el sanatlari teknolojĠsĠŸaç baston yapımı.pdfsıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla...
TRANSCRIPT
TC
MĠLLIcirc EĞĠTĠM BAKANLIĞI
EL SANATLARI TEKNOLOJĠSĠ
AĞACcedil BASTON YAPIMI
Ankara 2013
Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve Oumlğ-
retim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak oumlğrenci-
lere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel oumlğrenme materyalidir
Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiĢtir
PARA ĠLE SATILMAZ
i
ACcedilIKLAMALAR ii GĠRĠġ 1 OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1 3 1 AĞACcedil BASTON 3
11 Tarihccedilesi 4 12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri 4
121 Ortopedik Bastonlar 4 122 Asalar 5 123 Yuvarlak Saplı Bastonlar 5
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri 5 14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler 12
141 Ağaccedil Tuumlrleri 12 142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler 12 143 Kemikler 13
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller 13 UYGULAMA FAALĠYETĠ 24 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 25
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2 26 2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI 26
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme 26 22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme 28 23 Dalı Tornalamak 28 24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri 29 UYGULAMA FAALĠYETĠ 32 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 53
MODUumlL DEĞERLENDĠRME 54 CEVAP ANAHTARLARI 55 KAYNAKCcedilA 56
ĠCcedilĠNDEKĠLER
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN El Sanatları Teknolojisi
DALMESLEK Dekoratif El sanatları
MODUumlLUumlN ADI Ağaccedil Baston Yapımı
MODUumlLUumlN TANIMI Ağaccedil baston yapımını oumlğreten oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4032
OumlN KOġUL Oumln koĢulu yoktur
YETERLĠLĠK Ağaccedil baston goumlvdesi hazırlamak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli ortam sağlandığında ağaccedil baston yapabileceksiniz
Amaccedillar
1 Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri oumlğrenebi-
leceksiniz
2 Ağaccedil baston yapabileceksiniz
EĞĠTĠM OumlĞRETĠM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Aydınlık ve temiz ortam
Donanım Aydınlık ortam goumlrsel basılı kaynaklar makas
cetvel boyalar kalem ağaccedil baston tezgacirch makas ccedilivi deter-
jan toumlrpuumller zımpara buhar ve kurutma dolabı keskiler vb
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDĠRME
Moduumlluumln iccedilinde yer alan her faaliyetten sonra verilen oumllccedilme
araccedilları ile kazandığınız bilgileri oumllccedilerek kendi kendinizi değer-
lendireceksiniz
Oumlğretmen moduumlluumln sonunda size oumllccedilme aracı ( test ccediloktan
seccedilmeli doğru-yanlıĢ vb ) kullanarak moduumll uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri oumllccedilerek değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
1
Sevgili Oumlğrenci
Milletlerin kuumlltuumlr hayatlarının en anlamlı belgeleri el sanatlarıdır El sanatları her in-
sanın duumlnya ve toplum ile kurduğu renkli bağlardır Ġnsanlarımızın sevgilerini tutkularını
sergilediği el emeği goumlz nuru ile ortaya konan bu eserler aynı zamanda yapıldığı yerin duygu
ve duumlĢuumlncelerini yansıtır
Sizin iccedilin hazırlanmıĢ olan bu moduumllde ccedilok eski el sanatı olan ağaccedil bastonu yapımını
oumlğrenip baston yapabileceksiniz
GĠRĠġ
2
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve Oumlğ-
retim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak oumlğrenci-
lere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel oumlğrenme materyalidir
Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiĢtir
PARA ĠLE SATILMAZ
i
ACcedilIKLAMALAR ii GĠRĠġ 1 OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1 3 1 AĞACcedil BASTON 3
11 Tarihccedilesi 4 12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri 4
121 Ortopedik Bastonlar 4 122 Asalar 5 123 Yuvarlak Saplı Bastonlar 5
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri 5 14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler 12
141 Ağaccedil Tuumlrleri 12 142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler 12 143 Kemikler 13
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller 13 UYGULAMA FAALĠYETĠ 24 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 25
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2 26 2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI 26
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme 26 22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme 28 23 Dalı Tornalamak 28 24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri 29 UYGULAMA FAALĠYETĠ 32 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 53
MODUumlL DEĞERLENDĠRME 54 CEVAP ANAHTARLARI 55 KAYNAKCcedilA 56
ĠCcedilĠNDEKĠLER
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN El Sanatları Teknolojisi
DALMESLEK Dekoratif El sanatları
MODUumlLUumlN ADI Ağaccedil Baston Yapımı
MODUumlLUumlN TANIMI Ağaccedil baston yapımını oumlğreten oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4032
OumlN KOġUL Oumln koĢulu yoktur
YETERLĠLĠK Ağaccedil baston goumlvdesi hazırlamak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli ortam sağlandığında ağaccedil baston yapabileceksiniz
Amaccedillar
1 Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri oumlğrenebi-
leceksiniz
2 Ağaccedil baston yapabileceksiniz
EĞĠTĠM OumlĞRETĠM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Aydınlık ve temiz ortam
Donanım Aydınlık ortam goumlrsel basılı kaynaklar makas
cetvel boyalar kalem ağaccedil baston tezgacirch makas ccedilivi deter-
jan toumlrpuumller zımpara buhar ve kurutma dolabı keskiler vb
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDĠRME
Moduumlluumln iccedilinde yer alan her faaliyetten sonra verilen oumllccedilme
araccedilları ile kazandığınız bilgileri oumllccedilerek kendi kendinizi değer-
lendireceksiniz
Oumlğretmen moduumlluumln sonunda size oumllccedilme aracı ( test ccediloktan
seccedilmeli doğru-yanlıĢ vb ) kullanarak moduumll uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri oumllccedilerek değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
1
Sevgili Oumlğrenci
Milletlerin kuumlltuumlr hayatlarının en anlamlı belgeleri el sanatlarıdır El sanatları her in-
sanın duumlnya ve toplum ile kurduğu renkli bağlardır Ġnsanlarımızın sevgilerini tutkularını
sergilediği el emeği goumlz nuru ile ortaya konan bu eserler aynı zamanda yapıldığı yerin duygu
ve duumlĢuumlncelerini yansıtır
Sizin iccedilin hazırlanmıĢ olan bu moduumllde ccedilok eski el sanatı olan ağaccedil bastonu yapımını
oumlğrenip baston yapabileceksiniz
GĠRĠġ
2
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
i
ACcedilIKLAMALAR ii GĠRĠġ 1 OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1 3 1 AĞACcedil BASTON 3
11 Tarihccedilesi 4 12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri 4
121 Ortopedik Bastonlar 4 122 Asalar 5 123 Yuvarlak Saplı Bastonlar 5
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri 5 14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler 12
141 Ağaccedil Tuumlrleri 12 142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler 12 143 Kemikler 13
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller 13 UYGULAMA FAALĠYETĠ 24 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 25
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2 26 2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI 26
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme 26 22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme 28 23 Dalı Tornalamak 28 24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri 29 UYGULAMA FAALĠYETĠ 32 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 53
MODUumlL DEĞERLENDĠRME 54 CEVAP ANAHTARLARI 55 KAYNAKCcedilA 56
ĠCcedilĠNDEKĠLER
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN El Sanatları Teknolojisi
DALMESLEK Dekoratif El sanatları
MODUumlLUumlN ADI Ağaccedil Baston Yapımı
MODUumlLUumlN TANIMI Ağaccedil baston yapımını oumlğreten oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4032
OumlN KOġUL Oumln koĢulu yoktur
YETERLĠLĠK Ağaccedil baston goumlvdesi hazırlamak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli ortam sağlandığında ağaccedil baston yapabileceksiniz
Amaccedillar
1 Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri oumlğrenebi-
leceksiniz
2 Ağaccedil baston yapabileceksiniz
EĞĠTĠM OumlĞRETĠM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Aydınlık ve temiz ortam
Donanım Aydınlık ortam goumlrsel basılı kaynaklar makas
cetvel boyalar kalem ağaccedil baston tezgacirch makas ccedilivi deter-
jan toumlrpuumller zımpara buhar ve kurutma dolabı keskiler vb
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDĠRME
Moduumlluumln iccedilinde yer alan her faaliyetten sonra verilen oumllccedilme
araccedilları ile kazandığınız bilgileri oumllccedilerek kendi kendinizi değer-
lendireceksiniz
Oumlğretmen moduumlluumln sonunda size oumllccedilme aracı ( test ccediloktan
seccedilmeli doğru-yanlıĢ vb ) kullanarak moduumll uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri oumllccedilerek değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
1
Sevgili Oumlğrenci
Milletlerin kuumlltuumlr hayatlarının en anlamlı belgeleri el sanatlarıdır El sanatları her in-
sanın duumlnya ve toplum ile kurduğu renkli bağlardır Ġnsanlarımızın sevgilerini tutkularını
sergilediği el emeği goumlz nuru ile ortaya konan bu eserler aynı zamanda yapıldığı yerin duygu
ve duumlĢuumlncelerini yansıtır
Sizin iccedilin hazırlanmıĢ olan bu moduumllde ccedilok eski el sanatı olan ağaccedil bastonu yapımını
oumlğrenip baston yapabileceksiniz
GĠRĠġ
2
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN El Sanatları Teknolojisi
DALMESLEK Dekoratif El sanatları
MODUumlLUumlN ADI Ağaccedil Baston Yapımı
MODUumlLUumlN TANIMI Ağaccedil baston yapımını oumlğreten oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4032
OumlN KOġUL Oumln koĢulu yoktur
YETERLĠLĠK Ağaccedil baston goumlvdesi hazırlamak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli ortam sağlandığında ağaccedil baston yapabileceksiniz
Amaccedillar
1 Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri oumlğrenebi-
leceksiniz
2 Ağaccedil baston yapabileceksiniz
EĞĠTĠM OumlĞRETĠM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Aydınlık ve temiz ortam
Donanım Aydınlık ortam goumlrsel basılı kaynaklar makas
cetvel boyalar kalem ağaccedil baston tezgacirch makas ccedilivi deter-
jan toumlrpuumller zımpara buhar ve kurutma dolabı keskiler vb
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDĠRME
Moduumlluumln iccedilinde yer alan her faaliyetten sonra verilen oumllccedilme
araccedilları ile kazandığınız bilgileri oumllccedilerek kendi kendinizi değer-
lendireceksiniz
Oumlğretmen moduumlluumln sonunda size oumllccedilme aracı ( test ccediloktan
seccedilmeli doğru-yanlıĢ vb ) kullanarak moduumll uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri oumllccedilerek değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
1
Sevgili Oumlğrenci
Milletlerin kuumlltuumlr hayatlarının en anlamlı belgeleri el sanatlarıdır El sanatları her in-
sanın duumlnya ve toplum ile kurduğu renkli bağlardır Ġnsanlarımızın sevgilerini tutkularını
sergilediği el emeği goumlz nuru ile ortaya konan bu eserler aynı zamanda yapıldığı yerin duygu
ve duumlĢuumlncelerini yansıtır
Sizin iccedilin hazırlanmıĢ olan bu moduumllde ccedilok eski el sanatı olan ağaccedil bastonu yapımını
oumlğrenip baston yapabileceksiniz
GĠRĠġ
2
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
1
Sevgili Oumlğrenci
Milletlerin kuumlltuumlr hayatlarının en anlamlı belgeleri el sanatlarıdır El sanatları her in-
sanın duumlnya ve toplum ile kurduğu renkli bağlardır Ġnsanlarımızın sevgilerini tutkularını
sergilediği el emeği goumlz nuru ile ortaya konan bu eserler aynı zamanda yapıldığı yerin duygu
ve duumlĢuumlncelerini yansıtır
Sizin iccedilin hazırlanmıĢ olan bu moduumllde ccedilok eski el sanatı olan ağaccedil bastonu yapımını
oumlğrenip baston yapabileceksiniz
GĠRĠġ
2
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
2
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
3
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
Gelenekselliğe youmlreselliğe ve yeniliklere uygun ağaccedil baston yapımı hakkında bilgi
sahibi olabileceksiniz
Ağaccedil baston nedir araĢtırınız
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
Ağaccedil baston modellerini araĢtırınız
AraĢtırmalarınızı sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız
1 AĞACcedil BASTON
Ġnsanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak yararlandık-
ları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
Resim 11 Ağaccedil bastonlar
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1
AMACcedil
ARAġTIRMA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
4
11 Tarihccedilesi
Latince babtum Ġtalyanca ldquobastonerdquo Ġspanyolca ldquobastonrdquo Fransızca rdquobatonrdquo Alman-
ca rdquostockrdquo ve Ġngilizce rdquostickrdquo denilen gerccedilekten muntazam bir sopa olan bastonun geccedilmiĢi
ccedilok eskiye dayanmaktadır
Baston ccediloğu kez asa ile karıĢtırılmıĢ ve her ikisi de eĢ anlamda kullanılmıĢtır Oysa
asa eski devirlerde kralların kumandaların filozofların din adamlarının ve peygamberlerin
elinde dayanak olmaktan ccedilıkarak kudret ve kuvvet semboluumlne doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr
Antik ccedilağlarda baston ve asanın oldukccedila yaygın olduğu goumlruumllmektedir Yunan vazola-
rında bastonlara dayanmıĢ figuumlrlere ccedilok sık yer verilmiĢtir Bunun yanı sıra mitolojideki
tanrıların ccediloğunun da ellerinde birer asa veya baston vardır Romalılar Zeusrsquoun olduğunu
kabul ettikleri asayı zafer kazananlara vermiĢlerdir Ayrıca Romalılar barbar diye nitelen-
dirdikleri kavimlerin krallarına da oumlzel asalar goumlndermiĢlerdir Eski Mısırrsquoda da asa veya
baston dini siyasi ve idari guumlcuumln bir simgesi olarak kabul edilmiĢtir
Baston Osmanlı devletin de kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak isteyen
kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
Osmanlı Devletirsquonde baston moda olduğu tarihlerde fesle birlikte kullanılmıĢ II Ab-
duumllhamit zamanında fesle baston aydın sınıfın aksesuarları arasında yer almıĢtır Bu kullanım
biccedilimi Ģapka inkılacircbına kadar suumlrmuumlĢtuumlr
12 Kullanım ġekline Goumlre Baston CcedileĢitleri
121 Ortopedik Bastonlar
YaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağlamak iccedilin ya-
pılmıĢ bastonlardır
Resim 12 Ortopedik Baston Resim 13 Oturaklı baston
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
5
122 Asalar
Sopanın ucunda tutma yeri olmayan bastonlara asa denir
Resim 14 Ağaccedil asalar
123 Yuvarlak Saplı Bastonlar
Bastonun sapı yarım ve daire biccediliminde ise buna yuvarlak saplı baston denir
Resim 15 Yuvarlak saplı bastonlar
13 Baston Yapımında Kullanılan Ağaccedil CcedileĢitleri
Kızılcık ağacı En fazla 5ndash8 m boy yapar Yapraklar koyu yeĢil her iki yuumlzuuml
tuumlyluuml damarlar paralel damarlar boyunca tuumlyluumlduumlr ġubat-mart ayında accedilan sarı
renkli kuumlccediluumlk ccediliccedilekleri vardır meyveleri kırmızı renkli eliptik Ģekillidir Kızılcık
ağacı kuru balccedilıklı topraklarda yetiĢir Ağacın ccediloğalması tohumlar yardımıyla
gerccedilekleĢir
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
6
Resim 16 Kızılcık ağacı
Akccedilaağaccedil Akccedilaağaccedilgiller familyasından olan bir bitkidir Donlara dayanıklı-
dır Sıcak ve serin iklimlerde rahatlıkla yetiĢtirilir KıĢın yaprağını doumlken bir
bitkidir Yaprakları sonbaharda doumlkuumllmeden oumlnce sarı renk alır
Resim 17 Akccedilaağaccedil ağacı
Akguumlrgen Olgun odunlu ağaccedillar grubundandır Yıl halkaları accedilık ve belirli gouml-
ruumlnmez Goumlzenekleri ccedilıplak goumlzle goumlruumllmeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr Yıl halkaları
bazen dalgalıdır Ccedilok belirgin olmayan oumlz ıĢınları vardır
Resim 18 Akguumlrgen ağacı
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
7
Ceviz Cevizgillerden ccedilok değerli kerestesinden ve meyvesinden yararlanılan
uzun oumlmuumlrluuml ağaccediltır
Resim 19 Ceviz ağacı
Ccedilam Ccedilamgillerden olan ağaccedilların genel adı Kozalaklılardan iğne gibi uzun
yapraklarını yaz kıĢ doumlkmeyen meyveleri kozalak biccediliminde reccedilineli ağaccedillardır
Resim 110 Ccedilam ağacı
Guumll ağacı Guumllgiller familyasından ccedililek armut elma tuumlrlerini iccediline alan ayrı
taccedil yapraklı iki ccedileneklilerden oumlrneği guumll olan bir suumls bitkisidir
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
8
Resim 111 Guumll ağacı
Doumlngel (muĢmula) Guumllgillerden goumlvdesi eğri buumlğruuml dallı budaklı meyvesi ccediluuml-
ruumlduumlkten sonra yenen bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 112 Doumlngel (muĢmula)
Ccedilınar Ġki ccedileneklilerden otuz metreye kadar uzayabilen uzun oumlmuumlrluuml geniĢ
yapraklı bir ağaccediltır
Resim 113 Ccedilınar ağacı
Kayın ağacı Kerestelik bir orman ağacıdır Ġki ccedileneklilerden kozalaklılar takı-
mından olan bir bitki tuumlruumlduumlr
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
9
Resim 114 Kayın ağacı
Fındık ağacı Basit yuvarlak yaprakların kenarları ccedilift diĢli ucu sivridir Ccedili-
ccedilekler yapraklardan hemen oumlnce ilkbaharda accedilar Bir evciklidir Erkek ccediliccedilek-
ler kedicik Ģeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir DiĢi ccediliccedilekler ccedilok kuuml-
ccediluumlk kıĢ boyunca tomurcuklarda gizlenir 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renkli-
dir Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1-2 cm ccedilapındadır Kabuğun etrafını
tamamen veya kısmen kuĢatan bir kadehcik bulunur
Resim 115 Fındık ağacı
MeĢe Kerestesi dayanıklı olan bir orman ağacıdır
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
10
Resim 116 MeĢe ağacı
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
11
Kiraz ağacı Guumllgillerden kırmızı renkte etli sulu tek ccedilekirdekli meyvesi bu-
lunan bir ağaccedil tuumlruumlduumlr
Resim 117 Kiraz ağacı
Porsuk ağacı Avrupa Akdeniz uumllkeleri ve Kafkasyada yayılıĢ goumlsteren porsuk
ağacı uumllkemizde kuzeyden guumlneye birccedilok youmlrede goumlruumlluumlr Kendi baĢına buumlyuumlk
ormanlar oluĢturmaz Kayın goumlknar ladin ormanlarında tek tek veya kuumlccediluumlk
gruplar halinde bulunur Bazen kuumlccediluumlk bir ccedilalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir
ağaccedil formunda goumlruumlluumlr Esnek odunu eski ccedilağlarda yay yapımında kullanılmıĢ-
tır Yaprak ve genccedil suumlrguumlnlerinde taksol adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna
karĢın tohumunun kırmızı renkli kapccedilığı zehirsizdir ve yenir
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
12
Resim 118 Porsuk ağacı
14 Baston Sapında Kullanılan Ham Maddeler
141 Ağaccedil Tuumlrleri
Sap yapımında kullanılan ağaccedillar kızılcık ağacının tersine sert ağaccedillardan seccedililir
Bunun nedeni goumlvde ve sapın her ikisinin de esnek ağaccediltan yapılması durumunda kullanım
sırasında esnemenin artarak sapın bastondan ccedilıkma riskini yuumlkseltebilmesidir Bu riski en
aza indirmek amacıyla sap sert ağaccediltan yapılır
142 Değerli ve Yarı Değerli Madenler
Bu grup iccedilerisinde altın ve guumlmuumlĢ sayılabilir Tercih edilen ise guumlmuumlĢtuumlr
Resim 119 GuumlmuumlĢ baston sapı
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
13
143 Kemikler
Boynuz bazı hayvanların baĢında bulunan ve savunmaya yarayan tırnaksı maddeden
oluĢan sert ve sivri ccedilıkıntıdır Bastonun sap kısmında genellikle manda boynuzundan yarala-
nılır
Resim 120 Boynuz
15 Baston Yapımında Kullanılan Araccedil ve Gereccediller
Isıtma duumlzeneği Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma
duumlzeneği tuumlp ocak su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan olu-
Ģur Buhar kazanı 110 cm uzunluğunda 25 cm ccedilapında boyutları olan 2 mm ka-
lınlığında tenekeden yapılmıĢ silindirik Ģekli olan bir duumlzenektir
Resim 121 Buhar kazanı
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
14
Doğrultma-duumlzeltme tahtası Ağaccedil baston saplarının duumlzeltilmesinde kullanı-
lır
Resim 122 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Baston tezgacirchı Bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlze-
nektir
Resim 123 Baston tezgacirchı
Rende Ana goumlvde uumlzerindeki delikten geccedilen ccedilelik bıccedilağın ayar demiri ile sı-
kıĢtırma tahtası arasında sabitlenmesi ile oluĢmuĢ kesici-duumlzeltici ahĢap bir
alettir Tornalama sırasında tornanın yuvasına sığmayan dalların rendelenerek
inceltilmesinde kullanılır
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
15
Resim 124 Rende
ġerit testere 75 cm uzunluğunda 120 cm yuumlksekliğinde ve 45 cm geniĢliğinde
bir Ģerit testeredir TornalanmamıĢ dalların uccedillarının kesilerek duumlzeltilmesi ve
sap yapılması iĢleminde kullanılır
Resim 125 ġerit testere
El tornası Demirden yapılmıĢ bastonluk dalın kabuklarından soyulup duumlzel-
tilmesinde ve kavela accedilılmasında kullanılan oumlzel yapım bir alettir Standart tor-
nalardan farkı aynanın arkasında dalın girebileceği 5 cm geniĢlikte bir deliği ve
bu deliğin iccedilinde bastonluk dalın sabitlenmesine yarayan bir borunun bulunma-
sıdır
Resim 126 El tornası
Minyatuumlr torna Daha ccedilok hobi ccedilalıĢmalarında kullanılan birden fazla fonksi-
yonlu 100 cm boyunda 60 cm geniĢliğinde 90 cm yuumlksekliğinde tezgacirch uumlze-
rinde kullanılan metalden yapılmıĢ elektrikli manuumlel tip bir tornadır Uumlzerinde
durduğu tezgacirchın yuumlksekliği 70 cm uzunluğu 100 cm geniĢliği 60 cmrsquodir Pa-
buccedilluk manda boynuzunun tıraĢlanarak konikleĢtirilip pabuccedil haline getirilme-
sinde kullanılır
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
16
Fırccedila Bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kulla-
nılan sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
DiĢccedili frezesi Tornacılıkta bir deliğin ağzını geniĢletmeye yarayan ccedilelik alettir
DiĢccedili frezesi denen aletin ucuna takılan ufak uccedillarla deseni oyma iĢleminde kul-
lanılır
Resim 127 DiĢccedili frezesi
Mengene 28 cm uzunluğunda 18 cm yuumlksekliğinde kuumlccediluumlk tip marangoz men-
genesidir Ġki Ģekilde kullanılır Mengeneye tahta parccedilası sıkıĢtırılır ve uumlzerinde
figuumlr ccedilalıĢması yapılan baston bu tahta parccedilası uumlzerine konularak ccedilalıĢma yapı-
lır Ġkinci olarak kavela deliği accedilılacak olan sapın sabitlenerek delik accedilılması iĢ-
lemine uygun hale getirilmesinde kullanılır
Resim 128 Mengene
Kıl testere 16 cmrsquolik kuumlccediluumlk tip kıl testeredir Testere kısmı 143 cm uzunlu-
ğundadır ve kuumlccediluumlk ccedilelik diĢlerden oluĢur Baston ve sapın birbirine tam birleĢ-
mesini oumlnleyen puumlruumlzlerin giderilmesinde kullanılır
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
17
Resim 129 Kıl testere
Balıksırtı toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı
oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 40 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip ta-
rafta 3 cm olup toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuuml-
zeyi oval Ģekildedir Kenarları ince keskin ve figuumlr accedilmaya uygun bir yapıdadır
ĠĢlevi figuumlr accedilmaktır Standart bir kullanım Ģekli yoktur Yapılacak Ģekle goumlre
ccedilapraz duumlz eğik yatık dik vb Ģekilde istenen biccedilimde uygulanır
Resim 130 Balıksırtı toumlrpuuml
Duumlz toumlrpuuml Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzel-
lik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 47 cm geniĢliği uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 4
cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlĢuuml vardır
Resim 131 Duumlz toumlrpuuml
Balıksırtı eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk
diĢler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 31 cm geniĢliği
uccedil tarafta 2 cm dip tarafta 25 cmrsquodir ve toumlrpuumlnuumln uumlccedilgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır
Bir yuumlzeyi duumlz diğer yuumlzeyi oval Ģekildedir Kenarları ince ve keskindir ĠĢlevi
balıksırtı toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini ortadan kaldırmak ve figuumlruuml belirginleĢtirmektir
Duumlz eğe Soğuk demire uumlzerine mıh kalemiyle toumlrpuumlye oranla daha kuumlccediluumlk diĢ-
ler accedilılarak aĢındırıcı oumlzellik kazandırılmıĢ alettir Uzunluğu 375 cm geniĢliği
3 cmrsquodir Eğenin dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Kenarı kuumlttuumlr ve keskin de-
ğildir
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
18
Resim 132 Duumlz eğe
Duumlz toumlrpuumlnuumln diĢ izlerini gidermek ve figuumlruuml belirginleĢtirmek iccedilin kullanılır Kulla-
nım Ģekli duumlz toumlrpuuml gibidir
Torna bıccedilağı Manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkez-
lenmesi iĢleminde kullanılır Genellikle eski duumlz eğe ve doğrama atoumllyelerinde
kullanılan konik iskarpilelerde yapılır Konik iskarpile demirci ustasının ccedilelik-
leme iĢleminden sonra yağlı taĢta bilenerek torna bıccedilağı olarak kullanıma hazır
hale gelmiĢ olur Duumlz eğe ağzı ezilerek inceltilip bıccedilak haline getirilir Ccedilelikle-
me ve yağlı taĢta bileme iĢleminden sonra torna bıccedilağı haline gelmiĢ olur Ko-
nuk iskarpilelerden yapılan bıccedilağa yuvarlak bıccedilak duumlz eğeden yapılana ise duumlz
bıccedilak adı verilir Yuvarlak bıccedilak kabuğun soyulması fazlalıkların alınması iĢ-
leminde duumlz bıccedilak ise duumlzguumlnleĢtirme ve yuvarlaklaĢtırma iĢleminde kullanılır
Bıccedilak Oyma ve suumlsleme iĢleminde kullanılır
Resim 133 Duumlz eğe
Sistire Genelde Ģerit testere parccedilasından yapılma ccedilelik bir alettir Uzunluğu 12
cm geniĢliği 45 cm olup dikdoumlrtgen bir goumlruumlnuumlmuuml vardır Sistire haline getiri-
lecek ccedilelik testere parccedilası istenilen oumllccediluumlye uygun olarak teneke makasıyla kesi-
lerek kuumlccediluumlltuumlluumlr Bu kesme iĢlemi sırasında testerede bulunan diĢler de kesilmiĢ
olur Daha sonra duumlz eğeyle kenarları dik olarak eğelenip aĢındırılarak ccedilapak-
landırılır AĢındırılarak ccedilapaklandırılan sistire baston uumlzerinde bir nevi zımpara
gibi aĢındırma goumlrevi yapar Sistirenin iĢlevi duumlz ve balıksırtı eğenin gidereme-
diği kuumlccediluumlk kıymıkları temizlemek duumlz balıksırtı eğenin meydana getirdiği diĢ
izlerini ortadan kaldırmak ve zımparayı kolaylaĢtırmaktır Hem duumlz eğeden hem
de balıksırtı eğeden sonra kullanılır
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
19
Resim 134 Sistire
Zımpara Sanayide (mobilyacılık oto kaporta vb) kullanılan standart zımpa-
radır
Resim 135 Zımpara
BulaĢık bezi Mutfaklarda kullanılan normal bulaĢık bezidir Zımpara yerine de
kullanılır Goumlrevi 180˚ zımparanın diĢ izlerini gidermektir
Resim 136 BulaĢık bezi
Yakı kalemi 120 voltu 18ndash20 volta indirgeyen basit bir duumlzenleyicidir Aletin
ucuna bağlı olan krom-nikel tel elektik akımıyla ısındırılır Boumlylece yakıcı oumlzel-
lik kazanır ve yılan figuumlruumlnuumln ccediliziminde isim yazmada ccediliccedilek motifi yapmada
hayvan vb figuumlr yapılmasında kullanılır
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
20
Resim 137 Yakı kalemi
Dik freze makinesi Bastonların saplarının kavislerinin duumlzeltilmesinde kulla-
nılan araccediltır
Resim 138 Dik freze makinesi
Vernik borusu 55 cm ccedilapında 100 cm boyunda galvanizden yapılmıĢ altı
kapalı bir borudur Bastonun goumlvde kısmının verniklenmesi iĢleminde kullanılır
Dolgu verniği iccedilin bir boru parlak vernik iccedilin de ayrı bir boru olmak uumlzere iki
adettir
Vernikleme kovası 30 cm ccedilapında 50 cm boyunda metal bir kovadır Basto-
nun sap kısmının verniklenmesinde kullanılır Dolgu verniği iccedilin bir kova par-
lak verniği iccedilin bir kova olmak uumlzere iki kova gerekmektedir
Dolgu vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mo-
bilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip dolgu verniğidir
Parlak vernik Bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve
mobilya atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip parlak verniktir
Boyalar Cisimlere renk vermek ya da onları dıĢ etkilerden korumak iccedilin kulla-
nılan renkli madde boyalar kimyasal yapılarına ve boyama oumlzelliklerine goumlre
sınıflandırılır (ebru kumaĢ boyaları ceviz toz ve oto boyaları vb gibi)
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
21
Resim 139 Boyalar
Ccedilinko Kezzaba sarı renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır Ayrıca renk verme oumlzelliğinin yanı sıra kezzabın zarar verici
oumlzelliğinin de giderilmesinde kullanılır
Resim 140 Ccedilinko
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
22
Tiner Verniğin akıĢkanlığını sağlamak iccedilin kullanılan seluumllozik tip tinerdir
Resim 141 Tiner
Tutkal Deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır Marangoz ve mobilya atoumllyelerinde kullanılan
ağaccedil tutkalıdır
Resim 142 Tutkal
Kezzap Kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan sıvı durumda dağlayıcı
asittir Bastona renk vermede kullanılır
Resim 143 Kezzap
Muumlrekkep Yazı yazmakta kullanılan tuumlrluuml renklerde sıvı boyadır Bastonda
daha ccedilok siyak ccedilini muumlrekkebi kullanılarak boyama tekniğinde suumlslemeler yapı-
lır
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
23
Resim 144 Muumlrekkep
Sedef Birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir Suumlslemede kullanılır
Resim 145 Sedef
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
24
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak ağaccedil
bastonları ve kullanılan araccedil gereccedilleri hazırlayınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımını araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston tekniklerini araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
Ağaccedil baston ccedileĢitlerini araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston modelleri araĢtırınız Goumlrsel ve basılı kaynaklardan
faydalanabilirsiniz
Ağaccedil baston yapımında kullanılan
araccedil gereccedilleri araĢtırınız Atoumllyelerden araĢtırma yapabilirsiniz
AraĢtırmalarınızı bir dosya iccedilersinde
toplayınız Dosyanızın duumlzenli olmasına oumlnem veriniz
UYGULAMA FAALĠYETĠ
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
25
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston insanların genellikle yuumlruumlmesini kolaylaĢtıran ve dayanak destek olarak
yararlandıkları suumlslemecilikte de aksesuar olarak kullanılan araccedillardır
2 ( ) Antik ccedilağlarda baston ve asanın kullanılmadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr
3 ( ) Baston Osmanlı Devletirsquonde kendilerini halktan ve ayak takımından ayırmak iste-
yen kiĢilerce Ģıklık goumlstergesi olarak da kullanılmıĢtır
4 ( ) Bastonlar yaĢlıların ortopedik oumlzuumlrluumllerin ve hastaların yuumlruumlmesine kolaylık sağ-
lamak iccedilin yapılmıĢtır
5 ( ) Baston dallarının ısıtılması iĢlemi sırasında kullanılan ısıtma duumlzeneği tuumlp ocak
su tenekesi ve buhar kazanı olmak uumlzere doumlrt parccediladan oluĢur
6 ( ) Doğrultma-duumlzeltme tahtası ağaccedil baston saplarının kesmesinde kullanılır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
26
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AĢağıda verilen bilgiler doğrultusunda ağaccedil baston yapabileceksiniz
Ağaccedil baston yapımı konusunda araĢtırma yapınız AraĢtırmalarınızı sınıfta ar-
kadaĢlarınızla paylaĢınız
2 BASTON GOumlVDESĠ YAPIMI
21 Ağaccedil Dallarını Doğrultma Duumlzeltme
Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olmaz Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en oumlnemli
oumlzelliği 180-240˚C sıcaklıkta 30 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve istenilen Ģekilde
duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır Bastonluk dalın kullanıma uygun hale
getirilme iĢlemine ustalar rdquodoğrultma- duumlzeltmerdquo adını verirler
Resim 21 Ağaccedil dalı
Dallar doğrultma-duumlzeltme iĢlemine tek tek değil 10ndash15 adetlik gruplar halinde alınır
Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce dalların ısıtılması gerekir Doğ-
rultma-duumlzeltme iĢlemi uygulanacak dallar ısıtma duumlzeneğindeki buhar kazanına yerleĢtirilir
kapak kapatılır Teknede bulunan su ısıtılıp kaynatılarak buharlaĢma sağlanır
OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2
AMACcedil
ARAġTIRMA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
27
Resim 22 Buhar kazanı
Teknedeki buhar hortum aracılığıyla buhar kazanına geccedilmeye baĢlayıp kazanı dol-
durduğunda ısıtma iĢlemi baĢlamıĢ olur Dallar 30 dakika boyunca ısıtılır Bu ısıtma suumlreci
sonunda lifleri yumuĢayan dallar kolayca duumlzeltilebilecek konuma gelmiĢ olur
Isıtma iĢlemi bittiğinde dallar kazandan ccedilıkarılıp yukarıda da bahsettiğimiz gibi duuml-
zeltme tahtasındaki deliklerden birine sokularak tersine esnetme yani eğik olan tarafın tersine
doğru bastırılması youmlntemiyle duumlzeltilir
Resim 23 Doğrultma-duumlzeltme tahtası
Doğrultma-duumlzeltme aĢamasında duumlzeltme tahtası baston tezgacirchının oumln kısmına ucu
yere gelecek Ģekilde dayanır Doğrultulup-duumlzetilmiĢ olan dal goumlze yakın mesafeye kadar
kaldırılır bir goumlz kapatılıp diğer goumlzle bakılarak eğri yerler saptanır
Eğri yerler saptandıktan sonra sol ayağın ucuyla duumlzeltme tahtasının yerle temas ettiği
kısma basılarak tahtanın kayması oumlnlenir Sağ ayak sol ayaktan yaklaĢık 40 cm geridedir
Duumlzeltilecek dal sol el oumlnde sağ el arkada olacak Ģekilde uccedil kısımdan tutularak doğrultma-
duumlzeltme iĢlemi yapılır ĠĢlem sırasında ustanın accedilısı 30deg ile 60˚ arasında değiĢir Usta basto-
nu aĢağıya bastırdığında accedilı 60˚yi bulmalıdır Bu iĢlem ortalama 3ndash4 dakika suumlrer Doğrult-
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
28
ma-duumlzeltme iĢlemi tamamlandığında dıĢ goumlruumlnuumlĢ olarak eğrilik goumlsteren dallar duumlzguumln bir
duruma getirilmiĢ olur Doğrultma-duumlzeltmeden sonra dalların uccedillarının kesilmesi iĢlemine
geccedililmiĢ olur
22 Dalların Uccedillarını Budama Kesme
Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir Bunun nedeni dalın el tornasına yer-
leĢtirilip sabitlenirken duumlzguumln bir Ģekilde sabitleme yapılabilmesi iccedilin uccedil kısmının duumlzguumln
olmasının gerekliliğidir
Resim 24 ġerit testere
Dalda bulunan budaklar Ģerit testere ile budanır Bu iĢlemde fazla derine inmemeye
dikkat edilmelidir
23 Dalı Tornalamak
Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir Dal kabuğunu almak ve
toumlrpuumllemeye hazır hale getirmek iccedilin el yapımı basit el tornasında tornalanır
Resim 25 El tornası
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
29
Tornalanacak dal tornanın yuvasından iccedileriye sokulur sabitleme koluyla sabitlenir Dal
sabitlendikten sonra torna yatağında tornaya bağlantılı bir durumda bulunan sağa sola hare-
ket edebilir oumlzellikte olan sehpa dalın uccedil kısmının bulunduğu yere sabitlenir Daha sonra
konik torna bıccedilağı sağ ve sol elle tutulur Bıccedilak sehpaya dayanır ve elektrik motoruyla doumln-
duumlruumllmekte olan dala hafifccedile temas ettirilerek tornalama iĢlemine baĢlanır Bu iĢlem sırasın-
da ustanın vuumlcudu dik baĢı hafifccedile oumlne eğik durumdadır Konik bıccedilakla dalın kabuğu tıraĢla-
nır ve iĢleme duumlz bıccedilakla devam edilir Duumlz bıccedilağın kullanılıĢı konik bıccedilak gibidir Duumlz bı-
ccedilakla yapılan tıraĢlama iĢlemiyle dalın puumlruumlzleri giderilip dal yuvarlaklaĢtırılır Bu iĢlem
sırasında dalın uccedil kısmı dalın diğer boumlluumlmuumlnden daha fazla tıraĢlanır Fazla tıraĢlanan bu
boumlluumlm bir sonraki aĢamada sap kısmının kavelası haline getirilecektir
Dalın ilk boumlluumlmuumlnuumln tornalama iĢlemi tamamlandıktan sonra dal 10ndash15 cmrsquolik uccedil
kısmı dıĢarıda kalacak Ģekilde geriye ccedilekilir duumlz bıccedilakla kavela accedilma iĢlemi yapılır Kavela
accedilma iĢlemi tamamlandıktan sonra accedilılan kavelanın sapının deliğine uygun olup olmadığı
kontrol edilir Uygunsa iĢlem tamamlanmıĢ olur Eğer uygun değilse tıraĢlama iĢlemine ka-
vela saptaki kavela deliğine uygun hale gelinceye kadar devam edilir Birinci boumlluumlmuumln torna-
lanması iĢlemi tamamlandıktan sonra dal yuvadan ccedilıkarılıp ters ccedilevrilerek yeniden yuvaya
yerleĢtirilir ve aynı iĢlem tekrarlanır
Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri giderilmiĢ
kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
Tornalama iĢlemi bittikten sonra tornalanmıĢ dallar 25ndash30rsquoluk paketler halinde bağla-
nır ve dinlenmeye bırakılır Bu dinlendirme en az uumlccedil ay ve etrafı kapalı kuru bir ortamda
yapılır Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğraması
(yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır Bu suumlreccedil sonrasında deformasyona uğramıĢ
dallar ayrılıp tekrar duumlzeltme suumlrecine alınır ve tekrar uumlccedil ay dinlenmeye bırakılır
24 Ağaccedil Baston Oumlrnekleri
Resim 26 Ağaccedil baston
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
30
Resim 27 Ağaccedil baston suumlsleme
Resim 28 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 29 Ağaccedil baston oumlrnekleri
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
31
Resim 210 Ağaccedil baston oumlrnekleri
Resim 211 Ağaccedil baston oumlrnekleri
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
32
UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak bas-
ton goumlvdesi yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımında kullanılan araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Eksiksiz malzeme
hazırlayınız
Ağaccedil baston yapımı iccedilin sopalarınızı hazırlayınız
Sopaların duumlzguumln ve sağlam
olmasına dikkat ediniz
Sopalarınızı buhar makinesine yerleĢtiriniz
Sopaları duumlzguumln Ģekilde
yerleĢtiriniz
Makinenin kapasitesine goumlre sayıyı arttırınız
Deterjanlı suda yıkamayı
unutmayınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
33
Kazanın ağzını sıkıca kapatınız
Vidalarından sıkıca kapatınız
Sopaları iyice yıkayarak buharda 30 dakika tutunuz
Sopaların duumlĢmemesine dikkat
ediniz
Kurutma dolabına alınız
Dikkatli yerleĢtiriniz
Yay biccedilimindeki kola takınız
Ccedilengel kısmını yapınız
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
34
Tutamak kısmını oluĢturunuz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Tutamak kısmını bağlayınız
Sağlam bağlayınız
Doğrultma aletine takınız
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
35
Eğik kısımlarını tamamen duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat
ediniz
Bastonları hazırlayınız
Sağlamlığını kontrol ediniz
Kurutma dolabına alınız
Ġki ya da uumlccedil guumln bekletiniz Fazla bekletmeyiniz
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
36
Ağaccedil bastonları istenilen boylarda kesiniz
Boyutlarını keserken dikkatli
olunuz
Ccedilengelli kalemtıraĢ ile parol yerlerini hazırlayınız
Bastonun boğumlarını temizleyiniz Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
37
Bastonu tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Bastonları kimyasal kullanmadan renklendiriniz
Renklendirme iĢlemini tamamlayınız Son kontrollerini yapınız
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
38
Basit suumlslemeler yapınız
Dikkatli ccedilalıĢınız
Fazlalıkları kesiniz
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
Sap kısmının ucunu tıraĢlayınız
Duumlzguumln ve puumlruumlzsuumlz ccedilalıĢınız
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
39
Bastonları tamamlayınız
Son kontrollerini yapınız
Cilalama iĢlemini yapınız
Cam gibi parlak goumlruumlnuumlm
kazandırınız
Bir saat bekletiniz
Tam kuruduğundan emin
olunuz
Kapak ve parolları hazırlayınız Modele uygun seccediliniz
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
40
Kapak ve parolları takınız
Ccedilivileyiniz
Ccedilivileri sağlam takınız
Son kontrollerini yapınız Bozuklukları kontrol ediniz
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
41
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
42
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak tek
tip ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli
malzemeleri hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına oumlnem
veriniz
Ağaccedil baston modelini ve boyutlarını
seccediliniz
Bastonun kullanımına ve modele uygun
ağaccedil seccediliniz
Bastona uygun boyda tahta seccediliniz
Tahtanın boyutunun oumlnemini
unutmayınız
Bastonun en ve geniĢliğine uygun tahtayı
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
43
Kesim yaparken ccedilizginin uumlstuumlnden
kesiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Tahtanın uumlst ve alt kısmını keserek
duumlzeltiniz
Keserken boyutlarına dikkat ediniz
Kesici aletler kullanırken ccedilok dikkatli
ccedilalıĢınız
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
44
Modele uygun baston kalıbını ccediliziniz
Ccedilizerken dikkatli ccediliziniz
Boyutların tam olmasına dikkat ediniz
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Ccedilizginin tam uumlzerinden ccedilizmeye dikkat
ediniz
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
45
Kalıp ccedilizgisinin uumlzerinden kesiniz
Bastonun duumlzeltme iĢlemini yapınız
Boyutların oumlnemini unutmayınız
Eğrilik olup olmadığını kontrol ediniz
Eğrilik varsa duumlzeltiniz
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
46
Baston yuvarlaklığını rende ile veriniz
Tam yuvarlak Ģeklini veriniz
Baston Ģeklini veriniz
Sap kısmındaki oyuntulara dikkat
ediniz
Kalınlığını ve boyutlarını kontrol ediniz
Sap kısmı iccedilin boynuzları seccediliniz Sap kısmına uygun olmasına dikkat
ediniz
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
47
Sap kısmına uygun kesiniz
Dikkatli kesiniz
Sap kısmına uygun Ģekil veriniz
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
48
Boynuzdan saplarını yapınız
Baston modeline uygun ccedilalıĢınız
Suumlsleme iĢlemini yapınız
Boyama iĢlemini yapınız
Dikkatli ve temiz ccedilalıĢınız
Vernikleme iĢlemini yapınız Puumlruumlzsuumlz olmasına dikkat ediniz
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
49
Kurumaya bırakınız
Dikkatli kurutunuz
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
50
AĢağıdaki iĢlem basamaklarında ve oumlnerilerde belirtilen hususları dikkate alarak basit
ağaccedil baston yapınız
ĠĢlem Basamakları Oumlneriler
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli araccedil gereccedilleri
hazırlayınız
Malzemelerin eksiksiz olmasına
dikkat ediniz
Ağaccedil baston yapımı iccedilin gerekli ağaccedil dalınızı
seccediliniz
Kıvırmak iccedilin sağlam olmasına
dikkat ediniz
Dalı ısıtarak kıvırmaya hazırlayınız
Dalın yanmamasına dikkat
ediniz
Bağlayarak sap kısmını yapınız
Sıkı bağlayınız
Isıtarak Ģekil veriniz
Sap Ģeklini verdirmeye
ccedilalıĢınız
UYGULAMA FAALĠYETĠ
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
51
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Eğrilikleri duumlzeltiniz
Duumlzguumln olmasına dikkat ediniz
Kabuklarını soyunuz
ġeklini bozmamaya ccedilalıĢınız
Renklendiriniz
Vernikleyiniz
Ġstenilen renkte yapabilirsiniz
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
52
DeğiĢik modellerde ccedilalıĢabilirsiniz
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
53
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Dallar genelde ccedilok duumlzguumln olur Ağaccedil baston yapımında kullanılan ağacın en
oumlnemli oumlzelliği 280-540˚C sıcaklıkta 80 dakika fırınlandığında yumuĢaması ve isteni-
len Ģekilde duumlzeltme tahtasında duumlzeltilmesi ve soğutulmasıdır
2 ( ) Dalların doğrultma-duumlzeltmesi iĢlemine baĢlamadan oumlnce ısıtılması gerekir
3 ( ) Dallar 50 dakika boyunca ısıtılır
4 ( ) Tornalanacak dalın uccedilları Ģerit testere ile kesilir
5 ( ) Bastonluk dal kabukludur ve Ģekil olarak duumlzguumln değildir
6 ( ) Dal tornalama iĢleminin sonucunda dalın kabukları soyulmuĢ puumlruumlzleri gideril-
miĢ kalından inceye giden duumlzguumln bir goumlruumlnuumlm kazanmıĢ olur
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
54
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen bil-
giler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız
1 ( ) Baston tezgacirchı bastonun uumlretim suumlrecinin doğrultma-duumlzeltme sap ve pabuca
kavela deliğinin accedilılması ve toumlrpuuml aĢamalarında kullanılan el yapımı bir duumlzenektir
2 ( ) Fırccedila bastonu boyama iĢleminde bastona kezzap suumlruumllmesi aĢamasında kullanılan
sapı ağaccedil veya plastik uccedilları kıl veya naylon olan resim fırccedilasıdır
3 ( ) Torna bıccedilağı manuumlel tornada ağacın kabuğundan arındırılması ve merkezlenmesi
iĢleminde kullanılır
4 ( ) Parlak vernik bastonun verniklenmesi iĢleminde kullanılan marangoz ve mobilya
atoumllyelerinin kullandığı seluumllozik tip mat verniktir
5 ( ) Ccedilinko kezzaba mavi renk verilmesi iĢleminde kullanılan 1-2 mm kalınlığında
ccedilinko levhadır
6 ( ) Tutkal deri ve kıkırdak gibi hayvan maddelerinden ccedilıkarılır ve tahta kacircğıt vb
Ģeyleri yapıĢtırmada kullanılır
7 ( ) Kezzap kimyada asetik asit ya da nitrik asit adıyla anılan katı durumda dağlayıcı
asittir
8 ( ) Sedef birccedilok deniz hayvanının kabuğunda bulunan sedefccedililikte kullanılan sert
beyaz goumlkkuĢağı pırıltılı maddedir
9 ( ) Dalların uumlccedil ay dinlendirilmesinin nedeni duumlzeltilen dalların deformasyona uğra-
ması (yani eğrilme) olasılığını ortadan kaldırmaktır
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız Ce-
vaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDĠRME
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
55
CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 YanlıĢ
3 Doğru
4 Doğru
5 Doğru
OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Yanlış
4 Doğru
5 Doğru
6 Doğru
MODUumlL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Doğru
4 YanlıĢ
5 YanlıĢ
6 Doğru
7 YanlıĢ
8 Doğru
9 Doğru
CEVAP ANAHTARLARI
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA
56
KAYNAKCcedilA
YAZICIOĞLU YahĢi Tuumlrkiye de El Sanatları Geleneği ve CcedilağdaĢ Sanatlar
Ġccedilindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri S1 Ankara 1997
ARSEVEN Celal Esad Sanat Ansiklopedisi S182 Ġstanbul 1983
Metin SOumlZEN Uğur TANYELĠ Sanat Kavramları ve Terimleri Soumlzluumlğuuml Ġs-
tanbul 1985
OumlZTUumlRK S Duumlnden Buguumlne El Sanatları Kuumlltuumlr Sanat Dergisi Ankara
1997
KAYNAKCcedilA