Ekonomski razvoj Ispitna pitanja1.Pojam ekonomskog razvoja: definisemo kao dugorocni proces odrzivog porasta proizvodnje i dohotka pracen strukturnim poboljsavanjem pri njihovom stvaranju i raspodjeli ciji je cilj, zadovoljavanja potreba te zajednice(drzave),odnosno neprekidni porast zivotnog standarda, finansijske samostalnosti i politickih sloboda stanovnistva. 2.Ekonomski rast: KONCEPT EKONOMSKOG RASTA podrazumijeva poveanje koliine proizvedenih dobara i usluga ili realnog dohotka u ukupnom iznosu ili po stanovniku u odreenoj zajednici i odredjenom vremenskom periodu. 3.Ekonomski rast ima dva naina za ostvarenje a)poveanom koliinom upotrebljivih faktora inputa i b) istom koliinom upotrebljivih faktora inputa ali rastuom efikasnou njihove upotrebe. Moe se zakljuiti da je ekonomski rast jedna realna ekonomska kategorijakoja stvara mogunost uvecanja realnih dohodaka, rast zivotnog standarda, porast akumulacije a uz to mogucnost jaanja materijalne osnove budue proizvodnje. 4. Koncept ekonomskog razvoja iri pojam obuhvata sloene transformacije u kompoziciji i strukturi privreivanja, stepen zadovoljavanja ljudskih potreba. 5. Pod ekonomskim razvojem se podrazumijeva sljedee rast materijalne proizvodnje i usluga, promjene do kojih dolazi pod dejstvom naunog i tehnikog progresa, promjene do kojih dolazi pod dejstvom drutvenog i ekonomskog okruenja, stvaranje uslova za svestrani razvoj linosti. 6.Tri procesa ekonomskog razvoja a) normativnoi (realizacija odreenih drutvenih ciljeva); b) multidimenzionalnog (povezanost svih potreba pojedinca i zajednice i c) koherentnog (usklaivanje konfliktnih ciljeva). 7. Indeks kvaliteta ivota POLI INDEX obuhvata a. oekivano trajanje ivota b. stopa djeijeg mortaliteta c. stopa pismenosti kojima se mjeri stepen zadovoljavanja osnovnih potreba stanovnitva. 8. Koncept odrivog humanog razvoja izrazava nastojanje za uskladjivanje kvalitativnih i kvantitativnih strana razvoja, eksplatacija resursa, tehnoloki razvoj 9. Cilj odrivog humanog razvoja a) ekonomski: rast, efikasnost, stabilnost,

b) socijalni: jednakost, socijalna kohezija, socijalna mobilnost, participacija, kulturni identitet, c)okolinski: zdrava okolina, racionalna upotreba obnovljivih resursa, konzervacija neobnovljivih. 10. Za takav razvoj potrebni su - politiki sistem( koji osigurava efikasnu participaciju graana), - ekonomski sistem(koji moe stvarati vikove i tehniki progres), - drutveni sistem(koji rjeava napetosti iz disharmoninog razvoja), - proizvodni sistem(koji potuje obavezu uvanja ekoloke osnove za razvoj), - tehnoloki sistem(koji stimulie odrive modele trgovine i finansija), - administrativni sistem (koji je fleksibilan i samokreativan). 11.Index humanog razvoja Indeks humanog razvoja uzima u obzir 4 pokazatelja: 1.oekivani ivotni vijek, 2.stopa pismenosti odraslih, 3.prosjene godine kolovanja, 4.drutveni proizvod po stanovniku. 12. Proces ekonomskog razvoja Predstavlja sintezu velikog broja ekonomskih i vanekonomskih faktora meusobno razliitih po prirodi, znaaju i intezitetu pri ostvarivanju rezultata tog procesa. 13. Faktori ekonomskog razvoja Stanovnitvo, prirodni i energetski resursi, kapital i tehnoloke promjene. 14. Analiza stanovnitva Ima tri najznaajnija aspekta : ljudski potencijal, etniki sastav i istorijsko nasljee Ljudski potencijal :ukupan broj stanovnika, obrazovni nivo stanovnika, zdravstveno stanje stanovnika. 15. Ukupan broj stanovnika Je rezultat djelovanja dviju komponenti: prirodni prirastaj porast koji predstavlja razliku izmedju broja rodjenih (nataliteta) i borja umrlih (mortaliteta) stanovnika u odredjenom periodu, mehanicki porast-prirastaj koji predstavlja razliku izmedju broja iseljenih (emigranti ) i useljenih ( imigraniti ) stanovnika u odredjenom periodu iz zemlje. 16. Podjela ukupnog stanovnitva iz pozicije eko. aktivnosti Ekonomski aktivno stanovnistvo, ekonomski neaktivno stanovnistvo 17. Ekonomski aktivno stanovnistvo ine svi zaposleni, svi koji obavljaju odredjnu aktivnost 18. Ekonomski neaktivno stanovnistvo ine

lica koja imaju vlastite prihode, izdrzavana lica. 19.Obrazovni nivo stanovnitva Nivo obrazovanja, kao i sposobnost rjeavanja postojeih postijeih ekonomskih i politikoh problema u savremenim uslovima je jedan od najrazvijenijih ekonomskih faktora. 20. Zdravstveno stanje stanovnitva zdravlje ljudi se sve vise tretira kao faktor sa dugorocnim dejstvom na privredni razvoj 21. Etniki sastav Ima 3 karakteristike: nacionalnost, jezik i religija. Vii stepen homogenosti stanovnitva u ovim aspektima predstavlja povoljniju pretpostavku etnikog razvoja. 22. Istorijsko nasljee Je tradicija u razliitim vidovima ek. Saradnje sasusjednim i drugim zemljama. 23. prirodni i energetski resursi Imaju 2 znaajna momenta: 1. Odnosi se na neophodnost razlikovanja tog faktora pri njegovom koritenju, u zavisnosti od toga o onom njihovom dijelu koji se prirodnim procesom obnavlja ili onom njihovom dijelu gdje to nije sluaj npr; rudno bogastvobitan je to racionalniji nain njihovog koritenja 2. 2.Drugi momenat odnosi se na mogunost zamjene prirodne materije nekom novom koja je rezultatsavremene prizvodnje. Trokovi tih novih prizvedenih predmeta su viestruko niiod onih koji se dobivaju prirodnim procesima, a u najveem broju su trajniji od prirodnih i vie odgovaraju zahtjevima savremenih procesa proizvodnje i potrebama ljidi. 24. Osnovni zadaci pri upravljanju prirodnim resursima Maksimalma mobilizacija prirodnih resursa za razvoj Racionalno koritenje prirodnih resursa Stimulisanje aktivnosti neregenerativnih prirodnih resursa Obezbjeenje normalne nadoknade ali i uveavanje reproduktivnih resursa i prirodne sredine 25. Kapital i kapitakna dobra Kapitalom oznacavamo fizicki kapital koji predstavlja kolicinu novca koja je ulozena u neki oblik imovine-kapitalna dobra (opreme,masine, zgrade,infrastrukture) i investicije s ciljem da se tom imovinom proizvode dobra i usluge. 26. Osnovni proizvodni fondovi (fiksni fondovi) Su mehanika sredstva za rad, patenti licence, putevi i komunikacije. 27. fiksni fondovi neproizvodnog karaktera Ceste, plovni kanali, ureene obale, pristanita

28. Akumulacija je dio novostvorene vrijednosti nacionalnog dohodka koji obezbjeuje proirenu drutvenu reprodukciju. Zajednica bez akumulacije je zajednica bez budunosti. 29. Obim, odnosno nivo akumulacije zavisi od dva faktora: dostignutog nivoa razvijenosti odredjene zajednice i proporcije pri raspodijeli novostvorene vrijednosti-nacionalnog dohotka na fond akumulacije i fond potrosnje. Ucesce akumulacije u novostvorenoj vrijednosti-nacionalnom dohotku izrazava se stopom akumulacije koja se izracunava kao odnos akumulacije i nacionalnog dohotka. 30. Izvori akumulacije se obezbjedjuju na dva nacina: osnovni izvori (rezultati procesa proizvodnje) i dopunski izvori negativni(amortizacija) i pozitivni ( racionalnost). Negativni izvor je dezinvestiranje, prekomjerena nacionalna eksploatacija prirodnih resursa. Pozitivna racionalno koritenje svih razvojnih faktora, potpunije koritenje rezervi u proizvodnim kapacitetima i radnoj snazi. Pretvaranje novane akumulacije u realnu akum. U cilju nastavka proizvodnje je proces investiranja. 31. . Investicija podrazumjeva nabavku : -masina, alata i opreme, -gradjevinskih objekata, zaliha robe i materijala, - zaliha robe i materijala. 32. Aktiviranje investicija Znai poveanje kapitalne opremljenosti prizvodnje, a to pozitivno utie na podizanje nac. Dohotka. 33. Osnovni faktori-determinante investicija su: kamatna stopa, ocekivani profit, tehnoloske promjene. 34. Bruto investicije obuhvataju ulaganja namjenjena obavljanju jednostave(proste) i slozene(prosirena) reprodukcije. Neto investivcija predstavlja dio bruto investicija nakon odbitka amortizacije i stvaranja predusova za slozenu (prosirenu) reprodukciju

35. Demografske i ekonomske investicije Demograske investicije predstavlaju iznos koji se investira kako bi se, zbog porasta stanovnistva, dohodak postanovniku odrzavao na dostignutom nivou. Ekonomske predstavljaju iznos investicije iznad nivoa demografskih koje obezbjedjuju ekonomski razvoj, tj. povecanje proizvodnje, rast ukupnog dohotka i dohotka po stanovniku. 36. TEHNOLOSKE PROMJENE

Podrazumijeva se sljedee: stalni proces usavravanja sredstava za rad i izvora energije, stvaranje novih proizvoda ili novih vrsta poznatih proizvoda. Svaka tehnoloska promjena, odnosno unapredjenje prolazi kroz tri karakteristicne faze: 1) pronalazak (izum, inovacija), 2) prva prakticna primjena (inovacija) i siroka primjena pronalaska ( difuzija). IZUM-INVNCIJA je faza tehnoloske promjene koja predstavlja radjanje nove ideje. Sama po sebi, invencija jos ne znaci nemiovnost automatskog ispoljavanja sljedece faze tehnoloske promjene,tj. nastanak inovacije. INOVACIJA je faza tehnoloske promjene koja podrazumjeva proces realizacije neke nove ideje, odnosno inovacija predstavlja novo rjesenje. Taj pojam se cesto oznacava i sljedecim terminima:pronalazak, naucno istrazivanje ili naucno djelo. DIFUZIJA je faza tehnoloskog unaprdjenja koju karaterise proces najsire primjene inovacije.Jasno se ispoljavaju bitne razlike izmedju uspjesnih i manje uspjesnih privreda u cjelini i ekonomskih aktera u pojedinim oblastima privredjivanja. INKUBACIONI PERIOD je vrijeme koje je potrebno da se transformise invencija u inovaciju i to je najkriticnija faza u ocjenjivanju tehnoloske promjene. 37. LIMITIRANOST

-

na limitiranost najveci uticaj imaju: naucna dostignuca, tehnicki progres, porast stanovnistva i politika koristenja razvojnih faktora.

38. TEORIJE EKONOMSKOG RAZVOJA Teorija uzleta, stagnacije i uravnoteenog razvoja. Kratkorone, dugorone teorije, tradicionalne i nove. 39. TEORIJA UZLETA u ovoj teoriji se postavlja teza da sva drustva prolaze kroz pet faza ekon.razvoja,da je moguce identifikovati te faze u razvoju i klasificirati pojedine zajednice u skladu sa tim fazama. To su sljedece faze : 1)faza tradicionalnog drustva, 2)stvaranje uslova za ekonomski uzlet-tranziciono drustvo, 3)faza uzleta-take off, 4)faza stabilnosti-zrela ekonomija i 5)faza masovne potrosnje 40. Milenijski ciljevi iskorijeniti extremno siromatvo i glad,obezbjediti opte obrazovanje,unaprijediti jednakost spolova i jaanje pozicije ena,smanjenje mortaliteta djece,unaprijeenja zdravlja majki,borba sa HIV,malarijom i dr.bolestima,obezbjediti odrivost ivotne sredine i okoline,razviti globalno partnerstvo u cilju razvoja. 41. Najvaniji ciljevi ekonomskog razvoja Najvazniji ekonomski ciljevi ekonomskog razvoja: 1) brz, uravnotezen i stabilan ekonomski rast, pracen strukturnim promjenama u proizvodnji , raspodjeli i potrosnji, 2) rast zaposlenosti, 3) rast efikasnosti, 4) ekonomska otvorenost, odnosno snaznije povezivanje sa medjunarodnom privredom, 5)ravnomjerna raspodjela i 6) porast zivotnog standarda. 42. Strategija ek. Razvoja 1)monetaristicka strategija, 2)strategija otvorene privrede ili izvozno orijentisana strategija, 3)strategija industrijalizacije, 4) strategija poljoprivrednog razvoja ili strategija zelene

revolucije, 5)strategija redistribucije dohodaka i smanjena siromastva , socijalistickog razvoja 43. MONETARISTICKA STRATEGIJA

6)strategija

se bazira na jacanju trzisnih signala kao bitnog elementa koji doprinosi poboljsanju efikasnosti u alokaciji raspolozivih resursa. Glavni ciljevi strategije su : 1) stabilizacija trzisnih tokova i uspostavljanje efikasnog trzisnog mehanizma, 2)unapredjenje efikasnosti alokacije resursa u cilju povecanja proizvodnje i zivotnog standarda, 3)dostizanje sto viseg nivoa akumulacije-stednje u funkciji podizanja obima proizvodnje , 4)sto efikasnije koristenje kapitala da bi se na osnovu dostignute akumulacije-stednje obezbijedila najveca moguca stopa rasta proizvodnje. 44. Pokazatelji indikatori ek. Razvoja a)vrijednosni monetarni pokazatelj b)naturalni pokazatelj ekonomskog razvoja c)ekonomskosocijalni pokazatelji ekonomskog razvoja i d)naucno tehnoloski pokazatelj ekonomskog razvoja! 45. Drustveni bruto proizvod predstavlja zbir svih proizvodnih roba i usluga koje subjekti proizvedu u odreenom vremensk periodu. Iskauzje se u dvije varijante:A)Nacionalni bruto proizvod-koji predstavlja zbir roba i usluga proizvedenih faktorima koji su vlasnistvo subjekataodreene zemlje bez obzira u kojoj se zemlji proiz. obavlja. B)Domai bruto proizvod koji prestavlja zbir roba i usluga proizvedenih unutar zemlje bez obzira u ijem su vlasnitvu proizvedeni faktori. .Drutveni neto proizvod predstavlja agregat kojim je suen obuhvat drutvenog bruto proizvoda,a ukljucuje samo dva njegova dijela i to:preneseni dio utrosenih sredstava za rad(amortizaciju)i neostavreni dio vrijednosti(dodatna vrijednost). .Nacionalni.narodni dohodak prestavlja agregat kojim se izraava dalje suavanje i u odnosu na drustveni proizvod ,pa obuhvata samo novostvorenu, odnosno dodatu vrijednost stvorenu u procesu reprodukcije. 46. STRATEGIJA REVOLUCIJE POLJOPRIVREDNOG RAZVOJA ILI STRATEGIJA ZELENE

Jasan naglasak ove strategije stavljen je na jacanje poljoprivrede, odnosno proizvodnje hrane ,prvenstveno zitarica kako bi se stanovnistvu osigurala orehrambena sigurnost.Ove stategije prepoznaju se u ostvarivanju dva cilja: 1) porast proizvodnje hrane dovesce do porasta ponude, sto snizava cijene ovih proizvoda,to znaci i nize troskove radne snage,dovodi do rasta profita u nepoljoprivredim djelatnostima,odnosno mogucnosti vece akumulacije i investicija. 2)razvoj i potrebe poljoprivrede pokrecu potraznju za nizom neophodnih repomaterijala a veci dohodak poljoprivrednog stanovnistva povecava potraznju za finalnim proizvodima 47. VRIJEDNOSNI (monetarni)POKAZATELJI Najvei znaaj za izraavanje i mjerenje ekonomskog razvoja imaju vrijednosni pokazatelji,tzv.ekonomski agregati koji se utvruju sabiranjem,odnosno agregiranjem rezultata svih subjekata drutvenog procesa reprodukcije.Razlikuju se dvije vrste agregata kojima se izraavaju rezultati razvojnog procesa na nivou drutva:a)bez vremenske dimenzije b)sa vremenskom dimenzijom(bruto i neto drustevni proizvod i nacionalni-narodni dohodak

48. CIKLUSI EKONOMSKE AKTIVNOSTI Trzisni oblik proizvodnje od poetka pa do danas karakterise neravnomjerno kretanje u kojem se smjenjuju faze uspona,zastoja i opadanja ekonomskih aktivnosti,a takvo kretanje se zbog periodicnoga ponavljanja naziva ciklusima. a)Uzroci se mogu posmatrati kao :1.potencijalni i 2.stvarni(realni) -Potencijalni uzroci pojavljuju se vec u fazi prelaza neposredne robne razmijene(trampe)u robni promet. -Stvarni(realni)uzroci ekonomske aktivnosti nalaze se u samoj prirodi trzisnoga nacina drustvene reprodukcije. Osnovni motiv reprodukcije u ovim uslovima je prisvajanje sto veceg profita a u uslovima stalnog zaostravanja konkurenteske borbe,to namece potrebu snizavanja cijene kostanja koje se ostavaruje unapreivanjem produktivnosti rada. b)Faze ciklusa a)kriza b)depresija(zastoj) c)ozivljavanje(oporavak,uspon) d)prosperitet(polet,bumkonjuktura). -Faza krize oznacava kraj jednoga i pocetak drugoga ciklusa,uzrokuje druge faze i pruza osnov za razumjevanje ciklucnoga kretanja.U vecini slucajeva kriza nastaje neocekivano i brzo u doba visoke poslovne aktivnosti.U vrijeme krize proizvodnja se naglo smanjuje,a taj pada pracen je nizom drugih simptoma.Karakteristike faze krize su :velike zalihe neprodatih roba,pada prodajnih cijena,smanjeno koristenje kapaciteta,suzavanje investicione djelatnosti,likvidacija mnogih preduzeca i banaka.. -Faza depresije period u kojem se veoma usporeno zaustavljaju negativni trendovi iz perioda krize i postepeno stvaraju neophodni uslovi za uspostavljanje ravnoteze i nastavak reprodukcije.Tako se postepeno dovodi u ravnotezu odnosa robnih i kupovnih fondova,stabilizacije cijena... -Faza ozivljavanja predstavlja nastavak ekon. aktivnosti na visem nivou.Ova faza se odlikuje promjenom tehnicko-tehnoloske osnove proizvodnje,primjenom nove,efikasnije tehnologije i opreme koji dovodi do vece produktivnosti rada,potpunijim koristenjem kapaciteta,rastom potraznje za radnom snagom,povecavanjem broja zaposlenih... -Faza prosperiteta nastvlja i uvecava ove pozitivne trendove:proizvodnja dostize optimalan nivo,proces investiranja se nastavlja,formiraju se nova preduzeca,raste zaposlenost,cijene i profit;u cijelini postoji najpovoljnija moguca eko. situacija za uspijesno poslovanje.