EKONOMSKA GEOGRAFIJAI. PREZENTACIJAto je ekonomska geografija? Razvija prostorna znanja, skuplja i sintetizira znanja i informacije o okolini . Prostorna je sinteza prirodnih, socio-ekonomskih, ekolokih i tehnolokih informacija prouava problem ekonomsko ekolokog razvoja Poveznica ekonomske i geografske znanosti Komponente geografskog miljenja 1. prostorna odreuje pravilnu lokaciju tvrtke, trita robe 2. ekonomska 3.sistemska odluivanje o konanom odabiru Prostorna komponenta svjetska, nacionalno-regionalna ekonomija, ekonomija grada, prostorna ekonomija Ekoloka komponenta ekonomija resursa, ekoloka ekonomija, ekoloko-ekonomski problemi velikih gradova Sistemska komponenta ekonomija pojedinih drava, regionalna ekonomija, meunarodno gospodarstvoObjekt prouavanja Ekonomska geografija znanost o prostornim relacijama prirodnih uvjeta i resursa, stanovnitva i gospodarstva u geo-prostoru, o utjecaju prirode na ivot drutva, o utjecaju ekonomske aktivnosti na prirodu U uem smislu ekonomsku geografiju definiramo kao znanost koja prouava ponaanje ekonomskih subjekata u odreenom geografskom prostoru Objekt prouavanja je antroposfera ( sfera ekonomskih aktivnosti) ili ekosfera ( dio geoprostora gdje se razvija ekonomska aktivnost Objekt koji prouava EG je razvoj teritorijalno ekonomskih kompleksa njihovi prirodni i demografski uvjeti i resursi, ekonomske grane i centri, kao i grane neproizvodne sfere Ukljuivanje neproizvodne sfere u objekt prouavanja daje znanosti socijalni karakter EG prerasta u socio-ekonomsku. Osnovni objekt istraivanja socio-ekonomske geografije je prouavanje problema energije, prirodnih resursa, demografskih, ekolokih u prostoru. Najee se kao predmet prouavanja istie EKONOMSKA REGIJA i zakonitosti razmjetaja proizvodnje Pod utjecajem teorije sistema predmet se odreuje kao prouavanje teritorijalnih socio-ekonomskih sistema ili prouavanje teritorijalne organizacije drutva Predmet prouavanja je i transformacija ekonomskog prostora i rjeavanje ekonomsko geografskih problema na temelju sistematskog pristupa i GIS tehnologijeKoji su ekonomsko geografski problemi? Socijalni Politiki Ekonomski Ekoloki tehnoloki Predmet socijalno ekonomske geografije je : prouavanje zakonitosti principa i imbenika koji utjeu na formiranje, razvoj ekonomskog prostora, teritorijalnih, ekonomskih kompleksa i ekonomskih regija EKONOMSKA GEOGRAFIJA ISPITUJE RAZMJETAJ PROIZVODNJE, POTRONJE, PROMETA ISTRAUJE CJELOKUPNI EKONOMSKI IVOT U POJEDINIM ZEMLJAMA I REGIJAMA ANALIZIRAJUI PRIRODNE I DRUTVENE IMBENIKE ( Ilei)Podjela ekonomske geografije a. 1.teorijska EG bavi se teorijama i metodama prouavanja i u uskoj je vezi s filozofijom 2. opa ekonomska geografija bavi se prouavanjem globalnih problema svijeta 3. regionalna bavi se ekonomskim pitanjima pojedinih regija, ili prostorno planerskih regija koje su vane za prostorno funkcionalnu organizaciju unutar drave 4. sistematska agrarna, industrijska, prometna, turistikab. 1. prostorna geografija lokalnog podruja, regionalna ekonomska geografija, geografija drava, kontinenata, globalna 2. vremenska dimenzija historijska, suvremena, prognozirajua 3. prema materijalnom aspektu geografija prirodnih resursa, gospodarskih grana, stanovnitva, infrastrukture 4. organizacijski teritorijalno planiranje, razmjetaj lokacije poduzea, regionalni razvoj, geo-politika, geo-ekonomija, difuzija, inovacijato je osnovni oblik prouavanja? Za geografiju lokacija: 1. atom prirode 2. atom stanovnitva 3.atom gospodarstva poduzee Prirodni atom osnovni faktor za egzistenciju stanovnitva, gospodarstva Regija prostorna cjelina vie odreena sadrajem nego prostorom Nema tono odreene prostorne granice Ima svoja obiljeja po kojima se razlikuje od drugih teritorijaZadatci socijalno ekonomske geografije 1. otkrivanje, prouavanje zakonitosti principa i imbenika razvoja i teritorijalnog razmjetaja proizvodnih snaga u svijetu Prognoziranje teritorijalne organizacije drutva u cjelini i po dravama i regijama 2. utvrivanje stupnja utjecaja fiziko geografskih, socijalno ekonomskih, demografskih, znanstveno tehnikih, povijesnih i ekolokih imbenika na razvoj i teritorijalni razmjetaj grana gospodarstva 3. prouavanje globalnih problema ovjeanstva 4. prouavanje razvoja i promjena u teritorijalnoj organizaciji gospodarstva u socijalno ekonomskim makroregijama svijeta, polova ekonomskog razvoja u svijetu ili ekonomskog centra i periferije u globalnom prostoru Definiranje kroz pitanja : to se proizvodi? Gdje se proizvodi, a gdje troi? Koliko se proizvodi, a koliko troi? Kako se proizvodi? Zato se proizvodi? Za koga se proizvodi ?

II. PREZENTACIJAMetode ekonomske geografijeGeografske metode i pristup Geografija NIJE ideoloki neutralna Razliiti drutveni sistemi i ureenja imaju svoje geografske kole Svaka skola ima svoj metodoloski pristup. Geografski pristup ima etiri osnovna dijela: -Prostornost -Sistemnost -Dijalekticnost -povijesni pristup Prostornost znai teritorijalnost (To je materijalni prostor sa svojim dimenzijama i objektima koji imaju prostorne odnose-udaljenosti koje odreuju taj prostorni uzajamni polozaj objekata u njoj. Udaljenosti se mjere: Fizikim Vremenskim Ekonomskim Mentalnim jedinicama. Geografski prostor se sastoji od : udaljenosti Toaka Linija Toke : oznaka naselja, industrijskih objekata, povrine teritorija Linije : oznaka rijeka, prometnica, granica. Svi ti objekti su uzajamno povezani u jedan sistem koji se naziva geosistem. Sistemski pristup oznaava skup elemenata povezanih u cjelinu Sistem ima : elemente veze meu elementima okruenje u kojem funkcionira Pojam geosistema kao geokompleksa uvode ruski znanstvenik Soov i britanci:Chorley i Kennedy Soov definira geosistem kao sinonim prirodnog kompleksa, a kasnije je proirio taj pojam na bilo koji sistem koji sadri prostorna obiljeja Povijesno pojmu geosistema prethode pojmovi rajon, regija, predio, ekosistem Svaka teritorijalna cjelina da bi bila geosistem mora zadovoljiti dva kriterija 1. kriterij sistematinosti kompleksnosti, cjelovitosti 2. kriterij geografinosti teritorijalnost prostornostGeosistemi ine prostorno jedinstvo svih moguih kategorija u opsegu geosfere, do elementarnog geosistema lokalitet Elementarni geosistem sadri tri dijela: Priroda ovjek gospodarstvo u uzajmnoj su vezi Geosistemi su integralne prirodno povijesne kategorije - sadrajem i ogromnim brojem veza direktnog i povratnog karaktera integriraju prirodu, ovjeka i sve elemente koje je ovjek ostvario svojim radom i ugradio u njegovu strukturu Tri dijela po svom karakteru predstavljaju centralne faktore geosistema Cjelovitost geosistema odreena je neposrednim vezama izmeu oznaenih geokomponenata Elementi i veze geosistema ine geostrukturu Struktura oznaava sastav ili ustrojstvo razliitih komponenata koje formiraju cjelovitost geostruktureto ini sistem? 1. elementi veze i okruenja 2. veze mogu biti unutranje ( meu elementima) i vanjske ( izmeu sistema i okruenja), a po tipu mogu biti direktne, povratne i posredne 3. strukture su raspored elemenata i veza ( teritorijalne, ekonomske, organizacijske) 4.funkcije elemenata su u meusobnim interakcijama i u interakciji s okruenjem 5. evolucija sistema ( proces razvoja prolost sadanjost budunost) 6. organizacija sistema ( upravljanje sistemom) Sistemski pristup svodi se na analizu 1. struktura istrauje razmjetaj i konfiguraciju elemenata u vezi 2. funkcija istrauje kako sistem funkcionira u prostoru, u relaciji prema okruenju Svaki sistem je otvoren u odnosu prema okruenju sistem vieg reda hijerarhija od doma do svemira 3. evolucijska faza istrauje proces koji se sastoji od vie faza : postanak, razvoj, transformacija i gaenje sistema u prostoru Svaki sistem ima i obiljeje samoregulacije do odreene granice Ako je poremeaj izvan te granice, sistem nestaje i pretvara se u drugi sistem Skok iz jednog stanja u drugo zove se katastrofa i na temelju toga razvija se teorija katastrofe i bifurkacije sistemska analiza sastoji se od : 1. identifikacija elemenata sistema 2.istraivanje veza izmeu sistema 3.istraivanje strukture veza i elemenata u sistemu 4.istraivanje funkcija veza i elemenata u cjelini 5.istraivanje procesa sistema 6.istraivanje trenda, prognoza i upravljanja tim procesimaPojmovi u teoriji sistema 1. elementi dijelovi ili podsistemi 2. veze izmeu elemenata i izmeu sistema i elemenata; pozitivne / negativne; direktne/povratne 3. struktura i raspored elemenata i veza odraava funkciju sistema Obiljeja : cjelovitost, hijerarhinost, jedinstvo s okrujem 4. okruenje: sistem vieg reda koji utjee na funkciju sistema 5. hijerarhija- odnos superpozicije: svaki sistem dio je sistema vieg reda 6.kompozicija ili poredak elemenata organiziranih kao sistem 7. organizacija sistema entropija[footnoteRef:2] je mjera organiziranosti [2: Entropija je tenja sustava ka neureenosti,- entropija je mjerilo neureenosti sustava. ]

U neorganiziranom sistemu entropija je maksimalna, a u organiziranom je minimalna 8. funkcija sistema i svrha ili cilj koji ima sistem u relaciji s drugim sistemima Sistemi koji imaju unaprijed odreenu svrhu teleoloki[footnoteRef:3] [3: Teleologija je filozofsko shvaanje prema kojem je bie usmjereno ka ostvarenju nekog cilja. teleologija je filozofska pozicija prema kojoj sve ima svrhu. ]

Oni koji izgube svrhu nulti Svi antropogeni sistemi su teleoloki 9. ponaanje sistema pozitivna sprega je ona koja udaljava sistem od poetnog stanja sistem gubi svoje osobine i pretvara se u drugi sistem 10. konverzija inputi koji iz okruenja ulaze u sistem ( sirovine, energija, informacije) i u procesu funkcioniranja pretvaraju se u output 11. dinamika sistema predstavlja promjene u vremenu sistem moe biti statiki ili dinamiki 12. stanje sistema posljedica je dinamike u prolostiTipovi sistema etiri tipa 1. morfoloki sastoje se od sistema koji su povezani svaki sa svakim i ine mreu 2. kaskadni lanani sistem meusobno povezanih elemenata direktnim vezama 3. procesni kombinacija dvaju sistema elemenat jednog sistema je istovremeno elemenat drugog sistema 4. dirigirani procesima se upravlja iz operatora Ljudski faktor je upravljaKartografske metode i pristup Karta poetak i kraj geografskog istraivanja Karte poljoprivrede razlikuju se po sadrzaju, prikazuju tip poljoprivrede, poljoprivredne povrsine, obim proizvodnje, itd. koritenje metode kartograma primjena povrsine i boje. Karte prometa prikazuju promet metodom linearnih dijagrama (obim prijevoza, promet putnika) Postoje specijalne karte prema vrsti saobracaja (pomorske, avio, eleznicke, autokarte) Karte industrije koriste najee metodu znakova- za oznacavanje industijskih centara, rudnika, elektrana i drugih proizvodnih objekata. Osnovne cetiri vrste znakova : slovni, geometrijski, crtezi i simboli. Metoda linearnih znakova koristi se na prometnim kartama i tu se znakovi oznacavaju bojama, rafurom i sirinom znaka. Metod areala ili ogranicenih povrsina koristi se u oznacavanju pojava s nejednakim razmjestajem (industrijske regije, bazeni ugljena, polja nafte ) Metoda izolinija koja povezuju tocke sa istim vrijednostima najcesce se koriste za prikazivanje reljefa (izohipse), gustoe naseljenosti (izodeme), oborina (izohijete), temperatura (izoterme) itd. Linije koje pokazuju udaljenost od prometnih centara nazivaju se izohrone (u h) ili izotele (u km). Udaljenost izmedju izolinija je ekvidistanca ili interval. Metoda taaka koristi se u prikazivanju masovnih, razbacanih, usitnjenih objekata. Svaka tocka predstavlja odreeni broj objekata koji je kartiran. Metoda kartodijagrama sastoji se u crtanju dijagrama : strukturni, dinamicki, prosti, slozeni, povrsinski i linijski. Metoda kartograma : kolicinske karakteristike - razlicitim intenzitetim boje, Kartogrami su zemljovidi na kojima se na razliite naine (tokama, geometrijskim likovima, slikama i bojama) prikazuje prostorna rasprostranjenost elemenata statistikog skupa. tri vrste kartograma: a) dijagramske karte b) statistike karte c) piktogrami. Dijagramske karte crtaju se spajanjem zemljovida i povrinskih grafikona, na primjer, kvadrata, trokuta, krugova, i slino. Povrinski grafikoni, su proporcionalni apsolutnim frekvencijama skupa, - izraava se intenzitet promatranog obiljeja ili pojave. Likovi se ucrtavaju unutar granica povrine na zemljovidu koja predoava odgovarajui modalitet prostornog statistikog obiljeja, ime se izraava prostorna rasprostranjenost elemenata statistikog skupa Piktogrami prostornu rasprostranjenost i intenzitet elemenata statistikog skupa prikazuju gue ili rjee rasporeenim tokama (ili nekim drugim znakovima) na odgovarajuem zemljovidu. Statistike karte crtaju se tako da se na zemljovidu razliitim bojama ili sjenanjem po pojedinim dijelovima nekog podruja pokazuje intenzitet neke pojave koji je najee izraen relativnim brojevima.

III. PREZENTACIJAPovijesni razvoj ekonomske geografijeZaetci Ludovico Grichardini: Opis Nizozemske, 1567. prva ekonomska geografija Lomonosov 1760.g. prvi koristi rije EKONOMSKA GEOGRAFIJA Potie izradu ekonomskog atlasa i leksikona, inicira ekspedicije za istraivanje Dalekog sjevera, sjevernog plovnog puta, Urala, Sibira Ekonomskoj geografiji prethodili su 1. komercijalna geografija u UK, obrauje pravce uvoza / izvoza sirovina i proizvoda 2. kolonijalna u Francuskoj izvor informacija za poduzetnike i politiare o sirovinama i tritima robe 3. politika statistika u 18. st. predstavlja zbir podataka o dravama iz nje nastaju ekonomska geografija i statistika 4. antropogeografija u Njemakoj u 18. st. ( C. Ritter, A.v Humboldt) F. Ratzel djelo Antropogeografija, 1882.g. Politika geografija 1892.g. Poetak drutvene geografije 5. njemaka kola razmjetaj , lokacija i prostorna ekonomija Zaetnici: J. Thunen, A. Weber (1909) W. Christaler (1936) A. Losch ( 1941) 6. francuska kola:Geografija ovjeka P. Vidal de la Blanc 7. anglosaksonska kola: Humana geografija UK, SAD 8. ruska kola Ekonomska geografija - Baranski Teorijske paradigme u geografiji Pojam znanstvene paradigme uvodi T. Kun To je odreeni model znanstvenog miljenja ili pogled na svijet koji prevladava u odreenom razdoblju Nova otkria i izumi izazivaju znanstvenu revoluciju, kada se stara paradigma rui i stvara novaParadigme u geografiji 1. prirodno historijski materijalizam nastaje u doba prosvjetiteljstva ( Montesquieu Russeau) Znanstveni karakter daju mu Humboldt, Ritter ( I pol. 19.st.) ovjek se doivljava kao dio prirodnog okolia i prenosi prirodne zakone na ljudsko drutvo 2. dijalektiki i historijski materijalizam tvorci su klasici marksizma Istie se uloga prirodnih snaga i odnosa kao pokretaa snage drutva i smjena drutveno ekonomskih formacija 3.geografski determinizam daje prednost prirodnim imbenicima u povijesnom razvoju drutva primjer je antropogeografija F. Ratzela 4. geografski posibilizam prirodni okoli nije odluujui imbenik, ve daje mogunosti, a od ljudske prirode ovisi na koji nain e te mogunosti iskoristiti U centru prouavanja je ovjek, i pravac je geografija ovjeka ( Blanc) 5. geografski indeteminizam u SSSR-u, na temelju marksizma i staljinizma Negira veze prirodnog okolia i drutveno ekonomskog razvoja, kao i vezu prirodnih i drutvenih znanosti Iskljuivanjem prirodnih imbenika ekonomska geografija gubi smisao kao znanost i pretvara se u registriranje podataka 6.horologizam prostornost Stavlja naglasak na razmjetaj objekata u prostoru, bez objanjenja geneze i evolucije pojava Osniva je njemaki geograf A. Hetner Naglasak je na prostornosti, prostornim relacijama elemenata prirodne i drutvene sfere u regionalnom okviru Nema prouavanja geneze i evolucije pojava Osnova vojnoj geografiji 7. biheviorizam uvodi ga u geografiju britanski geograf A. Pred Naglasak je na intersubjektivnim motivima prostornih odluka ovjeka Ponaanje ljudi u prostoru( izbor lokacije poduzea, mjesta rada, stanovanja) ne ovisi o vanjskim prirodnim i drutvenim imbenicima, ve o subjektivnim motivima onih koji takve odluke donose O emu ovisi njihov izbor ? koliina i kvaliteta informacija kojima se raspolae u svezi neke odluke i njihovih intelektualnih sposobnosti da takve informacije pravilno shvate 8. radikalna geografija kritika Bavi se drutvenom kritikom kapitalizma Nisu vana pitanja- gdje, kako i zato se neto proizvodi Ve Za koga i u ijem interesu Polaze od injenice da se akumulacija kapitala i drutvena raspodjela materijaliziraju u prostoru u obliku centara rasta i polarizacije razvoja 9. sistemski pristup osnovni predmet geografije je geosistem Tvorci Soava ( Rus), Kennedy (UK) Promatra sloene teritorijalne komplekse regije, predjele, naselja, ekonomske rajone Primjenjuje metode sistemske analize uz primjenu raunala Geosistemski pristup je vaan kao osnova na kojoj se razvija GISKeynesijanska kola osniva -John Maynard Keynes (1883 1946), Opa teorija zaposlenosti, kamate i novca (1936). Tvorac makroekonomike. Izlaz iz problema u ekonomiji je u dravnoj intervenciji kojom bi se poveala agregatna potranja Glavni ciljevi: poveanje proizvodnje, puna zaposlenost i pravednija raspodjela nacionalnog dohotka ime bi se postigao izlaz iz krize i stabilizirao kapitalizam Radikalna politika ekonomija Nastala je u drugoj polovini 20. stoljea lijevo orijentirani ekonomisti. Naziv su dobili po svojoj radikalnoj kritici kapitalizma i prijedlozima korjenitih reformi tog sustava pokuavaju integrirati ideje Marxa, Keynesa i Schumpetera NEG Poetkom 1990-ih Paul Krugman razvija vlastitu Novu ekonomsku geografiju. Njegov rad temelji se na njemakoj koli lokacije i Isardovom uenju o prostornim kretanjima. Krugman tvrdi da se tradicionalni model temeljen na konstantnom profitu i trinom natjecanju moe zamijeniti Dixit-Stiglitzovim modelom iz 1970-ih koji doputa poveanje profita i djelomino natjecanje. Krugman tvrdi da je poveanje profita motiv za specijalizaciju i trgovinu, ak i kad ne postoje komparativne prednosti. Temelj njegove vizije nove ekonomske geografije je poveanje prihoda. Pojava nove ekonomske geografije vezana je uz oblikovanje velikog broja ekonomskih aglomeracija u geografskom prostoru, na razliitim razinama i razliitog prostornog obuhvata. Najjednostavniji tip aglomeriranja koji je i prostorno najui nastaje grupiranjem manjih ekonomskih jedinica u susjedstvu. Vei tipovi mogu biti unutar gradova, stvaranjem brojnih industrijskih distrikata ili na regionalnoj razini unutar istog dravnog teritorija Unutar Nove ekonomske geografije razlikuju se tri kljuna termina: Model ujednaenosti u formiranju cjelokupne prostorne ekonomije kojim se odvaja pristup NEG-a od tradicionalne lokacijske teorije i ekonomske geografije Porast profita na razini individualnih proizvoaa, tvornica, pogona koje je vano da gospodarstvo ne degradira u tzv. backyard kapitalu (odnosno svaki individuum proizvodi veim dijelom za sebe) Transportni trokovi bitni su lokacijski imbenik jer je kretanje proizvodnih imbenika i potroaa preduvjet za stvaranje aglomeracija Regionalna eg Regionalna ekonomija je relativno mlada ekonomska disciplina kojoj je cilj objasniti ekonomsku logiku izbora lokacija u prostoru (ekonomskih subjekata i kuanstava), ustroja velikih teritorijalnih sustava (prvenstveno gradova) te odgovoriti na pitanje zato su neka podruja razvijenija od drugih. Poetke regionalne ekonomike nalazimo krajem 40-ih godina XX st. Walter Isard : Location and Space Economy: A General Theory Relating to Industrial Location, Market Areas, Land Use, Trade, and Urban Structure, Roberta Capello ( 2006.) polazi se od prostora: 1.Primjena teorija prema njihovom pristupu (mikro ili makro). 2. uloga koju prostor ima u razvojnom procesu (pasivna ili aktivna). 3. sam fokus istraivanja (rast ili razvoj), 4. dok su etvrto naela koja odreuju razvoj i rast (alokativna uinkovitost, prostorna blizina/udaljenost ) Osnovna pitanja : gdje je to, zato, i koje su posljedice takvog razmjetaja u prostoru.Hrvatska M. Bilen D. Feletar M. Si M. Ili