlluumlm 1 Bu uygulayıcı rehberi neden gerekli 4

Boumlluumlm 2 Arazinizin Değeri 6

Boumlluumlm 3 Maliyet-fayda analizi nasıl yapılır 9

Boumlluumlm 4 Yeni bir senaryo geliştirmek 12

Boumlluumlm 5 Nasıl değerlendirme yapmalı 13

Boumlluumlm 6 Araştırma Yapın Paydaşlara Sorun 19

Boumlluumlm 7 Sonuccedilların Analizi 21

Boumlluumlm 8 Masraf-Fayda Analizi 23

Boumlluumlm 9 Senaryonuzu nasıl hayata geccedilirebilirsiniz 24

Ek 26

B Ouml L Uuml M

01

4

Bu uygulayıcı rehberi neden gerekli

Arazi her birimiz iccedilin bir değer ifade etmekte verimli topraklar bize bitki yaşamı ile sebze tahıl

ve lifler sağlamaktadır Ormanlar bize kereste ve yakacak odun sağlamakta-dır Arazinin bize sağladığı iccedilme suyu gıda ve birccedilok ekosistem hizmetinden yararlanmaktayız Arazi insanlar iccedilin ccedilocukken uumlzerinde oynadığı yer olma-sından dolayı değerli anılara sahip olduğundan duygusal accedilıdan da değer arz etmektedir Her durumda buumltuumln toplumlar ve insanlar topraklarına

doğalarına ve bunlara ilişkin tuumlm doğal olgulara tarihsel ve kuumlltuumlrel değerler atfederler

Ancak şu anda araziler tehlike altındadır Kuumlresel oumllccedilekte kurak alanların korkutucu derecede 10ndash20 oranında bir boumlluumlmuuml arazi bozulumu tehlike-siyle karşı karşıya kalmakta ve kullanılabilir arazi-nin 24rsquouuml ccediloktan bozuluma uğramış durumdadır Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Oumlrguumltuumlrsquone goumlre bu durum yıllık yaklaşık 40 milyar ABD Doları zarara sebep olmaktadır Accedilık şekilde arazileri-mizi değerlendirme ve kullanma şeklimizi goumlzden geccedilirmemiz gerekmektedir Verimli toprakların bize sunduklarından bu şekilde sonsuza kadar yararlanamayız Toprağın bize gelecekte hala bu yararları sunmasını istiyorsak şu anda suumlrduumlruumllen arazi kullanımını goumlzden geccedilirmemiz gerekmek-tedir

Arazi bozulumuna youmlnelik kaccedilınılmaz sorunla muumlcadele etmenin yollarından bir tanesi arazi gelişiminden ve korunmasından sorumlu olan tuumlm duumlnya ccedilapındaki uygulayıcıların arazinin gerccedilek ekonomik değerini hesaplamalarını sağla-maktır Bu durum kilit oumlneme sahip kişilerin eko-nomik kararlar alırken bilgi sahibi olarak hareket etmelerini insanların ve hayvanlarının araziye bağlı olan yaşamını iyileştirmelerini sağlayacak-tır

Bu uygulayıcı rehberinde tuumlm yaklaşımları farklı bakış accedilılarından ele alarak oumlzellikle de toplu-mun bakış accedilısından değerlendirme yapılmıştır Arazinin sadece arazi sahipleri ve menfaat sahip-lerince değil tuumlm toplum accedilısından bir buumltuumln ola-rak değeri nedir Bu ekonomik değer nasıl tahmin edilebilir

Arazinin ve arazinin sağladığı hizmetleri hesap-larken uygulayıcılar buumltuumln toplumun bakış accedilı-sını bir buumltuumln olarak ele alır Bu bakış accedilısı buumltuumln-sel bir yaklaşımı bir araya getirir ve uygulayıcının tuumlm toplum iccedilin olası en iyi kararları alarak bir politika geliştirmesine olanak sağlar Bazı durum-larda iş hayatına youmlnelik kararlar hakkında bilgi-lendirme yapılması da yararlı olabilmektedir

Uygulayıcı Rehberi uygulayıcılara ve karar verici-lere arazi bozulumunun oumlnlenmesi ve geri kaza-nımı iccedilin gerekli olan becerileri kazandırarak daha suumlrduumlruumllebilir arazi youmlnetimi seccedileneklerini hayata geccedilirmelerini sağlamaktadır Bu rehber arazi kullanımı ve uygulamaları hakkında belirle-yici oumlzellikteki etkinliklerde rol alan kişilerin kul-lanımı iccedilin hazırlanmıştır Bu kişiler iş sahipleri youmlneticiler oumlğrenciler ve oumlğretmenler sivil top-lum kuruluşları ccediliftccedililer muumlhendisler politikacı-lar ve diğer medya ccedilalışanları kamu hizmetlileri ve ccedilevresel değerlendirme tekniklerine youmlnelik uygulama oumlrnekleri hakkında bilgi sahibi olmak isteyen tuumlm bireyleri kapsamaktadır

Bu uygulayıcı rehberi ELD ara raporundan (httpeld-initiativeorg adresinde bulunan ELD internet sitesinden ulaşılabilir) ve Arazi Bozulumunun Eko-nomisi Girişimi tarafından duumlzenlenen 2014 yılı Suumlrduumlruumllebilir Arazi Youmlnetiminin Ekonomik Değerlerlendirmesine İlişkin Buumlyuumlk Accedilık Online Kursa (ELD MOOC) dayanarak hazırlanmıştır httpmooceld-initiativeorghttpswwwyoutubecomuserELDInitiative

Toprağını yok eden millet kendini yok eder

F D Roosevelt [1937]


5

ELD girişimi suumlrduumlruumllebilir arazi youmlnetimi uygu-lamalarından elde edilen potansiyel faydaları vur-gulayan genel bir yaklaşım olup arazi bozulumu-nun ekonomik değerlendirilmesi konusuna kuumlre-sel bir farkındalık oluşturmayı amaccedillamaktadır Bu ccedilalışma gerek yerel gerekse de kuumlresel boyutta uygulanabilir bir ekonomik değerlendirme meto-dolojisi sağlayarak karar vericileri daha bilgili hale getirerek suumlrduumlruumllebilir kırsal kalkınmayı ve kuumlresel gıda enerji ve su guumlvenliğini sağlamayı amaccedillamaktadır Bu amaccedilla duumlnya ccedilapında araş-tırmacılar ve uygulayıcılar tarafından en ileri tek-niklere dayanarak gerccedilekleştirilen raporlar oluş-turulacaktır

ELD Girişimi ayrıca projelerine kapasite oluşturan etkinlikleri de dacirchil ederek ccedilalışma kapsamın-daki uumllkelere kalifiye personel sağlamaktadır ELD MOOC ve bu uygulayıcı rehberi ELD Girişimin yapı taşlarından bir tanesidir Daha ayrıntılı bil-giye ELD internet sitesinden (httpeld-initiativeorg) ulaşılabilir

ELD Ekibi gerek MOOCrsquoın gerekse de bu rehberin iccedileriğinin hazırlanmasına katkıda bulunan tuumlm katılımcılara katkılarından dolayı teşekkuumlrlerini sunar

Bu uygulama kılavuzu uumlccedil ana kaynaktan yararla-narak hazırlanmıştır Bunlardan ilki ELD MOOCrsquoa ilişkin metin olan ELDrsquonin bilimsel koordinasyo-nundan sorumlu kurum Birleşmiş Milletler Uumlni-versitesi Su Ccedilevre ve Sağlık Enstituumlsuumlrsquonden Dr Emmanuelle Quilleacuterou tarafından yazılan laquoArazi Bozulumunun Ekonomisi- Suumlrduumlruumllebilir Arazi Youmlnetiminin Ekonomik Değerlendirme İlkeleriraquo metnidir İkincisi goumlsterdikleri ccedilabalar ELD MOOCrsquoun hayata geccedilirilmesine katkı sağlamış bir-ccedilok oumlğretmen ve eğitmen tarafından temin edilen sunum ve metinlerdir Dr Thomas Falk (Marburg Uumlniversitesi Almanya) Dr Hans Hurni (Bern Uumlni-

versitesi İsviccedilre) Dr Daniel Plugge (Hamburg Uumlni-versitesi Almanya) Louise Baker (UNCCD Almanya) Volker Lichtenthaler (GIZ Almanya) Claudia Musekamp (Infoport Almanya) Mark Schauer Hannes Etter Sarah Odera Tobias Ger-hartsreiter and Clemens Olbrich (ELD Sekreteryası Almanya) Stacey Noel (Stockholm Ccedilevre Ensti-tuumlsuuml Kenya)rsquoin yanı sıra Dr Richard Thomas Naomi Stewart ve Dr Emmanuelle Quilleacuterou (UNU-INWEH Kanada) Son olarak da duumlnyanın her yerinden katılımcılar tarafından hazırlanan ilk ELD MOOCrsquounda yazılan ccedilalışmalar da gururla bu metine dacirchil edilmiştir

Bu adım-adım uygulama rehberinin bağımsız şekilde bir ekonomik değerlendirme yapabilmek iccedilin gereken uzmanlığı geliştirmenize karar verme yeteneğinizi iyileştirmenize ve arazi youmlne-timi konusunda değerlendirme yeteneğine sahip olmanıza ve insanların geccedilimine katkıda bulun-manıza yardımcı olmasını umuyoruz

B Ouml L Uuml M

6

02 Arazinizin Değeri

Arazi Bozulumu

Arazi bozulumu Birleşmiş Milletler tarafından kuru ve sulu tarım alanlarında veya ccedilayır mera ve orman-lık alanlarda meydana gelen biyolojik ve ekonomik uumlretim kayıpları ve sorunları olarak tanımlanmakta-dır Bu ccedilalışmada arazi bozulumu antropojenik faa-liyetler veya doğal biyofizik evrim sonucu araziden elde edilen ekosistem mal ve hizmetlerinde ekonomik değer azalması olarak ele alınmaktadır

Bu noktada değerin sadece bir ekonomik maliyet-ten ibaret olmadığını belirtmekte fayda vardır Parasal olarak belli kişileri ve şirketleri oumlduumlllendir-mekten ziyade topluma bir buumltuumln olarak hizmet etmesi accedilısından toplam ekonomik değerlendirme karar mercilerini bilgi sahibi yapma amacıyla bir araccedil olarak kullanılabilir Bu araccediltan tuumlretilen değerler toplum iccedilerisinde refahın nasıl daha iyi dağıtılabileceği konusunda da bilgi verebilir

Arazi Bozulumunun Nedenleri ve Oumlnleme Youmlntemleri

Arazi bozulumu ccediloğunlukla ormanların yok edil-mesi aşırı otlatma monokuumlltuumlr tuzlama yanlış guumlbre veveya kimyasal kullanımı koumltuuml tarım uygulamaları toprak erozyonu gibi yanlış arazi youmlnetiminin bir sonucu olarak meydana gelir Top-rak erozyonu oumlzellikle verimli araziler insan kul-lanımı accedilısından yenilenebilir bir kaynak olmadı-ğından dolayı daha oumlnemli ve zor bir konudur 10

K U T U 1

Eylemlerin fayda ve masraflarını tahmini olarak belirlemek amacıyla uygulanan 6+1 adım kuralı

1 BaşlangıccedilCcedilalışmanın kapsamı konumu mekacircnsal oumllccedileği ve stratejik odağı

2 CoğrafiOumlzelliklerMiktarın mekacircnsal dağılımın ve ccedilevreyle ilgili oumlzelliklerin değerlendirilmesi

3 EkosistemHizmetlerininTuumlrleriEkosistem hizmet stoklarının ve akışlarının analizi

4 ToplumsalgelirveekonomikdeğersağlamadaekosistemhizmetlerininroluumlToplumun geccediliminde kullanılan ekosistem hizmetlerinin roluuml ekonomik kalkınmada roluuml

5 ArazibozulumununccedileşitlerivebaskıArazi bozulumu ccedileşitlerinin tanımlanması arazi kaynaklarının suumlrduumlruumllebilir youmlneti-minde meydana gelen itici guumlccediller ve baskılar

6 Maliyet-faydaanalizivekararvermeSuumlrduumlruumllebilir arazi youmlnetimi seccedileneklerinin değerlendirilmesi

+1adımeylemegeccedil

Dahafazlabilgiiccedilin ELD ara rapor s 42


7

santimetre kalınlığında toprak yuumlzeyinin yenilen-mesi yaklaşık 2000 yıl suumlrmektedir

Arazi bozulumunun olumsuz etkileri gıda guumlven-cesizliği iccedililebilir su varlığındaki azalma iklim değişikliklerine karşı artan hassasiyet biyoccedileşitli-likte azalma ve sayısız birccedilok etki gibi bizi doğru-dan veya dolaylı olarak etkilemektedir

Ancak arazi bozulumunun oumlnlenmesine ve hatta geriye doumlnduumlruumllmesine youmlnelik teknik youmlntemler ve ekonomik araccedillar bulunmaktadır Bahsedilen teknik youmlntemler yeniden ağaccedillandırma ve oumlzel-likle suumlrduumlruumllebilir tarım uygulamalarının benim-senmesi olarak sayılabilir Bu teknik youmlntemler ekosistem hizmetleri iccedilin oumldemeler suumlbvansiyon-lar vergi ccedilevre korunması iccedilin goumlnuumllluuml oumldemeler mikrofinans ve krediye erişim gibi ekonomik araccedil-larla sağlanabilmektedir Sadece suumlrduumlruumllebilir

arazi youmlnetimi ile yılda 23 milyar ton ek tarımsal uumlretim sağlanabilmekte ve gıda guumlvenliğini artı-rarak arazi bozulumuna uğramış alanlarda ccediliftccedili-lerin gelirleri artmaktadır

Arazi bozulumu accedilık şekilde kuumlresel boyutta bir sorundur ancak etkili eyleme geccedililebilmesi iccedilin sorunların yerel oumllccediluumlde ele alınması gerekmekte-dir Mevcut durum ve ekosistemin sorunları ve suumlrduumlruumllebilir youmlnetimi hakkında kapsamlı bilgi toprak bozulumunu oumlnlemek ve hali hazırda mey-dana gelmiş olan olumsuz etkileri geri doumlnduumlr-mek iccedilin oluşturulan projelerin geliştirilmesi ve uygulanması accedilısından kilit oumlnem taşımaktadır Bu uygulama rehberi ELD girişimi tarafından hayata geccedilirilen eylemlerin fayda ve masraflarını tahmini olarak belirlemek amacıyla 6+1 adım kurallarından yararlanmaktadır

Başlangıccedil ve coğrafi oumlzellikler (adım 1 ve 2) Dracirca Vadisi Vahası (Fas)

K U T U 2

Dracirca Havzası 315 deg kuzey den 29 deg guumlneye ve 65degndash55deg arasında batıya uzanan Yuumlksek Atlas Dağları zincirinde bulunur Atlas dağ zincirinin zir-vesinden Lac Iriquersquonin Hamada Ccediloumlluumlrsquone kadar uzanır 34000 km2rsquolik bir alanı kapsar ( 1 kilo-metre kare = 3400 ha) Dracirca havzası iccedilinde yar alan verimli topraklar sulu tarım alanı iccedilerisinde kalan vaha alanı ile sınırlıdır ve havzanın yaklaşık 2rsquolik bir kısmını kaplamaktadır Dracirca Vadisinde bulunan ccediliftccedililer tarımı sulamaya bağlı olarak suumlr-duumlruumlrler 1970rsquoli yıllarda sulama suyu temelde Draa nehrinden alınmış ancak son on yıllık doumlnemde yer altı suları ile sulama Draa Vadisirsquonde bulunan ccediliftccedililer tarafından giderek artan şekilde uygulanmaya başlamıştır Guumlnuumlmuumlzde Dracirca Vadi-sirsquonde ccediliftccedililer sulamayı ağırlıklı yeraltı suları ile yapmaktadır Tarım Dracirca boumllge halkı iccedilin oumlnemli bir faaliyettir Tarım uumlruumlnleri ağırlıklı olarak buumlyuumlk aileleri beslemek iccedilin kendi tuumlketimleri iccedilin aynı zamanda yardımcı gelir amacıyla yapılır Hububat ve hayvanlar iccedilin yem bitkileri temel ekinlerdir Hurma ve kına gelir getiren bitkiler olarak yetişti-rilmiş ancak son yıllarda tarım boumllgede değişiklik goumlstermiştir Bu geccediliş fiyatlardaki değişiklikler ve kuraklık nedeniyle gerccedilekleşmiştir Yetiştiricilik şekli değişmiş ve birccedilok kişi buumlyuumlk şehirlere goumlccedil

etmiştir Birccedilok taş sanatı gravuumlrler de kanıtladığı gibi Dracirca Vadisi Vahası prehistoryası binlerce yıl geriye gitmektedir

Yazarlar Julian Andersen (Paraguay) Barbara Johnson (FransaABD) Adil Moumane (Fas)

B Ouml L Uuml M 0 2 Arazinizin Değeri

8

Başlangıccedil ve coğrafi oumlzellikler (adım 1 ve 2) Ramanathapuram Boumllgesirsquonde bulunan Notorious Kurak alanları (Hindistan)

K U T U 3

Hedef boumllgeler Muduku-lathurKadaladi boumllgele-ridir (Ramanathapuram Boumllgesi)1 Ekilebilir arazilerin ccediloğunluğu nadasa bırakılır

ve bu boumllgede verimli arazilerin suumlrekli bozu-lumuna sebep olan yabancı otların (Prosophis juliflora) istilası mevcuttur Bunun sebepleri aşağıda sıralanmıştır Ccediliftccedililer risk alma isteklerini kaybetmiştir Duumlzguumln bir yaşam amacıyla yakın boumllgelere

goumlccedil etme şansı koumlylerde mevcut değildir Uumlcretli emek (P juliflora kesme işi) mev-

simsel ve ccedilok zordur Yeşil ot ve mera kaynakları sınırlı olduğun-

dan ve bu da yem seccedileneklerini azalttığın-dan ccediliftccedililer hayvancılık yapmayı tercih etmemektedir Ayrıca yeruumlstuuml su kaynak-ları hayvancılık yapmaya uygun değildir

P juliflora istilacı bir tuumlr olup bu boumllgedeki ekilebilir verimli arazilerin bozulumunda kısmen sorumludur

2 Koumltuuml su kaynakları ve mevcut su kaynaklarının koumltuuml youmlnetimi P juliflora ccediloğalması su kaynaklarının ileri

derecede bozulmasına yol accedilmıştır (su depoları koumly goumlletleri suyolları yağmur suyuyla beslenen Gundar Malatar vb nehirlerin kolları

Ccediliftccedililerin yetiştiriciliğe olan ilgilerinin giderek azalması nedeni ile azalan su kuumlt-leleri su saklama kapasitelerinde mey-dana gelen kayıp P juliflora istilası siltas-yon youmlre sakinlerinin boumllgeye verdiği zarar (suyollarının gerek P juliflora gerekse de youmlre halkı tarafından bozulumu)

Yeraltı kaynaklarının duumlşuumlk kalitesi (tuzlu su)

Sık meydana gelen kuraklıklar koumltuuml su kul-lanımı

3 Tarım dışı sektoumlr faaliyetleri ve sanayileşme Mannar Koumlrfezi ve Palk Boğazı ndash Deniz biyosfer rezervleri Zengin biyolojik ccedileşitlilik deniz eko-lojisinin korunmasına verilen oumlncelik kıyı boumllge duumlzenlemesi deniz kaynaklı enduumlstriler iccedilin sınırlayıcı oumlzelliktedir (gemi taşımacılığı sanayii oluşma aşamasındayken iptal edilmiştir) Balıkccedilılık Sektoumlruuml daha iyi pazar bağlantıları yol ulaşım ve soğuk hava deposu altyapısı vb

sebepler nedeniyle Rameswaram boumllgesi ile sınırlıdır Tuz sanayii işguumlcuuml sorunları ve alt-yapı darboğazları ile karşı karşıyadır (daha iyi altyapı ve limanı olan komşu Tuticorin boumllgesi ile rekabet edilememektedir) Palmiye ağaccedilları Palmyrah kullanan şeker-leme sanayi (kuumlccediluumlk oumllccedilekli) kazanccedillı değildir Bu boumllgede biyokuumltle kullanarak (Prosophis) 10 Megawatt buhar guumlcuuml uumlreten biyokuumltle enerji santralleri bulunmaktadır ancak boumll-gede bulunan suyun duumlşuumlk kalitesi sebebiyle enerji santrallerinde yuumlksek bakım masrafları meydana gelmektedir Az sayıda girişimci enerji alım ve vergi suumlbvansiyonlarında uygu-lanan olumlu politikaya rağmen boumllgeye ilgi goumlstermiştir Tuğla fırın enduumlstrileri ve koumlmuumlr uumlretimi ile ilgili enduumlstriler boumllgede iyi bir şekilde faaliyetlerini suumlrduumlrmektedir ancak bu boumllgede bulunan yok-sul insanların soumlmuumlruumllmesine ve toprak kaynak-larının tuumlketilmesine sebep olmaktadır [] Turizm sadece dindar insanlar (Rameshwa-ram-Mandapam-Thirupullani ccedilemberi) ile sınırlıdır Bloğa yakın olan adalara insan girişi ise kısıtlıdır Kişisel iccedilme suyu arzı oldukccedila karlı bir sektoumlrduumlr İccedilme suyu koumlylere ve kasa-balara su tankerleri ve plastik kutular aracılı-ğıyla sağlanmaktadır Ama bu sektoumlr devletin su ile ilgili duumlzenlemeleri nedeniyle duumlşuumlş goumls-termektedir

Yazarlar VS Balasubramanian (Hindistan) Gangenahalli Nanjundaiah Dhananjaya (Hindistan) Anupriya Pande (Hindistan) Uma Gurumurthy (Hindistan) Dr Inkarsal

9

B Ouml L Uuml M

03

Maliyet-Fayda analizine oumlrnek Gazze Vadisi (Filistin)

K U T U 4

Proje Senaryosu Olmadan [] Gazze vadisi ende-mik bitkiler suumlruumlngenler kuşlar ve memeliler gibi geniş bir ccedileşitliliğe ev sahipliği yapmaktaydı [] Maalesef boumllge de işlem goumlrmemiş atık suların geri kullanılmaya başlandığından beri [] toprak su yaban hayat ve arazinin niteliği ve niceliği ciddi oumllccediluumlde zarar goumlrmuumlştuumlr Kirlilik ekosistem hizmet-lerinin kaybolmasına yol accedilmıştır [] Dolayısıyla Gazze Vadisirsquonde yaşayanların gelirleri bundan olumsuz etkilenmiştir

Proje Senaryosu ile Gazze Vadisi artık atıkların peyzajın bir parccedilası olmadığı yaşanabilir bir yer haline gelmiştir İnsanlar sağlık tehdidi altında olmadan yaşamaktadır Tarım ve hayvancılık faa-liyetleri artmıştır ancak boumllgedeki kısıtlı su kay-nakları sebebiyle oluşan su kıtlığı nedeniyle hala yuumlksek maliyetlidir Bunun da oumltesinde bazı alan-lar biyolojik ccedileşitlilik (kuşlar yaban hayat habitat-ları) amacıyla korunurken diğer alanlar da rekre-asyonal alanlarına ayrılmıştır Kıyıya yakın bir Ulusal Park inşa edilecektir []

Yazar Ali Salha (Filistin)

Maliyet-fayda analizi nasıl yapılır

Seccedilim yapmak İki senaryonun karşılaştırılması

Bu uygulayıcı rehber arazi kullanım senaryosu-nun planlanması ve değerlendirilmesine ilişkin adımlarda size yol goumlsterecektir Ekonomik değeri olan ve olmayan ekosistem hizmetlerine bağlı parasal değerleri tahmin etmek iccedilin kullanılan ccedilevresel değerleme youmlntemleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız Daha sonra geliştirilmiş bir arazi kullanım senaryosunun rsquomevcut durum senaryosursquo ile ekonomik accedilıdan karşılaştırılarak uygulamaya değer olup olmadığının değerlendi-rilmesi iccedilin masraf-fayda analizine doumlnuumllecektir

Maliyet-fayda analizi karar vericilerin bir proje-nin ekonomik accedilıdan hayata geccedilirilmeye değip değmeyeceğine karar vermesine yardımcı olan bir araccediltır Bu yaklaşımda ilk adım mevcut durumun ve rsquonormal seyrinde giden işrsquo accedilısından maliyet ve faydanın değerlendirilmesidir Bu işleme başlan-gıccedil ve coğrafi oumlzellikler adımları ile başlayarak rsquomevcut durum senaryosursquo (diğer adıyla rsquoprojesiz senaryorsquo) hakkında değerlendirme yaparak başla-dık

Gazze Vadisi

IYıl IIYıl IIIYıl IVYıl

Proje ile

Fayda (ABD Dolar Milyon)

1 2 3 4

Maliyet (ABD Dolar Milyon)

55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6

B Ouml L Uuml M 0 3 Maliyet-fayda analizi nasıl yapılır

10

Bir oumlnceki boumlluumlm bir karar verme aracı olarak maliyet-fayda analizi hakkında kısaca bir tanıtım oumlzelliği taşımaktadır Ancak maliyetler ve fayda-

lar her zaman mevcut değildir ve bir ekosistem hizmetine bir fiyat etiketi koymak her zaman basit olmayabi-lir Aşağıdaki paragraflarda bir eko-sistemin maliyet ve faydalarını tah-min ederken goumlz oumlnuumlnde bulundu-rulması gereken temel hususlar hakkında genel bilgi verilmektedir

Ekosistem Hizmetleri

Ekosistem Hizmetleri paydaşlara sağlanan yararlı kaynakların buumlyuumlkluumlğuumlnuuml ifade eder ve bir ekosis-tem oluşumunu sağlar Bu faydaları mal ve hiz-metler accedilısından ayırmak muumlmkuumlnduumlr Mallar arazi gibi ekosistemlerden elde edilen doğal kay-naklardan hasat edilen (odun balık koumlmuumlr) su veya genetik materyallerdir Bu mallar nispeten sabit miktarlarda mevcuttur Diğer yandan hiz-metler miktarı zaman iccedilinde yeniden elde edilen kaynak akışı olarak tarif edilebilir Bunlara oumlrnek olarak rekreasyon turizm faydaları ya da yeraltı suyunun beslemesi taşkın kontroluuml su arıtma iklim duumlzenlemeleri erozyon kontroluuml doğal yaşam alanlarının duumlzenlenmesi ve estetik veya kuumlltuumlrel faydaları gibi belirli biyolojik duumlzenleyici ve habitat fonksiyonları sayılabilir Daha sade bir şekilde anlatmak iccedilin gerek malları gerekse de hizmetleri ekosistem hizmetleri olarak ele alaca-ğız

Ccedilevre değerleme pazarlanan ve pazarlanmayan ekosistem hizmetleri olarak ikiye ayrılır Bazı hiz-metler (oumlr Temiz hava) genellikle ekonomik pazarlarda pazarlanmaz ancak bu hizmetlerin toplum iccedilin değeri olmadığı anlamına gelmemek-tedir Bu tuumlr hizmetlere parasal bir değer biccedilme ccedilevresel değerlemenin ana goumlrevlerinden bir tanesidir Sizin durumunuzda hangi hizmetlerin pazarlandığını ve hangi hizmetlerin pazarlanma-dığını kendinize sorun Ekosisteminiz tarafından sağlanan hizmetler iccedilin mevcut fiyatlar nelerdir

Dışsallıklar

Dışsallık hizmet ile ilgili bir ticari faaliyette yer almayı tercih etmeyen paydaşları etkileyen bir ekosistem hizmetine bağlı fayda veya maliyet ola-rak tanımlanabilir Sanayi tesisi tarafından balık-ccedilılara bir tazminat oumldemeden meydana getirilen ve balıkccedilılık sektoumlruumlnuuml etkileyen kirlilik dışsallığa bir oumlrnek olarak goumlsterilebilir Dışsallıklar uumlccediluumlncuuml bir tarafa masrafa yol accedilıyorsa (kirlilik) negatif uumlccediluumlncuuml bir tarafa bir fayda getiriyorsa pozitif ( giriş uumlcreti olmayan alanlarda uumlcretsiz rekreas-yon) bir dışsallık olarak nitelenir Ekosisteminizde hangi dışsallıklar mevcut

Dışsallıklar eğer pazar fiyatı ekosistemin gerccedilek ekonomik değerini yansıtmıyorsa pazarların başarısızlığına sebep olabilir Oumlrneğin tarımsal emtia fiyatları tarımsal uumlretiminden kaynakla-nan azot kirliliği gibi dışsallık maliyetlerini iccediler-meyebilir Dışsallıklar uumlretimle ilişkilendirilen tuumlm masraflar ve faydalar arz ve tuumlketici kaynaklı ise iccedilselleştirilebilir (oumlr duumlzeltilebilir) Bu durum dışsallık negatif olduğunda hizmet fiyatlarının artmasına pozitif olduğunda ise azalmasına sebep olur Vergi ve suumlbvansiyonlar gibi ekonomik araccedillar dışsallıkların duumlzeltilmesi ve fiyatların toplum iccedilin bir buumltuumln olarak rsquogerccedilekrsquo ekonomik değerlerine yakın olması iccedilin kullanılabilir

Transfer Oumldemeleri

Vergiler ve suumlbvansiyonlar transfer oumldemelerine oumlrneklerdir Transfer oumldemeleri toplum iccedilinde yapılan oumldemelerdir Bunlar toplum iccedilinde refahın yeniden dağıtılmasını sağlar (ama genel mutlak refah değişmez) Ekosisteminizin bulunduğu durumda hangi transfer oumldemeleri yapılıyor Oumlde-meleri kim yapıyor alıcı kim

Ccedilok Paydaşlı Yaklaşım

Ccedilok Paydaşlı Yaklaşımın amacı bir arazi parccedilası-nın mevcut durumundan ve gelecekteki kullanı-mından etkilenen tuumlm insan gruplarının tanım-lanmasıdır Hedef insanların geccedilimini arttırırken arazi bozulumunu oumlnlemek veya tersine ccedilevir-mektir Bu hedefe ulaşmak iccedilin tuumlm ilgili gruplar karar alma suumlrecinde dikkate alınmalıdır

Doğa paha biccedililmezdir ama değersiz değildir

Jonathan Hughes


11

Ekosistem hizmetlerinin tuumlrleri ve toplumsal geccedilimde ve ekonomik değerlemede roluuml (adım 3 ve 4) Dışsallığın pazar fiyatlarının ve paydaşlarının goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğu bir rsquomevcut durum senaryosursquo Draa Vadisi Vahası (Fas)

K U T U 5

Yaklaşık 285 bin kişinin bulunduğu Dracirca vahasının nuumlfusunun ccediloğunu ekosistem paydaşları oluştur-maktadır Vaha gelir getirici faaliyetler iccedilin kullanı-lır Yakın geccedilmişte vaha turistik gezilerden otel sahiplerinden ve ccediloumllde araccedil kullanan suumlruumlcuumller gibi artan turist sayısı ile buumlyuumlk gelir elde etmek-tedirVaha bu boumllgede yaşayan halkın arazi de yetişti-ricilik yaparak hurma kına ve tahıl uumlruumlnleri ekme-sini sağlamaktadır Hurma gelir getiren oumlnemli bir uumlruumlnduumlr meyvesi lezzetli ve besleyicidir Hurma boumllgeyi karakterize eden geniş meralarda yetişti-rilen yayla sığırlarının beslenmesinde de kullanıl-maktadır Yerel halk palmiye ağaccedillarını saray ve kezbah inşa etmek iccedilin de kullanmaktadır Yerel kadınlar geleneksel el sanatları yapmak iccedilin doğal kaynakları kullanır Kurutulmuş hurma yerel duumlk-kacircnların değişmez bir parccedilasıdır ve kuumlltuumlrel bir değere sahiptir Ccediliftccedililer ccedilobanlar ve onların bak-makla yuumlkuumlmluuml olduğu bireylerin yanı sıra bu boumll-gede yetiştirilen gıdaları tuumlketen tuumlketiciler de paydaşlardırVaha sayısız hizmet sağlamaktadır Bu boumllgede bulunan ağaccedillar ve bitki biokuumltlesi karbon salını-mını azaltmada katkı sağlamaktadır Palmiye ağaccedil-ları evleri ve toprakları korumak iccedilin ruumlzgacircr oumlnle-yici olarak kullanılır Ağaccedillar buharlaşma ve ter-leme oranını azaltarak yuumlksek sıcaklıklara karşı koruma sağlar Ağaccedillar toprak bozulumunu oumlnler ve sağlıklı bir toprak ekosisteminin korunmasını sağlar Bahsedilen bu faydalardan son ikisi burada bulunan halkın ccediloğunluğunun da yararınadırVaha uumlruumlnleri yerel pazarlarda satışa sunulmakta-dır Hurma ortalama 25ndash3 dirhemkg fiyata satıl-makta bu da yıllık yaklaşık 149 milyon dirhemlik (14 milyon ABD Doları) gelir sağlamaktadır Diğer uumlruumlnler ağırlıklı olarak geccedilim iccedilin kullanılmaktadır Vahada yetiştirilen buğday accedilık pazarda satıldı-ğında 461 milyon dirhem gelir sağlamaktadır Hayvancılık ve diğer bitkilerin satışı da gerccedilekleş-mektedir ancak mevcut veri kaydı koumltuumlduumlr Turizm sektoumlruuml vadinin ekonomisinin yuumlzde yedisine kat-kıda bulunmaktadırCcedilok sayıda uumlretim girdilerinin ticareti yapılma-maktadır Oumlrneğin meralar ve su ortak kaynaklar-dır ve herkes iccedilin uumlcretsizdir Ortak doğal kaynak-

ların ekonomik değerinin olmaması aşırı tuumlketime sebep olmaktadır Kadın ve ccediliftccedililer nadiren saat-lik uumlcret almakta ve ancak uumlruumlnlerini sattıkları takdirde bir gelirleri olmaktadır Evler satılmaz nesilden nesile aktarılırBirccedilok ekosistem servisinin ticari olarak pazarlan-madığı goumlz oumlnuumlne alındığında ccedilok sayıda dışsallı-ğın olması şaşırtıcı bir durumdur Bu ikincil durum mali fiyatın gerccedilek ekonomik değeri yansıtmama-sından kaynaklanmaktadır [] Bu oumlrnek ccedilalış-mada oumlnde gelen negatif dışsallıklaran birisi su kaynaklarının aşırı kullanımı ve kirliliğidir Bu durum bitki koruma iccedilin kimyasal pestisitlerin gelişiguumlzel kullanımının yanı sıra sentetik boyala-rın geniş kullanımını gerektiren halı uumlretim enduumlstrisinden kaynaklanmaktadır Bu uumlruumlnler halı sektoumlruumlnde ccedilalışanların da sağlığını olumsuz etkilemektedir Ayrıca sığır besiciliği meraların ekosistemine de zarar vermektedir Pozitif dışsal-lıklar ticarette yer almayan bireylerin dahi yara-rına olan dışsallıklardır Buumlyuumlyen palmiye ağaccedilları bioccedileşitliliğe yararlı olan ve geliştiren bazı ekosis-temlerin oluşmasına katkı sağlar Hayvancılıktan elde edilen guumlbre dışkılar ccedilevre dostu guumlbre ola-rak ve biyogaz uumlretiminde kullanılır Eko turizmde meydana gelen artış taşımacılıkta artış ve gelişime sebep olmuştur


B Ouml L Uuml M

12

04 Yeni bir senaryo geliştirmek

Arazi bozulmasının oumlnlenmesi ve geccedilim kaynaklarının iyileştirilmesi

Bu noktada ELD Girişiminin arazi bozulumunun oumlnlenmesi veya geriye doumlnduumlruumlluumlrken insanların gelirlerini artırma amacını goumlz oumlnuumlnde bulundu-rarak mevcut arazi kullanımına alternatif bir senaryoyu kavramsallaştırmak gerekmektedir Oumlnerilen yeni arazi ccedilalışmalarının bu amaca youmlne-lik olması gerekmektedir Yeni senaryo ccedileşitli eylemler iccedilerebilir oumlrneğin yeni arazi kullanım pratiklerinin benimsenmesi tarımsal youmlntemleri-nin değiştirilmesi araziyi işsanayi amaccedillı kullan-mak araziyi kullanım dışı bırakarak koruma altına alın bir milli parka doumlnuumlştuumlrmek vb Bu eylemler daha suumlrduumlruumllebilir youmlnetim pratikleri-

nin benimsenmesi veya alternatif geccedilim kaynak-larının hayata geccedilirilmesi ile bir yandan geliri ve paydaşların durumunu geliştirirken bir yandan da arazi bozulumunun oumlnlenmesi veya geriye doumlnduuml-ruumllmesi amacıyla seccedililmektedir

Geliştirilmiş bir senaryo oluştururken aşağıdaki soruları kendinize sorunuz Hangi oumllccediluumlmler ger-ccedilekleştirilmeli Kimlerin geccedilimleri iyileştirilecek Projenizin zaman aralığı nedir Havale oumldemeleri (vergiler suumlbvansiyonlar vb) de bu fiyatlara dacirchil olacak mı Bu iki senaryoda yer alacak maliyet ve faydaları temsil eden bazı faktoumlr ve kalemleri (eko-sistem hizmetleri) listelemek yerinde olacaktır Ayrıca yerel paydaşların da goumlruumlşlerinin alınması bu aşamada faydalı olabilir

Geliştirilmiş Arazi Kullanım Senaryosu Bwindi Kapalı Ulusal Parkı (Kanungu Boumllgesi Uganda)

K U T U 6

Mevcut DurumBwindirsquonin ulusal park olduğu 1991 yılından

beri park youmlnetimi ve yerel topluluklar arasındaki ilişkiler koumltuumlye gitmiştir Bu boumllgenin ilk sakinleri olan Batwa toplulukları kendilerine herhangi bir tazminat verilmeden parktan dışarı atılmıştır İlk tahlilde kendileri iccedilin ruhani ve kuumlltuumlrel değere sahip geniş bir alana erişimleri yok olmuştur İkin-cil olarak bu koruma alanının etrafında bulunan diğer topluluklarında bu parkta bulunan doğal kaynaklara erişimi engellenmiştir Koruma uygu-lamaları nedeniyle bu boumllgede bulunan vahşi hay-van sayısı oumlnemli oumllccediluumlde artmış ve avlanma yasak-landığından bu boumllgede ekilen uumlruumlnler parkta bulunan vahşi hayvanların artması sonucu zarar goumlrmuumlştuumlr

Oumlnerilen SenaryoBurada bulunan yerli halka belirli alanlar tahsil edilerek

Tarımsal-ormancılık faaliyetlerinin uygulan-ması

Yerel bilginin değişimipaylaşımı kapasite artı-rımı (STKlar UWA)

Ccediliftccedililer iccedilin ccedilay yetiştiriciliği youmlnetim planlarıİlk olarak bu uygulama arazi kullanım sistemi-

nin yeninden sınıflandırılması sebebiyle parkta yaşayan Batwalı ve Batwalı olmayan topluluklarda uygulanmış ve sonuccedil alınmıştır İkinci olarak Batwa yaban hayatını koruyan aktivitelerle ilişki-lendirilirken tarımsal faaliyetlerden oluşan gelir getirici aktiviteler yaratılacaktır Uumlccediluumlncuuml olarak ccedilay ekimi burada bir ccedileşit tampon sistem goumlrevi goumlrecek ve ccedilevre topluluklar iccedilin ekonomik gelir kaynağı olacaktır

AYazarlar Paul Bwalya (Zambia) Silvana Builes Gaitaacuten Daniel Gebeyehu Gebretsadik (Etiyopya) Louisa Loumlsing Gertrude Ngabirano (UgandaRuands) Clemens Felix Olbrich (Almanya) Levaka Surya Narayana Reddy (Hindistan)

13

B Ouml L Uuml M

05Nasıl değerlendirme yapmalı

Seccedililen Youmlntemler

Bu noktaya kadar rsquomevcut durum senaryosursquo ve rsquogeliştirilmiş kullanım senaryosununrsquo oluşturul-ması gerekmektedir Bir sonraki adım her iki senaryo iccedilin ekonomik değerlerin tahmin edilme-sidir ve bu planlama gerektiren bir iştir Aşağıda ccedilevresel değerlemede kullanılan en oumlnemli youmln-temlere yer verilmiş ve buna ek olarak uygun bir yol seccedilimi ve araştırma planı geliştirmek iccedilin bir rehber sunulmuştur Bu youmlntemlerin bazılarının ccedilok zaman alabileceğini ve hem fiziksel hem de istatistiksel analizler iccedilin ayrıntılı bilgi gerektirdi-ğini goumlz oumlnuumlnde bulundurunuz İş ile ilgili kay-nakların kısıtlı olması durumunda bu tuumlr limitle-rin dacirchil edilmesi iccedilin youmlntem ile ilgili izlenecek yollarda bazı değişiklikler yapılması yararlı olabi-lir

Talebe bağlı olmayan yaklaşımlar

Burada anlatılan ilk grup araccedillar ekosistem hiz-metlerinin ekonomik değerlemesi iccedilin rsquotalep kay-naklı olmayanrsquo yaklaşımlardır Bu youmlntemlerin kullanımı genellikle yerindedir ccediluumlnkuuml hali hazırda mevcut olan rakamları kullanarak ger-ccedilekleştirilebilir ve kapsamlı veri toplanmasını gerektirmez Ancak bu youmlntemler değerlendir-meye alınan ekosistem hizmetlerinin rsquogerccedilekrsquo değerini tam olarak yansıtmayan sonuccedillar ortaya koyar

Pazar fiyatları bir pazarda para karşılığı yapılan bir değişimin (ticaret) sonucu olarak ortaya ccedilıkar Ekonomik teoride ideal rekabet fiyatların değer-lendirmeye alınan ekosistem hizmetlerinin rsquoger-ccedilekrsquo değerini yansıtması iccedilin gerekli bir koşuldur Pazar fiyatları bu şekilde pazarlanan ekosistem hizmetleri (temiz su arzı koumlmuumlr) iccedilin kullanılabi-lir Ancak bir malın ya da hizmetin gerccedilek ekono-mik değerini tahmin etmek iccedilin vergiler ve suumlb-vansiyonlar gibi transfer oumldemelerinin pazar fiyatlarından ccedilıkarılması gerekmektedir

Yenileme maliyeti pazar fiyatlarına bağlı olarak belirlenir ancak mal ve hizmetin değeri ikame edilen alternatiflerinin ne kadar maliyeti olaca-ğına goumlre oumllccediluumlluumlr Oumlrneğin bir ormandan elde edi-len faydalar kereste ihracatı su filitrasyonu kar-bon depolama ya da eğlence ve konfor değerleri olsun Bu orman iccedilin ikame masraflar fide ve hasat edilen ağaccedilların yerine dikim maliyetleri kayıp su filtrasyon maliyeti ve karbon depolama bozulu-munun maliyeti (eğlence ve konfor değerleri genellikle kaybolur) olur

Etki-tepki maliyetleri bir ccedilıktı ile ilişkilendirilmiş ccedilevresel kalitede meydana gelen bir değişikliğe ndash tipik olarak uumlretkenlikte meydana gelen değişik-liğe- bağlı olarak belirlenir Oumlrneğin bir kacircğıt fab-rikası kacircğıt uumlretir ancak aynı zamanda su kirlili-ğine de sebep olarak nehir akıntısının ileri boumllgelerindeki kullanıcıları olumsuz etkileyebilir Kacircğıt uumlretimindeki artış su kirliliğine sebep olur (ccedilevresel kalitenin duumlşmesine sebep olur) Bu oumlrnekte ccedilevresel kalitenin artırılmasına ilişkin birim masraf bu gelişmenin sağlanması amacıyla azalan kacircğıt uumlretiminin masrafına (mahrum kalı-nan kar) karşılık gelmektedir

Azaltma davranışı ccedilevresel bozulumun yol accediltığı negatif sonuccedilların oumlnlenmesi ile ilişkilidir oumlrne-ğin yuumlz maskeleri kullanarak toz solumaktan kaccedilınmak gibi Azaltım maliyetleri sadece top-luma ait toplam ekonomik maliyetin bir kısmını temsil etmektedir

Fırsat maliyeti mevcut durumdan sonraki en iyi alternatife dayanmaktadır Bu durum tipik olarak karşılıklı oumlzel youmlnetim seccedilenekleri mevcut oldu-ğunda kullanılır Oumlrneğin bir ormanın korunma-sına bir alternatif onun bir ccediliftliğe doumlnuumlştuumlruumllmesi olabilir Tarımsal uumlretimden elde edilen fayda ormanın korunmasına ilişkin meydana gelen fır-sat maliyetini temsil etmektedir Diğer bir deyişle ormanın korunmasına ilişkin fırsat maliyeti fera-gat edilen tarımsal ekonomik faydadır

B Ouml L Uuml M 0 5 Nasıl değerlendirme yapmalı

14

Talebe bağlı yaklaşımlar

İkinci grup araccedillar ise ccedilevresel değerlemeye youmlne-lik yapılan laquotalebe dayalıraquo yaklaşımlardır Bu youmln-temlerden bazılarının uygulanmasının zaman alacağını unutmayınız Daha oumlnce belirtildiği gibi bazı durumlarda kapasitenize ve ihtiyacı-nıza goumlre tarif edilen işlemlerin veri toplama youmln-temlerinin veveya analizlerinin uumlzerinde değişik-lik yapmak yararlı olabilir İki tuumlr talebe dayalı youmlntem vardır accedilıklanmış tercih ve belirlenmiş tercih youmlntemleri

Hedonik Fiyat Youmlntemi iki accedilıklanmış tercih youmlnteminden biridir Bu youmlntem tercihlerin ortaya konması iccedilin emlak ve arazi pazarları gibi vekil pazarlara dayanır Burada fikir bir arazi parccedilası iccedilin oumldenen tutarın bir kısmının bu toprağın sağ-ladığı ekosistem hizmetleri iccedilin olmasıdır

Seyahat Maliyeti Youmlntemi diğer accedilıklanmış ter-cih youmlntemidir Tercihleri belirlemeye youmlnelik bir vekil pazara dayanmaktadır Burada fikir soumlz

K U T U 7

Seyahat Maliyeti Anketine Bir OumlrnekNiagara Boumllgesi (Ontario Kanada)

1 Bize vatandaşlığınızı ve evinizin konumunu soumlyler misiniz []

2 Niagara ve ccedilevre turistik boumllgeyi ilk kez mi ziya-ret ediyorsunuz

3 Son 10 yılda bu boumllgeyi kaccedil defa ziyaret ettiniz

4 Bize ziyaretinizin suumlresini soumlyler misiniz (yol-culuk dacirchil seyahatinizin suumlresi)

5 Bu bozulmamış ortamda kaccedil guumln kalmak ister-siniz

6 Ziyaretinizden oumlnce nasıl bir mali planlama yaptınız Bize seyahatinizin maliyetini kabaca soumlyleyebilir misiniz

7 Sponsorlu bir turist misiniz

8 Ziyaretiniz Niagara boumllgesi ile mi sınırlı yoksa Ontariorsquoda bulunan diğer turistik yerleri de ziyaret edecek misiniz

9 Ziyaretinizin başka bir sebebi var mı

10 Doğal bir miras olarak bize bu boumllgenin huzur ve ccedilevresel kalitesi hakkında yorum yapabilir misiniz Su kalitesi iyi mi

11 İlginizi ccedileken diğer benzer yerler hakkında bilgi verir misiniz

12 Buraya gelmeden oumlnce bir alışveriş listesi hazırladınız mı Buraya oumlzguuml hangi uumlruumlnleri (şaraphediyelik eşyameyve uumlruumlnleri vb) satın aldınız Satın almak istediğiniz başka bir uumlruumln var mı

13 Niagara boumllgesini ziyaret ettikten sonra burayı ailenize dostlarınıza veya internette tavsiye eder misiniz

14 Turistler iccedilin kapsamlı bir hizmet sunmak ama-cıyla elimizden geleni yaptık Siz aldığınız hiz-metler hakkında bir yorum yapar mısınız

15 Hangi hizmetlerimizi geliştirmemiz gerektiği hakkında bilgi verir misiniz (lojistik seyahat barınma turizm bilgilendirici medya vb)

Yazarlar Elizabeth Philip (Kanada) Shikha Raj (Hindistan) Navneet Kumar (Hindistan) Prashant Kumar (Hindistan) Vivek Kumar (Hindistan) Felix Akrofi-Atitianti (Gana)

konusu boumllgeye seyahat etmek iccedilin insanlar daha fazla zaman ve para harcadıkccedila o boumllge toplumca bir buumltuumln olarak ekonomik accedilıdan daha değerli olacaktır

Aşağıdaki karakteristiklerin olması durumunda seyahat maliyeti youmlntemi sizin iccedilin uygun olabilir Ekosistem iccedilinde oumlnemli hizmetlerin ccediloğunlu-

ğunun kullanım değerleri olması Boumllgenin temelde rekreasyonel olarak insan-

lara değerli gelmesi ve Boumllgeyi korumak iccedilin yapılan projeler iccedilin har-

camalar goumlreceli olarak duumlşuumlk olması

Aşama 1 ndash Değerleme sorununu tanımlayın 1 Anketinizde yer alan ccedilevresel mal ve hizmetle-

rin oumlzelliklerinin tarifi ve 2 Paydaş grubunu tanımlayın

Aşama 2 ndash Anketinizi oluşturun1 Nuumlfusun basit bir temsilini oumlrneğin buumlyuumlkluuml-

ğuumlnuuml ve onlarla nasıl iletişim iccedilerisinde olaca-ğınızı tanımlayın


15

2 Anketi ve ccedilalışmanın maddelerini Seyahat Maliyet Youmlntemine dayanarak oluşturun Anketin şu konulara ilişkin soruları ele alması gerekmektedir Her katılımcının ilgili boumllgeye yaptığı seya-

hatin koumlkeni (oumlr evlerinden otele veya boumll-geye)

Yolculuk maliyetleri ve suumlresi Tanımlanmış bir zaman dilimi iccedilin ziyaret

sayısı (hafta ay yıl) İkame yerlere mesafe (oumlrneğin yakındaki

başka bir park) ve Katılımcıların oumlzellikleri (gelir aralığı yaş

eğitim duumlzeyi) 3 Anketin nasıl yapılacağına karar verin (oumlr yuumlz

yuumlze telefon ile)

Bileşik Değerleme Youmlntemi iki belirlenmiş ter-cih youmlnteminden biridir Bu youmlntem rsquoortaya ccedilıkanrsquo tercihler iccedilin vekil pazarlara dayanmaz ancak katılımcıların ne kadar (veya ne kadar daha fazla) harcama yapacağına ilişkin eğilimlerine dayan-maktadır Aşağıdaki karakteristiklerin olması durumunda sizin iccedilin uygun olabilir ekosistem hizmetlerinin ccediloğunluğu iccedilin değer

kullanılmamış olması durumunda

Adım 1 ndash Değerleme sorununu tanımlayın ve var-sayımsal bir pazar kurun1 Anketinizde yer alan ccedilevresel mal ve hizmetle-

rin oumlzelliklerinin tarifi Mevcut durumu tarif edin Mevcut durumda meydana gelen değişik-

likleri listeleyin

Bu değişimlerden kimlerin etkileneceğini tanımlayın ve

Bu değişimlerden doğan faydaların ne kadar suumlre sonra ortaya ccedilıkacağını tanım-layın (oumlr buguumlnden itibaren 2 veya 10 yıl sonra)

2 Mal veya hizmeti temin edecek olan kurumsal kapsamı tanımlayın (oumlr oumlzel sektoumlr)

3 Oumldeme ve finans iccedilin bir youmlntem belirleyin ve ccedileşitli oumldeme araccedilları mevcut olsun (oumlr

giriş uumlcreti yerel vergiler ulusal gelir ver-gileri satış gelirleri)



2 Anketin nasıl yapılacağına karar verin (oumlr yuumlz yuumlze e-posta telefon ile)

3 Anketi ve ccedilalışmanın maddelerini Adım 1rsquode tanımlanan varsayımsal pazara dayanarak oluşturun Katılımcıların cevapları iccedilin farklı format-

lar tanımlayın Katılımcıların durumu yeterince anlayabil-

meleri iccedilin kısa accedilıklamalar eklediğinize emin olun ve

Katılımcıların anlamasını arıtmak ama-cıyla uygun olan yerlere resimler ekleyiniz

Aynı zamanda seccedilim modelleme veya birleşik ana-liz de denilen seccedilim deneyi ikinci durumda ter-cih edilen youmlntemdir Katılımcıların accedilıkccedila alter-natif senaryolar arasında seccedilim yapmasını sağla-yarak bileşik değerleme sınırlamalarından

K U T U 8

Bileşik Değerleme yaklaşımına bir oumlrnek Paso Grande (Arjantin)

Bileşik değerleme youmlntemi ekosistem hizmetleri-nin kullanılan ve kullanılmayan ekonomik değer-lerini tahmin etmek iccedilin kullanılmaktadır [] Bu youmlntemde insanlara belli ekosistem hizmetleri iccedilin ne kadar oumldeme yapabilecekleri sorulmaktadır Turistlere bir hizmet sunulmadan oumlnce o hizmete ne kadar oumldeme yapmaya goumlnuumllluuml olduklarının yanı sıra hizmetlerin nitelik ve niceliğinde olan değişiklikler karşısında yapmayı uygun goumlrecek-leri oumldemelerin tespit edilmesi gerekmektedir

Yerel halk toprakları verimli olmadığından ve yuumlk-sek oranda masraf ccedilıkardığından bir oumldeme yap-mayı kabul edebilir Oumlrneğin arazinin tarım arazi-sinden ormanlık araziye doumlnuumlştuumlruumllmesi (Orman Planlamacılığı) []

Yazarlar Marisa Genccedil (Arjantin) Mariacutea Paula Lopardo (Arjantin) Waltraud Ederer (Avusturya) Luis Manuel Garciacutea Selva Carlos Wuumlrschmidt (Almanya Arjantin)


16

Koşullu Seccedilim Tasarımına bir oumlrnek Victoria Goumlluuml (Tanzanya Uganda Kenya)

K U T U 9

Araştırmamızda koşullu seccedilim youmlntemini kullanı-lacak ve paydaşlara uumlccedil senaryo arasında seccedilim yapma şansı tanınacaktır mevcut durum optimal senaryo ve ikisi arasında uumlccediluumlncuuml bir senaryo Her bir senaryo ekosistemin ilgili oumldeme seviyelerine bağlı oumlznitelik durumlarına ilişkin değişiklikleri ve farklı durumları iccedilermektedir Geliştirilen seccedilim kartları kabaca şoumlyledir

Senaryo 1 (mevcut durumun devamı) Yuumlksek baskı ve ekosistem hizmetlerinin yoğun kullanımın devamı biyoccedileşitlilik ve su kalitesi uumlzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasına youmlnelik oumlnemli bir ccedilaba yoktur Victoria Goumlluuml Havzasının savun-masız durumu devam eder azalan balık stokları duumlşuumlk balık kalitesi duumlşuumlk su kalitesi veya evsel ve enduumlstriyel kullanıma uygun olmayan su kalitesi oumltrofikasyon ve kirlenmiş goumll kıyıları goumll ve kıyı biyolojik ccedileşitliliğin koumltuumlleşen durumu duumlşuumlk ya da var olmayan seviyede oumldeme uzun vadede balıkccedilılık sektoumlruumlnuumln ve paydaşların işlenmiş goumll suyuna ilişkin masraflar ile ilgili sorunları adap-tasyon oumlnlemleri kotalar ve vergiler hellip vb

Senaryo 2 (optimal) ekosistemin oumlnemli hizmetle-rini ve fonksiyonlarını korumak iccedilin araccedilların etkin bir şekilde uygulanması biyolojik ccedileşitliliğin korunması ve su kalitesinin artması hedeflerinin

neredeyse planlayıcıların istekleri youmlnuumlnde yerine getirilmesi ilk yıllar birccedilok paydaş iccedilin yuumlksek maliyetler getirir (daha az elektrik uumlretimi duumlşuumlk verim daha az sayıda balık yakalama sanayi ve tarım iccedilin daha yuumlksek ccedilevre standartları) uzun vadede toplam ekonomik fayda (yaşam kalitede balık ihracatı duumlşuumlk adaptasyon azaltma mali-yetleri geri elde edilen biyoccedileşitlilik seviyesi) adaptasyon oumlnlemleri tuumlm paydaşların yatırımı atık su arıtma alışkanlıklarındaki değişmeler ccedilevre duyarlılığına youmlnelik topluluk grupları

Senaryo 2 (duumlşuumlk ccedilaba) Bazı paydaş gruplarında ccedilevre sorunlarına youmlnelik bilinccedillenmenin (oumlr yerel youmlnetimler) koruma ve duumlzenleme teşviklerini sağlaması koordinasyonsuzluk ve koumltuuml uygulama-lar dengeli ve buumltuumlnsel proje planlarının eksikliği duumlşuumlk uygulama maliyetleri ve duumlşuumlk paydaş direncinin olduğu bazı alanlarda anlık gelişme bazı paydaşların yatırımı az sayıda etkinliğin hayata geccedilirilmesi (bazı oumltrafikasyon alanlarının temizlenmesi) youmlnetilebilir oumldeme masrafları

Yazarlar Benson Rwegoshora Bashange (Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti) Chanoine Marie (Ruanda) Franz Vockinger (Almanya) Janek Toepper (Almanya) Leah-Rehema Murerwa (Kenya) Rose Anarfiwaah Oppong (Gana)


17

bazılarının uumlstesinden gelmek iccedilin tasarlanmıştır Bu senaryolar ccedilevresel ya da olmayan ccedilevresel oumlzniteliklerin duumlzeylerini ve senaryolar arasında değişen oumldeme duumlzeylerini iccedilerir

Aşağıdaki karakteristiklerin olması durumunda seccedilim deneyi youmlntemi sizin iccedilin uygun olabilir Oumlnemli ekosistem hizmetleri accedilısından hem

kullanılan hem de kullanılmayan değerler oumlnemlidir ve

Boumllgenin korunması ve veya kullanımı iccedilin birkaccedil olası seccedilenek vardır ve bunlardan her biri boumllgeye ayrı bir etki sağlayacaktır Dolayı-sıyla ccedileşitli seccedileneklerin halka maliyetleri ve faydaları accedilısından tartılmaları gerekir

Ccediluumlnkuuml hem koşullu değerleme hem de seccedilim deneyleri belirtilen tercih youmlntemleridir ve uygu-lanma youmlntemleri birbirine benzer oumlzelliktedir Temel farklılıklar değerleme soru(ları)nın ve veri analizinin tasarımında goumlruumllmektedir Aşama 1 ndash Değerleme sorununu tanımlayın Hangi senaryolar değerlenmiştir ve ilgili nuumlfus (paydaş-lar) kimdir 1 Farklı senaryoları ve her bir senaryoya ilişkin

oumldeme duumlzeylerini tanımlayın ve 2 Tuumlm olası senaryolardan kombinasyonlar seccedile-

rek oumlzguumln seccedilim kartları oluşturun Her senaryo oumlznitelikler ve oumldemelerden oluşmaktadır

Aşama 2 ndash Anketinizi oluşturun 1 Nuumlfusun basit bir temsilini oumlrneğin buumlyuumlkluuml-


2 Anketi ve ccedilalışmanın maddelerini Adım 1rsquode tanımlanan seccedilim kartlarına dayanarak oluş-turun

3 Mevcut durumum bir tanımını olası değişik-liklerin pozitif ve negatif sonuccedillarını ekleye-rek katılımcılardan gerccedilekccedili cevaplar alma-nızı kolaylaştırın ndash Katılımcıların anlamasını arıtmak amacıyla uygun olan yerlere resimler ekleyin ve

4 Anketin nasıl yapılacağına karar verin (oumlr yuumlz yuumlze e-mail ile)

Fayda Transferi ndash Ekonomik değerlemeler finan-sal olarak zaman ve insan kaynakları accedilısından maliyetli olabilir Mevcut olan bilgileri tekrar kul-landığından fayda transferi diğer değerleme youmln-temlerine oranla daha elverişli olabilir Fayda transferi ekonomik değerlerin ekonomik olma-yan değere sahip olduğu bilinen bir durumun

parasal olarak değerlendirilen benzer bir boumllgeye aktarılması sonucu oluşur Değerlerin bu transferi teoride zaman mekacircn nuumlfus ve bazen ekosistem hizmetleri arasında yapılabilir

Aşağıdaki karakteristiklerin olması durumunda fayda transferi sizin iccedilin uygun olabilir Yapılan bir literatuumlr taraması başka yerler ve

kapsamlar hakkında yapılan ccedilalışmalara ilişkin bilgilerin var olduğunu ortaya koymaktadır

Fayda transferinin amacı bir kapsamın sahip olduğu faydaların başka bir kapsamın faydaları-nın uyarlanması yolu ile tahmin edilmesidir Bu yaklaşım zaman ve masraf accedilısından oldukccedila verimli bir yaklaşımdır

Adım 1 ndash Transfer iccedilin kullanılabilecek mevcut ccedilalışmaları ve değerleri tanımlayın 1 Benzer coğrafyalar iccedilinde aynı değere sahip

ekosistem hizmetlerini bulun ve 2 Transfer edilecek ccedilalışmaların kalitesini değer-

lendirin

Adım 2 ndash Bu değerlerin aktarılıp aktarılamayaca-ğına karar verin1 Kendi durumunuz ve faydaları aktardığınız

durum arasındaki benzerliklerin seviyelerini sağlanan ekosistem faydaları accedilısından tanım-layın

2 Benzerlik duumlzeylerini nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml ve oumlzellikleri accedilısından tanımlayın ve

3 Var olan değerler uumlzerinde bir ayarlama yapıl-masının gerekli olup olmadığına karar verin (oumlr gelir farklılıkları)


18

K U T U 1 0

Fayda Transferi Tasarımına bir oumlrnek Dracirca Vadisi Vahası (Fas)

Bu programın [su fiyatlandırma tasarısı] fiyatlan-dırma yapısını tahmin etmek iccedilin Fayda-Transfer youmlntemini uygulayacağız Draa vadisi ccedilok sayıda ccedilalışmanın konusu olmuş ve bunların ccedilok azı boumll-gedeki sulama sistemine olan talebin belirlenme-sinin dışında hidrolojik kaynaklar iccedilin bir fiyatlan-dırma yapısının uygulanması uumlzerine yoğunlaş-mıştır Bu accedilıdan hakemli ve yayınlanmamış ccedilalışmalardan destek alacağız []

Araştırma projemiz iccedilin kullanacağımız ana makale laquoFas Dracirca Vadisi Sulama Suyu İccedilin Koşullu Değerleme Kullanılarak Yapılan Talep Tahminiraquo başlıklı ccedilalışmadır Bu ccedilalışmaya httpageconse-arch umnedubitstream1628952dispap10_01pdf adresinden ulaşılabilir

Bu araştırma projesi koşullu değerleme youmln-temi kullanılarak gerccedilekleştirilmiştir [] Kalemle-rin ve hizmetlerin masraflarının hesaplanması iccedilin literatuumlr taranacak ve ortalama maliyetler kullanılacaktır Daha sonra bu rakamlar 2014 fiyat-larına goumlre ayarlanacaktır Oumllccediluumlm hatalarının tes-piti iccedilin değerler değiştirilerek fayda maliyet ana-lizinde bir duyarlılık analizi yapılacaktır Daha sonra sonuccedilların ekonomik olarak uygun olduğu noktadan uygun olmadığı noktaya geccediltiği aralık tespit edilecektir

Analizin doğruluğu yapılan tahminlerin doğru-luğuna bağlıdır Bu durumda projelerin ekonomik olarak uygulanabilir olan bir alan dacirchilinde değer-lendirildiği masraf fayda analizi kullanılacaktır Su fiyatları bir hesaplamadır ve dolayısıyla bazı dacirchili hatalar iccedilerir [] (oumlr) İnsanlar uumlruumlnler iccedilin yapacak-ları oumldemeyi hafife alma eğilimindedir Bunun da oumltesinde bazı hesaplamalar bazı tahminler gerek-tirmektedir [] Bazı hatalar hesaplamaların oluş-turulma şeklinden dolayı hatalı olacaktır Oumlrneğin faiz hakkında bir tahmin yapılması gerekmektedir ve belirleyeceğimiz bazı fiyatlar tahmin ve ortala-malardan ibaret olacaktır []

Genel olarak fayda transferi orijinal fayda tah-mininin kalitesine bağlı olmaktadır Fayda trans-ferlerinin doğruluğu kısmen ana orijinal fayda ccedilalışmasında yapılan hatalara bağlı olmaktadır Bu hataları kontrol altına almak iccedilin fayda transferi yanıt oranları bir ccedilalışmada sabit olabilen ancak başka bir ccedilalışmada farklılık goumlsterebilen anket ile ilgili işlemlerin ve mekacircnsal-biyofizik iccedilerikleri gibi faktoumlrleri iccedileren oumlzguumln araştırma tasarımı ve ilgili işlemlerin doğru ve tam şekilde raporlanmasını gerektirmektedir


19

B Ouml L Uuml M

06Araştırma Yapın Paydaşlara Sorun

Bir oumlrnekleme planına bir oumlrnek

Sizin durumunuz iccedilin uygun youmlntemi seccedilmenin yanı sıra talebe dayalı değerlemelerin başarısı iccedilin bir oumlrnekleme planı taslağı oluşturulması ve uygun oumllccedilme araccedillarına sahip olunması esastır Oumlrnekleme planı bir paydaş nuumlfusundan veri elde etmek amacıyla seccedililen oumlrnek grubu olarak tanım-lanır Oumlrnekleri seccedilerken dikkate alınması gere-ken hususlar

Katılımcılar ilgili paydaşların oluşturduğu nuumlfusu temsil etmeli ve tuumlm gruplar oumlrneği-nizde yer almalıdır

Gelir yaş ve eğitim duumlzeyi gibi değişkenler oumlrnek tanımlanırken goumlz oumlnuumlnde bulundurul-malı ve

Nuumlfusta bulunan her kişinin ankete seccedililmek iccedilin eşit şansı olmalıdır (rastgele seccedililim) Bu durum potansiyel paydaşların bulunduğu bir isim listesinden rastgele isim seccedililerek (oumlr tele-fon rehberinden) sağlanabilir Diğer bir seccedilim youmlntemi de laquokolay oumlrneklemeraquo denilen ve kişi-lerin farklı halka accedilık alanlarda roumlportaj veya anket doldurmak iccedilin rastgele seccedilildiği youmln-temdir laquoKolay oumlrneklemeraquo zaman ve masraf accedilısından ccedilok verimli bir youmlntem olmasına kar-şın benzer psikolojilere sahip benzer bazı insanların ilgisini ccedilekerken bazılarını da uzak-laştırma eğilimi olması bir dezavantajdır Bu durum sonuccedillarda hataya sebep olabilir

Farklı Araştırmanın Araccedilları farklı ekonomik değerlemeler iccedilin uygundur Araştırmanıza anket-ler veya yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler koyup koyulmaması uumlzerinde duumlşuumlnuumllmesi gereken bir konudur Yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler yuumlksek duumlzeyde bir tepki alınma-sını ve katılımcının anlayışının ve konuya olan yaklaşılmasının değerlendirilmesini kolaylaştırır Diğer yandan anketler aynı anda birden ccedilok kişi anketi yapabildiği ve internet uumlzerinden anketin yapılması muumlmkuumln olduğundan zaman ve masraf accedilısından daha verimlidir Anketler aynı zamanda nitel analizler iccedilin de veri sağlar

B Ouml L Uuml M 0 6 Araştırma Yapın Paydaşlara Sorun

20

Oumlrnekleme planına bir oumlrnek Victoria Goumlluuml (Tanzanya Uganda Kenya)

K U T U 1 1

Bu konuyla ilgili paydaşlar iki gruba ayrılabilirBirincil grup paydaşlar balıkccedilılar ccediliftccedililer maden-ciler arıcılar yerel youmlnetimler ulusal yetkililer (oumlrneğin Balıkccedilılık İşleri) Ccedilevre eko sistem akti-vistleri sivil toplum oumlrguumltleri ve huumlkuumlmetler arası kuruluşlardan(Lake Victoria Havzası Komisyonu) oluşur İkincil grup paydaşlar sivil toplum ve oumlzel sektoumlruumln (oumlrneğin araştırmacılar ihracatccedilılar tuumlc-carlar) yanı sıra yerel ve uluslararası medyadan oluşurBirincil paydaş gruplara yerel ve tematik toplan-tılarda onların temsilcilerini bir araya getirerek ulaşılabilir Bu noktada transekt-yuumlruumlyuumlş ve uzman konuşmasını takiben net haritalama youmln-temi gibi katılımcı ve goumlrselleştiren araştırma youmln-temleri bu konuyla ilgili kişilerin goumlluumln ve ccedilevresi-nin durumunu anlamalarına yardımcı olacaktır Oumlnemli paydaşlarla onların koruma ve azaltmaya youmlnelik ccedilabalarına ilişkin soruların sorulduğu yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler yuumlksek kalitede bilgi elde edilme-sini sağlayacaktır Projenin başarısında etkisi olan ccedileşitli kişiler skorlama puanlarına goumlre sınıflandı-rılacaktır (oumlr 1ndash5) Katılımcılar kendi stratejileri ve oumlnerileri ile gelebilirler ve bu stratejiler ve oumlneriler toplantılarda tartışılabilir Bunun da oumltesinde bilgi paylaşımı ve youmlnetimine ilişkin bir platform oluş-turulup bu platforma buumltuumln paydaşlar dacirchil edile-bilirPaydaşların ccediloğuna seccedilim kartlarına ve sorulara dayanan bir anket ccedilalışması ile yaklaşılacaktır [Luumltfen Youmlntemler kısmında yer alan Seccedilim Deney-leri kısmını inceleyiniz] Anket paydaşlar olarak ccedilevre koruma tedbirlerine ilişkin rollerini ve tutumlarını değerlendirecek ve bunun yanı sıra sosyal ve profesyonel arka planları da değerlendi-rilecektir (yaş gelir eğitim iş tuumlruuml yaşam yeri vb) Seccedilim kartlarına ek olarak genel ccedilevresel değişik-likler bitki ve hayvan ccedileşitliliği arazi kullanım tip-leri su kalitesi ve yaşam masrafları gibi oumlnemli ekosistem oumlz niteliklerinde meydana gelen deği-şikliklere youmlnelik kişisel goumlruumlşler ve goumlzlemler top-lanacaktır Oumlrnek boyutu yapıyı eşit şekilde temsil eden (milliyet oranları da dahil) yaklaşık 1000ndash1400 kişilik paydaş gruplarından oluşmaktadır

Yine de sonuccedilların bilgilendirici değerini sınırla-yabilecek bazı oumln yargılar ve kısıtlamalar iccedilin bazı kaynaklar vardır Oumlrneğin Victoria Goumlluuml Havza-sırsquonın eşit olamayan dağılımının yanı sıra uumlccedil uumllke-nin nuumlfus ve mevcut kirlilik kaynakları kabul ve organizasyon accedilısından bazı sorunlar meydana getirebilir Buna bağlı olarak politik liderler işbir-liği yapma konusunda istekliliklerini ortaya koy-mak durumundadırlar aksi halde diğer oumlnlemlerin tam olarak hayata geccedilmesi muumlmkuumln olmayacaktır İhmal korkusunun yanı sıra ekosistemin paydaş-larca nasıl değerlendirmesinin yapılmasına ilişkin yanlış anlaşmalar ccedilalışmada sapmalar oluşturabi-lecek unsurlardır Buna ek olarak bu youmlntem [Koşullu Değerleme] katılımcı kuruluşlar arasında dengeli ve guumlccedilluuml bir koordinasyonun sağlanması accedilısından daha da oumlnem kazanarak yuumlksek sevi-yede personel ve beceri gerektirmektedir


21

B Ouml L Uuml M

07

Koşullu Değerleme tasarım ve sonuccedilların raporlanması ile elde edilen verilerin analizi Ejido La Victoria (El Salto Meksika)

K U T U 1 2

El Salto Pueblo Nuevo Durango kasabalarında La Rosilla II barajı tarafından sağlanan yılda 13 mil-yon metrekuumlpluumlk ccedilevresel su hizmetlerine ilişkin 21793 faydalanıcı bulunmaktadır Bu miktar orta-lama kişi başı 260 litre yıllık 207 milyon metrekuumlp su kullanımı goumlze alındığında toplam talebi karşı-layamamaktadır Bu nedenle paydaşların oumlnemli bir kısmının suyu bulunmamakta ve yine diğer ccedileşitli haneler iccedilin su istihkak edilmektedir

Oumlrnek boyutu El Salto nuumlfusuna ve konut sayı-sına goumlre belirlenmiştir Uumlccedil değişken analiz edil-miştir Su hizmetini oumldeme isteği eğitim seviyesi ve gelir Bu temelde anket su kullanan 242 kişi ile yapılmıştır Katılımcılar şehir haritası kullanılarak nuumlfusun geniş bir kısmını kapsayacak şekilde rast-gele seccedililmiştir

Benzer şekilde su hizmeti sağlayanlar iccedilin Eji-datarios un 99rsquoundan oluşan 21 kişilik bir oumlrnek grubu su hizmetine oumldeme isteğini tahmin iccedilin seccedililmiştir Katılımcıların aile bireyi sayıları 2ndash9 arasında değişerek ortalama 5 kişiden oluşmak-tadır Aylık gelir 2400ndash16000 pezo arasında orta-lama 6323 pezo olarak tespit edilmiştir Su hizme-tini oumldeme isteği sorulan katılımcıların eğitim seviyesi şu şekildedir Yuumlzde 5 fakuumlltesi diploması yuumlzde 10 meslek okulu yuumlzde 66 ilkokul yuumlzde 14 lise ve yuumlzde 5 lisansuumlstuuml seviyesindedir

Suyu kullananların oumldeme isteği

Katılımcıların yuumlzde 905rsquoi suyun hayati oumlnem taşı-dığını belirtmiş geri kalan 95 ise oumlnemli oldu-ğunu belirtmiştir Bunların 71rsquoi suya para verme-diğini bildirmiş ve bunun su kaynaklarının bulun-duğu Ejidatarios ve toprak sahipleri tarafından kendilerine verilen bir nimet olduğunu belirtmiş-lerdir Katılımcıların 29rsquonun su hizmetleri iccedilin SIDEAPASrsquoa (El Salto iccedilme suyu sistemi) aylık orta-lama 5416 Meksika pezosu bir oumldeme yaptığı tes-pit edilmiştir Katılımcıların 636rsquosı ana su arzı accedilısından ormanların ve vejetasyonun hayati oumlnem taşıdığına inandıklarını belirtmiş 339rsquou bunu ccedilok oumlnemli bulmuş ve 08rsquoi ise vejetasyo-nun oumlnemsiz olduğunu belirtmiştir (17 soruya cevap vermemiştir) Ayrıca katılımcılar orman bakıcılarının tamamının boumllge insanından oluş-ması gerektiğini (818) veya burada yaşayan vatandaşlar ile orman sahiplerinin karışımından oluşması gerektiğini belirtmişlerdir (136) Bazı insanların ormanlarda sebep olunan dışsallıkların boyutundan haberdar olmadığı tespit edilmiş oumlrneğin karbon salınımının oumlnlenmesi ve biyolojik ccedileşitliliğin korunmasının yerel veya ccediliftlik boyu-tunda değil kuumlresel boyutta bir sorun olarak algı-landığı anlaşılmıştır

Katılımcıların 90rsquoı hidrolojik ekosistem hiz-metleri iccedilin bir oumldeme yapmaya istekli olduklarını

Sonuccedilların Analizi

Analiz olası sapmalar

Şu ana kadar tuumlm gerekli veri toplanmıştır Fayda masraf analizinin gerccedilekleştirilmesinden oumlnceki son adım toplanan verilerin analiz edilmesidir Bazı ham veriler istenilen sonuccedilların elde edilmesi iccedilin oumlnemli istatistiksel proseduumlr bilgisini gerekti-rebilir Ancak verinin basit analizi yine basit ticari

aritmetik bilgisi ile yapılabilir Bazı durumlarda bilinccedilli kararlar almak iccedilin yeterli olabilir Basitleş-tirilmiş hesapların uygulanmadığı verilerin tuumlm potansiyeli ile kullanılmayabileceğini aklınızda tutunuz

B Ouml L Uuml M 0 7 Sonuccedilların Analizi

22

K U T U 1 2 ndash 2 1 S A Y F A N I N D E V A M I

belirtmişlerdir Tahsilat şekli ile ilgili olarak da katılıcıların 413rsquouuml tahsilatın yine SIDEAPAS fatu-rası uumlzerinden yapılması gerektiğini ve hemen hemen aynı oranda katılımcı (405) ayrıca bir fatura olması gerektiğini belirtmiştir Katılımcıla-rın 76rsquosı oumldemenin doğrudan Ejidorsquoya yapılması gerektiğini belirtirken 107rsquosi bir yorumda bulu-namamıştır Anket sonuccedilları oumldenmesi kabul edi-len miktarın hane başına aylık 2754 pezo oldu-ğunu ortaya koyarken seccedililen senaryo iccedilin tahmin edilen lojistik modeller oumldenmesi kabul edilen miktarın aylık 4401 pezo olması gerektiğini oumlner-mektedir

Su sağlayıcıların oumldeyebileceği parasal değer

Oumldenmesi kabul edilen miktarın tahmin edilmesi iccedilin yapılan 21 anket Ejidatarios nuumlfusunun 21rsquoini kapsamaktadır Katılımcıların tamamı su temi-nine ilişkin tazminat oumldemesi yapmaları hakkında istekliliklerini belirtmişlerdir [] İlk durumda oumldeme yapma istekleri sorulmuş katılımcılar yıllık 714 pezoha oumldeme yapmayı kabul edebilecekle-rini belirtmiştir Bu da El Salto kamusal su ağı tara-fından sağlanan bir metrekuumlp su iccedilin 037 pezoya ve bir hanenin her bir odası iccedilin aylık 1267 pezoya denk gelmektedir En anlamlı bulunan değişkenler eğitim seviyesi ve aile bireyi sayısıdır

Katılımcılar toplanan paraların dağılım oumlnem sırasını şu şekilde belirtmiştir orman yangınından korunma (yuumlzde 23) ağaccedillandırma (yuumlzde 14) kaliteli toprak koruması (yuumlzde 12) ve orman atık-larının kontroluuml

Ejido La VictoriarsquodaEjidatarioslarcarsquoda suyun gerccedilek değeri bilinmediği goumlzlenmiştir Ayrıca burada bulunan yerli halkın ekonomik faydaları anlaması su uumlreterek havza geleneksel ekonomik uygulamalarını ortadan kaldırılması anlamına gel-mektedir Toplam su uumlretimi masrafları suya para verme isteği ile elde edilen ekonomik faydalardan ağır basmaktadır

[] Bu verilerden uumlccedil oumlneri elde edilmiştir Bun-ların ilki karbon ve hidrolojik servislerin elde edil-mesi iccedilin mikro havzaların ticari projelere accedilılması gerekmektedir İkinci olarak bu ormanların idari destek alması gerekmektedir Uumlccediluumlncuuml olarak da geriye kalan masrafların kapatılabilmesi iccedilin dev-let ve yerel youmlnetimlerce oumldemelerin devam etmesi gerekmektedir

Yazarlar Joseacute Ciro Hernaacutendez Diacuteaz (Meksika) Karla Segura Millaacuten (Meksika) Yolanda Ontiveros Moreno (Meksika) Joseacute Manuel Silva Guevara (Meksika)

23

B Ouml L Uuml M

08Masraf-Fayda Analizi

Sonuccedilların oumlzetlenmesi

Şu ana kadar hem mevcut kullanım hem de geccedilim kaynaklarının iyileştirildiği senaryolara ilişkin ekonomik değerleri iccedileren gerekli verilerin top-lanmış ve analiz edilmiş olması gerekmektedir Sonuccedil olarak ccedilevresel değerlemenin son aşaması gerccedilekleştirilebilir geccedilim kaynaklarının iyileşti-rilmesi projesinin uygulanmasının topluma bir buumltuumln olarak fayda sağlayıp sağlamayacağının belirleneceği basit bir masraf-fayda analizi Mas-raflara karşı faydayı etkin bir şekilde oumllccedilmek iccedilin gerekli olan tek rakam sosyal indirim oranıdır

Sosyal iskonto oranı gelecek faydaların buguumlnkuuml değerini belirler İskonto oranı bir banka hesabına uygulanan faiz ile aynı prensipleri takip eder Bir banka buguumln paranızı harcamayacağınız iccedilin size bir tazminat sağlayarak paranızı bankada tut-manız iccedilin para oumlder Duumlşuumlk iskonto oranları gele-cekte yatırımcılara fayda sağlarken yuumlksek indi-rim oranı buguumlnkuuml karlara fayda sağlar Kısacası yuumlksek indirim oranı gelecekte daha duumlşuumlk fayda değerlerine karşılık gelmektedir Uygun bir iskonto oranı seccedilmek en iyi tahminin nasıl yapıla-cağına dair ekonomistler arasında bir fikir birliği olmadığından zordur Karar genellikle durumun bireysel oumlzelliklerinin yanı sıra projenin fırsat maliyetine dayanmaktadır Kaba bir tahminle gelişmiş uumllkeler yaklaşık 3ndash7 arası bir oran uygu-larken gelişmekte olan uumllkeler 8ndash15 gibi daha yuumlksek bir oranı uygulamaktadır Belirli kararlar duruma oumlzguuml yapılmalıdır Ayrıca bulgular ve sonuccedillarınızın değişip değişmediğini değerlendir-mek iccedilin iskonto oranını değiştirebilirsiniz

Mevcut değerlerin gelecekteki faydalarının hesaplanması masraf fayda analizinin ilk adı-mını oluşturmaktadır Sosyal iskonto oranı seccedilil-dikten sonra hesaplamalar iccedilin Ek 1 rsquode verilen tabloyu kullanabilirsiniz

Proje faydalarınızın mevcut değerlerini belirledik-ten sonra projenizin uygulamaya değer olup olma-dığını belirleme aşamasında doumlnebilirsiniz

Bir projenin uygulanmaya değer olup olmadığının belirlenmesi iccedilin ccedilok sayıda ekonomik goumlsterge vardır Bu değerlendirme iccedilin kullanılan uumlccedil ana goumlsterge net buguumlnkuuml değer iccedil karlılık oranı ve fayda-masraf oranıdır Basitccedile bu rehber bir proje-nin uygulanmaya değer olup olmadığının belir-lenmesi accedilısından bir goumlsterge olarak net buguumlnkuuml değere odaklanmaktadır Projeli senaryo iccedilin net buguumlnkuuml değer proje suumlresince meydana gelen masrafların faydalardan ccedilıkarılması ile hesapla-nır Aynı işlem projesiz senaryo iccedilin de gerccedilekleşti-rilir (mevcut durum senaryosu) Net artan fayda projeden elde edilen ekstra faydaya karşılık gelir ve projesiz durumun net faydasının projeli duru-mun net faydasından ccedilıkarılması ile hesaplanır Daha sonra net artan faydanın iskonto edilmiş değeri 1 yılın referans yıl alınarak daha oumlnce belirlenen indirim oranının hesaplanması ile belirlenir Projenin net mevcut değeri tuumlm yıllar boyunca elde edilen net artan faydaların mevcut değerlerinin toplamıdır

Sıfırdan buumlyuumlk (pozitif) bir net buguumlnkuuml değer projenin uygulanmaya değer olduğunu sıfırdan kuumlccediluumlk değer (negatif) uygulanmaya değer olmadı-ğını goumlsterir Bu goumlsterge alternatif projeler ara-sında karşılaştırma yapılmasını sağlamaz ancak bir projenin uygulanmaya değer olup olmadığına karar verilmesi iccedilin kullanılır Oumlrneğin 100 birim net buguumlnkuuml değeri olan bir proje de 1 birime net buguumlnkuuml değeri olan bir proje de uygulamaya değer projelerdir Ancak net buguumlnkuuml değeri en duumlşuumlk olan proje en duumlşuumlk birim ile karakterize edilmesine karşın toplumun buumltuumlnuuml iccedilin daha buumlyuumlk değere sahip olabilir Bunun nedeni net buguumlnkuuml değerlerinin farklı zaman ccedilerccedilevele-rinde oumllccedileklerinde ve kapsamlarında karşılaştırı-lamamasıdır

B Ouml L Uuml M

24

09 Senaryonuzu nasıl hayata geccedilirebilirsiniz

Şimdi harekete geccedilmek iccedilin elinizde bir ekonomik durum mevcut şirketinizdeki karar mercilerini yerel idareyi ulusal temsilcileri STKrsquoları veya oumlzel yardım kuruluşlarını fikirlerinizi hayata geccedilirmek iccedilin ikna edebilecek yararlı bir araccedil

6 Aynı dili mi konuşuyorsunuz yoksa başarılı bir iş birliğini etkileyebilecek kuumlltuumlrel ve diğer farklılıklar var mı

Şimdi ikna edici bir iletişim stratejisi geliştirebilir-siniz Sorunu bir karar mercine nasıl sunacaksı-nız İstekleriniz doğrultusunda size kim yardımcı olabilir

Aşağıdaki noktaların ele alındığına emin olun

Zaman ccedilerccedileveleri Karar mercileri genellikle kısa vadeli duumlşuumlnuumlrler ancak suumlrduumlruumllebilir bir arazi youmlnetimi toprak erozyonu ile muumlca-dele veya arazi bozulumunun geriye doumlnduumlruumll-mesi zaman alır Gelecekte muumlkacircfatını almak iccedilin masraf-fayda analizinizin harekete geccedilme zamanının şimdi olduğunu ikna ettirecek yeterlilikte olduğuna emin olunuz İkna etmeyi amaccedilladığınız kişinin bakış accedilısının yanı sıra kısa orta ve uzun vadeli faydaları ekonomik accedilıdan ortaya koymanız yerinde olacaktır

Koordinasyon Yeni senaryonuz birccedilok farklı sektoumlrden ccedilok sayıda paydaş iccedilereceğinden bu paydaşları etkin şekilde nasıl koordine edece-ğinize ve duplikasyonları veya parccedilalanmaları nasıl oumlnleyeceğinize ilişkin bir fikriniz olması oumlnem taşımaktadır Ayrıca karar mercileri accedilı-sından oumlnemli bir ayrıntı olduğundan projeni-zin değerlendirilmesi ve takibi ile ilgili fikir sahibi olmanızda gerekmektedir

Geniş Politika Bağlamı Politik olarak SBM 2015 Kalkınma Guumlndemi kapsamında Suumlrduumlruuml-lebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) hakkında yapılan mevcut tartışmalar karar mercilerini arazi bozulumuna ilişkin alternatif senaryolar sağlayarak etkilemeyi oumlnermektedir SKHrsquonin 15 numaralı hedefi arazi kayıplarının olma-dığı bir duumlnya iccedilin oumlzellikle arazi ve suumlrduumlruuml-lebilir arazi kullanımının restorasyonu ve des-teklenmesi hakkındadır Bu kuumlresel hareketin daha geniş oumllccedilekte ele alınması uygulamaya

Fikirlerinizi kağıt uumlstuumlnden hayata geccedilirmek iccedilin bazı oumlnemli ayrıntıları goumlz oumlnuumlnde bulundurma-nız gerekmektedir

1 Nihai hedefiniz nedir amaccedillarınız nelerdir2 Değişimin itici kuvvetlerinin tanımlanması 3 Senaryo sonuccedillarını etkileyecek alternatif stra-

tejilerin değerlendirilmesi 4 Ana faydalanıcıların ve bağışccedilıların oumltesinde

projenizde yakınlaşmanız gereken paydaşlar kimlerdir Oumlrneğin yerel danışmanınıza yakınlaşmak yeterli olur mu yoksa daha yuumlk-sek duumlzeyde bir bir karar merci ile mi temas halinde olmak gerekir

5 Başka hangi paydaşlar fikrinizi destekleyebilir ve projenize destek olabilir Bu noktada anket iccedilin yakınlaşığınız bireylere geri doumlnebilirsi-niz


25

youmlnelik arguumlmanları guumlccedillendirdiğinden kendi senaryo ve değerlemenizi geliştirirken yararlı olmaktadır

Karar mercilerini projenizi uygulama konusunda bir kere ikna ettikten sonra proje ve kilit paydaş-larla olan bağları korumak oumlnem kazanmaktadır Sonuccedilta yeni bir senaryo ile gelen uzman kişi siz-siniz Devamlılığın sağlanması oumlnemlidir Suumlrduuml-ruumllebilirlik iccedilin erken planlama yapın ve beklen-meyen ve en koumltuuml senaryoları bekleyin Ara rapor-lar ile alınması muumlmkuumln olan doumlnuumlşler tuumlm etkin paydaşların motivasyonlarını yuumlksek seviyede tutarak projenizin uygulamasının devamlılığını sağlar ve daha ccedilok destek alınmasına yardımcı olur Umuyoruz ki bu kısa oumlzet size karar mercile-rine nasıl yaklaşmanız ve projenizi hayata nasıl geccedilirmeniz konusunda bazı fikirler vermiştir

Ortaklıkların kurulması ve devam ettirilmesi konusunda belirli bir formuumll olmadığını ve bunun ccedilok hassas bir konu olduğunu aklınızdan ccedilıkarma-yınız Bazı durumlarda bir karar merci ile doğru-dan temas kurmak yararlı olurken diğer durum-larda bu sadece guumlccedilluuml bir ağ kurulması duru-munda muumlmkuumln olabilir

Paydaşlarla uzun suumlreli ortaklıkları kurma konu-sunda daha ccedilok bilgi iccedilin httpwwwunccdintListsSiteDocumentLibraryPartnershipsMini_Guidepdf adresini ziyaret ediniz

Paydaş katılımı ve iştiraki hakkında daha fazla bilgi iccedilin wwwbiodiversity-plantsdebiodivers_ecol publishingb-e00275pdf adresindeki makaleyi inceleyin

Arazi bozulumu global bir sorun olup gıda su ve enerji guumlvenliğinin yanı sıra insanların geccedilimini de olumsuz etkilemektedir Ancak genellikle basit yerel ccediloumlzuumlmler mevcuttur

Bu rehber sizi suumlrduumlruumllebilir arazi kullanımı uygulamaları toprak erozyonu ile muumlcadele ve arazilerin uumlretkenliğinin artırılması konusunda ekonomik olarak ikna edici arguumlmanlar geliştir-menizi sağlayacak araccedillar ile donatmıştır Ekono-mik değerleme ve masraf-fayda analizleri karma-şık tekniklerdir ancak buumltccedile ve insan kapasitesi accedilısından kısıtlı şartlarda bile kolaylıkla adapte edilebilir ve uygulanabilir ELD-MOOC bunun bir kaccedil oumlrneğini sunmaktadır

Toprak Hesaba Katılmalı ndash Onu Korumalıthinsp

E K Teknik notlar

26

Ek

İskonto faktoumlruuml = 1 (1+ İskonto oranı)thinsphesap edilen yılların sayısı ndash 1

Yıl 1 (Guumlnuumlmuumlz)

Yıl 2 Yıl 3 Yıl X

Faydalar

İskonto Oranı

İskonto faktoumlruuml

Net Buguumlnkuuml Değer

Projeli Yıl 1 (Guumlnuumlmuumlz)


Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Projesiz Yıl 1 (Guumlnuumlmuumlz)


Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda

Net artan faydanın buguumlnkuuml değeri (iskonto oranınız)

Ekonomik net buguumlnkuuml değer (iskonto oranınız)

T A B L O 1

T A B L O 2

Net Buguumlnkuuml Değer = Sosyal Iskonto Oranı Fayda

Masraf-Fayda Analizi


Daha fazla bilgi ve oumlnerileriniz iccedilin

ELD SekreteryasıMark Schauerco Deutsche Gesellschaftfuumlr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbHGodesberger Allee 11953175 BonnGermanyT + 49 228 24934-400F + 49 228 24934-215E infoeld-initiativeorgI wwweld-initiativeorg


Fotograflar Front and back cover copy GIZDuumlzenleme kippconcept GmbH BonnEU ve FSC sertifikalı kağıda basılmıştırBonn Aralık 2014copy2014

İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri


Yeni bir senaryo geliştirmek

Nasıl değerlendirme yapmalı

Araştırmayı Yapın Paydaşlara Sormak



Senaryonuzu nasıl hayata geccedilirebilirsiniz

Ek

2

Oumlnerilen alıntı

ELD Initiative (2014) Principles of economic valuation for sustainable land management based on the Massive Open Online Course ldquoThe Economics of Land Degradationrdquo Practitionerrsquos Guide Available from wwweld-initiativeorg

Koordinasyon Claudia Musekamp (Infoport) Jan Heinrich (Infoport)

Editoumlr Naomi Stewart (UNU-INWEH) Dr Emmanuelle Quilleacuterou (UNU-INWEH) Josephine Lauterbach (ELD Secretariat) Waltraud Ederer (ELD Secretariat)

Ccedileviren ve Editoumlr Hakki Emrah Erdogan (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ankara Tuumlrkiye)


Forograflar Sayfa 6 copy GIZ Ursula Meissner Sayfa 7 Map of Morocco showing the Dracirca River adapted from The Encyclopedia of Earth Sayfa 11 copy GIZ Berno Buff Sayfa 16 copy 2009 GIZ Dirk Ostermeier Sayfa 17 copy International Union for Conservation of Nature (IUCN) Vanja Westerberg Sayfa 18 copy GIZ Ulrich Scholz Sayfa 22 copy GIZ Britta Radike Sayfa 24 copy ELD Initiative Grafik Tasarım MediaCompany Bonn Office Duumlzenleme kippconcept GmbH Bonn

Daha fazla bilgi ve oumlnerileriniz iccedilinELD Secretaryası infoeld-initiativeorgMark Schauerco Deutsche Gesellschaft fuumlr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbHGodesberger Allee 11953175 Bonn Germany

Yaratıcı Muumlştereklerimizin LisansıUygulayıcı Rehberinin iccedileriği ilk olarak 2014 yılında laquoArazi Bozulması Ekonomisiraquo konusunda duumlzenlenen Buumlyuumlk Accedilık Online Kurs (ELD MOOC) katılımcılarının yazmış olduğu metinlerden alıntılanmışır Bu alıntılar atıflandırılmış ve bu yayının gereksinimlerine uyacak şekilde biraz modifiye edilmiştir Bu iccedilerik yalnızca bilgilen-dirme amaccedillıdır ve oumlğrenci yazarların accedilıkccedila goumlruumlşlerini yansıtarak onların sorumluluğundadır

Bu belgede yayınlanan tuumlm veriler Mayıs 2014 oumlncesine aittir


3

İCcedilİNDEKİLER

İccedilindekiler 3










Ek 26

B Ouml L Uuml M

01

4














5







B Ouml L Uuml M

6


Arazi Bozulumu





K U T U 1











7







K U T U 2





8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


3

İCcedilİNDEKİLER

İccedilindekiler 3










Ek 26

B Ouml L Uuml M

01

4














5







B Ouml L Uuml M

6


Arazi Bozulumu





K U T U 1











7







K U T U 2





8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

B Ouml L Uuml M

01

4














5







B Ouml L Uuml M

6


Arazi Bozulumu





K U T U 1











7







K U T U 2





8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


5







B Ouml L Uuml M

6


Arazi Bozulumu





K U T U 1











7







K U T U 2





8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

B Ouml L Uuml M

6


Arazi Bozulumu





K U T U 1











7







K U T U 2





8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


7







K U T U 2





8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


8


K U T U 3















9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

9

B Ouml L Uuml M

03


K U T U 4








Gazze Vadisi


Proje ile


1 2 3 4


55 4 3 3

Projesiz


05 04 04 03


2 4 4 6


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


10






Dışsallıklar








Jonathan Hughes


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


11


K U T U 5




B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

B Ouml L Uuml M

12







K U T U 6









13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

13

B Ouml L Uuml M












14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


14





K U T U 7




























15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


15












likleri listeleyin














K U T U 8






16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


16


K U T U 9








17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


17




















lendirin






18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


18

K U T U 1 0








19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

19

B Ouml L Uuml M









20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


20


K U T U 1 1




21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

21

B Ouml L Uuml M

07


K U T U 1 2












22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


22









23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

23

B Ouml L Uuml M









B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

B Ouml L Uuml M

24















25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek


25









E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

E K Teknik notlar

26

Ek




Faydalar

İskonto Oranı





Faydalar

Masrafllar

Net Fayda



Faydalar

Masrafllar

Net Fayda

Net Artan Fayda



T A B L O 1

T A B L O 2








İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek






İCcedilİNDEKİLER


Arazinizin Değeri








Ek

ekonomisi girişimi uygulayıcı rehberi · gulayan genel bir yaklaşım olup, arazi bozulumu-nun...

Documents