el verva vivo ĵurnalista - retbutiko · vilaĝeton kaj avĉjo komencas voki: „jaja! jaja!”...

Elvervavivoĵurnalista


StefanMaul


EldonodeFlandraEsperanto-Ligo

Tiuĉie-libroestasnurpartaeldonokajrajtasestiliberekopiata.

DediĉoAlfidelaHilde,kiesamokajindulgoĉiamdenovekonsoliskajsavismin.

MidankasalGilbertLedon,PaŭlGubbinskajMarcGassionprovalorajkonsiloj.

EnkondukoNisemaskajsemas,neniamlaciĝas,

Pril’tempojestontajpensante.Centsemojperdiĝas,milsemojperdiĝas,-

Nisemaskajsemaskonstante.

L.L.Zamenhof,„LaVojo”

Estaskonatafenomeno,kemultajhomojlernaslalingvoninternacian,tamennurmalmultajiĝaskajrestasfidelajadeptojdeEsperanto.Laŭmiaopinio(kajnenurlamia)oninefariĝasesperantistonurpropli-malplihazardakonatiĝokunlalingvo.Porperceptiesperantismonkunlatielnomatainternaideonecesasprobablecertakarakterokajplurajfaktorojkieltravivaĵoj,spertojkajkondiĉoj,tielkehomoebleprosiaantaŭasortoestaslatentaesperantistoĝislamomento,kiamlalingvointernaciakaptaslianatenton.Simile,porrestifidelaallainternaideo,necesascertajspertojkajkongruakaraktero,ĉarlatielnomataEsperanto-movadofacilepovasfornaŭzihomojn,kiujsekvekabeas.

Pritiuĉifenomenoonipovasverkisociologiajnkajpsikologiajnanalizojn.Mielektasalianmetodon,priskribantemianvojonalkajtralaesperantismakultur-socio.Komprenebleestasnurunuekzemplodeunuhomo,sedeblepertiuĉiekzemplonipovasiometeperceptilafenomenon.Tamenpovasesti,ketiunĉiekzemplononidevasneĝeneraligi,ĉarĉemialdoniĝasspecialafaktoro:laskeptikode„denaska”ĵurnalisto.Ĝiprobabledetenismin,unuflanke,fariĝi„ĝisosta”verdulo,aliflankemalhelpiskemikabeu,ĉarĉiamkundistancemomimoviĝisenlamovado.

Laestimatalegantodoneatendumembiografion–tiomgravamineestas.Elmiavivomiplukisnurfaktojnkajspertojn,kiujŝajnasalmiestigravajporklarigi,kialmiestaskajrestaskonvinkitaadeptodel’ideodeL.L.Zamenhof.

NeeviteblemimenciashomojnkonatajnenEsperantujo;laŭmiaĵurnalistaetikomiklopodasskribipriililaŭebleobjektivekajpreciperespektiintim-sferon.Setamenmiĉagrenasaŭeĉofendasiun,koremipetaspardononkajmemorigasprigravaproblemodeĵurnalismo:perfektaobjektiveconeeblas,ĉarĉiuhomaverkoieltielestassubjektiva.

StefanMaul

Augsburg,endecembro2004

ImpresojinfanaĝajElinfanaaĝoonikutimememorasnurplejdrastajn,ĉuĝojigajnĉumalfeliĉajneventojn,oftenurmallongajnepizodojnaŭeĉnurkelkminutajnscenojn.Plurajnelili,kiujgravuriĝisenmiamemoro,mividastiomplastikekvazaŭnurĵusiliestusokazintaj.Probabledotiujepizodojestistregravajporevoluodemiavivo.

Partizanoafabla

Estasmallumanokto.Mivekiĝasproobtuzajfrapojĉelapersienojkajlaŭtajvokoj.Timigitemitiraslalitkovrilonsupermiankapon.Avinovenaskunpetrolalampo,rapidetrairaslakuirejon–enkiumidormas–eksteren.Mallongeposteŝirevenaskunviro,kianmineniamantaŭevidis:verdgrizavestaĵotutestranga,kunmultajpoŝojplenŝtopitaj,larĝazonokunetajstangetoj,enunumanolitenaskuriozformanbastononelfero,enlaaliagrandansakon.Lialpaŝasmin,ridetas,afableparolas,sedmiterurigiteekkaŭrasenlaangulo.Minekomprenaslin,kvankamkielkvarjarulobonesciaslakroatan.Liprenasionellasakokajvolasdonacialmi:manplenondabonbonojkajĉokolado.Kungrandajokulojmifiksrigardaslafantomonsedskuaslakapeton,dirasnenion.Limetaslafrandaĵojnsurlakuirejantablonkajkunavinoeniraslaapudandeponejon,plenŝtopassiansakonperŝinkojkajkolbasoj,ovojkajpanofreŝbakita,sukerokajsekigitajfruktoj.Kunpezasakoafableliadiaŭasmin,kiusenmoverestasensekuraangulo.

Avinoakompanaslinĝislakortpordo,ŝlosaskajreveninteprovastrankviligimin:„Estisnurpartizano,kiupetisionpormanĝi.”

Hundoĉagrena

Elladuhundojdemiajgeavoj,vertagokajmiksrasuloBundaŝ,miamasprecipeladuan.Ĝiestasgranda,nigra,kajhavaslataskongardilabieneton.Mipovastiriĝianvostonaŭlaorelojn,rajdisurĝi,petolikielajn–Bundaŝsenprotestetolerasĉion,preskaŭĉion.

Avinodonasalmimaizokukon,kiunŝiĉiambakasspecialeporĝi,kiu

devasestifortaporplenumisiantaskon.(Ofte,kiamŝinerimarkas,mimemmanĝasparton,ĉarestasbongustakuko.)NunmiportuĝinalBundaŝ,kiuavideatendassianfrandaĵon.Sedmiludeprovokasĝin,jenmontraslapelvetonkunkuko,jenfortirasdeĝianazo,kurastienkajreen...Bundaŝhaltasmomenton,cerbumas,subiteŝovassianbuŝegonkontraŭmianventronkajpermildapuŝetorenversasmin–mifalasrekteenlasterkejon,lakukopelvetonperdas.Dummiplorekriegas,baraktantesurdorseenfetorasterkejo,Bundaŝtrankvilemanĝaslakuketonkajpostepersiagrandalangoamikelekasmin,afablekajsenkulpesvinganteladikanvoston.Alkurintaavinoliberigasminellasterko;ŝidevaskompletelavikajlapleneŝmiritanbubetonkajlavestaĵojn.

Kadavrojĉevalaj

Kungeavojmiveturasallaurboporvizitigepatrojn.Sidantesurlabenkodelaaltaĉevalĉaro,bonegemipovasobserviĉion,labelanpejzaĝon,kampojndesunfloroj,homojnkajdomojnenvilaĝoj.Sedhove,kioestasprilapontoĉelarivero,kieĉiamstarasvirojporkaptifiŝojn?Ladekstrapartoestasbruligita,barilonepluestas;avotremalrapidetransveturaslapontonapudedenigrajtraborestoj.Neniuhodiaŭkaptasfiŝojn.„Kioestasprilaponto?”midemandas.Avĉjodiras,keestasmilito.

Niveturasenlaurbon–novaŝoko:nipreterpasasstrangan,platanĉaron,surkiukuŝastutetorditajkadavrojdeĉevaloj.Abomenindavidaĵo.Kiumortigasĉevalojn,tiujnĉarmajnbestojn?Almiademandoavĉjodenoverespondas,keestasmilito.„Kioestasmilito?”Nekavonekavinorespondas.Probabledomilitoestasaliavortoporbruligitapontokajkadavrojĉevalaj.

Aŭtetokaŝata

Fierepaĉjostarigasantaŭmibrileruĝanaŭtomobileton:estaslavia!Mieksidas,komencasmovilapedalojn–estasplezureveturipertiuĉi‘aŭtomovilo’surtrotuaro.Tujkolektiĝasarodainfanojĉirkaŭni.Envieilisekvasminkajlamiraklanveturilon.Neniamantaŭenividisaŭtomobiletonporinfano,jaeĉnormalajaŭtojestasmaloftaj,kutimenursoldatojuzastiajnrapidajnveturilojn.Kiamlahordodabubetojkreskasplikajplikajkelkajpostulas,memstirilabeleganaŭteton,paĉjoprenas

ĝinkajremetasenlaremizon,zorgemeŝlosaslapordegon.

„Saltu,avinjo!”

Laalarmsirenojhurlegasterurelaŭtekajminace.„Damne,denoveaviadiloj!”blasfemaspaĉjo.„Tujvenu,nidevasfuĝialonklinoBogner.”Laparencojhavasdraŝejonkajmuelejonperiferiedel’urbo.Gepatroj,geavojkajmiekrapidas,kurasmalantaŭlalastavicodeurbajdomojkajbaldaŭatingaskampojn,kiamniaŭdaslamotorojndeaviadilojkajunuajnpafkrakojn.Sedavinjonekapablaskuritielrapide.Nivenasaltranĉeo;pornineestasproblemotranssaltiaŭ–kielmi–grimpisubenkajsupren.Sedavinokunsiajmalsanajkrurojnesukcesas.„Avinjo,saltu!”mikriasangore,„saltu!”Sedsaltiŝikapablas,kompreneble,eĉmalpliolkuripernenormalefunkciantajkruroj.Laaliajhelpasŝin.Denoveproksimiĝasmotorbruaĉo,nikaŝasninintermaizoplantoj,postedaŭrigasfuĝi.Denovetranĉeo.„Avinjo,saltu!”Mitimas,tirasŝianbrakon.Lafosaĵoestastrelarĝa,laaliajdevastreniŝinlaŭlakavaĵo.Fineniatingaslamuelejon,pafojnkajmotorojnniaŭdasnurenforamallaŭto.

Bubetobabilema

Enlakortapordegoĉelavilaĝavojoestasklapo,trakiupovaseliriniajkatoj,vertagokajkokoj–kajmi.Tiuneskapoklaponmiuzas,kiammienuaskajtialvolasvizitinianvidalavidannajbaron,maljunulonDjuriĉ[ĝuriĉ],kiuposedasgigantanbienon.Liestasunuellaplejriĉajkroatojdel’vilaĝo,kunsimpatiarondavizaĝokajsimilerondaventro.Lifieraspriimponaliphararo,sameblankakielliajkapharoj.Djuriĉĉiamĝojasprimiavizito;limemnehavasnepon.Mirajtasadmiriĉiujnliajnmultajnbestojn:porkojn,ĉevalojn,ŝafojn,kaprojn,bovojnengrandajstalojkajsurvastatereno.Kromelihavassubtegmentegigantansekigejondefruktoj;tiemiĉiamrajtasplenigimiajnpoŝojnperbongustajsekfruktoj,precipepomoj,pirojkajprunoj.

Ensiasalonolihavaskomfortanbrakseĝonkajpormisamekomfortanremburitanseĝeton.Tienioftesidas;liĝuasglasetondaslivovico(prunobrando)kajmiricevaslimonadon,nuksojnkajkompreneblelaŝatatajnsekfruktojn.Kajnikonversaciasserioze.Liadmiras,kielbonelagermandevenabubetoparolaslakroatan.Vespereliakompanasminhejmen.„Najbarino”,lidirasridetantealavino,„boneatentu,kionvi

parolasantaŭlaorelojdeSteĉjo,liperfidasĉiujnviajnsekretojnalmi.”

Vojaĝokunavĉjo

Avĉjonepovasrezisti.Tiomoftemijampetis,kemirajtukunveturi.Tiuntagondookazoslagrandaaventuro.Fieremisidasapudlisurlagrandaĉarokunmultajkestojporovoj,kokoj,anasojkajanseroj,kunsakojporsemoj.Avĉjo,kunlakutimaledaĉaposurgrizakapokajledakasosakopendantaĉelakokso,knalasperlongavipokajladuĉevalojobeemeektirasla–ankoraŭmalpezan–ĉaron.Baldaŭniatingasnajbaranvilaĝetonkajavĉjokomencasvoki:„Jaja!Jaja!”(kroate„ovoj”)Homojvenaselsiajbienetoj,jenkunovoj,jenkunaliajvaroj–ilijakonaslakomerciston.Ĉiamdenovelihaltasportransprenikajpagi,iometebabili–kajek,nidaŭrigas:„Jaja!Jaja!”Linedevasvokiionalian,ĉarĉiujsciaskeliaĉetasnenurovojn,sedpreskaŭĉionkioniliproduktaskajbredas.Kiamvesperenirevenashejmen,nenurlaĉevalojlacasprointertempepezaĉaro,sedankaŭmi.Tutefeliĉepostmanĝomitujekdormas.Kiabelegaekskurso!

Tankopaneas

Paĉjodonacisalmi,kieldecasdummilitoporinfanoj,tankon.Ĝiestasfaritaellado,belkolorelakita,kunraŭpojelgumokaj,kompreneble,kanono.Streĉintelarisorton,mimetasĝinsurlaplankonkajĝiekveturas,pafantefajrerojn.Grandiozaludilo!Sedhove!Kiamhodiaŭmidenovevolasmilitludi,minetrovaslastreĉilon.Kielvenkienmilito,seoninepovasstartigitankon?Avinoĉagreniĝas,ĉarmiperdislastreĉilon;paĉjoterureinsultosŝin,keŝineatentisplibone.Profuriozoŝibatasminsurpostaĵo.Nuja,estasmilito,ĉune?Lapostantagonŝiintencaslavimianpantalonetonkaj–kontrolantelapoŝojn–trovaslaperditanstreĉilon.Avinjoploras,ĉarmaljusteŝibatismin.

Avoenfojnamaso

Avĉjofojeagasstrange.Hodiaŭlimalaperis,posttagmeze,ensubtegmentafojnamaso.Mistarassubekajobservas.Kionlifarastie?Kiallinerespondasalmiajdemandojkajvokoj?Ankaŭavinjoneklarigas.Venastriviroj,partizanojevidente,ĉariliaspektassimilekieltiunoktavizitinto.Ilidemandaspriavĉjo,sedavinoklarigaskelineestas

hejme.Kialŝimensogas?Lavirojtrovasminsublafojn-deponejokajdemandasankaŭminpriavĉjo,sedmisametimaskajmutaskieldumlanoktavizitodeiliakamarado.Bonŝance,ĉarminepovissciikeiliserĉisavonpordevigilinkuniri;ilibezonishelpantojn,kiujfosutranĉeojn,kajportialaboropreciperekrutislamalamikajngermanojn.Lapostantagonavĉjoreaperas.Ho,kiommiĝojasrevidilin!

Aviadilojĉasantaj

Labruaĉokajhurladoiĝasplikajplilaŭta,plikajpliproksima.Denovetiujterurajĉasaviadiloj!Miprovaskaŝiminsublavastajjupojdeavinjo.Kriojdeĉiujflankoj:„Tujenlafosaĵojn!”Avĉjohaltigaslaĉevalojn,prenasminkajavinon–nidevassaltiellaĉaro,litirasminenapudvojanfosaĵon.Laĉevalojnervozesaltetas,henastimeme.Nikaŭrassurlatero.Jenalflugas,fulmrapide,malmultajnmetrojnsuperlalongavicodeĉaroj,tiujterorigajaviadiloj,tondrasmotoroj,kajjen–ilipafasenritmoterurerapida,pafas,pafas!Unu,du,triaviadiloj.Virinojkajinfanojploregas,iukriegaskielporko,kiamavĉjobuĉasĝin.Labruaĉomallaŭtiĝas,subiteregasabsolutasilento,nurietieaŭdiĝaslamentoj.

Ĉuilirevenos?Postduonahoroheziteniekstaras;avinoprovaspurigimindekotokajpolvokajherboj,konsolekaresasmiankapeton.Mipreskaŭrigidasproangoro.Ŝikuŝigasmininternedelaĉarosurdikakuseno.Tre,tremalproksimemiperceptasvoĉojn;ieonifosas,aŭdiĝaskelkajpafoj–onikompatemortigasvunditajnĉevalojn.Unuhoronpostelakaravanoderifuĝintojdaŭrigassianturmentovojon.

Kaĉovarma

Tiomgigantanhalonneniamantaŭemividis.Sedmultepliimponeestas,keenĝiniricevasvarmankaĉonelgrio.Hokiombongustastiukuiritamanĝaĵo!Dumsemajnojmiricevisnuriomdapanokungrasoellagrandaujo,kiustarassurniaĉaro,jenkajjensekigitajnfruktojn,kiujnantaŭniaekveturodonacisnajbaroDjuriĉ.Lavirinojenuniformojkunĉapojornamitajperruĝajkrucetojdevasestianĝeloj.Kromeniĉiujrajtaslavininkajdormientiugrandegahalo,nepludevasfrostetantetranoktisurlaĉaro.Ĉunialvenisenparadizo?Ne,estisnurGermanaRegno.

Duŝopulvora

Enlongavicomistaraskunlatutafamilioantaŭbarako.Atingintelainternon,ĉiujdevasformetisuprajnvestaĵojn,mirestasnurkunkalsonetokajsubĉemizeto.Kiomkomikeaspektaslahomoj!Niekstarassubstrangajduŝiloj,elkiujtujpostefalasintensodorablankapulvoro.„Tioestasbonaporforigipulojnkajpedikojn!”klarigaspanjoalmi.Midevasterni,sednuja,seneplujukos,bone.Postladesinfektadonirajtasrevestininkajirialnialoĝbarako.Mibonedormasspiteallaagacaodoro–senpulojestastreagrable.

Vagonobruta

Ĉiujestasekscititaj,kurastienkajreen,onitirasĉevalojnkajĉarojnsurkargoramplonantaŭbrutvagono,ŝovasunueniajnduĉarojn,posteniajnsesĉevalojnkajfineninmemenlamalpuran,malkomfortan,odoraĉantanvagonon.Ĝinunestasplenŝtopita,sedvarmaprolabestoj,ninebezonashejti,kvankamestasmalvarmagermanaoktobro.Daŭraspreskaŭtutantagon,ĝisfineĉiujvagonojestasplenaj.Lalokomotivofajfas–peneĝemanteektiraslavagonaron.Kienniveturos?Neniusciasprecize;eblealsekura,senmilitaregiono?

Malsatodumnokta

Kiuvekiĝisunue,lafratoaŭmi?Nidormasenunulitoengrandafremdadomo.Kielajn,miastomakoribelasmezedummallumanokto.Seppŝajnassuferisame.„Panjohieraŭkuiristerpomojn”,liflustrasalmi,„kajkaŝislarestintajnenpelvosurlaŝranko.”„Mimalsatas”,miplendas.„Venu”,dirasJoĉjo,„mitenasvinpermiajbrakojsupren,tielkeviatingoslapelvonsurlaŝranko.”Lertaŝtelistaduopo!Kiombongustasmalvarmajterpomoj.

Kristnaskosenarba

Kristnasko,launuapostlarifuĝo,ensekuragermanaurbo,kiemilitoneaŭdeblas.Sedninepovas,kielhejme,dekorikristnaskanarbonperbonbonojkajruĝajpomoj.Eĉarbetonninehavas.Malgajeniinfanojsidasenniaĉambretoentiuĉifremdadomo,kiesmastrojdevastolerinianĉeeston,ĉaroniordonisalililoĝiginin.Sedjen–kioestastio?Miaŭdaskantadonkajflutmuzikonellamastraloĝejo.Nunilisilentas.Iufrapetasĉelapordo;paĉjomalfermas,tiestaraslafilinodel’gemastroj.

„Venu!”,ŝidiras.Hezitememisekvas,firmetenantelamanondepanjo.Ho,kiamiraklo!Eniliasalonostarasgrandakristnaskaarbo,kunbrulantajkandeloj.LakompatemamastrinodonacasalJozefokajmikelkajnnuksojnkajpounupomon.Kajankoraŭfojelafilinoflutas,laaliajfamilianojkantasprilanaskiĝodeJesuo.Tiunnoktonmibonedormas.

Nigrulojsurtankoj

Ĉiujinfanojkurasenlasamadirekto.Misekvaslahordon.Nivenasalcentraplacodelaurbetokajjen–kiastrangavidaĵo!Tiestarastankojmultepligigantajolmialudotanketo,sed–eĉplimirige–surilirajdassoldatojenuniformojtutealiajolhavasgermanajsoldatoj,kaj–kulminodemirigo–plurajestasnigruloj!Neniamantaŭemividishomojnnigrajn.Kromeilikonstantemaĉaskielniabovinohejme,ridaslarĝe,montrasblankajndentarojnentutenigravizaĝo.Ilibabilaskunni,sednikomprenasnenion.Iliĵetasĉokoladonkajbonbonojnkajmaĉgumojn(postenikomprenas,kialilidaŭremovassiajnmakzelojn)kajfineeĉpilkontutestrangan:ĝihavasformondeovego.Lanigrulojtreamuziĝas,kiamniprovasludipertiuĉipilko,kiusaltastutenetaŭge,ĉiamenaliadirektoolsupozite.Iudiras:„Estasusonanoj.Lamilitofiniĝis!”Mikomprenasnenion.Sedjaestasamuze.

Interjekcio

Kiamkomencedela1990-ajardekodenoveeksplodismilitoenJugoslavio,miestispolitikaredaktorodeĵurnaloenGermanio,specialistoprieksterlandajaferoj.Estasrutinoporredaktoro,prilaboriinformojnprimilitoj,tiomalmultetuŝasnin,ĉiamieokazasmilitoj.Sedĉi-fojelaaferoestasaliapormi,emociasminforte.Lamilitointerkroatojkajserbojkomenciĝasĝusteen„mia”hejmregionoSlavonio,tieonilaunuanfojonplenumas„etnanpurigadon”.Antaŭmiajmemorajokulojrevuastiujbildojelinfanaĝo.Kiomdageknabojdenovedevasvidikajspertisimilajn,eblemultepliterurajnmilitajnscenojnkajteruraĵojn,kiomilintimigaspartizanoj,pafoj,kadavroj,fuĝo?Miestissavita,sedmilojdainfanojnunorfiĝos,estosvunditaj,kripligitaj,murditaj.Senkulpajinfanojĉiamestasplejkompatindajviktimojdemilito.Rutinoforlasas,abomenokaptaslaredaktoron.

***

Zamenhofmia

Estissunbriladimanĉodelajaro1948.Manfred,Hans-Jürgen[jirgen]kajmiekmarŝisfrumatene,porjeinvitodeniainstruistinoIngeborgHaydn[hajdn]vizitiŝinenlavilaĝo,kieĉelagepatrojŝipasigissiajnsemajnfinojn.DumlabortagojInge(karesnomo)loĝisenmodestamansardoenurbetoWunsiedel[vunsidl],kieŝigvidisnianklason,adorateprecipedeknaboj.Ankaŭmifrenezeamisŝin,inverseŝievidenteŝatismin.

Hodiaŭinfanotiuaĝaposedasjamsianduanaŭtrianbiciklon;pritioendetruitapostmilitaGermanionipovisnurrevi.Porladekkilometravojonidisponisnurpriniajpiedoj,sedestisbelamigradolaŭmontetojkajvaloj,trakampojkajarbaroj.Kiamnialvenis,onivarmesalutislaknabantrioponkajIngeregalisninperkukokajlimonado.Minimponislaunuafojakonsciarenkontiĝokunŝiapatro,kiuestisinstruistoenlasamalernejo,sedgvidisalianklason.

Ingefojerakontisalni,kelisciaslingvon,kiunoninomasEsperanto,kajkiuestastielfacilakeĉiujpovaslerniĝinkajseĝiestosparolatatutmonde,onipovospacigilahomaron.LapatrohavisbelanbarbonkajprotiokajlafizionomiosimilisalLudovikoLazaroZamenhof–sedtionmimalkovrisnurmultajnjarojnposte.

FazounuaLa25-andeseptembro1940Elisabethnaskisminkieltrianinfanon.Miestisordinarabebo–aŭtamenne?Avinoposteĉiamrakontis,kiondiriskuracistokiamŝivizitiskunlabebomianfratonenmalsanulejo.Lipalpislakranietondel’etulokajdirisalpanjo:„Estasinteligentaknabo.”Ĉuestasvereaŭnurasertodefieraavino,minescias,sedcerteŝirakontistionalĉiuj,ĉuilivolisaŭdiaŭne.

Minaskiĝisenladomodel’geavojenvilaĝegoGundinci,sudedeurboDjakovo[ĝakovo],enSlavonio,kvankammiajgepatrojloĝisenDjakovo.Seden1940furorisladuamondmilitokajjamminacisJugoslavion.ĈarurbojkielDjakovoestisenpligrandamilitdanĝeroolkamparo,miajfratinoMaria,je12jarojpliaĝaolmi,kajmiafratoJozefo(karesnomoSepp),jesepjarojpliaĝa,vivisĉelagepatrojdepanjo,KatharinakajJohannKonrad,engrandabienoenVelikaKopanica,kajmirestisĉelagepatrojdepaĉjo,TheresiakajJozefMaul[maŭl],enGundinci.

Ekskursoprahistoria

GermanojplurfojedumlahistorioekspansiisalorientaEŭropo,ofteokupisperforteteritoriojnentiupartodel’kontinento,kiujestismalplidenseloĝatajolokcidentajlandoj.Sedparteoniankaŭvokiskajlogisilinalkoloniado.Tielokazisankaŭ,kiamimperiestrinoMariaTheresiaregisenAŭstrio-Hungario.ŜianalvokonsekvisprecipeagrikulturistojkajmetiistojelNigraArbaro,sudgermanamontaroloĝatadebadenanojkajŝvaboj.Danubo,duaplejlongariveregodeEŭropo,fontasenNigraArbaro.Ŝvabojdohavistrafikanavantaĝon:ilipovisŝipilaŭlongedeDanuboalpromesitajparadizojapudplisudapartodel’riverego.

ElirpunktoestisUlm;entiuurbotamenDanuboestasankoraŭiommallarĝa,doonikonstruiskonvenajn,netrolarĝajnŝipojn,kiujnprolaformomokeoninomisUlmerSchachteln(=ulmajskatoloj,dokestoj).Ilitransportishomojn,havaĵojnkajilarojnĝisfekundaDanubo-ebenaĵoenHungariokajJugoslavio.TialoninomisilinDanubo-ŝvaboj–porlaindiĝenojposteĉiujgermanojestis„ŝvaboj”.Ilifondismultajnnovajnvilaĝojnkajurbetojnkungermanajnomoj,sediujankaŭekloĝisinter

hungarojkajslavoj.Ladiligentajdanubajŝvabojkutimeprosperiskajbonfartis,fariĝisriĉaj,sedplimulterestisintersi;ilijalernislalokajnlingvojn,sedenlafamilioparolissiandialekton.Ladanubŝvabaiompostiomfariĝisapartalingvaĵo,kunpruntojelregionajlingvoj.PitoreskaekzemploportioestaslavortoLeischi-Latschi[lajŝilaĉi],kiuninfanetojuzisporlagermanavortoFleischküchle:Fleisch[flajŝ]=viando/küchle[kiĥle]=kuketo/laĉielkroatavortokolaĉporkuketo.(HodiaŭtutmondekidsnomasilinHamburger...)

***

Laŭmiajesploroj,porkiujmitamennehavaskonfirmon,ankaŭmiajpraulojprobablevenis–vokitedeMariaTheresia–ellaNigraArbaroalSlavonio,tiupartodeKroatio,kiusituassudedeHungariointerriverojDanubo,DravokajSavo.Miafamiliopovissavineniujndokumentojn,seentuteonihavisiujnantaŭlaelpelodumladuamondmilito.Kiamfinemiklopodiskompiligenealogianskemondemiafamilio,nurmiapatrinoankoraŭvivis–kajŝijamnebonememorisdetalojn.Sed,laŭlanomojdel’tutaparencaro,ŝajnaskemiafamilioestispuregermandevena.

OnibaptisminStefanlaŭmiapatro;seniestusnoblafamilio,midodevusdirikajskribi„StefanMaullajuna”.Strange,tamen,miabaptonklinoneestisgermanasedkroatavirinoenGundinci–lakialonmieksciosnurmultajnjarojnposte.

Ekskursetoetimologia

Kielinfanomioftesuferispromokojdealiajinfanojprimiafamilianomo.Maulengermanalingvosignifas„buŝego”kaj„buŝaĉo”;buŝegonhavasbestoj,buŝaĉoestasinsultavortoaplikataporhomoj,enparolturnojkiajestas„Halt’sMaul!”(fermuvianbuŝaĉon)aŭ„ermaultschonwieder”(lidenovegrumblaĉas).

Nurlongeposte,engimnazio,mieksciiskenianomotutenekongruaskun„buŝego”,seddevenasdealiajvortoj:molte,mul(t),mullekajmawl(prononcitamaŭl)endiversajpragermanajdialektojsignifis„tero”kaj„polvo”.Tiuĉisignifoenmodernagermanalingvoestaskonservata,kromenkelkajloknomoj,nurenlavortoMaulwurf(talpo).Mulwurfaŭmawlwurf(wurf=ĵeto)labestetoneestasnomata,ĉarĝiĵetasbuŝonaŭ

perbuŝo,sedfosaskajĵetasteronsuprenpersiajkonformeformitajpiedetoj–iellogikaaferoennelogikalingvo.SupozebledolanomoMaulporhomosignifis:tiu,kiuvivasentero(=kaverno,groto);tionkonfirmasi.a.kelanomooftasenNigraArbaro,kieabundaskavernojkajgrotoj–kajeltiusudgermanamontarojalaŭmiasciovenismiajprauloj.

Sedklarigutionalmokemajbubetoj!

***

AvoMaulestisgrandkomercisto;litraveturisladistrikton,aĉetisdekroatajkajserbajagrikulturistojkajfarmistojprecipeovojn,kortbirdojnkajĉiuspecajnsemojnkajspicojn,kiujnlipartevendisenDjakovo,sedplimulteeksportisalGermanaRegno.Porestimezeintersiajliverantoj,liveniselDjakovo,kieliaedzinokromemastrislagastejondel’foirejo,alGundinci,kiuestispureslavavilaĝo.Probableilitranslokiĝisankaŭĉaravinosuferisjeingvenaherniokajneplukapablisplenumilapezajnlaborojnengastejo.GundincisituasinterDjakovokunfoirejokajVinkovcikunstacidomoporenvagonigieksportvarojn.FiloStefanrestisenDjakovokielmemstaragrandkomercisto,kunlaborantakunlapatro.Ambaŭ,patrokajfilo,evidenteestisdiligentajkajlertaj,ĉariligajnismultanmonon–nu,iliestisriĉulojkompareallaordinaraloĝantaro.BonkoraavĉjoestisbaldaŭtrepopularaenGundinci,certeankaŭĉarlifunkciiskielbankisto,kiuvolontedoniskreditojn.

Hejmoidilia

Edukismindoavino.Miaunuahejmokonsistiselbienetokunĉarmadomo,enkiesantaŭapartoniloĝis;enlamalantaŭatroviĝisstaloporlakvarĉevalojkajbovino,kiuliverislakton,remizoporĉarojkajmalvarmetadeponejoporvaroj,kromesubtegmentoporstokifojnon.Malantaŭlakonstruaĵojestisparcelokunlegomĝardeno,apartakortoporkokinojkajanserojkajejoporkelkajporkoj.Plurajkatojkajduhundojkompletigismianprivatanbestĝardenon.Lakortoestispavimitaperruĝajkahelojĝislasterkejoantaŭlastalo.Flankestarisblankalignadometo,somer-kuirejo,apudĝiputokunbona,ĉiamfreŝaakvo,kiunonielprenispervinĉoprovizitaperlongaĉenokunsitelo.Ombronproviziscidoni-arbokajgrandategmento,kiuprotektislakortonentutalarĝo,antaŭlaremizo.Tieonipovisjungikajmaljungiĉevalojnkajmalŝarĝiĉarojnsenmalsekiĝi

dumpluvado.

Lainfanoestisboneprotektitasurlakorto,ĉarĉelastrataflankogranda,netravideblapordegomalhelpiseliron.Nuja,strato?Estisneasfaltita,kompreneble,tiutempe,kajpostpluvolavojoestistutekota–doĝinenielinvitisalludado,kvankammankedetrafikoneestusproblemo.Mitutenememoraskekunkamaradojmiludissurstrate.

PriladomodegepatrojenDjakovomihavasnurnebulanmemoron,nursciaskelastratoantaŭĝiestispavimitakajhavistrotuaron,kieldecasalepiskopaurbo.(Djakovohavasinteresankatedralonkunbelajmozaikoj.En19-ajarcentoĝifariĝisiomkonataenkristanamondo,ĉarlatiamaepiskopoStrossmayer[strosmajer]dumlaDuaVatikanaKonciliofortekontraŭisladogmonprineeraripovodel’papo.Porkelinedevuvoĉdonipritiudogmo,lireveturisalDjakovoantaŭfinodel’koncilio.)

Iomplibonemimemoraslagigantanbienondel’aliajgeavoj,kiujnokazenivizitis–ladistancointerGundincikajVelikaKopanicaneestisgranda.LafamiliodepanjosupozebleveniselHungarioaltiugermanavilaĝoenSlavonio;tionminesciassedsupozasprolafakto,kepanjonaskiĝisenhungaraBaĉkaPalanko.ImponaestisiliabienoenVelikaKopanicaprograndegakortokajL-formearanĝitajkonstruaĵoj:loĝdomo,stalojkajgarbejoj,ampleksaremizokunmultajmaŝinojkajvastajkampojmalantaŭlakonstruaĵoj.Tieldanubŝvabajvilaĝojofteestisaranĝitaj;avantaĝoestiskeoninehavislongajnvojojnalagroj,herbejojkajaliajuzatajterenoj.

Konfliktointerparenca

JozefoMaulhavisfraton,kiunmitamenneniamvidis.Franz[franc]MaulestisfrizistokajloĝiskunsiafamilioenŜirokoPolje,vilaĝokiunavĉjooftetrapasis.Sedŝajnaskelitienerajtishaltiprokonfliktointerliaedzinokajparencoj;laedzinodeFranzMaulestiskuzinodeTheresia.Tionmitameneksciisnur,kiammijamestisplenkreskulo,postlamortodemiaavino.Kaŭzokajfonodel’kverelojdonepluestisesploreblaj.

Danub-ŝvabojkutimesciislakroatanlingvon;infanojjenfrekventiskroatajn,jengermanajnlernejojn,dependedelapolitikasituacio.Gepatrojkajgeavojrelativebonesciislegikajskribialtgermananlingvon,

sedhejmeniparolislaŝvabandialekton.Midotutenaturelernisambaŭlingvojn,kroatankajvariantondel’germana.

LavivoenGundincievoluisagrablekajtrankvile,ankaŭkiamprintempe1941HitlersendissianarmeonporokupaciiJugoslavion.EnGundincioninesciismulteprilaeventoj,ankaŭneprikonfliktojinterfaŝistajkroatoj(Ustaŝa)kajserboj;gazetonninehavisnekradiofonion.Mibonfartiskajkreskis,neniamestismalsana.Avinojabonenutrismin,ekzempleperlakto:ĉiunmatenonkajvesperon,kiamŝimelkislabovinon,ŝiunueplenigismianladankruĉetonperlaunuajlaktoŝprucoj.

„Nipafmortigosvin!”

En1944tamenlasituacioenSlavonioŝanĝiĝis.PlikajpliofteoniaŭdispribatalojenDjakovokajOsijek,kieestisgermanajgarnizonoj.Dumvizitojĉegepatrojmimemspertisatakojndeaviadiloj.PlikajpliofteenGundincinoktevenispartizanojporprenifuraĝon,fojeankaŭĉevalojn.Geavojtamen,treŝatatajenlavilaĝo,nemultedevistimipersekutojn.

Enaŭtuno1944venisgrupodagermanajsoldatojalGundinci.Laoficiroklarigis,keproksimiĝaslaRuĝaArmeokajtialonidevasforkondukiĉiujngermanojnporprotektiilinkontraŭkruelajrusoj,kiujbuĉasĉiujnmalamikojn.KiamlagermanaarmeoestosvenkintakajforpelintaRuĝanArmeon,nirajtosrevenihejmen.Sednunliordonis:„Postunusemajnoĉiodevosestipreta!Ĉiufamiliorajtasuzinurunuĉaronkajkunportinurplejnecesajnhavaĵojnkajnurtiom,kiomeblaspakisurlaĉaro.”Postpaŭzosevervoĉelialdonas:„Sevirifuzaskuniri,nipafmortigosvin!Ninetoleros,kerusojaŭpartizanojtorturoskajbuĉosvin!”

Avinoplorissenhalte.Forlasilahejmon?Kiuzorgospribestojkajĝardenoj?Kiugardosladomon?Najbarojproviskonsoli,amikoDjuriĉpromesisnutrilabestojn.Ĉiujestismalgajaj.Avinobakismultajnpanojn,kolektisprovianton,precipeŝinkojnkajporkangrason,kiujnerapideputriĝos.Kiomlongaestoslavojaĝo,kiomdatemponiestosfor?Nu,certenurunu,dusemajnojn,kielpromesislaoficiro.Kionnineprebezonos?Komprenebledikajnkovrilojnkajkusenojn,vestaĵojn.Onipakis,denoveforprenis,trovisaliajnplinecesajnobjektojn.

Porlaetuloestisekscite;ankaŭmialportis,kionmineprevolishavikun

mi,ekzemplemiajnamatajntricikletonkajremburitanseĝeton,mianmanĝilaronkajprecipelabuntanladoteleron.Baldaŭlaĉaroestisplenŝtopita.Avĉjofinemuntissuperĉiolapluvrezistanŝirmtolon.Preta!Porkiaaventuro?

Karavanosufera

Tiuĉiĉapitroaperasnurenlakompletaeldonodelalibro.Menduĝindewww.retbutiko.be

Hejmurboprovizora


Mizerokajespero


FazoduaLaekloĝoenlabienoenWunsiedelpormisignisnovanfazondel’vivo,relativeagrablan,jagrandpartefeliĉan.Porsesjarulolanovahejmodisponigisvariajneblojndeludadokajdistrado,enkajĉirkaŭlabieno.

Antaŭlaremizoestiskortegodeĉ.30oble20metroj,kienipovisliberepetoli.Malantaŭlaloĝdomoestisgrandaherbejo,kiulimisalrokminejo.Kiamlaboristojirishejmen,niinfanojuzisĝinporekzercigrimpadonkielenkrutamontaroaŭveturisenlavagonetoj,perkiujonitransportisŝtonojnalmuelejo.Iomplimalproksimetroviĝiseĉpliinteresaĉareksaŝtonminejo,pleniĝintaperakvo.Tievivismultajbestospecoj,enabsoluteklaraakvonaĝisfiŝojkajserpentoj,vivissalamandrojkajranoj.Ranojkajkankrojabundisankaŭenriveretoproksimedelabieno.Najbarajinfanojmultis;niĉiujvivisplejparteenkajkunlanaturo,randedel’urbeto.

Paĉjokajlaaliajplenkreskulajfamilianojfervorekomencisagrikulturi.Partondel’herbejomalantaŭladomooniuzisporlegomĝardeno;enapartaareopaĉjoplantistabakon.Ĉartioestiskontraŭleĝa,likaŝislatabakajnperaliajgrandajplantoj,sunflorojkajmaizo.Niajĉevalojtamenmontriĝistromalfortajportiriplugojnkajaliajnmaŝinojn;enJugoslavio,kieilidevistiriĉarojnnursurebenajvojoj,ilitaŭgis,sednetieĉi–esceptedeZveta,kiuestisnetregrandasedtrefortikastepdevenaĉevalino.Paĉjosukcesis„vendi”(nuja,interŝanĝi)laaliajnĉevalojnkontraŭfortaagroĉevalokajbovino.Krometiellipovisakirikokinojn,semojn,fojnon,pajlonkajalianfuraĝonporlavintro.Kajarondakunikloj,kiujnbredosavĉjo.

Laaferoevoluisdosufiĉebone,ankaŭĉarpaĉjodaŭrelaboriskieltransportisto.Intertempelikajavĉjonepludevisfiakriporkuracistoj,ĉartiujkielunuajpostlamilitoricevisaŭtomobilojnkajdoplirapidepovisatingipacientojnolperkaleŝoj.Sedankoraŭmankiskamionoj.Paĉjodoperĉevalĉarojtransportismeblojnkajaliajnvarojn,dumvintro–partepersledoj–trunkojnelarbaroj.Nifinepovisnutrininrelativebone,eĉhavisĉiudimanĉeviandon,kutimekuniklon,kiunmitreŝatis.

Intertemperefunkciisankaŭinfanĝardenojkajlernejoj.Sepp–intertempe

12-jara–devisenirilaunuanklason,ĉarhejmepromilitolilernismalmultekajeĉtionjamforgesis.Sedimagu:12-jarulointerinfanojkunses,sepaŭmaksimumeokjaroj,fortulointergnomoj!Maliceliĉikaniskajperturbis,fojeturmentisilin,sedoftevagabondisieanstataŭiriallernejo.Lainstruistopostkelkajsemajnojklarigisalgepatroj,kenehavassencon–dolalernejakarierodeSeppfiniĝisabrupte.Lisciisnurlegimalrapide,iomskribikajkalkuli.Ekdenunlilaboroskunpatrokajavoenlabieno.

Infanĝardenoĥaosa

Infanĝardenonmivizitisnurduonantagon.Enĝitroviĝisamasodainfanoj,edukistinojpovisnuriumaniereokupiilin,ĉarludilojnonipreskaŭnehavis.Almituteneplaĉistiaĥaoso,kromeapudaporkejofetorisabomene.Doenlatagmezapaŭzokunnajbarakamaradomifuĝisalsablo-montetoantaŭkonstruatadomodeliajgepatroj,kienibelekajtrankvilepovisludi.Kiammivenishejmen,mifirmedeklaris,keneniamplumiirosaltiustultainfanĝardeno–panjokompreniskajtoleris.

Lernejajarokomenciĝisenseptembro.En1946miankoraŭnehavislapreskribitajnsesjarojnporfrekventielementanlernejon,sedĉarminaskiĝisfinedeseptembrokajjamsciisiomlegikajnombriĝiscent,oniprovizoreakceptisminenlalernejo.Niskribissurardezajtabuletojkajmatematikisperfingroj.Agrableestis,keĉiujinfanoj,suferantajprosekvojdel’milito,ricevisĉiuntagondumlapaŭzovarmanmanĝaĵonenlalernejo.

Problemoestisvestaĵojporfrekventilernejon;tieninfanojnepovisaŭvolisirienĉifonajkajeluzitajvestaĵojportatajhejme.Mimemoraspridikajaketo,kiunpanjokudriselŝtofodeiamasoldatauniformo–veramodelodetajloraarto!Somereniirisnudpiedeaŭensandaloj,kiujnonifariseluzitajpneŭmatikoj;iliestisagrablajĉarmolaj.

Ekskursetopedagogia

LernejaedukadoenGermaniookazaslaŭtriŝtupoj:1.Elementanlernejononienirasenaĝodesesjaroj;ĝiampleksasokjarojn,postkiujonipovaseklernimetion.Dummetilernado(ĝeneraletrijara)onidevasvizitiunutagonsemajnespecialanmeti-lernejon.2.Real-lernejo,kiunonipovasenirikun10–12jarojporladaŭrode4–6jaroj(tiovariaslaŭ

federaciajlandoj,kromeoniplurfojeŝanĝisladaŭron).Posteonipovasaŭeniripraktikajnprofesiojnenindustrio,komerco,administradok.s.aŭfrekventifaklernejojn.3.Gimnazio,kiunonienirasplejfruekun10jarojpor8aŭ9jaroj;ĝifiniĝasperabiturientaekzameno,kiupermesasstudienaltlernejojkajuniversitatoj.

Devigaporĉiujestasnurelementalernejoaŭfrekventadodealiajlernejojdumtiesokjaroj.Do,ekzemple,gimnaziononipovasfini(pliĝusteinterrompi)postlakvaraklaso;seonihavasbonajnnotojn,tieloniakiris„mezanmaturecon”,kiujureekvivalentasalsukcesoenreal-lernejo.

EstismalfacileenpostmilitaGermaniorefunkciigilernejojn,proplurajobstakloj.Precipemankisinstruistoj.Multajmortisĉefrontoj,aliajestismilitkaptitoj.Tiuj,kiujrevenis,ofteestismalsanajaŭinvalidoj.Kromeĉiujinstruistojdumlaantaŭajjardekojdevispropagandiallernantojlanazianideologion,sednundevusinstruidemokratiajnprincipojn.Oniĝeneralenepermesisalmembrojdel’naziapartiopluaŭdenovepraktikiinstruistanprofesion.Pordohavisufiĉedainstruistoj,junajhomojrajtisstudienrapidkursojpedagogion.

EnBavarioekzistiskromaobstaklo:laelementajestistielnomitaj„konfesiaj”lernejoj.Katolikajkajprotestantajinfanojdevisnefrekventisamajnsedapartajnklasojn,doankaŭinstruistojdevishavikoncernankonfesion.Sekvodeĉiĉioestisi.a.keenunuklasooftesidispliol40infanoj,enaliaeblenur10,kajkemankisĉambroj.Tialofteensamaĉambrooniinstruisantaŭtagmezeunukajposttagmezealianklason.

***

Priniainstruistoenlaunuaklasomimemorasnur,kelihavisunulamankruronkajprotiouzisbastonon,kromemontrofingro(perkiuliofteadmoniskajminacis)estiskurba.Liestistreseverakajpunbatisneobeemajnkajmisfarintajnlernantojn;ilidevisetendiambaŭmanojnkajlibatissurlafingrojnpermaldikabastoneto,kiokaŭzisakrandoloron.Laŭmiamemorominekaptistianpunon.Senproblemojmimajstrislaunuanklasonkajenaŭtuno1947enirisladuan,kunsamamalagrablainstruisto.Sednurporkelkajsemajnoj...

Malsanojdanĝeraj


Obsedoreligia


Problemojfinancaj


Malliberejodua


FazoprosperaTiuĉiĉapitroaperasnurenlakompletaeldonodelalibro.Menduĝindewww.retbutiko.be

FazoverdaTiuĉiĉapitroaperasnurenlakompletaeldonodelalibro.Menduĝindewww.retbutiko.be

KrizarofamiliaTiuĉiĉapitroaperasnurenlakompletaeldonodelalibro.Menduĝindewww.retbutiko.be

KatastrofopersonaTiuĉiĉapitroaperasnurenlakompletaeldonodelalibro.Menduĝindewww.retbutiko.be

StudentoliberaTiuĉiĉapitroaperasnurenlakompletaeldonodelalibro.Menduĝindewww.retbutiko.be

SpertiĝoĵurnalistaKungrandaelanomienirasprofesianfazondemiavivo,unuetamendevasinstaliĝienloĝejotutesenmebla.Enĝitroviĝasnurkuirfornokajtelefonosenpaga(ĉarredaktorodevasestikonekteblaĉiumomente!).Miaĉetasliton,sofon(kiutaŭgasankaŭkiellitoporgasto)kundufoteloj,tablonkunduseĝojporkuirejokaj,plejgrave,grandanskribtablon.LibrojnmipovasdeponiensimplabretaroaĉetitajamenMunkeno.Porkuirejomimemĉarpentaskelkajnprimitivajnmebletojn.Kromemiaĉetasradioricevilon(ĝisnunmiuzisnurpoŝaparaton).

Laloĝejohavasrelativegrandajndormĉambronkajsalononkunetabalkono,kiemipovasvidilapanoramondel’urboenvaloderiveroLahn(kiuenfluasRejnon),ĉarladomosituassurunuelsepmontetojdeLimburgo.Kenurkelkcentmetrojnsubedemiabalkonovidiĝaslagrandakonstruaĵodel’diocezaseminario,estaskuriozakoincido;sedtioneĝenasminnun,kiammihavasfirmanpozicion.Kaj,kiabeno!,porlaunuafojomidisponaspriproprabanĉambrokunvarmegaakvo.Ideala(kajnetrekosta)loĝejoporfraŭlo.Enladomo,kiuapartenasalladiocezo,loĝasprecipeekleziajdungitoj;dommastroestas,ekzemple,ŝoforodel’episkopo.Tiotamensignifas,kekonstantemiestasobservatade„piaj”homoj–dodevasestigardema.Malgraŭtiomiestasfeliĉapritiujagrablajpersonajkondiĉoj.

Nuramalavantaĝoestas,keladomosituasperiferiedel’urbo,enlongadistancoallaredaktejoĉealiaurboflanko;ankaŭprotiomibezonasaŭtomobilon,ĉarpublikajtrafikilojneekzistas,bicikladiestustropeneprodeklivoj,piedemibezonuspliolduonanhoroninterloĝejokajredaktejo(kvankamestasbelapromenadotransriveronkajtrapitoreskamezepokaurbocentro).Dumaŭtunajkajvintrajmonatojaŭtotrafikadontamenegeĝenasdensamatenanebuloenrivervalo.

Liberalaetoso

Enlaredakciodeĵorasnurduplenprofesiajredaktistoj,ĉefredaktorokajmi;kromeestaslamenciitateologiakonsilanto,prelatoHansPabst,kiesĉefprofesio(kajpasio)tamenestasmuziko:liestaskatedralakorus-

direktisto.Litreĝojas,ke–kontrastealmiaantaŭulo–miestasteologo,tielkenunlidevasmalplirigorekontroliteologiajnkajreligiajnmanuskriptojn,lasantetiunĉitaskonalmi.

AllaskipokromeapartenasredaktoroenFrankfurto,kiukompilasapartajnpaĝojnporlaurbego,plurajeksterajkunlaborantojkaj,precipe,helpepiskopoKampe,kiuloĝasrekteapudlaredaktejo.Liestasunikapersono,nepodejudaavino;tiufaktomalhelpas,kelirajtasfariĝidiocezaepiskopo,kvankamliestasbrilateologo,animzorgantokajpublicisto.DumlakoncilioenRomoliinstalis–kiaunikaĵo!–regulajngazetarajnkonferencojnporĵurnalistoj.TrekonataestasankaŭlaepiskopodeLimburg,WilhelmKempf[vilhelmkemf],same„liberala”kielKampe,sedmalpliintelektula.Liestasidealaanimzorganto,kiuninteresasprecipeproblemojdeordinarajhomoj.

DiocezoLimburgestasunuellaplejetajenGermanio,sedkunFrankfurt/Main(plimulteprotestanta)havasunuellaplejliberalajurbegojdelalando.Sendubeankaŭtialladiocezoestastiutempe(kajankaŭposte)unuellaplej,senelaplejprogresemaenGermanio.(Kempfplurajnjarojnposteestosdenuncataprotiokajfinerezignacias,kiampostkoncilieregresemajfortojenVatikanokonstanteakuzaslin.)

Tiaetosodeprogresemokajliberalecokomprenebletrekonvenisalfreŝediplomitateologo,kiunimpetisnovajideojkajimpulsojde2-aVatikanaKoncilio.Kromelaĉefolasisminlaboritutelibere–sedunuemidevislernilametiondeĵurnalisto.Bröckerstuteneinstruisaŭpreskribision,simplediris,kemimemeltrovosĉion.Certe,verkiartikolojndiversspecajn,redaktimanuskriptojn,korektipresprovaĵojnkajaranĝitekstojnporenpaĝigopormiestisjamrutinajtaskojpromiajspertojpriEsperanto-periodaĵoj.Sednunporunuafojomividiskompostejonkajpresejonkunfascinajteknikajinstalaĵoj–estisjaankoraŭepokodeskribmaŝinojkajplumbatekniko,komputilojtuteneestasimageblaj.Necesismultajmanlaborojporpreparikajenpaĝigigazeton,kiotrekonvenisalmiainklinofariionpermanoj.

Ekskursetoĵurnalismika

EnGermanio,malgraŭlongatradiciogazetara(estisgermanoGutenberg,kiuporEŭropoinventispres-arton),profesiodeĵurnalisto

estastutelibera,seniujjurajaŭaliajrestriktoj;kiuajnrajtasnomisinĵurnalistokajneniukontrolaskoncernankvalifikon.Redakciojmemtrejnaslernantojn.Enuniversitatojonitraktisamaskomunikilojnnurteorie,kielmitionspertis;nurmultajnjarojnpostmiastudadoonikomencisestabliapartajninstitutojnportrejniĵurnalistojn.Kutimejunajhomojpostabiturientaekzamenostrebisalĵurnalismo;kompletauniversitataedukokielmiaestisescepto.Intertempe,enplurajsekciojdegazetoj,studintojestasplioftaj.Nunenĵurnalejojkajredakciojdeelektronikajkomunikilojonitrejnasestontajnĵurnalistojndumtrijarajkursojkajpermultajpraktikajekzercoj.

Sedkiomajnnecesajestastrejnadokajlernado,sehomoneestasdotitaperkoncernatalento,tiuapenaŭpovosfariĝibonaĵurnalisto.Teknikojnonipovaslernisednesentonpritemoj,nelanecesajnskeptikonkajinteresonpriaferojkajprivero,kajneimpeton,peradialhomojmesaĝojnkunenhavojinteresajkajnecesajporili.Keonidevashavibonansentonprilingvokajverk-talenton,tioestasmemevidentasedneĉiamklaraaljunajhomoj,kiujvidasnurreputaciondefamaj(precipetelevidaj)ĵurnalistojkajmemvolasfariĝitiajsteluloj.Kiamilirimarkas,keonidevasŝviteluktiportroviplejtaŭganformuladondeŝlosilafrazo,tiujvantulojelreviĝas.

***

NaturdotitaĵurnalistoestisWalterBröckers,kvankamlihavisproblemojnpriortografiokajgramatiko(mi,perfektemaprilingvo,deviskorektiĉiujnliajnmanuskriptojn).Liaranĝisĉiamlafrontpaĝonkungrandafotokajmeditateksto.Oftedumhorojlitraserĉisstaplojndafotojportroviplejtaŭgan.Liajartikoletojpreskaŭĉiamhavisĝustanetosonkajtrafanhumananmesaĝon.Kromtiolitamenverkisnurmalmultekajneredaktisaliajnmanuskriptojn(linetrovuserarojn...),sedprecipeorganizisraportadonkajverkadon,donisinspirojnalaŭtoroj,proponistemojn.

Ĉefobonega

Litujrimarkis,keankaŭmiestasnaturtalentaĵurnalisto,tielkedekomencenibonegeharmoniis.Lineestisĉefosedprecipekolego,doseniujajnkonfliktojnikunlaboris,interŝanĝisideojnkajinspirojn.Mimemorasprieĉneunukvereleto;kajkiamfojeoniatakismin,liarde

defendismin(tiobaldaŭnecesos,cetere).

LagazetonomiĝisDerSonntag(=LaDimanĉo)kajaperisunufojonsemajnekieloficialaorganodel’diocezo.Ĝihavisklaranstrukturonkunmultajrubrikojedifaj(religiaj),raportojkajinformojeldiocezavivokajgermanakatolikaeklezio,anoncojpriestontajaranĝojkajnovelo.Ĉionĉimidevisredakti;tutenovataskopormiestiselektinovelon,porkiodummultajhorojmidevislegimanuskriptojn,ĝismiakirislanecesanrutinonporjampostkelkajalineojkonstati,kenovelonetaŭgaspornialegantaro.

Baldaŭmiestismalkontentaprilagazeto;laŭmiaopiniomankisprecipekomentariojkajkoncizajinformojpritemojligitajalekleziokajsocio,temojkiujnalfrontashomojenĉiutagavivo.Domiproponisenkondukiapartanrubrikonkunĝeneralajinformojkajrubrikonkunmallongajkomentariojkajglosoj.Bröckerstujkonsentissamekiellahelpepiskopo.Tamennidisponisprimaterialodenurunuinform-agentejo,katolika.Domiekspluatisankaŭgrandajnĵurnalojnpornutritutpaĝaninform-rubrikon,enkiusekveaperisnenureklezikonformajnovaĵojsedankaŭkritikajvoĉojtrovislokon.Komentariojn,precipeprisociajkajsocialajproblemoj,verkispreskaŭnurmi.Tiujvekisapenaŭkritikojndelegantoj,sednemalofteinformetoj,kielajnobjektivaj,kunenhavonekonvenciaprovokisprotestojndekonservativajrondoj.Aliaj,sufiĉeda,laŭdislanovanrubrikon,kajlaĉefosamekielKampeapogismin;larubrikodaŭreaperis.

Ĝenerale,tamen,lalaboroneestisekscita.Oftemivojaĝiskunlaĉefo,precipekomence,kiamlivolisprezentiminalgravulojdel’diocezo.Kromemiraportisprikonferencojkajseminariojendiocezaakademio,ankaŭprogresema.Inversemimemprelegiskadredediocezaklerigaasocio,endiversajparoĥejoj,kajtielgajnisiomdakromamono.Ĝenerale,mirapidespertiĝisenĉiujĵurnalistajtaskoj,dankealmia„kapablorapidepercepti”,kiundokumentisjaminstruistojenatestodeabiturientaekzameno.Samemirapidespertiĝisenteknikodeenpaĝigo,tielkebaldaŭlaĉefolasisminsolaplenumitiunĉitaskonenlakompostejo–pormiĉiamplejekscitatagodel’semajno.

Enedemallongatempomilerniskajsciisĉion,porestispertaredaktorokajĵurnalisto,laŭĉiujgravajfacetoj;kajmigajnisreputacion.Ekzemple:kiamredaktorodel’ekleziasekcioderadiofoniodeFrankfurtolegismiajn

komentariojnenDerSonntag,lidemandismin,ĉumiemusverkitiajnkomentariojnankaŭporradio.Tionmiakceptisvolonte,nelasteĉarradiofoniopagisaltajnhonorariojn.

AnkaŭenEsperantujokreskismiarenomo;profesiajĵurnalistojneestismultajentiumedio.Jamenaŭtunode1965enmialoĝejonihaviskunsidondeplurajfunkciulojdeTutmondaEsperantistaĴurnalistaOrganizaĵo(TEJO);tiesprezidantoHumphreyTonkin[hamfri]persvadismin,iĝiredaktorodeKontakto,revuoporjunularo,kiunlilanĉiskajĝistiammemredaktis.

Mediofremda

TieldokajenmiaoficialaprofesialaborokajpertaskojenEsperantujomiestispleneokupata,sedjakromedevissoleorganiziankaŭmianprivatanvivon,kunpropraloĝejoprizorgenda.Lavikajgladiĉemizojnkajaliajntolaĵojnminepovis,deviskonfidialkoncernaj(kostaj)servojaŭalnajbarino,kiujenkajjenhelpismin.Kiomlongemieltenostianfraŭlanvivon?Bonŝance,tamen,kontrastealMunkeno,nunmineestistuteizolita,havantejamultajnkontaktojnenlaredaktejo.Sedekstertiuĉiskipominefaciletroviskonatojnaŭeĉamikojn.Heslandanojestis„tribo”tutefremdaalmi,netiomfamiliarakielbavaroj,interkiujmivivisdeinfanaĝo.(HeslandoestasfederaciaŝtatoapudlariverojRejnokajMajno,kunfinanc-kajkomerc-metropoloFrankfurto;ĉefurbotamenestasWiesbaden[visbaden],vid-al-videdeMajenco.RiĉaFrankfurtovasteinfluaslatutanlandon,kiutiutempetreprosperis.)

Sed–savismin,kompreneble,lalingvointernacia!JamantaŭemikonissamaĝulonWernerHohl[vernerhol]kajsinjoronHeinrichStaudt[hajnriĥŝtaŭd],kiuestrislaEsperanto-sekciondeLimburgerVereinsdruckereikajEsperanto-grupondel’urbokunplurajmembroj,partejammaljunaj.Unufojonsemajnenirenkontiĝisenvintrinkejo,enagrablakajkutimeamuzarondo.SinjoronStaudtmipovisvizitilaŭvoleĉiam,kiammivenisallapresejo,kiookazispreskaŭĉiuntagon.Porliestisagrable,keminkielkompetentanesperantistonlipoviskonsulti,kiamtemisprieldonajplanoj;tionŝatisankaŭladirektorodel’eldonejo,tielkeankaŭĉelimiakirisbonanreputacion.

Wernerintertempehavisedzinon;Erikadekomenceestissimpatiaalmi,

kajinverse,tielkenivereamikiĝiskajrenkontiĝisofte.Aliflankemienviislageedzanparonkajdesplisentislamankondepropraedzino.

Kontaktobrazila


VerdafazoduaPostlainstaliĝoenlanovapostenoenLimburgomijanuligiseldonadondeKristanaEkumeno,sedneĉesisverkienlingvointernaciapordiversajgazetoj.Krome,enaŭtuno1965miiĝisredaktorodeKontakto.NunporlaunuafojomiredaktisgravanEsperanto-periodaĵon.Latasko,nelasteprolateknikaj(kajpoŝtaj)kondiĉojkuneldonadofaredeCentraOficejodeUEA,neestisfacila.Miakonceptoestisprecipe,doniallarevuosoci-kritikankajpolitikankarakteron,sedmontriĝisrelativemalfacile,troviportiotaŭgajnaŭtorojn.LaĝeneralaEsperanto-movadotiamestisnepolitika,UEAforteemfazissianneŭtralecon.Krome,promiajmultajaliajprofesiajkajEsperanto-aktivaĵojoftemankistempo.Interaliemihavisregulajntaskojn,verkikomentarionporEsperanto-redakciodeRadioRomakajsatiranartikol-serionenGermanaEsperanto-Revuo.OkazemiverkisankaŭartikolojnporEsperoKatolika(EK),organodeIKUE(InternaciaKatolikaUnuiĝoEsperantista).Kiamen1966oniserĉisnovanredaktoronporEK,laestrarodemandismin;altiupetominepovisrezisti,ĉarestistrekonvenatasko,porkiumibonepovisuzimiajnprofesiajnlaborojn.DosubitemiestiseĉduoblaEsperanto-redaktoro,kiosufiĉestreĉismiajnfortojn.Probableestislanurafojo,kemineglektisferanprinciponmian,nomeakceptinurtiujntaskojn,prikiujmicertaskemikapablasperfekteaŭalmenaŭboneplenumiilin.

RilatonalIKUEmijahavisdekomence.KielredaktorodeBirdomiengaĝiĝisenpreparojporfondioficialanjunularansekciondeIKUE;ekzemplemiellaborisstatutonporĝi.Nieĉaranĝiskonkursonporhimnodelajunularasekcio...Ankaŭlanomoestisiomromantika:„LaAltaFlugo”(LAF).DumlaIKUE-kongresoenRomoen1962,kiunpartoprenis40gejunuloj,okazislasolenafondodeLAF;prezidantofariĝisKlausPerko[klaŭs],Aŭstrio,sekretarioHubWeltens[veltens],Nederlando.EstraranojfariĝiskrommiitaloAntonioDeSalvokajpolinoDorisWalenzyk[valenĉik].Nihavisambiciajnplanojn,organiziskorespondankajmagnetofonanservojn,libro-servonkajvendadondepoŝtmarkoj,voliskunlaborikunSkoltaLigo,intencisstarigiinformanfakon.

Satiroprovoka

IKUE-estrarofavoresubtenissianjunular-sekcion,sednenurdankonrikoltis,kielraportisKlausPerkoposteen„Mallongahistorio”deLAF(1-apartoenEsperoKatolika1/78):„LaAmuzaVesperodelakongresoestisaranĝitadelajunularo;latiamunueaperinta«bekantabirdo»,kiuenkabaredoiompikekritikislatiamanestrarondeIKUE,ankoraŭpostesurlapaĝojdeBirdokajinternedeIKUEzorgisporkonfliktoj.”Tiononipovaskompreni,seoniekzemplelegasjenanstrofondemok-kanto:„Laestrar’dumlajar’ensilent’kajsenpent’,senlabor’,senfervor’,agasne,dormas,ve!Dirisĝemanteniaprezidanto:Malfacilegaestaslaprezid’!”Latekstonverkismilaŭtiamfurorakanto,kiumoketepriskribisvivondeindianojkajiliaĉefo.ĈagrenismininertecodeIKUE-estrarokajtionmikritikis,parteprovoke.AnkaŭlakongresoenRomoestisfuŝa,kionkritikis„bekantabirdo”peratentigopriŝanĝojdeŝanĝojenlaprogramokajmiro,keonineŝanĝisankaŭlamonaton...

ProlaatakojenBirdoofendiĝisprecipeIKUE-sekretariinoTruusDurenkamp,kvankamŝituteneestiscelodel’kritiko.Sed„bekantabirdo”ekzempledenuncis,kelaestrarooficiskontraŭstatute,ĉardummultajjarojneokaziselektoj,neniueĉpovisdiri,kiamĝiestiselektita!Fine,enBirdodefebruaro1963aperispardonpetodeLAF-estraroalIKUE,subskribitaankaŭdemi.Lapostanumero,kvankamredaktitademi,aperissenmiaadreso,kajenlanumerodeaprilo1963LAF-sekretarioHubWeltens„oficiale”komunikis,kemieksiĝiskielredaktorokajestrarano.

Sendubetremultajsupozis,ketioestiskonsekvencodekonfliktojkunIKUE.Miarezignotamenestisrezultodealiakonflikto:enfebruaro1963oni–kielpriskribiteantaŭe–forpelisminellaklerikaseminarioenRegensburgkajmidevisnoveordigimianvivon.Tialminepovistenilaŝarĝonderedaktadodelarevueto.Krometiamnaŭzisminĉio,kioestisoficialekatolika...LAF,cetere,suferasprolaperdo,ĉarapudPerkomiestislaĉefamotorodelajunularsekcio,kiubaldaŭeniraskrizon;enoktobro1963aperaslastanumerodeBirdo;en1964iuReinhardHaupenthal[rajnhardhaŭpental]fariĝassekretario,sedeksiĝasen1966.Tiunjaron,dumIKUE-kongresoenSt.Gallen(Svislando)okazaslastakunvenodeLAF,kiudonasalsinovannomon„InternaciaKatolikaEsperanto-Junularo”;ĝibaldaŭposteendormiĝas.PravedoPerko(kiueksiĝasellaestraroendecembro1967)skribis„Mallonganhistorion”–ĝivereestismallonga.

NunmidorevenasalIKUE,subkompletenovajcirkonstancojkajkondiĉoj,ambaŭflanke.Miestasprofesiaĵurnalisto,redaktoroderenomaekleziagazeto.IKUE-sekretarionunestasWalterFlammer[valterflamer],liberalasvisapastro;vicsekretarioestasCorryvanKleef[korifanklef],liberalanederlandavirino–ambaŭtreaktivajkajkapablaj.PrezidantodaŭreestasAlfonsBeckers,bonkorasednetreagemabelgapastro,kiuestaskontenta,sealiajlaboras.Kvankamnelasteliestiscelodekritikofarede„bekantabirdo”,kunlimihavasbonajnrilatojn.SedprecipemiharmoniaskunFlammerkajKleef,ĉarniajideojpostkonciliajkongruas.

Nelastepromiainfluo,lakongresoenSt.Gallen,organizitadeFlammer,okupiĝasprecipepriekumenajtemoj.Miprelegassubtitolo:„Necesasekumenateologio”.Alialiberalapastro,LudwigThalmaier[ludvigtalmajer]elGermanio,prelegaspri„LaekleziojdelaOrientokajlaekumenismo”.Kromeokazaspodiumodiskutado„Ekumenismokajniesperantistoj”,enkiupartoprenasankaŭmi.AlSt.Gallenmiveniskunkonkretaimagokajeĉplikonkretaplano:aranĝiekumenanEsperanto-kongreson,kiunmipretasorganizienLimburg/Lahn.Vervemivarbasportiuĉiaŭdacaideo,subtenateprecipedeFlammer–kajsukcesas:IKUEoficialeinvitasKristananEsperantistanLigonInternacian(KELI)alkomunakongresoen1968enLimburg.KromedumtiuĉikongresoenSvisiopastroBeckersrezignas(kajestasnomatahonoraprezidanto),liaposteulofariĝas33-jaralaiko,nederlandanoJacquesTuinder[ĵaktujnder],fondintodeBirdo.(Ketiunĉiŝanĝonefikisebleankaŭlaantaŭakritikode„bekantabirdo”primalaktivaestraro,minekpovasnekvolasaserti...)

Progresoekumena

KompreneblejamantaŭkongresemisondislaterenonkajtrovisapogonnenurĉeplurajIKUE-aktivuloj,sedprecipeankaŭĉemiaamikoAdolfBurkhardt,germanapastrokajprezidantodeKELI.Kaj,kompreneble,kunlageamikojenEsperanto-grupodeLimburgomiinterkonsiliĝis,porcertigikeilipretosorganizikongreson.Baldaŭpostenihavaskonfirmon:KELIakceptaslaproponon.Nihavosunikankongreson!

Zorgemenipreparislakunvenon.Estisgrandadefio,nenurporlaetagrupoenLimburg,kiudevisorganizi,sedprecipeankaŭporlateamoel

ambaŭestraroj,kiudevisplaniprogramon.Taskoestisduobla:Necesiskombinidiferencajnkongreskutimojndeduasocioj,kiosignifiskenidevistrovimultajnkompromisojn.Tamentioneestistromalfacila,ĉarjaĉiujkomprenis,ketemospritutealiakajnovaspecodekongreso.Plimalfacilaestislaenhavo.Miaimagoestis,kenihavualtnivelankunvenon,dumkiuniverelaboru,donenurpreĝu,kantukajpromenu.Bonŝancepreskaŭĉiujenlaprepar-teamoestisteologoj,ankaŭTuinder,kajĉiuj–ĉeKELIprecipeBurkhardtkajJohannesvanKeulen[kojlen],redaktorodeDiaRegno,laorganodeKELI,estispretajkajentuziasmaj,kreiiontutenovankajunikan.Nigajnisrenomajnprelegontojnpordiversajelektitajtemoj;ĉiutagohavosapartankapvorton,kunkoncernaprelegokajpostadiskutado.

Aliĝojalfluis,spitealhezitojkajrezistojkajprotestoj,precipedeIKUE-membrojenItaliokajKELI-membrojdeskandinavajlandoj.Fineestasiompliol200aliĝoj–pliolkontentiganombro,kvankamKELI-anojestaskonsiderindeplimultajolIKUE-anoj.ProblemojnmitamenhavasankaŭprohezitemoenkatolikaLimburgomem,kieprotestantajkristanojestasmalplimulto.Ladekanojakonsentas,keniaranĝulakongresonenlaprotestantacentrodel’urbo,sednepretasmempartopreni;nenielmisukcesaskonvinkilinprilagravecodeEsperantokajdetiakongreso.EnlakongreslibretodoaperassalutvortojdekatolikaepiskopoWilhelmKempfkajdel’urbestro,sednedelaprotestantadekano.

Kongresounika

Dumsunbrilavendredo,la28-andejulio1968,okazaslasolenamalfermodeunikakongreso.Kielunuaneparolasunuellaprezidantojsed(katolika)vicepiskopoWaltherKampe,ĉarmallongepostelidevosforvojaĝi.Keentutelivenisporsalutilakongreson,tionnikomprenebledankasalmiajbonajkontaktojalli.Liaparoladoestasbonegakajaktuala,lalastanfrazonlaŭliapetomitradukis,tielkelipovasdirienEsperanto:„Mideziras,keenfratadialogokajkristanaspiritoviakongresoestufruktodonakajbenatadeniaSinjoroJesuKristo!”Longaaplaŭdo,kompreneble,dankaslin.EnsiainaŭguraparoladoTuindermemorigasprilaparoladodeZamenhofdumlaunuaEsperanto-kongresoenBulonjo-ĉe-Maro,kajepitetaslanunankunvenon„historia”,sedemfazaskekunvenaskristanojkunkristanojnepor„supraĵebabili”sedpor„trovigefratojn”.Samekielli,ankaŭBurkhardtensiamallonga

salutparoladonesilentasprihezitojkajrezistoj,sedesprimassiankonvinkon,ke„nineeniraseniunabismon”.Laentuziasmajaplaŭdojpostambaŭparoladojmontras,keankaŭplimultodelaĉeestantojesperastion.

Latielnomitanfestparoladonprezentasmisubtitolo„FinodeMilito”.Estastrekritikaprelego,enkiumiplurfojediras„Miakuzasnin...”kajdemandas,„porkioniuzisnianlingvon?”Miasertas:„Nistarasĉelafinodemilito,enkiuniĉiujestismalvenkintoj!”Lacelondelakongresotialmiskizasjene:Nitrovukomunanlaborplanondeladuorganizojsubdevizo„Tiomkomune,kiomeble,tiomaparte,kiomneeviteble.”Kajmifinas:„Ninepluirureturnen,niiruplenfideantaŭenkunKristo!”Laprotokolonotas:„Fortakajlongaaplaŭdo.”

Postvervakajentuziasmigainaŭguro,lakongresoevoluasenbonaetoso;montriĝasketiuj,kiujvenis,verehavasinteresonpriprogresoenrilatojdeladugrandajkristanajkonfesiojkajpretasaktivekunlabori.Ĉiujprelegojestasaltnivelaj,samepostajdiskutadoj.J.vanKeulendemandas„KieestaslaekleziodeKristo?”,profesoroW.J.Downes[doŭnz]prezentaslafundamentajnreformaciajnideojn,Tuinderparolaspri„problemojdelamondo”,MariaHansenprelegassubtitolo„Kristoestasniapaco”kajvanKleefprezentaskristanajnpacmovadojn.Okazaskromediversajprelegetoj,fakkunsidoj,plurajkomunajdiservoj,amuzavesperokunkabaredokajfolkloravesperokundancojkajmuziko,kaj–ankaŭporlaĝeneralapublikodel’urbo–koncertoenlakatedralo,kundiversajkantistojkajprecipeioekskluziva:modern-muzika„KantataEsperanto-Meso”dejunaslovenakomponistoJankoJezovŝek.Lakoncertofuroraskajtrovastrepozitivanduonpaĝanrecenzonenladiocezagazeto.Amaskomunikiloj–ankaŭdankealmiajbonajkontaktoj–abundekajtrefavoreraportas.Ebleankaŭprotiubonapublikaeĥoallasolenafermoladekano,kiuantaŭkongreserifuzissalutinin,sendasreprezentantondel’evangelianakomunumodeLimburgopordirikelkajnlaŭdajnvortojn...

Lakongreso,laŭĉiujaspektoj,estisnenurunikasedplenesukcesa.NuramisharmonioestiĝisprolaprelegodeDowens,kiumontriĝismalboneinformitaprilaaktualasituacioenkatolikaeklezio.AlianmisharmonionkaŭzisitalapastroLongoni,kiulaŭtekajforteprotestiskontraŭ„interkomunio”.

Dumlasolenafermoladuprezidantojentuziasmeskizisestontankomunanvojon.Oniekzemplefondis„ekumenankomitaton”deambaŭorganizaĵoj.Miaranĝisenketoninterlakongresanoj.EnlafermakunvenoBurkhardtpovisjamkomunikiunurezulton:preskaŭĉiuj,kiujplenigisenketilon,rekomendisripetitiankomunankongreson.Lafermakunvenokromespontanedecidis,keonieldonukomunannumerondeDiaRegnokajEsperoKatolikaprilakongreso.Tiuĉi32paĝanumerodeambaŭrevuojefektiveaperisjamenseptembro,kunĉiujdokumentojkajraportoj.

Kompreneblemiestisfiera,ĉarseniudubotiuĉisukcesoestisprecipemiamerito.Energiekajcelkonsciemiestispreparintalagrundonporĝi,konvinkisaliajnprimiaideo,elaneplaniskajorganizis,aktivepartoprenislakongreson.Kemipovisrealigimianideonkajkepreskaŭĉiujestispreskaŭkompletekontentajprilarezultoj–kionplibelan,plibonan,plientuziasmiganmipovusatendi?Retrorigarde,tiuĉikongresoprobableestismiaplejgrandasukcesoenEsperantujo,tutekongruakuntielnomatainternaideodeZamenhof.Miaestontaesperantistavojodevosestibrila,ĉune?

Fiaskokompleta

Kielofte,kiamiuestasenepogeodesiakarierokajpreskaŭtujpostefalegas,tielokazisankaŭalmi.TranspreninteredaktadondeEsperoKatolika,kompreneblemitransformisĝinalprofesinivelagazeto–nelastetiononijaatendisdemi.Tiosignifis,kemiplenumismiantaskonlaŭlamodelodel’diocezagazetodeLimburgokajdosamekielenĝiankaŭenEKprecipeaperigisinformajnartikolojn,kiujneprisilentisproblemojnkajkonfliktojnenlakatolikaeklezio.Enkomentariojminehezitiskritikiankaŭhierarkion,romiankurionkajpapon–samejaokazisenkatolikajkomunikilojdemezeŭropajlandoj,precipedeNederlandokajGermanio.Tiotamenprovokisprotestojnde,precipe,sudeŭropajIKUE-anoj,kunPatroGiacintoJacobitti[ĝjaĉintojakobiti]enRomoĉepinte,kiuestisprezidantodel’italaIKUE-sekcio.EntiesorganoKatolikaSentolidaŭreatakis,akuziskajdenuncisminpro„nekatolikeco”.

Ekskursetohistoria

LakomunakongresoenLimburgookazisĝustetrijarojnpostlafinodel’

2-aVatikanaKoncilio,kiualportisgravajnreformojnenmultajkampojdekatolikajteologiokajekleziavivo.Nemalmultajteologojvolisdaŭrigisurtiuĉivojodereformado,tremultajlaikoj–kiesrolonenlaeklezionovedifiniskajfortigislakoncilio–volisprogresojnpliaŭdacajn.Estastutenature,keentiasituaciolapendolosvingisenlaaliandirekton:konservativajfortoj,nelasteenromakuriomem,volisreturnilaradon.Oniakuziskajdenuncis„modernajn”teologojnkajparteeloficigisilin.Lakonfliktojofteestistreakraj,polemikojkajdisputojmalamajkajmalamikaj.PapoPaŭlo6-a,hezitemakajnecerta,trovissinofteendilemo,sedplikajplioftecedisalkonservativuloj.KulminodetiarestaŭrafazoestisliaenciklikoHumanaevitae(Homavivo),kiustriktemalpermesisĉiujn„nenaturajn”rimedojnkajmetodojndenaskoreguligo.Tiuĉienciklikoembarasisprogresemajnepiskopojnkajteologojnkajvekisŝtormondaprotestojĉelaikojenmezeŭropajlandoj.LaenciklikoaperismezedelakomunakongresoenLimburgo...

***

Tuinder,FlammerkajmiinsistisprilaliniodeEKkajdefendisĝinkontraŭatakoj,sedestismalfacile,preskaŭneeblediskutiaŭdialogikunlakritikantoj.IlijaneskribissiajnkritikojnporkajenEK,sedpreferis(oftefalse)prezentisiajndenuncojnenKatolikaSento;kiammisendisreplikojnkajreĝustigojn,onisimpleignoriskajneaperigisilin.DoplurfojeenEKmideviscititekstojnelKatolikaSentoporkontraŭargumentikajrefuti–kuriozakatolikasento!TiuĉikonfliktoestisankaŭtemodelamembrokunvenodeIKUEenLimburgo.Onifinisladiskutonperrezolucio,kiuesprimisplenanfidonalmi,kun37voĉdonojporkaj7kontraŭ.Sedmieraris,kepertiofiniĝuslakonflikto.DumkunvenodelaitalaIKUE-sekcioonivoĉdonisprilademando,ĉuforlasilategmentanasocionpro„nekatolikeco”delaredaktoro;rezultoestis67porkaj62kontraŭIKUE!

Fendoprofunda

Lafendoprofundaestisevidenta.AtakojelItaliodoneĉesissedmultiĝis,akriĝis.Miaflankeobstinemidaŭrigismianĵurnalistandevon,informadipriĉioenEK,portielspegulilaveranvivondemondeklezio.(Sehodiaŭonirelegastiutempajnartikolojn,raportojnkajkomentariojnenEK,onifacilerimarkas,kemultajpostulojdemikajdealiajintertempeestas

plenumitaj,sedtiamiliterureekscitiskajfuriozigiskonservativulojn.)

Endecembro1969aperisduakomunagazetodeKELIkajIKUEkunlanomoKristanaEsperanto-Revuo,sedĝiestislalastagrandformatanumerodeEK.Komencede1970aperiskajeretoenformatoA5kun24paĝoj,nekompostitasedtajpitapersimplaskribmaŝino.Post(aŭpro)ideologiakrizoIKUEenirisankaŭfinancankrizon.Anstataŭimponangazetonnunmiredaktasmodestanrevueton–ĝustedumla60-jarajubileodeIKUE!Ĝintrafaskromaretropuŝo:prodisbatodetielnomita„PragaPrintempo”(ribelokontraŭkomunistaenĈeĥoslovakio)oninuligaslatiulandeplanitankomunankongresonkunKELIenBrno;lastmomenteoniorganizasĝinenaŭstraKlagenfurt–sedpartoprenasĝinnurmalmultajmembroj.ItalapastroLongoniakreatakasdenovelaredaktorondeEK.EstrarelektojtamenpronesufiĉanombrodeĉeestantajIKUE-anojneokazasenKlagenfurto;onidecidas,organiziilinskribeinterĉiujmembroj.

Seniluziiĝoplurobla

LarezultondelaskribabalotomiaperigassurlafrontpaĝodeEKdefebruaro/marto1971:prezidantofariĝispastroFerdinandoLongonikun92voĉoj;JacquesTuinderricevisnur43,eĉneakirissufiĉedavoĉojporestrarano.KarlDürrschmid[dirŝmid],estrodel’balotakomisiono,skribasensiaraportoalsekretarioFlammer(kiuposterezignosprisiaposteno)i.a.:„Laŭniaopiniolamalsukcesodes-roTuinderĉelabalotoĉefeestaskaŭzitaperlaskribmanierokajatakemodelaredaktorodenia,EsperoKatolika’,s-roStefanMaul.Priĝinenurlaslavoj,sedankaŭlaitaloj,francojkajhispanojestasŝokitaj....Kajĉefelaslavoj,kiujdevasvivisublafortapremodelaateistakomunismo,estasforteŝokitajprilaatakojallapapokajeklezioenEK.”Tuindersiaflankeenadiaŭajvortojapartedankasal„niasenlacaredaktoro,s-roStefanMaul,kiufordonisĉiujnsiajntalentojnkajenergionallaredaktado...”Mimem,enadiaŭa„LastaP.S.”respondasalDürschmid:„Kielmijamplurfojeatentigis,ĝisnunoniŝuldasalmiprecizajnrespondojnalmiademando,kie,kiamkajkielmiatakisenEKlapaponkajlaeklezion?Ĉiujalportasnurĝeneraligitajnriproĉojnsedŝparasalsiladetalojn,enkiuj–kielkonate–jasidasladiablo.”

Komprenebleentiuĉilastanianumeroninepovasnemokikajsatiri.

Jacques,protriumfoenKatolikaSentokevenkisla„sanapartodeIKUE”,adiaŭaskiel„malsanaprezidinto”.CorryvanKleef(kiuelektiĝisestrarano)proponasnomiTuinder„malhonoraprezidanto”,mimemproponas10novajnnomojnporIKUE,ekz.„InternaciaKlerikalismaUnuiĝoEsperantista”.

EnleteroalLongoniminenurgratulas,ke„laŭdemokratavojo”liatingislapostenon(kvankamalilokemiatentigas,kenurkvaronodeIKUE-membrojentutepartoprenislavoĉdonadon),sedkomprenebleanoncasmianrezignonprioficoderedaktoro,kiunmiplenumisdumkvinjaroj.

Plianfojonmiseniluziiĝisprikatolikismo,ĉi-fojemalpliprilaekleziomemsedpriadeptojdereligio,kiujkateniĝisenonidiretradiciajkajprotiaseveratradicionekontesteblajpreskriboj„didonitaj”,kielajnmalhumanajkajobskurajiliestis.Apartedeprimapormiĉi-okazeestislafakto,keonikontraŭbatalisminprecipepromiapledadoporekumenismo;onikamuflekritikistionkiel„nekatolikecon”.Sedĉuilineĉiujestisesperantistoj,dodevus–laŭZamenhofaimpeto–kompreni,agnoski,toleri,akceptihomojnkunaliajkredoj?

EstasmiaplejgravafiaskoenEsperantujo.Dolorigemispertas,keentiuĉimovadoprofesinivelaagadonenepreestasdezirata.Naŭzitemikabeas.

ProgresoprofesiaKajmiaprivatakajmiaprofesiavivoenLimburgoevoluiskontentige,plejpartebone,jenkajjeneĉbonege.Hildemontriĝisplikajpliperfektaedzinokajpatrino;bedaŭrindeniaunuafilinoBeate(kiupostesinnomosBea),naskitaen1967,kunduonajarogravemalsaniĝiskajdevisenhospitaliĝiporplurajsemajnoj,ĝustekiamelBraziloalvenislafamiliodeHildeporekloĝienLimburgo.KiamHildeestisgravedaladuanfojon,nitrovispligrandanloĝejoncentredelaurbo;enlasamadomomallongepostepovisekloĝiankaŭŝiafamilio.NiaduafilinoBettina(kiupostenomossinBetti)naskiĝisen1969.

Lalaboroenlaredakcioevoluistrankvile.Dufojemihavisokazonporvojaĝieksterlanden.LaunuaestisstudvojaĝoalIsraelotujpostlatielnomita„sestagamilito”en1967,kungrupodaintelektulojdediocezaakademio.Mi,kompreneble,eluzisEsperantonporhavikontaktojnnenuraloficialajinstancojkajreprezentantojlaŭlavojaĝprogramo,sedkunprivatuloj.Interalietiammiamikiĝiskund-roHendrikMaŝlerenTelAvivo.Postemiaperigisartikol-serionpriIsraelo,kiumirigiskunvojaĝintojn;iujdiris:„Sedkievieksciistiujnkajtiujndetalojn?Pritioniaŭdisnenion!”Nemalfieremiklarigis,ketionmidankasalmiajkontaktojkunesperantistoj.SimilanstudvojaĝonmientreprenisalJugoslavio,poresplorilarilatojninterlaŝtatodeTitokajkatolikaeklezio.Tionmidevisfarirelativekaŝe,ĉarlareĝimotiutempepartesubpremis,parteeĉpersekutiskatolikojn.OficialedomikunmiaedzinonurturismistraJugoslavio,nianaskiĝlando;nivizitisniajnhejmvilaĝojn,renkontisparencojn,sedprecipeesperantistojn,dekiujnieksciislaverajnproblemojn.Ankaŭpritiuvojaĝomiaperigisartikol-serion,enkiutamenofteminepovismalkaŝifontojnkajnenomiinformintojnporneriski,keilisuferureprezaliojn.

Iniciatofurora

SedcetereenLimburgomiapenaŭpovismulteverki,ĉarmiaprecipataskojaestisredaktadi.Tiopormijamestisrutino,porambiciajunaĵurnalistonesufiĉadefio.Bonŝance,jeiniciatodevicepiskopoKampe,mikromericevislataskon,planikajposteredaktinovanrevuonporekleziaj

aktivuloj;porlaredakciakomitatomisukcesiskolektiplurajnintelektulojn,tielketiuoficofariĝistreinteresa.KromeKampe,postbonajspertojprirektakontaktokunĵurnalistojdumla2-aVatikanaKoncilio,havisiomnebulanideon:livolisinstaliiunoficejonporreguleinformilapublikonperedeĵurnalistojpriaferojdel’diocezo.KunmiaĉefoBröckerskajmilidiskutislaplanon,kajfineniorganizisporlaunuafojoenGermaniotianinform-oficejon.Nisurprizislapublikonnenurperinstalodediocezaproparolistosedkromeperunuakomunik-ago:Nipublikigislakompletanbuĝetondeladiocezo,kunĉiujdetalojdeenspezojkajelspezoj.Ekleziajfinancojĝistiamkutimeestistabuatemo,donemirigekeniainiciatofuroriskajnipovisfieri,kedenoveniadiocezoestisenlaunuavicodeprogresemo.

Iompostiomtamenekleziajgazetojeniriskrizon.Dumlapostmilitamizerohomojplenigispreĝejojn,sednun,ĉelafinodel’tielnomita„germanaekonomi-miraklo”labonfartasocioeniriskonsumismon–religiemomalkreskis,interesopriekleziajperiodaĵojreduktiĝis.Eldonkvantojdediocezajgazetojfalis,kioestisproblemoprecipepormalgrandajdiocezoj,kiaestisLimburgo.Bröckersprovissolvilaproblemojnperkunlaboradokundunajbarajdiocez-gazetoj;celoestis,haviiamcentranredakciondelatriperiodaĵoj.Mividisŝancon,eventualefariĝiĉefakunordiganto–tasko,kiukongruuskunmiajkapablojkajambicioj.Sedhezitojenkuriojdelatridiocezojestisgrandajkajonitutenesciis,kiampovusrealiĝitiuĉiplano.

Planonerealigebla

Nunmifariĝissenpacienca,nepluestiskontentaprilaĉiutagarutinoenLimburgo,kajkomencisserĉinovantaskon.Certe,perKontaktokajposteEsperoKatolikamijahavisokazon,memverkiĵurnalismemultepliolenDerSonntag,sedtionesufiĉisalmi.Ĉuebletialen1969mikunvokisenmiahejmalaborĉambrokonferencetondejunajtalentulojUlrichLins[ulriĥ],MichaelZeilinger[miĥaelcajlinger]kajtiesfratoHans?Alilimiprezentislaideon,fondipolitikangazetonenEsperanto.Longe,kunjunulaentuziasmo,nidiskutiskajplaniskajfineinterkonsentis,kemiesplorulaaferonlaŭĉiujaspektoj,precipeteknikajkajfinancaj.Montriĝas,bedaŭrinde,ketiaaŭdacaplanoapenaŭestasrealigebla,ĉiuokazenesengrandastart-kapitalo–kajtiunĉi,kompreneble,ninehavas.(Preskaŭsamtempe,cetere,ekaperaspolitikagazetoLanternode

jugoslavaesperantistoLjubiŝaJevtiĉ,kiupropersekutojdevisfuĝialGermaniokajstarigisenMunkenoeldonejondejugoslaviajdisidentoj.Liinvitasminkunlabori,kajefektivedumkelkatempomiverkasartikolojnenliaperiodaĵo,ĝiskiamlidevasĉesisianlaboron,ĉaronimurdaskelkajndisidentojnenGermaniokajlitimassamansorton.)

Seriozenunmiserĉasnovanpostenon.ĈarkajHildekajmidumkvinjarojnefamiliariĝiskunheslandanoj,nistrebasalsudaGermanio;mivolasreirialBavario,kiemivivisantaŭe.Triofertojnmitrovis,duenMunkeno–sedhove!Kiammirevidismianuniversitatanurbon,miteruriĝis.EnlabavarametropoloĉieonikonstruisporprepariĝinporOlimpikajLudojen1972.Ne,entiungigantomanianurbegonminevolisreveni.AlternativoestispostenoenAŭgsburgo,urboje60kilometradistancodeMunkeno,kiunmitutenekonis.Eldonistod-roWinfriedHall[vinfrid]jarmezeinterkonsentiskunmirendevuonenpitoreskaurbetodemontaroproksimedeLimburgo.Priliminehavistrebonanimpreson;liaetastaturokongruiskun–kielŝajnisalmi–etaintelekto(kajpostemontriĝis,kemiĝustetaksistion).Sedlaposteno,prikiutemis,estistreinteresapormi,kajmijesismianseriozanintereson.Efektive,baldaŭposteHallkonfirmisankaŭsianinteresonkajinvitisminalrendevuoenlaredakcio.

Endecembro1969mitrajnisalAŭgsburgo.Laadventedekoritaurbego,kunbelegakristnaskafoirejoantaŭimponarenesancaurbodomo,tujimpresismin:entiuĉiantikvakajĉarmaŝvaba-bavaraurbonirapidesentosninhejmaj.Lainterparolojkunlaĉefredaktorokajliajkolegojdedusemajnamagazinoestistreagrablaj.Enlaredakciomihavospropransekcion,enkiumipovosokupiĝiprisocipolitikajkajsocialajtemojkajaktivimemstare.Mipovosvojaĝi,esplori,enketi,reserĉadi,verkadi.ĈefredaktoroestisrenomaĵurnalistoWilliWeiskirch[vilivajskirĥ],kiu(gravevunditakielsoldatoĉelafronto)postmilitefamiĝisperverketoNiewiederKrieg(=Neniamplumilito),noblapersono,kiulasisalsiajredaktoroj(kielkonfirmislaestontajkolegoj)ĉianliberecon.Miestisentuziasma,tujsubskribislakontraktonkajsamtagekomencisserĉiloĝejon–sed,hove!Tioneestistaskofacilesolvebladumnurkelkajtagoj.Finemitrovisloĝejonenantaŭurbeto,kiunnipovoseniriĝustejejarkomenco;la2-andejanuaro1970midevosekdeĵorienlaredakcio!

Postenonova

TransirideLimburgoalAŭgsburgoestisloĝistikadefio,desplikeentiuĉijaromisuferismianunuanmanoperacionpro„dipitrenakuntiriĝo”.Ĉiotamenirisglate,kunkelkajstumbloj.La2-andejanuaro1970mieksidisĉemiaskribtabloenĉambrorekteapudtiudel’ĉefredaktoro,kunsekretariinovid-al-vide,kiutamenlaborisnenurpormisedporkelkajredaktoroj.


Laperiodaĵo,porkiumiprecipeeklaboris,estisiomkurioza,kunfanditaeldukontrastajrevuoj.Unuestisgazetoĝusteportiujvirojorganizitajensocietojsubtegmentodetutgermanaekleziaasocio,porkiesfunkciulojmiredaktissuprenomitaninternanorganon.TiugazetoManninderZeit(ViroenlaTempo=epoko)estisprecipepolitika,batalemaporkatolikajideojensocio,ekonomiokajkulturo.LaaliaperiodaĵoestisFeuerreiter(Fajrorajdanto);spitealtiakriptanomoĝisimpleestisdistrailustritarevuokunbelajfotojapudraportojĉiuspecajkajedifajartikoloj,destinitajporkatolikafamilio.WeiskirchantaŭeestisĉefredaktorodeManninderZeit–doestisklare,kelaĉefacelodel’ĝemelaperiodaĵoestosnedistrasedseriozakajpolitika.Fakteankaŭmiasekcio„socipolitiko”konvenisallatradiciodeManninderZeit.Laideodelakunfandintojestis,prezentiseriozajntemojnlaŭplaĉamaniero,dokunmultajilustraĵoj,kaj–portenilalegantojndeFeuerreiter–aldonidistrajnraportaĵojn.Tialporlanovaperiodaĵoonielektislaformondemagazino.

Laŭĵurnalismajaspektojestisinteresakajriskaeksperimento.Kielkontentigilegantojntiomdiversajndedudiferencajrevuoj?Necesismultajkompromisoj,sedseonisukcesos,lanovamagazinopovosakiri(ĝis)unumilionondaabonantoj.Problemoestisaperoritmodusemajna,kiunepermesisveranaktualecon.Kromelaelanopostmilitadekatolikajviroj,kiujproterurajspertojdumnaziareĝimokajmondmilitoaktivisenlaeklezio,lamiĝis–estislasamafenomeno,prokiusuferisdiocezajgazetoj.Sedĝustetialjaonikombinistiujnduperiodaĵojn,esperantekelaplidistrajelementojdeFeuerreiterigosvirojnrestifidelaj;inverseoniesperis,vekiinteresonpripolitikajtemojĉeabonantojdelailustritarevuo.Perenketooniserĉisnovannomonporlanovamagazino,portielsuperitieshibrideconnenurenhave;rezultoestis,keplimultodeabonantojpledisporWeltbild(=Mond-Bildo).Tamentiuĉiformalaĵoneestisfinpunktodeevoluo,sedekiroalnovaperiododeperiodaĵo.

***

EntiuĉifazodefreŝaelanomieklaborisenAŭgsburgo.Laredakciatrupetokonsistiseltremotivitajgekolegoj,enetosoamika,konfidakajdefiema.Nidevistrovinovajnvojojnkajmetodojn,kielplejbonerealigiladonitancelon;multenidiskutis,interkonsiliĝiskajlernisunudealia.Ekzemplelakolego,kiugvidislasekcion„eklezio”(kiukompreneblegravisenrevuoporkatolikalegantaro),estis„patro”(sacerdoto)deordenoliberala.Lidemandisminpritemojsocipolitikaj,kiujebledevusludirolonenekleziajsferoj;inverselipovissugestialmitemojndemiafako,prikiujonidiskutisenekleziajrondoj.Oftedumhorojniteologojkunsidis,porkomunetroviplejtaŭganalironpormalfacilatemo.Kuntiukolego,kvankamposteniajvojojdisiris,ĝishodiaŭmihavasamikajnrilatojn.

Spertojpliaj

Tutenovaspertopormiestis,kenidevisintimekunlaborikungrafikistoj(kiujnhodiaŭplinobleoninomas„art-direktoroj”)portrovikonvenanilustradondeartikolo;tionnipriparolisjamantaŭe,kiamnisciisnurlatemon,sedprecipeposte,kiamartikoloestisverkita.Enmiasekcioofteneestisfacile,trovimanieron,prezentiankaŭperbildojtemonkajtiellogihomojnallegadodeseriozateksto.Jenkonkretaekzemplo:Multiĝistiamgrumblojkajprotestojdekamparanoj,kiujsuferispropolitiko,kiufavorisindustrionkajmalfavoris–laŭtiajobĵetoj–agrikulturistojnkajbienistojn.Mistudislamaterialon,statistikojnpriamasafuĝadodejunajkamparanojalurboj,kiujnepluvidisbonanperspektivonensiajvilaĝoj.Kiookazis?ĈuGermanioperdossiantradicianagrikulturon?Kiuestontenutrosnin?Miproponislatemonenlaredakciakonferenco,kajĉiujdiris:bonegatemo!TujpostelagermanaasociodebienistojanoncisgigantanprotestanmanifestacionenlaĉefurboBonn.Dovereaktualatemo!

Sedkielilustriĝin?Temasjapriciferojkajstatistikoj,prileĝojkajdirektivoj.Lagrafikistojdiras:Fotioninepovastion,sedjesvivondebienistafamilio.Krome,prilamanifestacioenBonnraportossamanvesperonkajpostantagonradiofonio,televidokajĵurnaloj–nijahavosfotojn,sedkiun(malaktualan)raporton?Konkludoelladiskutoj:niaperigosduartikolojn,unupribienistafamilioantaŭlamanifestaciokajduanpritiuprotestadoenBonn,sedlaŭspecifajaspektoj.Nunmiserĉas

tipanbienistanfamilionkuntipajproblemoj.Kunfotistomivizitaslabienon;lifotas,miesploraslakonkretajnproblemojn,kiujturmentashomojnenkamparokajklarigaslasituacionmalantaŭstatistikoj.Poste,dumlamanifestacioenBonn,minetiomatentaslapolemikajnparoladojndefunkciuloj,sedpridemandasindividuajnprotestantojn.Tiellaunuaartikoloperkonkretajkajplastikajeldirojdehomojpreparaslegantojnporlatemo,kiunenladuaartikolokunplipolitikajaspektoj,klarigitajankaŭperkonkretajasertojdehomoj,mipovasprezentitiel,keĉiupovaskompreni.(Latitolondetiuduaartikolo,proaliteracio,mimemorasĝishodiaŭ:BauerngegenBonnundBrüssel=BienistojkontraŭBonnkajBruselo).

Lanovaĵurnalistasperto,helpedegrafikistoj,pormiestiskeonipovasmultepliboneolperteoriajkajabstraktajartikolojprezentitemojnperhomoj,kiujnonimontrasperbildoj,kajketielaferojfariĝaspercepteblajporleganto,ĉarlividaspersonon,kiudirasionprisimem,pervortoj,kiujnonikomprenas.

Surprizomalagrabla

Latriasurprizo,kiuatendismin,estisveremalagrablakajĝena.SenmiajsciokajaproboeldonistoHallestisproponintaallaepiskopo,kemiinstaluporliinform-oficejon,ĉarpritiomikompetentaspromiajspertojenLimburgo.Hall,kiunehavistrebonajnrilatojnalekleziajinstancoj,evidentepertiakomplezovolisgajnifavorondeladiocezo,porplibonenegocikunĝi.Kiammallongepostmiaekdeĵoroliinformisminprilaafero,miegeĉagreniĝis,sedlisimpleklarigis,kemidevasfaritionĉarlifirmepromesismianhelpon.Furiozeprotiaperforto,miobĵetisketionneenhavasmiakontrakto.Lireplikis,kemijanedevossenpagelaboriporladiocezokajkekromeneporĉiam;sufiĉos,kemiinstaloslaservonkajpostetransdonoslapostenonalaliahomo.

Kionfari?Onifiksisinterparolonkunepiskopokajĝeneralavikario,kunkiumipovosdiskutiorganizajndetalojn.Ambaŭkunverainteresoaŭskultismiajnklarigojnkajproponojn,postkiujlaepiskopoesprimissianfirmanvolon,instalitianinform-oficejon,kajkomisiiminportiuĉitasko.Liankaŭkonsentis,kemiplenumosĝinnurporkomencaperiodokajtransdonualaliapersono,kiamlaservofunkciossenprobleme.Dokunlasimpatiaĝeneralavikariomipriparolisdetalojn;liakceptisĉionlaŭmiaj

postuloj.Finelidemandis,kiansalajronmipostulas.Mividisentiomianlastanŝancon,eventualetameneskapi–semipostulastrealtansumon...Domidiris,ketiovalorasmonatanrekompenconde600markoj(kioestisminimumeduoblasumolaŭjustajkriterioj).Sedhove!Litujakceptis,notismianbankkontonkajdiris,kejamekdejanuaromiricevoslasalajron.Domiestiskaptita!Ĉagrenisminnur,keminepostulismilmarkojn–supozeblelariĉadiocezopaguseĉtiunsumon.

Reveninte,miinformislaeldonistonprilaaranĝo.SednunestislavicodeHallfurioziĝi.Liimagislaaferontutealia:Ladiocezopaguallaeldonejolaservondetiesdungitokajlidonos(partan!)rekompenconalmi.Tromalfrue–mihavisklaranpersonankontraktonkunladiocezo;Hallprotionepovusreduktimianredaktoransalajron,ĉarestisnemiasedliainiciato.Vipovasimagimianmalicanĝojon,ketielmisuperruzisruzaneldoniston...

Tieldookazis,keunuellaplejkonservativajepiskopojdeGermanioestisinterlaunuaj,kiujhavisinform-oficejonkajdiocezanparoliston.Lataskopormi,prolaspertojenLimburgo,estissimpla.Komencenecesiskelkajorganizajlaboroj,ekzemplekolektinomojnkajadresojnderedakciojkajĵurnalistojenladiocezo–sedtionfarissekretariinoenlaoficejo,kiusituisnurkelkcentmetrojnfordeWeltbild.Mivizitisladiversajnsekciojndel’diocezaadministraciokajkolektisinformojn,redaktisilinkajtransdonisalsekretariino,kiutajpisĉiusemajnaninformservon.Kromenecesisprezentiminalĵurnalistajkolegojkielproparolistondelaepiskopo;laŭlamodelodeLimburgoportiomiplanisgazetarankonferencon,dumkiuoniporlaunuafojopublikigoslabuĝetondel’diocezo.Tiesfinanc-direktoroestisentuziasmaprilaideo,sedmineprevoliskeankaŭlaepiskopomemĉeestulagazetarankonferencon.Montriĝisegemalfacile,trovidatonportio,ĉarliaagendoplenisjekonferencoj,vojaĝoj,devoj.Finenitroviskonvenandaton.

Mimalfermislagazetarankonferencon,alkiuamasevenisĵurnalistoj,perĝemaplendoprilafakto,keestisneebleorganiziĝinplifrue,ĉarlaepiskopoestasokupata„pliterureolmanaĝistodeindustriakompanio”.Solejampertiuĉinekutimakomparomigajnissimpationdelakolegoj,sedankaŭlaleĝerakajmalkaŝainformadosubmiasuverenagvidadobonegeimpresis,nelastelaĉefredaktorojndeAugsburgerAllgemeine(=AŭgsburgaĜenerala[Gazeto]),kioposteenmiavivoludosgravanrolon.

KielenLimburgo,ankaŭtieĉimalkaŝadodeekleziajfinancojestisetasensaciokajtrovistrefavoraneĥonenamaskomunikiloj.

Postemialaborokielepiskopaparolistoestisrelativerutina–la600markojnmonatemigajnissenstreĉo.Okazemivojaĝiskunlaepiskopotraladiocezoporraportipriĉiutagavivodelaĉefokajtielprezentiallapublikosimpatianhomon.JosephStimpfle[josefŝtimfle]estisagrabla,bonkorakajpia,sedankaŭtrenaiva,kunintelektoneelstara.Oninenurpovisfacileinfluilinsedeĉtrompi;dumvojaĝojmiofterimarkis,kielpastrojkajekleziajfunkciulojkaŝisantaŭliverajnproblemojnkajkonfliktojn,pornebalastilabonanhomonelAŭgsburgo.Tielliĉiamtrekontentakajfeliĉareveturishejmen,sciantekeliadiocezoestastuteperfekta...Kompreneble,minedetruislianiluzianimagon.

Sedmiaplejbonaideoestis,invitiĵurnalistojnalsomerafestetoenĝardenodel’episkopapalaco,kieilipovisfrandimanĝaĵojnpreparitajndefratinodel’episkopo(laideonmiekhavis,kiammispertis,kiomlertakuiristinoŝiestis–kajkomprenebleŝiegefierisprimiapropono!).Kromemiajnkolegojnfascinis,kekunbonaglasodabieroaŭvinoilipovisbabilituteprivatekunepiskopokajgravajliajkunlaborantoj.Ĉiuj,inkluzivedelaepiskopomem,estistiomentuziasmajpritiuĉifesteto,keĝifariĝistradicioripetataĝishodiaŭ.

Skandaloevitebla

Laaferodoevoluisglatekajrutinekajmiestiscerta,kebaldaŭmipovostransdonilamalamatanoficonalalia–sedjenvenisgravadefio.Tiutempeonimultediskutispricelibatokajmultiĝiskazojdepastroj,kiujneplueltenishipokritecon,konfesishaviamatinon(kajinfano(j)neventuale)kajforlasissiajnoficojnporedziĝi.Iuntagonekscititealvokisminlaĝeneralavikariokajkomunikis,kelakatastrofoatingisankaŭdiocezonAŭgsburgokajkemitujvenualkrizokonferenco.Eksciintelafaktojn–temispriparoĥestro,kiuvolisedzinigiamatinonkajadoptikomunanidon,kajpetiske,rezigninteprisacerdoteco,lirajtosestontelaborikielinstruistoprireligio–midemandis,kiuĝisnunsciasprilaafero.Onidiris,keneniukromili.Kajkiononiproponosallaparoĥestro?Jes,onivolasakceptilinkielinstruiston.Domiproponis,keenniainform-servoniaperigusimplelafaktojn,seniumoralakomento.Tiel,mipledis,nievitoskelaaferofariĝosnegativasensacio,kiunekspluatos

bulvardagazetaro.Sed,obĵetisaliaj,ninepredevaskaŝitiunteruranaferonkajdevigilaparoĥestronkajlianamatinon,silentipriĝi;tielnievitoshontindaĵon.

Vanemiklopodiskonvinkilaprelatojn,ketiuĉivojoestasplejmaltaŭga,ĉarmiestascerta,kejampostmallongatempoĵurnalistojeksciosprilaafero,kajkeposteninurpovosreagi,poriometereduktidamaĝojnkaŭzitajnpermalicajkajmokajraportoj.Esceptedelaĝeneralavikario,kiuestisrealismahomo,ĉiujaliajpersvadislaepiskopon,sekretetraktilaaferonkajneprenesekvimiankonsilon.Finelidecidis:nisilentos.

Kompreneblemipravis.Jamlapostantagontelefonisalmiredaktorodeklaĉgazetokajdemandis,ĉuestasvereke...Kionrespondi?Mipovisnurdiri,kemipovasdirinenionalli.Semajnfineaperislaraportokunsensacikonformaĉeftitolokajlaskandaloestisperfekta.Mirifuzis,memverkireagon,sedinsistisprioficialakomunikodelaĝeneralavikario.Posttiuspertoestisklare,kedefinitivemieloficiĝoskiomeblerapide.Bonŝancejamenaŭtunoonitrovisposteulonkajtielfiniĝistiuĉiepizodo.SedenlamemorodeAŭgsburgorestis,kemiestispioniro...

Periodofruktodona

DumeWeiskirchforlasislaredakciondeWeltbildporfariĝiparolistodel’kristan-demokratapartio,lianpostenontransprenisvic-ĉefredaktoroHansSiemons[simons],kunkiumiboneharmoniis–parteeĉtrobone.Lioftekonsultismin,kiamtemispriproblemojenredakciokajprikolegoj,altetaksismiajnkonsilojnkajneprevolis,kemifariĝuliaviculo.Sedmimalakceptis,ĉartiosignifuskemidevusokupiĝiprimultajorganizajaferoj,kromeofteperadienmalagrablajsituacioj,ĉarliinklinisalkoler-eksplodoj,precipekiamlifuriozisprostultecodeeldonistoHall.Sedmivolisverki,neorganizikajgvidiredakcion.Domiproponis,keliĉiamajnpovoskonsultimin,tamenlavicpostenondonualaliakolego.Tielokazis,tamenneneprejemiafavoro,ĉarlanovaviculosameestiskolerikulo,kiuankaŭserĉismiajnkonsilojn;dodenovemiestisviktimodemiaharmoniigatalento.

Ceteretiuperiododemiaĵurnalistavivosendubeestislaplejagrablakajfruktedona.Gravacelomiaestis,prezentialkonservativakatolikalegantaronovajnekkonojndesociologiokajsoci-kritiko,porkiofojemi

devisestiruza,nenurproabonantojsedprecipeankaŭproeldonistokajposedantojdelaperiodaĵo,kelkajdiocezoj.Tiesreprezentantoj,prelatojkiujkomprenisnenionpriĵurnalismo,nerekteordonisionsedprovisinfluiperprotestoj.Dokielprezentipostulojnekz.porplihumanakarcerokajresociigadodemalliberulojanstataŭvenĝapunado?Mivizitismalliberejojnkajparolisnenurkunkaptitojkajdirektoroj,sedprecipekuntiedeĵorantajpastroj–seilistarigaspostulojn,oniakceptastionplivolonteolsemimemfaras.Kiamtemisprisamseksuloj,mivojaĝisalAmsterdamo,kiemitroviskatolikancentron,enkiupastrojhelpistiujnhomojn,kiujenokulojdeordinarajkatolikojestispekuloj.Aŭenpolitikasfero,kielklarigikekapitalismonenepreestasbenoporhomojsedhavasmultajnnegativajnefikojn?Nemimemkritikistiel,sedtionfarisfamajezuitaprofesoroOswaldvonNell-Breuning[osvaldfonnelbrojning],kiunmiintervjuisprilatemo.

Prostituadomalfacila

Grandadefiotiurilateestislatemoprostituado,tiamaktualaprosensaciajmurdoj,kiesviktimojestisĉiesulinoj.Sedkielprezentilaproblemonalkatolikoj,kiujrigorekondamnastianmalĉastadon?Longemicerbumiskajserĉis,ĝisfinemitrovismonaĥinon,kiuenNurenbergohelpisamoristinojn,eskapikajkomencinormalanvivon.Estismalfacile,konvinkikajlamonaĥinonkajiunellajunulinoj,kiujsukcesisforlasilamizeranmediondeprostituado,ĉarnecesiskomprenebleevitiĉion,kiopovusenpostaartikolokondukialidentigoderolantajpersonoj–sukcesaneskaponsekvusfiaskopromalkaŝo.Fineunusavitokonsentiskajmiparolis,akompanatedel’monaĥino,kunŝi.Lavirinoestisravebelakajmitujkomprenis,keŝihavisgrandansukcesonensiaeksa„profesio”(bedaŭrindenijanerajtisfotiŝin...),krometuteneĝenissin,detaleraportiprisortojsiakajtiujdeeksajkoleginoj.Kunkomentojkajklarigojdelamonaĥinomidoplastikepovisprezentilatemon,montrikielkajkialjunulinojfalasenkaptilojndesenskrupulajprostituistojkaj,krome,kielkatolikamonaĥinokapablashelpitiujn,kiujvolaseskapi.Laartikolodoneakuzisjunulinojn,kiujnonidevaskompati,sedekspluatantojnkajsocion,kiunenurnemalhelpassedeĉakcelastian„malĉastadon”.(Nuja,kelkajlegantojtamengrumblisprotiuĉiartikolo,sedneekestislavangodaprotestoj,kielnipovustimi.)

Paralelealbonegaevoluoprofesiaankaŭniafamiliovivo–esceptede

loĝejo–estistrekontentiga.Interredakcianojkajaliajurbanojnitrovisbonajnkonatojn,elkiujkelkajfariĝisamikojtutvivaj,kontrastealtiurilatajproblemojenHeslando.Laloĝejoestiskonstruitatiel,keonidevusĉiutagepunbatilaarkitekton.Kromeĝisituisenantaŭurbo,tielkemiatingislalaborejonnurperaŭtomobilo;Hildedevisuzitramon,sedlahaltejodistancisjepreskaŭunukilometro.DomiaĉetisdenoveamatanIsetta,tiunkuriozanaŭtetondeBMW,kiuestismiaunuapropramotor-veturilo.KiambaldaŭpostehazardemitrovismalmultekostansportanBMW700,mitransirisdemalkomfortaIsettaaltiuaŭteto,enkiuniajinfanojfieresidissurmalantaŭabenkokonstruitapornanoj.Kielajn,HildenundisponisprilagrandaBMW-aŭto.Sedniserĉiskajfeliĉepostĉ.unujarotrovisidealankvarĉambranloĝejonenAŭgsburgomem,kiusituistiomcentre,kemipovispiedmarŝidum20minutojallaredaktejo.Laaŭtonniuzisnurporekskursojkajvojaĝojalforajparencoj,ĉartramhaltejotroviĝispreskaŭrekteantaŭladomo.

Interlaamikojestisankaŭesperantistoj,precipeGeraldTucker[ĝeraldtakr],kiunmikoniselMunkeno,kunliaamikinoStefani,kajMargaretheKammerer,kiunmikoniselRegensburgo.KromeestisviglaHermannSchmid[ŝmit],fondintokajmotorodeBavaraEsperanto-Ligo.StefaniekajĜeraldobaldaŭpostniaalvenogeedziĝis–nispertisporunuafojonuptoceremonionenEsperanto.Sedporaktivienlalokakluboninehavismultantempon,kajkiamkomencede1971mikabeispostlafiaskopriEsperoKatolika,kontaktojalesperantistojmalmultiĝis.NuramikonUlrichLinsplurfojedumprofesiajvojaĝojankoraŭmivizitisenKolonjo,ĝisliekhavispostenonenJapanio.

Paradizoporinfana

EstisoportunatempoporpaŭzienEsperantujo,plenedediĉiminalprofesiounuflankekajalfamilioaliflanke,ĉarnunkonvenispliintenseolantaŭekunedukiinfanojnkvar-kajdu-jarajn.Venintehejmen,mipovissufiĉelongeludikunili,postehelpiĉelernejajtaskojkajtielsenŝarĝipatrinon.TiamnikromeaĉetisdometonenvilaĝoMünster[minster]30kilometrojnsudedeAŭgsburgo,enidiliaantaŭ-alparegiono,kielainfanojfamiliariĝiskunnaturokajbestojenvilaĝajbienoj.Preskaŭĉiunsemajnfinon,kutimedevendredavesperoĝisdimanĉaposttagmezo,kajoftekelkajnsemajnojndumlernejalibertemponipasigisentiudomo,kiunpostenipligrandigiskajelkonstruisal(porni)perfektaferialoĝejo,

kunhelpodebonaamikoGerwald[gervald].LiestisedzodeĉefsekretariinodeWeltbild,fantaziriĉaarkitekto,kiutreegeĝojiskefojelidevisnekonstruitedajnindustri-halojnkajbanalajnloĝejarojn.

Komenceporlainfanojestisapartaaventuroloĝikajdormiendomosenluksaĵojdeurbaloĝejo;nihaviselektronsedneakvoninterne,nurpumpilonĉeputoenlaĝardeno,kajlanecesejoestisbudetoendeponejo,kiufetoriskajestisatingeblanurdeekstere.Dounuainvestoestispispotoporlainfanoj,porkedumnoktoilinedevueliriladomon.Fascinaporiliestisankaŭriveretokunfiŝojmalantaŭladomo;tiemikonstruisporiliarbokabanon,pergrandajkuvojilipovisŝipienlariveretokajdumvarmegasomerorefreŝiĝienklara,pura(tiamankoraŭ!)akvo.Dumpromenadojtravastajarbarojiliporunuafojovidiskapreolojn.Vintrojtiamankoraŭestismalvarmajkunabundaneĝo,tielkeilipovissledikajskiadi(nuntempe,proklimataŝanĝiĝo,neĝoestasesceptafenomenotie).Hejtiperlignoenfornosameestisnovaspertokielsemikajplantienproprajbedoj(ambaŭeĉsukcesissemipomarbojn–tamennurunuelilidisponigasbongustajnpomojn).Mikonstruisgrandegansvingilonkajbaskulon,ĉevalonellignokajmultajnaliajn„malmodernajn”ludilojnelnaturajmaterialoj.

Prinajbarojniestisbonŝancaj.UnuflankeloĝisKathikajKlaus[klaŭs]preskaŭsameaĝajkielni,kuntrikatojkajknabinokajknabosamaĝajkielniajinfanoj,tielkeĉiamilihavisludkamaradojn.Aliflankeloĝismaljunulokunedzinokajdufratinoj,kiesdialektonnikomencepreskaŭnekomprenis.Lifalĉisnianherbejonpornutrisiajnleporojn,tielkenemimemdevisfalĉi(kionmitamenlernis);kromeilihaviskokinojn.Kajilikajlajunafamiliodumniaforestobonegardisniandomon,kromeKlaus,laŭprofesieseruristo,multehelpisminendiversajlaboroj.Beabaldaŭamikiĝiskunlasepinfanojdebienistafamiliokajoftepasigistutantagontie,helpanteenbienokajprecipestalo–prokioHilderegulegrumblis,ĉarŝirevenismalpurakajfetorantadesterko.Sedporlainfanojestisetaparadizo.

MalpliporHilde,kiudevismastrumiduloĝejojn;kromeoftevizitisninamikojkajkonatoj.Dimanĉenikutimetagmanĝisbonegeenvilaĝarestoraciojemirindemalaltajprezoj;aliaavantaĝoestis,kelavilaĝohavasdubuĉistojn,kiesvarojnenurestasmulteplifreŝajkajbongustajolenAŭgsburgosedankaŭmultemalplikostaj,tielkeŝiaĉetisprovizon

portutasemajnoenurba.Ankaŭniajgastojkomprenebletreŝatis,keniregalisilinpervilaĝtipajfrandaĵojenidiliaĉirkaŭo.Dumvarmajsomerojoftenisidisĝisnoktomezoĉirkaŭsubĉielafajro.

IompostiomtamenankaŭporHildevivokajlaboroenMünsteriĝisplifacilaj,ĉaradenipoviskreiplidakomforto.Baldaŭpostaĉetodel’dometooniprovizislavilaĝonperakvotuboj,tielkenipovisinstalielektranboligilonenlakuirejo,kiunmirekonstruistiel,kenifacilepovisvarmigiĝinankaŭdumvintro,starigifridujonkajtaŭgajnmeblojn.Sekviskonstruadodebanĉambrokunduŝejokajnecesejokunfluantaakvokajfinenikonstruisrektangulealon,tielkeekestisgrandaĉambrokunkamenokajsubtegmentedormejo,kiusufiĉisporplioldekpersonoj.Pormiestisbelege,kemipovisdediĉiminalmanlaboroj,kiojakonvenasalmiainklinodelatempo,kiammihelpisentiomianavon.Nunmilernismiksimorteron,masonifundamentojnkajmurojn,tegiplankojnkajmurojnperkahelojkajperbretoj,ĉarpentimeblojnkajfineeĉtornilignon(mia„majstroverko”estisgrandaŝakludoelfagoligno).Meblojnpartemitrovisenrubodeponejoj,kiujtiamankoraŭtroviĝisenvilaĝoj;bienistojofteforĵetismalnovajnmeblojn,kiamiliaĉetis„modernajn”,sedlaforĵetitajparteestispreskaŭnedifektitaj,nurnepluamataj.FacilemipovisripariilinkajHildefarbiskajdekorislasolidajnmeblojnperbildojkamparanstilaj.

Tiamonŝparaekipadonecesis,ĉarprincipoestis,kenielspezulaŭeblemalmulteportiuferiadomo,ĉarnurtielnipovosfinanciĝin.Multehelpisninamikojkajparencoj,interkiujestisfarbisto,ilarfaristokajelektrikisto.Celoestis,kromkonatigiinfanojnkunnaturo,fordebruaurbegoripozadienpuraaero,amuziĝidumprivatajfestoj(kiomdaniorganizistie!)ankaŭfinanca:lanemoveblaĵo,terenokajdomo,dumpasodel’jarojiĝosplikajplivalorakajpovus,eventuale,enokazodebezono,estimonrezervodumkrizasituacio.Kajprecipeĝiestuniadua,precipesomeraloĝejo,kiamHildekajmiestosmaljunajkajpovosĝuikvietondepensiulavivo.Ketionpartemalfaciligoslafakto,kepostplurajmanoperaciojmineplukapablossenproblemeplenumiĉiutagajntaskojnenMünster,tion,kompreneble,tiamnineimagis...

Entiudometo,cetere,gastisankaŭmultajEsperanto-amikoj,tamennurpostmiakabeafazo.

Taskoterura

LaboradoĉeWeltbilddumeiĝisplikajplirutina.Okazetamentaskojestisjenteruraj,jenamuzaj.Plejafliktaspertopormiestis,kiammankedealiakolegomidevisraportiprigravatrajn-akcidento,perkiumortispliol40homoj.Neniammiforgesos,kielhelpantojtirismortintojnelrenversitajvagonojkajkolektiskadavropartojnsurvastaterenoapudrela.Bonŝance,tamen,miĵuslibertempis,kiamen1972okazislatragediamasakrofaredepalestinajteroristojdumlaOlimpikojenMunkenokajmiajkolegojdevisraportipritiuteruraĵo,kiesviktimojestisisraelajsportistoj.

Interlapliamuzajtaskojestisvojaĝokunmalsanajsoldatoj,kiujnonitransportisperavioporpilgrimadoenLourdes[lurd].Flugadopermalkomfortakajterurelaŭtaarmeatransport-avioestissameaventurokielobservadodejenpiajenkomercaaktivadojenlamondfamafrancapilgrimejo.

Agrablajestisankaŭinvitojdeturismajasocioj;tiel,ekzemple,mipovisvojaĝitrabelaitalainsuloSicilio.Kulminodeamuzokajkuriozopormiestistielnomitafilm-balo.Jes,ĉuonikredasaŭne,mi,seriozaĵurnalisto,verepartoprenistianbalon!Tiookazisjene:

Iuntagonalvokasminpublik-rilatamanaĝistodegermanaaktoroalmitutenekonata,KlausWilcke[klaŭsvilke]kajinvitasmin(kunedzino)alfilm-baloenHispanio.Kiammiklarigasalli,kemijaestasestrodeniasekcio„socio”,sedketione–kielenklaĉgazetoj–inkluzivastemojndetielnomatahighsociety(kielnovgermaneonijamtiamnomislamediondeverajkajpseŭdajeminentulojkajfilmsteluloj),lireplikas,kelaaktorointencasĝustetion:livolasenirinenurklaĉgazetojnsedankaŭseriozajnperiodaĵojn.Nu,mipensaskialneekkonitiun„altansocieton”?Sedmiavertaslin,keminedevigasminverkiraportonprilagrandiozaevento.Liakceptas.Ĉarĉioestassenpaga,ankaŭmiaĉefopermesas.

NiflugisalBarcelono,kieatendisnintaksio,enkiujamsidisdupersonojalnitutenekonataj.Nuriompostiomsurvojenikomprenis,keestisuson-germanakanzonistinoPeggyMarch[pegimaĉ]kajĉefredaktorodeunueltiujklaĉgazetoj.Dumplurhoraveturadolastelulinoaroganteparolispreskaŭtutene,dumlaĵurnalistoneĉesisbabilaĉi.Fineniatingis

gigantanhotelaronapudMediteraneokajekloĝisenluksaĉambro.Lapostantagonmirajtisdeproksimeobservilaaktoron,kiamonifilmiskelkajnscenojnenboatosurmare;tedaaferopormi.Vespereokazislabalo.Nisidisĉegrandatablokuni.a.kelkajbelulinoj,elkiesstultetajkajpartevulgarajkonversaciojnieksciis,keilikutimaspozinudeporturismajartikolojenpornografiarevuo.Komprenebleoniservislukseganmanĝaĵonkunvinojkajĉampano.PostekantistiuPeggyMarchkajantaŭmalfermodel’baloKlausWilckesalutiseminentajngastojnpersone,ankaŭlaĵurnalistojn.Kiamliaŭdis,enkiuredakciomilaboras,liestisaparteafablakajparolislongekunmi;efektivemiakirislaimpreson,keliestasseriozaaktorokajielmisentis,kelatutakulisodetiu„altasocieto”kajlineverekongruis.Ceterelabaloestisterura;nijaiometedancis,sedkiambaldaŭpostelaunuajsocietanojestisebriajkajunuelilikomencispersekutimianedzinonkunevidentaintenco,Hildekajmifuĝiseltiumediodebanalecokajenlitiĝis.

Kelkajntagojnpostniarevenotelefonislamanaĝisto.Kiammidirisalli,kemineaperigosartikolon,ĉarminevolasprimokikajebleofenditiujnhomojn,libonekomprenis.Lafilmontieproduktitanmineniamvidis,sedlegiskeĝiestisfiasketo.Ŝajnas,kelaaktoromemankaŭfuĝisellamedio,ĉarkelkajnjarojnpostelianomomalaperiselklaĉgazetoj.

Ĉefredaktoroportempa


FazolastaKieldaŭrigimianĵurnalistankarieron?Unupremisoestistuteklara:mieskaposelkatolikamedio,kiutiomĉagrenis,parteturmentiskajmistraktismin.Domiserĉospostenonĉe„neŭtrala”komunikilo.Minunestis38-jara,havisprofesianspertonde13jarojendiversajredakcioj,dobonajnŝancojnporakiribonanpostenonenĉiuseriozakomunikilo,precipepresata.Nealtirisminaŭd-vidajkomunikiloj,porkiujminetaŭgasĉarmineestasparolema.Aliflankemankisalmispertojpriĉiutagaperiodaĵo.Domidecidis,fariĝiredaktorodeĵurnalo.Tamenmineakceptosiunajnpostenon,sedkonformealmiajprecipajspertojkajinklinojensekciojpolitikoaŭsocipolitiko.Alia,privatapremiso,tamen,estiskenijavolosteninianferiandomon;donecesistrovipostenonennetroforaloko,enAŭgsburgomem,enMunkenoaŭaliaproksimaurbo.

Perkolegomieksciis,keSchwäbischeZeitung[ŝvebiŝecaitung=ŜvabaGazeto]enLeutkirch[lojtkirĥ]enlaregionodel’Alpojserĉasredaktoron,sedunuemidemandisĉeAugsburgerAllgemeine[aŭgsburgeralgemajne=AŭgsburgaĜenerala(Gazeto)].KontaktonalunueltiesĉefredaktorojperisaliakolegodeWeltbild;tiu,GernotRömer[remer],akceptisminkajiriskunmiallaĉefredaktororespondecapripolitiko,GeorgBartholy[bartoli];kromeonialvokistrianĉefredaktoron,kiuhavisbonajnkontaktojnallakatolikaekleziokajprotiokonisminelmiatempo,kiammiestisproparolistodel’episkopo.Oniofertisalmiinteresanpostenonkajbonegansalajron,sedĝenismin,keoniatendiskemi–kielonidiris–„kontraŭpezulamaldekstrulojn”enlapolitikasekcio.Mi,kiuĉiamestaslojalaalĉiujkolegoj,„dresu”iujnelili?Ne,tioneplaĉisalmi,desplikeŝajneiliopiniiskemiestaskonservativa,nurĉarmiĝisnunlaborisenkatolikajkomunikiloj.Niinterkonsentis,kemihavutemponporpripensikajposteinformu,ĉumiakceptosaŭne.

NundomikontaktislaĉefredaktorondeSchwäbischeZeitung(SZ),kiutujinvitisminalinterparolo.MideviskonsultilamaponportrovilavojonalLeutkirch,urbetoenlaregionoAlgovioensudaBaden-Virtembergo,kiunmitutenekonis.Estishistoriakaprico,kecentralodetiomrenomaĵurnalotroviĝasenprovincaurbo;dumlamilitoonitientranslokisla

centralonkunpresejoelFriedrichshafen[fridriĥshafen],havenurboapudKonstancaLago,ĉarĝihavisavi-industrion(naskiĝistielafamazepelino)kajdoestispreferatacelodebomb-atakoj,kontrastealLeutkirch,kiuneinteresismalamikojndenaziaGermanio.Postmilitelaprovizoracentraloiĝisdefinitiva.

SianrenomonlaĵurnalodankisnelastealĉefredaktoroChrysostomusZodel[krisostomuscodel]–lianomoestissimilenekutimakiellaviromem,bastardainfanodekatolikapastro,etstatura(moknomo:„lakurantametro”),sedbonegaĵurnalistokajsagacaanalizanto.Miestistrescivolemaekkonitiunhomon.Kiammienirislianmodestanoficejon,miestisembarasitaproliananeco,sedankaŭproaliaecokarakterizaporli(kielmikonstatisposte):lipreskaŭneparolis.Zodeldirisnur,kelaŭmiamaterialosenditamikonvenasporlaposteno,kemikrompolitikoprilaborutemojndel’katolikaeklezio(ĉarmijaestasteologo).LasalajroofertataegalisaltiuenAŭgsburgo.Niinterkonsentis,kemihavutemponporpripensi–postkvaronahorolainterparoloestisfinita...

Miokupislahotelĉambronrezervitanpormikajhavissufiĉedatempoporesplorilaurbeton.ĜifortememorigisminpriWunsiedel:ĉarma,pitoreska,trankvila,situantaenbelegapejzaĝoĉelapiedodel’Alpoj.Idealalokoporlibertempi–sedĉuankaŭporlaborikajdaŭrevivi?LakontrastoalurbegoAŭgsburgoestisgiganta–ĉuHildeeltenostie?

Revenintehejmen,midetalepriskribisĉionkajnilongediskutisĉiujnaspektojndelaalternativojAugsburgkajLeutkirch.LaŭprofesiajkriteriojmipreferislapostenonĉeSchwäbischeZeitung,ĉarmiopiniiskeenredakciomalgranda(lapolitikaskipotieestiskvarpersona,tiuenAŭgsburgodekpersona)miplifacilepovosintegriĝikajplibonelernienkamponekonatapormi.Kuntieakiritajspertojmifacilepovospostetransirialpligrandaĵurnalo.KromelastrukturojenLeutkirchestispliklaraj,netiomkomplikajkielenAŭgsburgokuntriĉefredaktorojkajĉefaĉefredaktoro,miataskoenLeutkirchestisprecizedifinita,netiomnebulakielĉeAugsburgerAllgemeine.KajenLeutkirchminedevos„dresi”kolegojn...

Problemojprivataj

Laŭfinancavidpunktoambaŭpostenojestisegalaj,kvankamcerteen

Leutkirchvivkostoestosmalplialta.Aldoniĝispormipsikologiaavantaĝo:estusbonepormiforlasi,almenaŭporkelkatempo,urbonkiemispertiskarierajnkulminojnsedankaŭplejgrandanprofesianfiaskon.Laverajproblemojtroviĝisenprivatasfero.Laferiadomoestosmalpliproksima,estosdrastadiferencoenviv-stilo,kvankametaurbosendubehavasmultajnavantaĝojn,precipeporinfanoj.Aliflankeporlainfanojestosmalfacile,forlasigeamikojnkajlafamiliaranlernejon.PorBettiestisplifacile,ĉarŝitransirosen1979deelementalernejoalgimnazio,sedporBealatranslokiĝosignifis,keŝidevispostlaunuagimnaziaklasokunlatinakielunualingvotransirialduaklasodegimnazio,kielaunualingvoestasangla–ŝidevosprivatepostlernitiunĉilingvon.Krome,prolalernejajarofiniĝantadumsomero,nipovostransloĝiĝinurmezede1979,tielkemisoladevosloĝidumduonajaroenLeutkirch.Ĉarporĵurnalomidevoslaborifojeankaŭdimanĉe,eĉneebloskemivizitulafamilionĉiunsemajnfinon.

Finetamennidecidis:niirosalLeutkirch.DomitelefonisalZodelkajtuj,kiammihavislakontrakton,telefonisalBartholy.Lisendisalmiafablanleteron,perkiulibedaŭrismiandecidonsedskribis,keminehezitutelefonialli,„seproiuajnkialoviavojorekondukosvinalAŭgsburgo”–tiuĉifrazoestistrevalora„revenbileto”pormi,kielmontriĝospostkelkajjaroj.

AdiaŭalAugsburg

LaadiaŭoenlaredakciodeWeltbildestiskorakajemocia.ĈefredaktoroSiemonskajĉiujkolegojegebedaŭrismianforiron;ilidonacisalmivaloranpiponkielmemoraĵon.Multeplimalfacileestisadiaŭimianfamilionporduonajaro.Estisseveravintro.Surneĝoplenajstratoj,kunpezakoromiveturisrenkontealebleriskanovaperiododemiavivo.Sednijainterkonsentisprikvaronjaraprovtempo,doseneplaĉosalmi,posttrimonatojmipovosadiaŭi.

Miestabliĝisenhotelokajentiesrestoraciovespermanĝis,posteserĉiskonsolonenmultajglasojdabiero.Lapostantagonjeladekahoromiprezentiĝisenlaredakcio,kietreafableakceptisminWernerSchwab[vernerŝvab],ĉefodelasekcio„politikainformado”.Dekomenceniestistresimpatiajunualalia(nedaŭrislonge,ĝislideklarisminliaamiko).Liestiskuriozahomolaŭplurajaspektoj:komunisto(enkonservativa

redakciokunĉefredaktorokristan-demokrata),sedabsoluteobjektivaĵurnalistokajbonegaredaktoropriinformado,rapidegaredaktantokajrutinisto,grandiozainstruantopormientiuĉifako.Toleremakajabsolutelojalaĉefokajkolego,personeaminda.Lifumegis,postlaboredrinkis,fojeĝisebrio,bonegekuiris(postdivorcolivivissola)kajestisunuellaplejspritajhomoj,kiujnmirenkontis.KromeliestisegeinteligentakajprotiokajprolaprofesiaperfektecotrerespektatadeZodel.Kielajn,minepovistroviplibonanmajstronporlernilametiondeĉiutaga,rapidainformadoenĵurnalaredakcio!AlSchwabmidankas,ketiuĉifazodemiaĵurnalistakarieroestislalasta–kiontiutempemituteneimagis.(Mifinosmianprofesianvivonenlasamapozicio:dumlastaj15jarojĝismiapensiiĝomiestosĉefodepolitikainformadoenĵurnalo.)

Teknikonova

Novapormiestisnenurlafakosedankaŭlatekniko,ĉarSZestisinterlaunuajĵurnalojenGermanio,kiujenkondukistielnomitan„lumkompostadon”;tiosignifis,keniricevistekstojndeinform-agentejojkajkorespondantojpertelekso,redaktissurpapere,transdonisalkompostistoj,sedpostememperkomputiloelredaktislaartikolojntiel,keilihavisĝustanamplekson.Proprajnartikolojnnitajpisperskribmaŝino.Komputilopormiestistutenova,sedlasistemotiamaestisrelativesimpla,tielkerapidemiellernismanipuladon.

Niestiskvarkolegojenetaĉambro(sedonijamplaniskonstruinovanparton,kienihavospligrandanoficejon).Ladualiajestisarme-fakulo,trekonservativavirosamaĝakielmi,kajiomplijunamedicin-fakulo,kiuneestistrovintapostenonadekvatanalsiajstudoj.Kunlimiankaŭamikiĝisbaldaŭ,sednekunlaarme-fakulo,kvankamlibonerilatiskunmi.Kromeestisdukolegojdesekcio„paĝo3”,unuporinternlandaj,aliaporeksterlandajaferoj,kunkiujnikonstantekunlaboris;unuestisalmitremalsimpatia,laalia,kiukompetentisprieksterlando,estisagrablaaŭstro,kunkiumiboneharmoniis.

Enlainformasekcionihavistridiversajnlabortempojn.Unukolegodeĵorisde10ĝis18h;liakceptis,ordigiskajdistribuislamaterialon(tekstojnkajfotojn),komunikiskunaliajsekciojproeventualajtemojgravajporlafrontpaĝokajkunkorespondantoj.Lidecidis,kiujtemojaperusurkiujpaĝoj,kajplanispaĝon2.Dukolegojdeĵorisde14ĝis20

h;iliricevistaskojndel’direktantakolegokajposttiesforiroelpretigispaĝon2.Lakvarakolegoeklaborisnurje16hkajdeĵorisĝisnoktomezo;litransprenislaordigitanmaterialonkajsolepretigislafrontpaĝon,sednoktedevisaktualigilapaĝon,kiamokazisiogravapostekpresado.Kiamunukolegolibertempisaŭmalsanis,dumposttagmezojedisponoestisnurunuhelpanto.Latrideĵor-periodojalternisĉiunsemajnonlaŭrotaciasistemo,tielkeminimumeĉiunkvaransemajnonmidevisdeĵorinokte,kiosufiĉeperturbismianvivoritmon(kajtiundel’familio).Dimanĉenilaborisnurduope;tiudeĵorotrafisĉiunelniminimumeĉiuntriansemajnon.


SZestasregionaĵurnalokunstrukturotreoftaenGermanio.Historietiajĵurnalojestiĝisperkunigodelokaj(urbaj)ĵurnaloj,precipepostla2-amondmilito,kiamproekonomiajkialojmemstarajetajgazetojhavismalfacilaĵojn.Kutimetamentiujurbajĵurnalojkonservissiajnhistoriajnnomojnkajhavissiajnproprajnlokajnsekciojn(kunlokajredaktoroj);SZhavasentute22diversajneldonojn.Tialkonstanteonidevasinterrompipresadonporŝanĝilakaponsurfrontpaĝo;poregaligitiunĉitempoperdonlagazetoestaspresataentridiversajurboj.Avantaĝoestas,keprotioonidevasekpresinurtremalfrue,senecesenurjela22h,kajtielkaptiankaŭeventojnvesperajn.

Konsekvencodetiastrukturoestasmankodekonkurenco;doankaŭSZhavasmonopolonenpreskaŭlatutaregiono.Tiokondiĉaskelaĵurnalodevasestisendependa,neŭtralakajplejebleobjektiva,precipeenpartipolitikakampo,ĉarlaredakciodevasrespektiopiniojnkajideologiojndeĉiujgravajsociajgrupojkajtavoloj,dereligioj,sindikatoj,partioj.Tio,kompreneble,apartevalidasporpolitikainformado,kiudevasestirigoreobjektiva,ĉuplaĉasalredaktorokoncernamesaĝodeekzemplepolitikistoaŭne.

***

Lanovalaborotreplaĉisalmi,partefascinismin.Estistreinteresespertiĝinenurpriĉiujpolitikajkampojkajmondsferojsedankaŭprialiajĝisnunporminetiomfamiliaraj,ĉarsurlafrontpaĝoaperisoftejaankaŭtemojnepolitikaj.Precipedumnoktadeĵoro,kiamĉeestisnurmikielsola

redaktoro,midevisprijuĝikajeventualeprilaborinovajneventojnenĉiuj„klasikaj”sekcioj,tertremonenTurkiosamekielmortondefamaaktoroenHolivudoaŭsport-skandalon.

Tielporlaunuafojomifariĝisiompostiom„komplet-ĵurnalisto”,kielonikarakterizastianredaktoron.Tamenkompreneble,kielmenciite,ĉiuelnihavissiajnspecialajnkampojn;Schwabestisfakuloprisindikatojkajkomunismokajaparte(tiamankoraŭekzistanta)socialismaGermanio,niaarme-fakulokromekompetentisaparteprigermanaparti-politiko,mimemlaŭkontraktekielspecialankamponhaviskatolikaneklezionkajreligion.Kromemiprenispormikielpreferatankamponeksterlandajnaferojn,alkiomijainkliniskielesperantisto;porplispertiĝientiukampomultehelpisminkolegoRienerdel’sekcio„paĝo3”.Netiomplaĉisalmi,keZodelkomisiisminapudaliajtaskojankaŭredaktipaĝonkunrecenzojpripolitikajlibroj,sedminehaviskonvinkankialonrifuzi.

Konformealmiajtaskoj,unuajmemverkitajartikolojkajkomentariojenSZtemisprikatolikajaferoj;jamfinedejanuaroaperistreampleksaartikolosurpaĝo3pribaldaŭaunuavojaĝoeksterlandendepapoJohanoPaŭlo2-a,alMeksiko,kunklarigojpricelojkajintencojdetiuvojaĝo.Sekvisplurajtiukampajtekstoj,ĝisenapriloporlaunuafojomikomentariisprinekatolikatemo.DumsomeroonisendisminalkatolikakongresoenBerlino,prikiumiraportisplurfoje.Enaŭtunoaperisunuakomentariomiaprieksterlandajaferoj.

Spertojnovaj

Ĉielajnminenurrapidelerniskajspertiĝisenlanovametiakampodeinformado,sedankaŭboneintegriĝisenlaredaktorateamo;onirespektisminpromiajfakajsciojkajkompetentalaboro,multajgekolegojagnoskiskajŝatismianlojalankajporiliagrablankonduton.Iompostiommiamikiĝiskunmultajelili.Ankaŭlaetosoenniakvarpersonagrupoestisbona.Kiamantaŭfinodel’provtempoZodelenketisinterlakolegoj,ĉiujfortepledispormi,kajankaŭlimemestistrekontenta–samekielmi.Doestisklare,kemirestosenLeutkirch,desplikelaaferoSemajnoneevoluisbonesednurvegetis.

Malplibone,tamen,evoluismiaprivatavivo.Porlaunuaduonjaromiluisetan,preskaŭmizeranĉambronenladomodeiomskurilaartisto,kiunmi

uzisnurpordormi.Mianceteranliberantemponmipasigisaŭbabilantekunkolegojenlaredaktejoaŭenrestoracioj.Nenielmiestusimaginta,kevivodeizolulo,senmiaamatafamilio,estustiommalfacila,jaturmentapormi,multeplioltiutempeenMunkeno,kiemiankaŭestissola.Certe,laŭebleĉiunsemajnfinonmiveturishejmenalAŭgsburgo,seddumseveravintroankaŭtioestisstreĉakajmalagrabla.Surneĝaj,glatajstratojdumvendredanoktoveturi(lacaposttuttagadeĵorado)ĉ.80kilometrojnperetaaŭtoestiseĉdanĝere;tialmiaĉetispligrandanaŭtomobilon,solidanMercedesdizelan.Bonŝance,tujpostefiniĝisvintro.

Sednun,kiampasislaprovtempo,montriĝisegemalfaciletroviadekvatanloĝejonporlafamilioentiuĉietaurbo.Finemidevisluikvarĉambranloĝejonenaĉadomegodeketaĝa,randedel’urbosurmonteto.Poratingilaredaktejon,poraĉetienlaurbonidevosuziaŭtomobilon,transportiperĝilainfanojnalkajellalernejo.Nidecidis,tujdaŭrigiserĉadondealialoĝejokajkiamensomeronitransloĝiĝisdeAŭgsburgo,nielpakisnurtion,kionnineprebezonas–nieĉnesternistapiŝonenlasalono...Solaavantaĝoporlainfanojestis,ketujapudeestisgrandaarbaroporludi.JamdumlaferiojBeahavisprivatajnlecionojnporlernianglanlingvon,kajnimirispriŝiajenergiokajfervoro(efektiveŝibrilesukcesisdumeniraekzamenoporla2-aklasodel’gimnazio).Sedniĉiujestismalfeliĉajprilasituacioenmalamataloĝejo,longefordepitoreskakajagrablaurbocentro.Aliflanke,kompreneble,niĉiujestisfeliĉajkefinelafamiliodenoveestiskuna,kvankamnitrebedaŭrisdisiĝidegeamikojenAŭgsburgo–kiuscias,ĉuenLeutkirchnitrovosnovajn?

GazetounikaLaprojektoSemajnoevidenteneestisrealigebla;tioestisklaraplejmalfruedumprintempo1979.Nurkelkcentabonemulojnnisukcesiskolekti,laneprenecesanombrode10000estisutopia.KonsekvencemijadefinitiveakceptislapostenonenSZenLeutkirchkajdoeĉneplupovusrealigiprojekton,porkiumidevuslaboriplentempe.Seminevolasperdikonsiderindansumondamono,midevisĝustatempehaltigilaaferon,precipenepluelspeziporvarbkampanjo.Laŭmiajkalkulojelvendojdenul-numerojnienspezispreskaŭtiomdamonokiomnielspezisporpresadokajreklamoj–do,senunmiĉesos,financaperdoestoseltenebla.

Eksperimentofiaskinta

Kunpezakoromideklarislaeksperimentonfiaskakaj„fermislabutikon”.Montriĝis,keefektivelamerkatoportiarevuoneestissufiĉegrandaaŭnefacilekonkerebla.SemajnorestosunikaepizodoenEsperantujo.Multajkompreneblebedaŭristion,aliajtriumfemokis„ĉuninetujavertisvin,keestasutopio?”Ilinekomprenis,kesimpletemisprilaŭeblemalmultekosta,praktikesolaeblametodo,testilamerkaton.Dekomencemikalkulisnenurprieventualasukcesosedsameprifiasko.

Tutealia,neatenditareagoveniskelkajnmonatojnposte.AlvokismineldonistoTorbenKehlet[kelet]elBelgio,proponanteeldonisamtipanrevuonmonatan.Miareagoestisrigora„ne”,ĉarlakonceptoestisellaboritaporsemajnarevuokajnetaŭgispormonataaper-ritmo,kiuneebligusaktualecon.SedTorbeninsistiskajneprevolisvizitiminportrankvilediskutilaideon.Bone,selivolasperditemponkajvojaĝelspezon...

Torbenposttransprenodefamamarko„Stafeto”fondiseldonejonTK/Stafeto,posedispropranpresmaŝinonkajsufiĉedakapitaloporinvesti.Eldonikromlibrojankaŭrevuon,konvenusalliajprogramokajteknikajkondiĉoj.LaŭlilainteresopriSemajnomontris,kesendubeoniŝatushavitiangazeton,sednekapablaselspezirelativealtansumonporsemajn-gazeto.Laŭliajkalkulojonipovusproduktimonatangazeton

bonkvalitanpormoderaprezo,tielkesufiĉedahomojpovuspagiabonkotizon;sufiĉusiompliolmilabonantojporvivtenilarevuon.KompostionipovusjemoderajkostojenGrafikaCentrodeUEAenAntverpenokajenBrazilo.Mimemhavusnenianfinancanriskon,ĉarlipretiskompleteportiĝin.

„Bastardoĵurnalisma”

Bone,rigardantelaobjektonperokulojdeeldonisto,onipovistrovilianplanonalloga;demiaflanko,redaktimonatanrevuoneblusdumlibertempo.Sedlaŭĉiujĵurnalismajkriteriojneeblissimpletransprenilakonceptonpormonatagazeto,kiunminomis„ĵurnalismabastardo”.Precipakajgravegaobstakloestas,kemonatarevuonenielpovasestivereaktuala.Torbenopiniis,keonicertepovosadaptimiankonceptonpormonataritmo,kajpersiaĉarmolipli-malplipersvadismin,almenaŭpripensikajeventualeellaborikonvenankoncepton.

Certe,multajnelementojnmipovostransprenipormonatagazeto,sedinterverkadokajlegadoenlagazetopasosmezesessemajnoj.Legantotenasenmemorofacileeventondumdusemajnoj,tielkeskribantepriĝiaŭtoropovassupozikeonikonaslaaferon.Sedpormonatagazetoverkantodevasunueresumi,rememorigieventon,prikiulivolasskribi.Aŭonielektastemon,prikiula„granda”mondo(publiko)preskaŭnescias,ĉarpriĝineinformasinternaciajagentejoj.Aliaeblecotraktitemonenmonatarevuoestasverkianalizojnprievoluoj,tendencojkajfaskodasimilajeventoj–kiodonasalartikolocertanaspektondeaktualeco.Ensemajnagazeto(ankaŭprolaporĝiuzataplirapidatekniko)eblasenŝoviartikolonkvazaŭlastminute,tielkeenplejbonŝancaokazoabonantopovaslegipriĝipostnurkelkajtagoj.Tioabsoluteneeblasenmonatarevuo.

Eksperimentodua

Miajhezitokajskeptikoproĵurnalismajkonsiderojdoestisgrandaj;aliflankelatento,tamenrealigilaprojekton,ankaŭestisgranda:ĉuneestisplibonehavimonatangazetontiutipanolneniun?Kajeblejatiuvojeiamnitamenatinguslaverancelon...Domiellaborisadaptitankonceptonkunmultajkompromisoj.Torbenestisfeliĉakajkungrandaelanoalirislanovantaskon.Tieldoenjanuaro1980aperislaunua

numerodeMonato–neniuelnitiamimagis,ketiuĉiduaeksperimentoestostiomsukcesa,keiamlagazetoatingossian25-anvivojaron!

JamsupraĵakomparokunSemajnomontrasmultajndiferencojn.Precipenundistrajelementojestisplimultajkajonirimarkaslaintencon,aperigimagazinonporverelatutafamilio.Certe,launuanumeronejampovisestitipa,ĉarmidevisenmetitiujnartikolojn,prikiujkomencemidisponis,nepovis–kielposte–ĉerpikajselektielabundo.Rapidemontriĝiskeneestisproblemoakirisufiĉemultajnbonajnaŭtorojn(multeplimalfacileestis,kaptiabonantojn).Enlaunuanumero,ekzemple,skribisi.a.EŭgenodeZilah,TrevorSteele,GeraldTuckerkajBernardGolden(kiuiĝoslaaŭtorodeMonato).Aparteinteresaestislaĉefartikolopri„Religiokunaŭkontraŭpolitiko”,ĉarĝinmikompiliselkontribuojdejenajaŭtoroj:EarlBills,RenatoCorsetti,PhilippeCousson,RobertoGiuliani,TomaszJanKudrewicz,EléusLeonardodeSá,HenrikMaŝlerkajClaudePiron.TiuĉimanierodeverkadopleneekspluataskapacitojndeEsperantujo,prezentantetemonperdiversajaspektojkajfacetojeldiversajmondpartojkajlaŭdiversajvidpunktoj.Bedaŭrinde,ĉarorganizadokajkompiladolaŭtiamanieroestastemporabaafero,malofteposteniripetisĝin.Kromeekdetiuĉinumeroaperisartikol-serio(deEdwardSymoenspriBelgaKongo,kielilaborisdumlongatempo);tiajseriojliguabonantojnallarevuo.

EnladuanumeroĉefartikolonpriinfanojverkisMargretBrandenburg,kiuankaŭredaktislarubrikonporinfanoj.KromajredaktorojestisWilliamAuld,kiuelektisnovelojn,kajMariaBecker-Meisberger,kiukolektiskuir-receptojndelegantoj(elkioposteestiĝosfuroralibro„InternacieKuiri”).AliajaŭtorojestisEŭgenodeZilah,GiorgiSilfer,IreneCourtenay,DanielLuez,HenriqueKnoedt,ElnarLangkilde,RobVetter,MichelSchwartz,KarlNell,HansBakkerk.a.MarjorieBoulton,ceteredebutisenMonatonurenn-ro6/80,peramuzaartikoleto(temis,kompreneble,prikato).Nu,onividaskerapidekreskislarondodeaŭtorojkajiĝisplikajpliinternacia(enlatrianumeroaperisunuajapanaaŭtoro,IzumiYukio).Sedsamerapidemidevisalfrontidiversajnproblemojnpriverkantoj,kiujnparteminehavusprisemajnagazeto.

Erarojtipaj

Tipaerarodeaŭtorojekzempleestisverkikvazaŭporĵurnalopriĵus

okazintaevento;ensemajnagazetoonipovuskutimetolerition,sedneenmonata.Aliatipaeraro(oftaĉeamatorajĵurnalistoj)estis„miismo”;oniskribasekzemple„Milegisengazeto...”anstataŭvortumi:„HispanagazetoTempoaperigisartikolon,enkiu...”Ankaŭlaprinciponde„indiĝeneco”multajaŭtorojignorisaŭnekomprenis;simileestispritradukoj,sedmitrefacilejampostunuajliniojrimarkis,setemisneprioriginaleverkitasedtradukitateksto.Aliaoftaeraroestis,keaŭtorojverkislongegajnartikolojn;iujnmipovismemkoncizigi,aliajndevisresendikunpetoreduktilaamplekson.

Sedkionmineatendistiomgrade,estislingvajeraroj.Veremimiris,keankaŭbonajsciantojdelalingvouzisnaciismojn,dovortojnkajesprimojnelnacialingvosimplekajsenpripensetransprenisenEsperanton.Majstrojtiukampeestasfrancoj,kiujoftepensas,kesufiĉasaldonialfrancavortofinaĵon-okajtutenerimarkas,keestasfalsaamiko.DomiaĉetisE-vortarojndiverslingvajnporperiliplirapide(olperkorespondadokunaŭtoro)eltrovi,kiunvortoneventualevolisuziskribanto.Dualingvaproblemoestisneologismoj.Aŭtorojjatreofteporlaunuafojoverkispritemojnekutimajporili,ĉarenEsperantujooninemulteparoliskajskribisĝistiampripolitikokajekonomio,prisportokajhobiojktp.Doilidevisserĉitaŭgajnvortojnpornocioj,organizaĵojaŭpolitikajkonceptoj.Neĉiujestissufiĉespertajkajlertajportrovitrafajnekvivalentojn.

Trejnadonecesa

Kiuvolisiĝikonstantakunlaboranto,riceviskontraktonkajinstrukciojnkielverki(inkluzivedelingvajkonvencioj).Sedmontriĝis,kekonstantemidevistrejniamatorajnĵurnalistojn;portioniuzisinternanbultenondeStafeto,poste(ekde1984)kvaronjaranbultenonInter-Monato.Tielregulemipovisdonikonsilojnkajinstrukciojn,kunlaborantojpovisfaridemandojnkajnidiskutislingvajnproblemojn.Oftemipovisankaŭamuzilalegantojnperkuriozajvortumoj.Hungaraaŭtoroekzemplefojeskribispri„staramilito,armigadoenlakosmo”;lisimplepaŭsislausonanterminon„starswar”(stelomilito).Japanoskribis„pagiatenton”(laŭangla„payattention”),germanoverkispri„tempolimo”(laŭgermana„Tempolimit”)anstataŭ„rapid-limigo”ktp.(Elspertojprigermanajaŭtoroj,cetere,kelkajnjarojnpostemiĉerpisporverkibroŝuronprifalsajamikojdegermanlingvajesperantistoj.)Plurajntemojnmidevistraktiĉiam

denoveenInter-Monato,ĉarnovajkunlaborantojnekonisavertojndeantaŭajjaroj.Entutetiuĉiinternabultenoestistreutila.

Aliaprovo,helpientrovadodebonajterminoj,fiaskis.Mihavislaideon,kunigiredaktorojnkiujreguleaŭsporadetraktaspolitikajnkajekonomiajntemojn,ekzempleradiostaciojn,perapartacirkulerokunlabelanomoKERNO(KomisionodeEsperanto-RedakciojpriNeologismoj),kiungvidisniatiamareviziantoAudreyChilds-Mee(konatakielverkintodebonegalernolibroSaluton!).Sedkunlaboremodealiajredaktorojestismalgranda,dobaldaŭnidevisĉesigieldonadon–KERNOneĝermis.Aliagravaproblemoestislandnomoj,kiujjaludasgrandanrolonenmagazinoraportantaellatutamondo.Regiskonfuzoprimultajelili.KunlaborekuntiamaprezidantodeAkademiodeEsperanto,AndréAlbault,kiuokupiĝisprilaproblemo,mikompilisliston(ankaŭporlapoŝkalendaroLaJaro–priĝiposte),sednurkiamfinelaAkademiodecidisprilistodenormajnomoj,mivereestiskontenta.

Libroutila

Laŭkonataŝercoĉiufreŝbakitaesperantistoverkaspoemon,ĉiuduareformaslalingvon(precipeortografionporforigisupersignojn)kajĉiutriaeldonasgazeton.Kernodeveroenestaslaŭmiajspertoj,ĉarlaEsperanto-gazetaroparteestiskajestas(hodiaŭsimileeninter-reto!)egediletanteca.KajporaŭtorojdeMonatokajporaliajesperantistojtialinstrulibropriĵurnalismoestustreutila;sedporverkiĝinminehavistempon.BonŝancedumvizitoenCentraOficejodeUEAmirenkontiĝiskunAnnaLoewenstein,kiuklarigiske„VirinaAgado”volasinstigivirinojni.a.plimulteverki;ĉeestisJudithJunger,studentinodekomunikado.Elniajdiskutojestiĝisplano,eldonimanlibronporverkemuloj.Niinterkonsentis,keJungerskribulateoriankajmilapraktikanparton.Efektiveen1982aperisManlibropriĴurnalismo,kiunekdetiamricevisĉiukunlaborantodeMonato.Ankaŭeksterelalibrotrovistielbonaneĥon,keen1989aperisduaeldono.

Kalendaropraktika

Alianideonmirealigismem,tamenkunhelpodekunlaborantojdeMonato.Defiantelamokon,keelSemajnofariĝisMonatokajeblebaldaŭJaro,minomisla„praktikanpoŝkalendaron”LaJaro.Porlaunuafojoĝi

aperisen1981.Grandpartemimemnenurkompilissedtemporabetajpislatekstojnperskribmaŝino,porŝparikoston.Enlakalendaroaperisfestotagojdeĉiujnaciojkajgrandajreligioj;gravapartoestislistodeĉiujlandojkunbazajindikoj.Kromeĝienhavismultajnpraktikeutilajninformojn,detrafikplakojĝislistodespicoj,matematikajntabelojnktp.Postealdoniĝiskvarlingvarudimentavortaretoporturistoj,kiunkompilisAlbault.

Libropolitika

IdeonprialialibromihavisankaŭbaldaŭpostunuajspertojpriMonato,sedrealigiĝinestismultemalplifacile.Mikonstatis,kenociojkajterminojpolitikajhavisdiferencajnsignifojnendiversajpolitikajsferojkajregionoj;kromeregiskonfuzopriĝustajnomojdeinternaciajorganizaĵoj.Necesushavi,porhelpialaŭtorojkajredaktoroj,iuspecankompendionaŭenciklopedietonpripolitiko.Enĝidevusaperinenurklarajdifinojsedprecipeekzemplojdepraktikaaplikadosurdiversajkampoj.DiskutantelaideonkunkoncernajaŭtorojdeMonato,mitrafisalgrandainteresokajrapidetroviskunlaborantojnkvalifikitajnportialibro.Tamendaŭrispliol8jarojn,ĝisfineen1994povisaperi„DeklingvaManlibropriPolitiko”.

Kursestrokontraŭvola

IntertempemitreboneintegriĝisenlaredaktejodeSZ.Plejfascinakajstreĉataskoestis,enaŭtuno1980akompanilapapondumtiesunuavizitoenGermanio.Tamenmineinstaliĝisenlaoficialaĵurnalistaratrupo,sedmemorganizismianvojaĝonpertrajnoj.Mivolisspertilavizitonperokulojkajorelojdel’popolo,neenprivilegiaunuavico.Rezulteaperisnekutimajkajnerutinajraportoj.Pertiuvojaĝolapapoakirismiansimpation.Despliterurataskoestispormi,verkiĉefkomentarionpostlaatencokontraŭlila13-andemajo1981(ĉefredaktoroZodelinsistis,keneli–kielestusnormaleĉetielgravaevento–skribusedkemifaru).Mipetisplurajnhorojnporverki,kiononikoncedis.Tamenestisturmento,plurfojemidevisplori.Latitolo,konformealmiaproprasento,estis:„DieSeelederWeltistgetroffen”(Laanimodel’mondoestastrafita;enMonato6/81miskribissubtitolo„Pafoenlaanimondel’mondo”).

KvankammiaprecipataskoenlaredaktejodeSZestisredaktiinformojn,

kolegojĉiampetisminverkiartikolojn.TielkolegoRienerpersvadisminensomero1981,leginteprilaUniversalaKongresoenBraziljo,skribisurpaĝo3priEsperanto.Tielaperisdutredetalajkajlongajartikoloj–kajtiomontriĝisgravaeraro,kvankam–kompreneble–miskribisobjektivekajdoneprisilentis,keEsperantoestaslongeforde„finavenko”.Unueminesupozis,keenurbetoLeutkirchloĝasesperantistoj,dueminesupozis,keinteresoprilalingvoentiuĉiprovincaregionopovusestipliolbagatela.

Unuasurprizoestis,kenianfilinonBettidumlecionoenlagimnazioalparolisd-roGuidoHolz[gidoholc],instruistodegermanalingvo,enEsperanto.Montriĝis,keliestisperfektaparolantodelalingvointernacia,tamenpraktikisĝinnurprivate,precipepoezie.Lisciispriduaesperantistoenlaurbeto,fervojisto,kiutamennevolishavikontaktonkunaliajadeptojdeEsperanto.Duasurprizoestis,keanoncissinmultajhomoj,kiujaŭjamsciispriEsperantokajnunfinevidisŝanconlerniĝin,aŭleginteunuanfojonprilalingvoestistielentuziasmaj,keiliurĝepetisprikurso.Kionfari?Miestisendilemo:unuflankemikompreneblevolisekspluatitianentuziasmonfavoreallaEsperanto-movado,aliflankehavisnektemponnekokazongvidikurson,ĉarvespere,kiamaliajhavastempon,miankoraŭdeĵorisenlaredaktejo.KromemineemisŝarĝiminperpliataskoapudlaboregoporMonato,porkiumijadevisuzigrandanpartondemialiberatempo.Holz,kiupovusgvidikurson,nehaviskoncernandiplomonkajkrome(nenurlaŭBetti)estiskarahomosednetrebonapedagogo.

Eblusnur,kemiofertuintensankursondumsemajnfino;sedportioneekzististaŭgalibro.Kromelasolainstitucio,kiupovusorganizikurson,popol-altlernejo,nehaviskonvenanstrukturonportiuspecakurso.Tamenmikontaktistiesestron,kajliestistielentuziasmaofertiionspecialan,kelitrovissolvon:onidisponigosnelernejanĉambronsedsalononkutimeuzatanporplisolenajceloj,enmodernigitaantikvaurboturo.Subtiomdabonvolemoĉiuflankamideviscedikajdoniofertissemajnfinanintens-kurson–kunsurprizebonaeĥo:partoprenisĝinpliol30personojelplejdiversajsociajtavolojkajprofesioj,eĉdubienistinojestisinterili.Efektivenisukcesiskompletetralaborilalernolibron,kajtremultajkursanojvolisdaŭrigi.

Lernolibrorenovigita

Unulernanto,kiunurpartepovisĉeestilaintensankurson,demandismin,ĉuminepovasdisponigiallialianlernolibron,perkiulimem–kajrapide–povaslernilalingvon.Midonisalli„Schnell-Kurs”(Rapid-Kurso)deHansKoch[koĥ]kajrakontis,keperĝimimemlernisdum10tagoj.Kiamliredonisĝin,tuteentuziasmelidiris,keĝiestasidealalibroporintensajkursojkajporaŭtodidaktoj,kajdemandis,kialoninereeldonasĝin.Bonaideo,mipensis,kajkomencisesplori;kajlaaŭtorokajlaeldonintoOskarZiegler[cigler]estismortintaj–dokiuhavaskopirajton?FinemieltroviskelavidvinodeZieglerankoraŭvivaskajkontaktisŝin;lamaljunulinorezignispriĉiujrajtojkajsenioajnpermesisalmireeldonilalibron.Porreduktikoston,mitajpisĉiujntekstojnperIBM-skribmaŝino.Nuriometemidevismodifiproeksmodiĝo;ekzemple„fiakro”fariĝis„taksio”.Kromemialdonislalistondemilplejoftajradikoj.Torbenvolonteeldonislalibreton,ĉarprolamirindemalaltaprezoporkompletakursoonipovisatendibonanvendadon,desplikenikromeofertismalmultekostansonkasetonkunlatekstoj,kiunHildekajmimemregistris.Nipravis:lalibretopreskaŭfurorevendiĝis.

LaprogresigankursonniorganizislaŭmetododeJosefSchiffer[ŝifer]enmemlerngrupoj,ĉartianinstruadonpovisgvidiHolzkajaliajinstruistoj,kiujpartoprenislaunuankurson;mimemvenisnur,kiammipovis.Evoluisviglaaktivadotielkekonsekvencenifondisklubon.Jamenlaunuajaronihavisriĉanprogramon;i.a.niofertispublikanprelegondeprofesoroTyburcjuszTyblewski[tiburĉjustiblevski]pritiamkrizasituacioenPollandokajprezentaĵondemagiistoTriksini.Kulminodel’klubavivoestisla13-aAmikeco-Kongresoen1983,kiunsubgvidodePierreDelaire[pierdeler]partoprenis80homojel7landoj,kajdumkiud-roHendrykMaschler[hendrikmaŝler]elIsraeloprezentispublikanprelegonpriProksimaOriento.Lakongresofiniĝispervesperaĝarden-festo,dumkiukromeadiaŭislaklubestroStefanMaul.

Decidorapida

Kiookazis,kepostnurkvarkajduonajarojniforlasisLeutkirch?ĈumineestiskontentaprimiapostenoenSZ,ĉuneĝuisagnoskonkajdekolegojkajdel’ĉefredaktoro?Jes,sedmiegeembarasislin,neintence.KiamokazislaatencokontraŭusonaprezidantoRonaldReagan[rejgen],mihavisnoktandeĵoronkajestistutesola,ĉar–nekutime–jamĉiujkolegojestisfor.Kiamalvenisunuafulmkomunikodeinformagentejo,mi

tujtelefonisalniakorespondantoenVaŝingtonokajdemandis,ĉulisukcesosenededuonahoroliveriaktualanraportonporlafrontpaĝo.Lijesis,kajdomihaltigislapresmaŝinojn,kompleteŝanĝislafrontpaĝonkajatendislaaktualantekston,kiuefektivealvenisĝustatempeporneprokrastiaperondelaĵurnalo.Miestisfiera,ĉarSZestisunuelmalmultajgermanajĵurnaloj,kiujdetaleinformistiunmatenonprilaatenco.Kontentadomiirishejmen,tutelaca.Sedmorgaŭmijacerterikoltoslaŭdon...

Sedkiampostanvesperonmivenisenlaredaktejon,lakolegojjamavertis:Zodeltujvolasparolikunvi,sedliestastremalbonhumora!Efektiveatendisminnelaŭdosedfulmotondro.Liriproĉisalmi,keminetujinformislinkajkemankasfoto.Miprovisdefendimin,dirantekemidevisrapidegelaborikajpovispensinekpritelefonadoallinekprifoto.Sedlineakceptistionkajasertis:Vineniamfariĝosbonainform-redaktoro!Furiozemiforlasislianĉambron,kajankaŭlakolegojnesukcesiskonsolimin,kvankamilikonsentisprilamaljustecodeZodel;sedankaŭilidiris,keestiseraronealvokilin.Absurdeestis,kebaldaŭpostemieksciis,kemitutenepovusalvokilin,ĉartiunvesperonlipasigisaliloke(divenu,ĉekiu...).Liaedzino,kiuprobablekrediskelavesperonlilaborisenlaredaktejo,dumlamatenmanĝo–vidintelaĵurnalon–demandis,kiallinerakontisalŝiprilaatenco,kiamnoktelivenishejmen.Certe,liaembarasodevisestisuferiga.Sed,semitelefonusalliahejmokajlaedzinomirus,kelineestisensiaoficejo–ĉupostaembarasoporliestusmalpligranda?

EkdetiamZodelserĉisokazonrevenĝisin,sednetrovis;maldungilinepovismin,desplikepostforirodekolegojamdumkelkajmonatojnidevistriopelaboriporkvarredaktoroj,kioplikajplielĉerpisminfizike–nisentisninkiellaborsklavoj.Domipensispriforiro,kiontamennefavorislafamilio,precipenelainfanoj,kiujnedenovevolisperdiamikojn.Sedenprintempo1983mideviskonkludielaludoj,keZodelvolisforŝoviminellapolitikasekcioenteamondenovefonditadimanĉagazeto,kiesestronmituteneŝatis.Nundonecesisagirapide.

MiskribisalBartholy,ĉefredaktorodeAugsburgerAllgemeine(AZ),memorigantepriliatiamaproponokontaktilin,seiammiemusrevenialAŭgsburgo.Litujtelefonis,informantekeĝustenuniliserĉasredaktoronporpolitikasekcio,kajjamkelkajntagojnpostemiveturistien

–postduonahoroĉioestisperfekta.Estisnuretaobstaklo:onibezonusminlaŭeblerapide,sedmiakontraktoenLeutkirchnepermesistujanforiron.Revenintehejmen,mitujirisnealZodelsedallaeldonisto,klarigislasituacionkajpetispriplifruanuligodelakontrakto;li,scianteprilakrizointerZodelkajmi,akceptis.Zodelmemjaestistresurprizita,supozebleankaŭĉagrenitaĉarmitielsuperruzislin,sednepovisrenversiladecidon.(Dumlaadiaŭavesperoenlaredaktejo,kiemiregalislagekolegojnperbonajmanĝokajtrinkaĵoj,lieĉdirisdankojn;kiamkelkajnjarojnposteZodelvizitisAZporinformiĝiprilatieakomputilasistemo,livarmesalutismin.)

NunnecesisrapideorganizitransloĝiĝonkajnovanvivonenAŭgsburgo.Sufiĉegrandan(kvinĉambran)loĝejonmezeenlaurbonitrovisrapide,seddevispartememrenovigiĝin,kunhelpodel’gepatrojdeHilde.KonvenagimnazioporBettiankaŭneestisproblemo,sedkioestosprifilinoBea,kiuneprevolisrestienLeutkirch,kiepostfinodeduagimnaziafazoŝijamtrovispostenoneninfan-vartejokajlokonenfaklernejoporfariĝiedukistino?StrikteŝirifuziskunirialAŭgsburgo,kieŝiĉiondevusnovearanĝi,perdintesiajnbonajnkontaktojn,amikanklikonkajŝatatanurbanorkestron(kieŝiludisbastubjon)–sedŝiestisnur16-jara!Nijaadmiriskajagnoskisŝiajnenergionkajorganizantalenton,ŝianmemstarecon,sednepovislasijunulinontiuaĝansola,longefordelagepatroj.FineŝikonsentisloĝienlasinodefamilioStypa[stipa];trankviligisnin,kePeterStypa,lapatro,estisnenurunuellaplejfervorajesperantistojdeLeutkirch,sedankaŭinstruistoenlafaklernejodeBea.Nipovisfidido,keŝiestosenbonajmanoj.TamenHilde,kiamnitransloĝiĝis,dumlatutaveturodeLeutkirchalAugsburgploris.

Postenosimila

EnAZ,kiemieklaborisla1-andeoktobro1983,minehavisproblemojn,postspertiĝoenSZ,rapideadaptiĝikajintegriĝi.Miapostenoestissimila,preskaŭsamakieltiuenLeutkirch,kungravadiferencotamen:enpolitikasekciodeAZdeĵorisduobletiomdagekolegojkiomĉeSZ.Doonipovismulteplizorgemekajsentempopremolaboradi.MankisalmitameniometelaintimecodeLeutkirch,ennunegegrandaoficejo.Avantaĝopormiestis,keĉeSZmijamlaborisperkomputilo,kiunenAŭgsburgooninurĵusestisinstalinta;rapidemilernismanipuliĝin.Aliaavantaĝoestis,kelasekciestroestisnenurtreagrablahomosed

deveniselvilaĝoproksimede–Leutkirch.Rapideniamikiĝis.Iomĝenepormiestis,keAZ(kiuantaŭetroviĝiscentredelaurbo)devisstarigitutenovan„modernan”(t.e.malbelegan)konstruaĵonĉeperiferiodeAŭgsburgokajsekvemidevisuziaŭtonporlaseskilometrojinternialoĝejokajredaktejo;kromemidevistagmanĝitieenkantino.Kajtiesmanĝaĵojnkajlaaŭtoveturadonmieltenisnurkelkantempon;postemiuzisbiciklonkajkunportispropranmanĝaĵon.

Cetereniestistrekontentaj,denoveloĝienAŭgsburgokajretrovimultajnantaŭajngeamikojn,nelasteesperantistajn.Tiujnnineestisinformintajpriniareveno,sedsimplevizitisklub-vesperon;oniĝojisprilagastojelLeutkirch–surprizokajĝojoestisgrandaj,kiamnidiris,kenidenoveloĝastieĉi.TiamlaesperantistojtroviĝisjammezedepreparojporUniversalaKongreso,kiuokazos1985enAŭgsburgo,kajtujvoliskaptiminporpostenoenLokaKongresaKomitato(LKK).Sedmiakceptisnurkomision,redaktikongresankurieronkajhelpiengazetaraservo;tamenmiĉeestislaŭebleĉiujnkunsidojndeLKK.

Krizograva

Monatoevoluislaŭenhavokajkvalitobone,sednevereprosperislaŭnombrodeabonantoj.Torbenhavislaideon,varbipersoneengravajmerkatoj.TiallivojaĝistraUsonokajmipreleg-vojaĝisenjanuaro1981traJapanio.Komprenebleminevolispostulidejapanajesperantistoj,organiziporminurvarbadonporniarevuo;tialmiproponisprelegipridiversajpolitikajkajekonomiajtemoj,kuninterpretadoaljapanalingvo,tielkeonipovosinvitiankaŭneesperantistanpublikon.Lajapanajmovadanojestisentuziasmajkajperfekteorganizismianvojaĝon.Laideo,invitiĝeneralanpublikon,montriĝissukcesa,eĉtro:alprelegopriekonomiatemovenisplimultajneesperantistajfakulojolesperantistoj,kajtiujfakulojstarigistiomdademandojalmi,kelatempopostenesufiĉispordiskutipriEsperanto–prikiogrumblislaesperantistoj.ProlasukcesoposteNagoyaEsperanto-Centroeldonismiajnprelegojnenlibretosubtitolo„GermanaĴurnalistokomentas”,kuntradukojapana–jen,miaunualibro,eĉenjapanalingvo!(Kiammirakontisalneesperantistajkonatoj,kemiskribislibronenlajapana,iligapemiris...)

Sedspitealĉiajniajvarbadokajreklamado,lamagazinonefuroris,nombrodeabonantojnekreskistranslaminimumenecesaj2000.Dum

mikielsolaredaktoropromiajspertokajrutinosukcesismajstrilataskon,desplikepostrevenoalAŭgsburgomidisponiseĉpriplimultaliberatempoporlarevuo,porTorbeniompostiomestistrostreĉeenpaĝigi,eldoni,presikajadministri;sedhelpantojnlinepovisdungiprofinancajkialoj.Doenprintempo1984iomkapricaTorben,senavertimin,deklarisĉesigieldonadon.Sekveenduobla,antaŭlastanumero3/4nidevisanoncilamortondeMonato,entieskvinajaro.Enmiakomunikopritiomiavertis,cetere,kepritiokulpasankaŭneglektadoflankedel’oficialaEsperanto-movado,kiusimplenevoliskompreni,ketiaprestiĝarevuoestasankaŭbonapropagandiloporlalingvointernacia.

Ebletiumiaplendoefektivevekiskelkajndormantajnfunkciulojn,kiujtroviĝismezeenpreparojporla100-jariĝodeEsperanto,kajkompreniskiaperdoestus,seĝustemallongeantaŭtiujubileomortuslamagazino.EstisprecipetiamaUEA-prezidantoGregoireMaertens,kiustreĉisĉiujnsiajnfortojnporsavilagazeton–kunsukceso,ĉarlapostanumeroneestis,kielanoncite,lalasta,kielmipovisinformilalegantojn.Lasolvoestis,keTorbenrestosjurerespondecaeldonistokajpresisto(kajtielhavosenspezon),sedadministradontransprenosGrafikaCentroAntverpeno(kiukompostadislarevuon);kvankamlaCentroestiskvazaŭfiliodeUEA,onigarantiissendependecondelamagazino(senkiominedaŭrigus).

Postenogvida

Kielmenciite,prolanetrostreĉalaboroenAZmipovisdediĉiplimultantemponalMonatoolenLeutkirch,sedtioŝanĝiĝis,kiamkolegotransirisaltelevid-stacionovefonditadeAZ.LapolitikasekciodetiuĉiĵurnalohavisiomalianstrukturonoltiudeSZ,kienihavisrotaciansistemon,tielkeĉiuelnidumunusemajnoorganizislapolitikajnpaĝojn,lapostansemajnonaliakolegoktp.EnAŭgsburgoestisnurdu,kiujalternedumunusemajnoorganizisnenurlalaborondelapolitikasekciosedankaŭdecidis,kiujntemojntraktualiajsekciojkaj–precipe–kiujtemojaperufrontpaĝe.Praktikedotiujkolegojgvidiskajdecidis,respondecispripreskaŭlatutaproduktadodel’aktualanumero–ĉefredaktorojdecidisprialiajaferoj,ekzemplekomentarioj.Kiamĉioestisplanita,enmalfruaposttagmezo,mallongakonferencodeĉiujsekciojinkluzivedeĉefredaktorodecidisdefinitive,sedkutimeaprobislaplanojn.

Laŭbritaredakciamodelooniparolispri„desk”(skribotablo)kajanalogenomistiujnkolegojn„Desker”(tablisto).Mineenviisilin,ĉarilialaborovereestismalfacilakajstreĉa:ilidevisdumlatutatagotenikontaktonkunkolegojenĉefurboBonn,kuneksterlandajkorespondantoj,kunaliajsekcioj,diskuti(oftedisputi)kunili,havisdutelefonojnkiujpreskaŭneniamsilentis.Ilidevisdeĵoriminimumedek(anstataŭlakutimajnok)horojn,ofteplimultajn,kiamvespereokazisio,kionecesigisrearanĝilagazeton.

Sedplejmalagrableestis,kelapostantagondumla„granda”tagmezaredakciakonferencoilidevisdefendisinkontraŭkritikoprecipedeĉefredaktoroj.Aliamalavantaĝoestis,kedimanĉeĉiamdevisdeĵoriunutablisto;nurĉartiuntaskonjenkajjenplenumisankaŭlasekciestro,ilidevislaborineĉiunduan,tamenminimumeĉiuntriandimanĉon(nialiajdevissuferitionkutimenurunufojonmonate).Komparealtiujkompatindajtablistojni„simplaj”redaktorojhavistrankvilanvivon.Niajtaskojvariisdetagoaltago:unukolektismaterialonpriinternaj(germanaj)aferoj,aliaprieksterlando(oftemi),aliaprilaborispaĝonkunfonartikolojkajanalizoj,unuvenisnurvesperepornoktadeĵoro.Dumsekciakonferencetoposttagmezenidecidisprovizorepritemojkajlokadodeartikoloj.Postenitrankvileplenumisniajntaskojn.

Nundounutablistoforlasosnin,kajtujĉiujgekolegojdiris,kenepremitransprenutiunĉipostenon,ĉarmiestas–laŭiliajasertoj–nenurkompetentasedankaŭhavaslanecesan„elefanto-haŭton”promiatrankvilakaraktero.TiokontrastisprecipeallarestontatablistoUweWilke[uvevilke],kiunenurterureekscitiĝiskajperturbiĝis,kiamokazisioeksterordinara,sedankaŭfuriozekoleriĝispristultajreagojdeĉefredaktoroj.Tiuokazelidumhorojkriisproĉiubagatelo„merde”;nieltenislinnur,ĉarfakeliestisegekompetenta,precipeprimultajeksterlandajaferoj.Miestis,cetere,unuellamalmultaj,kiujrelativefacilesukcesistrankviligilinposttiajerupcioj–jendo,sendube,unuellamotivoj,prokiujlakolegoj,inkluzivedelasekciestro,provispersvadiminfariĝitablisto.Unuellaargumentojestis,keonifaciletrovosordinaranredaktoron,kiupovosanstataŭimin,sednetielfacileveretaŭgantabliston.Sedmistrikterifuzis;miprecipenevolistransprenitiunĉitaskon,ĉarproĝisuferusMonato–tamentionmijanepovisdirioficiale,kajtialargumentiskepostsimilastreĉaperiodoenLeutkirchfizikemineeltenustianripeton.

Dooniserĉisnovantabliston,seddummultajsemajnojnetrovis–jamproksimiĝisladato,kiamlapostenovakos.Denoveoniprovispersvadimin,kajfinemicedisprosolidarecokunlakolegoj,sedinsistispriprovperiodo:semikonstatos,kemiajfortojnesufiĉos,mirajtosretiriĝi.Tionmisukcesiselmarĉandiankaŭtial,kemidirisallaĉefredaktoroj,keilijainversepovosnuligiladecidon,kiamilineestoskontentajprimialaboro.Sedjemiagrandamiro,nenurĉiujaliajestiskontentajprimisedankaŭalmimemiompostiomplaĉislanovatasko.Estisjafascine,kemipovisrelativeliberekajmemstaredecidi,kiaestoslaposttagaĵurnalo.KunWilkemirapideharmoniistrebone.Kromaplusoestis,kekomprenebleportiuĉigvidapostenomiricevisbonegansalajron.Kajminehezitis,dumnetablistajsemajnojiomreduktimiajnlaborhorojn,tielketamenporMonatorestistempo.

Engaĝiĝomovada

JamenLeutkirch,kontraŭvole,midenoveenplektiĝisenlaEsperanto-movado,sedtienurloke.NunenAŭgsburgo,minepovisrifuzipliankajplivastanengaĝiĝon,preparealUniversalaKongresoen1985,desplikelamovadohelpissavi„mian”revuon.Kielredaktoroencentralodelaregionaĵurnalokompreneblemipovismulteutili,nenurverkantereguleraportojnpriLKK-kunsidojkajaliajprepar-laboroj,sedankaŭperspecialavarbagado:miproponisaperigiEsperanto-kursonenlaĵurnalo,kiononitujakceptis.Portioniuzislamenciitanrapid-kursonreeldonitandemi,ĉarmipovisofertiĝinsenpageallaĵurnalosublakondiĉo,kepostelakompostaĵonmirajtossenpageuzipornovaeldonodelalibreto.Ĉiunsemajnonaperisunuleciono,kromeniofertislalibretonjefavoraprezo(tielnipreskaŭelvendislarestintanstokon)kajenkondukanvesperonenAŭgsburgokajKempten,grandaurboensudaBavario(proksimedeLeutkirch).Laeĥoestistrebona,multajlernislalingvon,laĝeneralavarbefikoestisgranda.

En1985Aŭgsburgofestossian2000-jaranjubileon(ankaŭtiallaurboinvitisUniversalanKongresonportiujaro).ĜiestisfonditaderomiaimperiestroAŭgusto,doporlajubileooniplanisdiversmaniererememorigipritio.Kiammilegis,keaŭsgburganojmarŝadosjetiuokazoenkirasojderomiajlegianojdeRomoalAŭgsburgo,sciantekealiagrupojamdekelkatempoprezentiĝasdumkarnavaloenvestojdetiamajĝermanoj,mihavisideonporkabaredo,enkiurolosromiaoficirokaj

ĝermanatribestro.JomoIpfelkofer,kiuenLKKrespondecisprikultur-programo,estisentuziasmakiammiprezentislaideon,kajdeklarissinpreta,transprenilarolondel’ĝermano;porlaroloderomiaoficiromigajnisPeterStyppaelLeutkirch,portiudediskut-gvidantoPaulVierke[firke],kiulernislalingvonenkursodeniaklubo.Lakabaredosatirissubtitolo„LaPinto”pritiamajtraktadojdeSovetiokajUsonoprimalarmadokajprezentiĝisenformodetelevidadiskuto;tiohavislaavantaĝon,kelarolantojnedevisparkerigisiajntekstojnsedpovislegi,starantemalantaŭpupitroj.Lakostumojnsenpagedisponigislamenciitajgrupojde„romiajlegianoj”kajde„ĝermanoj”.

KromemipreparisprecipeeldonadondekongresakurierosubaŭspiciodeMonato.MinomisĝinLaStrobilolaŭlasimbolodeAŭgsburgokajricevissubtenondefotistojdeAZ,kiujpretissenpagedisponigibildojn.KielredaktejonnipovisuziĉambretonapudlabudodeMonatoenlakongresejo,najbaredel’gazetaraservo,kiunmiankaŭhelpisprepari(gvidosĝinElsbethBormannelHamburgo).KromemikompilisdosieronpriEsperantoporĵurnalistojengermanalingvo(kiunpostetransprenisGermanaEsperanto-Asocio).Porlakongresakurieronitrovisetanpresejon,kiupretisfrumatenepresikajliverilaekzemplerojnjelahoro,kiammalfermiĝoslakongresejo.Tielnipovisaktualeraportieĉpriplejmalfruajvesperajprogrameroj.

Lakongresoĝeneraleestistutebona,alkiokontribuisankaŭbonegavetero.AZsalutislakongresanojnsurfrontpaĝopertekstoenEsperantokajabunderaportisdumlatutasemajno.Pormi(kajHilde),kompreneble,estisstreĉalaboro,kvankamenredaktadodel’kurieroiometehelpisThomasBormannkajenlabudodeMonatodeĵorisnenurmisedprecipeankaŭPaulPeeraerts,direktorodeGrafikaCentro.Miakabaredaĵotrovisbonanakcepton;lasalonoestisplenŝtopitakajmultajprotestis,ĉarilinetrovislokon;plurajpostulisduanprezenton,sedtioneeblis.LaStrobiloricevismultajnlaŭdojnproprofesianivelo;i.a.ĝihavisankaŭrubrikonkuninformojprigravajeventojdel’(ekstera)mondo.NenurAZsedankaŭaliajamaskomunikilojraportismultekajfavore,kvankamlagazetaraservohavisplurajnproblemojn;miestistreĉagrenita,ĉarlakolegojdumfinagazetarakonferencodevisatendipliolduonanhoron,ĝisalvenisestrarano.Primankojkajstrangaĵojdel’kongresonieldonisneoficialanpostkongresannumeronkunlatitoloLAST-ROBILO,kiunnidisdonisdumvespermanĝo,alkiuUEAneinvitis

lahelpantojndelakongreso,kiotreĉagrenisilin–ankaŭprotionikompilistiunsatiraneldonon.

Krizojpliaj

Lakongresoj–kromUKokazisankaŭblindulakajekumenakongresojenAŭgsburgo–donisnovajnimpulsojnankaŭallalokaEsperanto-klubo,kunnovajpartejunajkursanoj.Kromeninuneldonisklubaninformilon,kiunmiredaktisdummultajjaroj,kajokazedel’okdekjariĝodelaklubokajcentjariĝodeEsperantonieldonisjubileanbroŝuronprilamovadoenAŭgsburgo.Tamen,kompreneble,mianplejmultanliberantemponmidediĉisalMonato,kiudaŭreevoluisbone–ĝisen1988trafisĝinduakrizo.UEAtiamfermisplurajnsiajnoficejojn;ankaŭtiunenAntverpenoĝivolisfermi,kiosignifusfortanbatonkajporlalokaEsperanto-movadokajporMonato.FlandraEsperanto-Ligo(FEL)intertraktadiskunUEAkajfineonidecidis,keFELaĉetosĉiujnhavaĵojndeGrafikaCentrokajtransprenosdungadondeĉiujoficistoj.Monatodopovispluvivi.Tiukrizoestisdespliĉagrenapormi,ĉarsamjaremisuferismianduanmanoperacion,prokiudumplurajsemajnojminepovislabori.

FinodetiujardekoĝeneraleestistreekscitakajporniĵurnalistojtrestreĉaproladrastajŝanĝiĝojenorientaEŭropokunfinakajdefinitivakolapsodel’sovetiaimperio,kunkulminodemalfermodelaBerlinaMuro.AldoniĝisunuagolfamilitokajteruramilitadoentiamaJugoslavio.Kielredaktoroprieksterlandajaferojkajtablistomidevisdeĵorieĉplimultajnhorojnolantaŭe,kajsekvisen1990triamanoperacio.Lastreĉokreskiskonsiderinde,tielkevolenevoleen1991post12jarojentiupostenomidevisrezignipriĉefredaktorecodeMonato,ĉarprioritatonkompreneblehavislaĵurnalejalaboro.PermiadecidomiestigistriankrizondeMonato,ĉarmontriĝistremalfaciletrovinovanĉefredaktoron.Fineonisolvislaproblemontiel,kePaulPeeraertshavosfunkcionderedakciasekretario,doorganizekajteknikekunordigoslaborojn;priladiversajsekciojrespondecosfakredaktoroj.Mimemestosnur„fondinto”,sed–poriometegarantiikontinuecondelagazeto–estoskonstantakolumnistoderubriko„Elmiavidpunkto”.

TEĴArefondita

Samjaretamenatingisminnovadefio:onipetisminiĝiprezidantode

TutmondaĴurnalistaEsperantistaAsocio(TEĴA),kiuantaŭeagadissubegidodeprecipebulgarajesperantistoj(kunsubvenciojdekomunistapartio),sedsekvededisfalodel’socialismablokodisfalismem.Mihezitis,sedunuflankemiopiniis,keestasgravehavitianfakasocion,duesenlaŝarĝodeMonatomipovustransprenitiantaskon.Domiakceptis,kondiĉekeoniakceptosMonato-redaktoronPaulGubbinskielvicprezidanton.DumUKenBergeno,kiunminepovisĉeesti,onielektisnovanestraronkunmikajGubbinsĉepinte.

KunelanonipreparisrefondondeTEĴA;midonispersonankreditonalĝiportielfinancieldonadondeĝiaorganoInternaciaĴurnalisto,kiunmimemredaktis(kajkompostis).BaldaŭĝiestisunuellaplejbonajfakrevuojdeEsperantujo.DumlaUKenVienoen1992nirefondislaasocionkunnovajstatuto,laborplanokajestraro.Gubbinsiniciatiskorespondantrejnkursonporĵurnalistoj,niorganizisseminariojn,ellaborisdosierojnprikongresakurierokajgazetaraservodumUK,eldonisEsperanto-versiondedosieropriEsperantoporĵurnalistoj,lanĉispremion„EdmondPrivat”kajfineen1994mieĉgvidiskursonprikomunikad-sciencoenAkademioInternaciadeSanMarino(AIS).TEĴAevidenteestissukcesafakasocio,nelasteprolatrejnkurso,kiufuroris–nihavistre,faktetromultajnkursanojn.

Taskohonoriga

KvazaŭnesufiĉusmiajaktivadojenEsperantujo,endecembro1992aperispliadefio.AlvokisminAloisMeiners,maljunulokiukielpensiuloinvestisplejgrandanpartondesiagajnoelvendodefirmaoenfondaĵoporsubteniprogresigondel’Esperanto-movado.Lilernislalingvonnurkelkajnjarojnantaŭekajopiniis,keli–ĉarline,kielaliaj,povisoferisianvivonporEsperanto–kompensepovusoferisianmonon.DumkelkajjarojsubliagvidotiuĉifondaĵokunlanomoFAME(mallongigode„FondaĵoAloisMeiners)subvenciismultajnprojektojnkajhonorigishomojnperkultur-premio.Sednun,maljunakajmalsana,liserĉisposteulon,kiuestusamesendependahomokiellimem;livoliskemiestutiuhomo.MikonislinnursupraĵekajankaŭnemultesciispriFAME,sedĉarĵusestismiaresaniĝaperiodopostmanoperaciokajdomihavismultanliberantempon,mikonsentiskelivizitumin,seniupromesomiaflanka,tamen.Niarenkontiĝoestistreagrablakajplikajplimiadmirislianiniciatonkajnemalinklinisplenumilianpeton.Nidisiris

interkonsentinte,keambaŭnipripensoslaaferonantaŭoldecidi.Kvaronanjaronpostelimortis;pormidolaaferoestisfinita.

Sedminesciis,kepritiuĉiaferoliparolisalsiaedzinokajlaaliajFAME-estraranoj.Ili,postreordigodelafondaĵo,en1994demandismin,ĉununmipretusiĝiposteulodeMeiners.Fidantealliatiamaaserto,ketiupostenonealportostremultanlaboron,mijesis.Onielektismin–sed,hove!Baldaŭmideviskonstati,ketamenestastretemporabatasko,seonibonekajhonestevolasplenumiĝin.Sedestisankaŭtreagrablatasko,helpialengaĝitajesperantistojrealigisiajnprojektojnkajhonorigihomojnperla„Esperanto-KulturpremiodeAalen”;lapremiohavistiunĉinomon,ĉarsudgermanaurboAalen,enkiesbibliotekotroviĝaslibrarodel’GermanaEsperanto-Instituto,dankealviglalokaklubokajorganizekajfinancesubtenastiunpremion.DummiaoficperiodonipremiisHeroldondeEsperanto,SpomenkaŜtimec,GersiAlfredoBayskajMarjorieBoulton.

Sendube,pormikielesperantisto,tiutempodelalastajardekodel’pasintajarmiloestisfruktedona,kontentigakajkvazaŭkulminaperiodo.Tiam(en1991)HildekajmidumkvinsemajnojvojaĝistraBrazilo,nenurporvizitilokojndeŝiajunaĝo,parencojnkajamikojn,sedankaŭporekkonilaviglanEsperanto-movadon.GrandparteGilbertLedonkajliaedzinoSymildeorganizislavojaĝon;iligvidisnintralasudapartodeBrazilo,kajtiamprofundiĝisniaamikeco.NirenkontiskorifeojndebrazilaEsperanto-kulturo,interiliGeraldoMattos,GersiAlfredoBayskajLeopoldoKnoedt.EntiuperiodoplurfojemiprelegisdumUK,gvidiskursonenSomerlernejoBarlastono(kajjetiuokazovizitisMarjorieBoultonhejme).AliflanketiamofteniakceptisgastojnenAŭgsburgo.KromemirekomencisverkisatiraĵojnkajkreisfigurondeprofesoroRuĝnazul,kiuper„sciencaj”prelegojamuzassianpublikon(laprelegojposteaperisenLaKancerKliniko).

FazodegeneraMezedelalastajardekodel’pasintajarcentoelmiaiamafamiliorestisnurnevinoMaria,ĉaren1992mortis,59-jara,miafratoJozefo,mallongepostememmortigissinonkloHansenAŭstrio.Panjomortisjamen1982,70-jara.NevinoMariaintertempehavisduinfanojn,ladufratojdeHildesamepodu.Kajjamvenislavicodeniajfilinojedziniĝi.BeaelektisazilpetantonelBangladeŝo,Bettiserbanesperantiston.Dumeakriĝismiajproblemojpriladekstramano:en1995misuferisjamlatrianoperacion.Fariĝisplikajplimalfacile,manipuliladekstranmanon,ĝidoloris,kiamminotismulte,kajmiaskribadodegeneristiom,keposteofteeĉmimemneplupovislegimianmanskribon.Pripaperfoliojmidevistreatenti,ĉarprodetruitajsensonervojfacilemipovistranĉilamanonperlaakrajeĝojdepapero.Tamensenproblememipovistajpi.Sedporlaborodetablistotiujĝenojestissufiĉegravaj,ĉardaŭremidevisnotiionkajmanipulimultajnfoliojnkajfotojn(kuneĉpliakrajeĝoj).Kromepostĉiuoperaciosuferismiamemorkapabloproanestezo–malboneporredaktoro,kiudevasmemorimultajnnomojn,datojn,aferojn,eventojn.Fineonimalkovrisglaŭkomonkajkonsilis,netromultelaboriantaŭkomputilaekrano–neebleportablisto,kiudumlatutatagodevasuziĝin.

Paralelealtiumiapersonadegeneroankaŭdegenerisgermanajĵurnaloj.Kolapsodesovetiaimperio,barbarajmilitojenbalkanajlandoj,unuiĝodeGermanio,lagolfamilito–launuajjarojdetiulastajardekodel’pasintajarcentoestistreekscitajkajniredaktorojprieksterlandapolitiko,Wilkekajmi,havisprioritatojnenlaĵurnalo.SedkiamsituaciojenmultajpartojdeEŭropotrankviliĝis,lahomoj,saturitajdepolitikajproblemoj,plikajplivoliseskapialamuzokajdistro,albanalaĵojkajklaĉoj.BonŝanceportiujhomojenGermaniointertempemultnombreestablitajprivataj,komercajtelevid-staciojfurorisperplikajpliprimitivajprogramojpuredistrajkaj(memdifine)amuzaj.Ilisukcesiseĉbanaligipolitikajninformojnkajportioinventislaabsurdankarakterizoninfo-distro(angleinfotainment)–nenurabsurdasedparteperversaafero,ĉarkielonivolasinformidistreprimilitoaŭterorismo?Fataleporniseriozajĵurnalistojtamenestis,kemalkreskisinteresopriseriozajaferojkajdoankaŭpriseriozajĵurnaloj;

eldonistojtimisperdiabonantojnkajgajnojn.

Reagealtiuevoluoeldonistojkajĉefredaktorojne–kielestusnormalekajprudente–fidisprialternativodeseriozainformadodeĵurnalojkontrastealkomercatelevido,sedvoliskopiiĝin:ankaŭiliestudistraj.KiampolitikaĉefredaktoroBartholypensiiĝis,niĉiujatendiskeposteulofariĝosniatrekompetentasekciestroGerdDeckel–sedoniinstalistiesimpatiansedtutesenpolitikanhomonellokaredakcio;konsoleporliDeckeliĝisĉefkorespondantokunlatasko,modernigilagazeton.GvidaĉefredaktorofariĝisGernotRömer,kiutujkomencispelininentiuntendencondedistrado.Wilke,mikajlatutaskipodepolitikasekciorezistadislaŭĉiujniajfortoj,sedWilke,kiuestuslaĝustakandidato,eĉnefariĝisestrodelapolitikasekcio.Portiupostenooniprenisdeekstere(kuriozepormi,redaktorondeWeltbild–dotiuperiodaĵo,porkiumilaborisdumĉ.dekjaroj)DetlefDrewes[detlefdreves],relativejunanhomontresupraĵankajdevotan.Liareago„Neniuproblemo!”,kiamlaĉefredaktoropostulision,fariĝisflugilavortointerni.

Römerplikajplireduktispolitikonfavorealdistrajtemoj,launuapaĝo,kiutradicieinformisprecipepriplejgravajpolitikajaferoj,nunfariĝis„montrofenestro”delagazetokajdevisspegulitemojnelĉiujsekcioj.Deckelkunspecialagazeto-desegnisto(kiulernisenUsono)ellaboriskompletenovanstrukturonkajgrafikanaspekton–plejgravisekdetiambildoj,laŭeblekoloraj.KvankamAZestaspreskaŭnuraabon-ĵurnalo,nidevisunuapaĝelokiprecipesensaciojnĉiuspecajn,kvazaŭestusbulvardagazeto.


„Bulvard-gazeto”estasĵurnalismikafakterminoporkarakterizitiujnperiodaĵojn,kiuj–kontrastealseriozajabon-gazetoj–estasvendatajsurstrate(surbulvardo)kajtialdevasvekiinteresondeaĉetontojperlaŭeblekriajsensaciojkajaliajrimedoj(ekzemplepornografiajfotoj)porallogikajkontentigiprimitivajninstinktojn.Laĉefaallogaĵokromeestulaŭebleekskluzivatemo,prikiuneraportaskonkurencajperiodaĵoj.Ĉarverajsensaciojneokazasĉiutage,bulvardajĵurnalojdevastreoftepufigisimplajnfaktojn(aŭeĉinventisensacion).Tielelordinaraafero,perlertavortumado,ĵurnalistojkreasionnekutiman;oftetiallagrandliteratitoloenhavasaserton,kiunneverekovraskoncernaartikolo.Krome,ĉar

sensaciojenpolitikomaloftas,komprenebleoniserĉasprecipeenaliajsekcioj–nekutimajakcidentoj,murdoj,medicinaj„mirakloj”,problemojdestelul(in)ojestasbonajkandidatojportiabulvardismo.

***

Römer,iuspecamoralisto,neaŭdacisiginianĵurnalonverebulvarda,sedpostulisekzemplesensaciajntitolojnkajekskluzivajntemojn.Tielelĉiusimplapolitikadiskutokajdebatofariĝis„disputo”aŭ„kverelo”,liadorlotatoDreweszorgispripufigitajtemoj;entioliestistrelerta:lisimpletelefoniskuniuspecialistopor„eltikli”iunprovokanfrazonaŭfortankritikon,kajpertiokonstruisekskluzivanartikolonkunbulvardecatitolo.Plikajplinitablistoj,Wilkekajmi,havisproblemojndefendinianplanadondepaĝo1kajelstarigigravajnpolitikajntemojn.Precipeeksterlandajaferojfariĝisplikajplimalgravaj;tipareagodeRömeraltiajproponojestis:„Kiomdalegantojnihavastie?”(ekzemple,setemisprimilitoeniuafrikalando).Kiondirikontraŭtiaidiotaargumento?

Porkompletiginiajnsuferojn,Römerestablisplikajmultajnkonformulojnengvidajpostenoj.Ŝajnaskelielektisilinlaŭkriterioj„diletanteco”kaj„aroganteco”,gravisnurkeilikapablukomprenikajplenumidezirojndelaĉefokajperobstinaretorikopersvadialiajn,realigition,kiononipostulas.Unueltiuj„utilajidiotoj”ricevistaskon,kompleterestrukturilaboradondelaredakcioj.Ekdenunsvarmistralakoridorojmodernajusonajesprimoj,ekzemple„workflow”(laborfluo),kiunonipovaspliboniginurpertutealiaorganizadodekunlaborodelasekcioj.Rezultoestis,keonipercentmilojdagermanajmarkojforigismurojnkajĉambrojnkajkreisgigantankomunanredaktejon–refalantetielalpekojdepasintajjardekoj(kunmalbonegajspertoj,prokiujprudentajentreprenojjamdelongerevenisalmalgrandajlaborunuojkunnurkelkajpersonoj).Entiugrandahaloonipovisnektrankvilekajkoncentritelabori,nekbonetelefoni(konfidencetutene!).Konstantajĝenojdebruoj,ridoj,vokojkajklaĉojdekolegoj,sonoradodetelefonojtremultaj–ĉioĉikreisetosonpreskaŭneelteneblan(pormikajlamanplenoderestintajseriozajredaktoroj).Tiammikreissarkasmansloganon„Ĉiofariĝasplibona!”Ĝinadoptislakunsuferantajkolegoj;baldaŭnineplusalutisninper„Bonantagon!”sedpertiuslogano,kiunpostemiampleksigisĝislaekstremo„Ĉioĉiamfariĝasankoraŭeĉplibona!”

Revolucio(nenur)teknika

Paralelealdrastajŝanĝojĵurnalismajokazispliateknikarevolucioenproduktadodegazetoj.Plikajplipotencajkomputilajprogramojebligis,forigitutajnteknikajnsekciojndekompostado,grafikajkajtipografiametioj,fineankaŭdeenpaĝigado.Centojdapostenojforfalis–periliajtaskojoniŝarĝisninredaktorojn.Ĉionninunpovis–kajdevis–fariperkomputiloj;sarkasmeniprognozis,postkiomdajarojniankaŭpresoskajdistribuoslaĵurnalon.Okupisnintiomdateknikajtaskoj,keporenhavojnipreskaŭnepluhavistempon.Redaktadopartereduktiĝisalmusoklako:nitranĉistekstojndeinform-agentejojtiel,keiliokupistiunspacon,kiuestisjedisponoporkoncernaartikolo.Kunseriozaĵurnalismotiovereneplukongruis.

Sedkulminodetiuĉi(pormipersone)katastrofaevoluoestis,kiamRömerpensiiĝiskajniricevisnovanĉefredaktoroneĉpliteruran.Liestisverabulvardisto;spertakolegotrafekarakterizislin,diranteke„liaprincipoestasarbitreco.”Mikompletigis:„Severaarbitreco.”Konferencojsubliagvidoestishororaj,absurdajspektakloj.NunladegenerodeAZ,enmiajokuloj,estiskompleta.Minagacislaetosotiom,kepostkelkajmonatojsublanovaĉefdiletantomicerbumisprieskapo.Sedkionfarienaĝoproksimaalpensiiĝo?Novanpostenonnenielmitrovus.

Bonŝance(!)tiamatendisminlakvinamanoperacio.Kialneeluzitiunĉiŝancon?Domiproponisallaĉefoj,jetiuokazoretiriĝiellapostenodetablisto,tamenrestiredaktoroenpolitikasekcio.Misciis,keperargumentoprimiajsanproblemojmiriskisnenion,ilinepovisrifuzikajankaŭnemaldungiminaŭreduktilasalajrondemultjarakompetentaredaktoro.Miajkolegojkonsterniteprovispersvadimin,elteni–poriliestoseĉpliterure,semimalaperosdetiugvidapozicio,ilijaperdosgravankunbatalantonporseriozaĵurnalismo.Aliflankeilibonekomprenis,parteenviisminprotiaelturniĝo.Laĉefojakceptismiandecidon,minurdeviskoncedi,keankaŭestontedumdimanĉajdeĵorojmifunkcioskieltablisto(kion,tamen,postkelkatempomiankaŭpovisrifuziperpretekstoprisanproblemoj).

Revenĝokapitalisma

Nu,mineestisfeliĉapritiudecido,tamendemiakorofalislagranda

proverbaŝtono.Kajmikomencisrevenĝi.Elkalkulinte,kiomdahorojdumlapasintajjarojdetablistomikromlaborissenrekompenco,midecidisreduktimianlabortemponkonsekvence.Mivenismalplifrueallaredaktejokajirishejmenplifrue.Prospertokajrutinoneestisproblemopormi,tamenplenumimiajntaskojn.Tielmiekspluatislakapitalismansistemonsimilekielantaŭekapitalistojekspluatismin.Lalojalajkolegojnenurtoleristionsedankaŭprotektismin,kiamokazeiuĉefoserĉismin.Probabletiamaniereproksimumemipovisegaligimianlaborbilancon.Precipemiĝojis,kenunminepludevisĉeestitiujntemporabajnkajplejpartestultajndukonferencojnĉiutagajn,kiujtiomoftefuriozigiskajturmentismin.

Dumtiujjarojalikampemiakirisnovajnspertojn,kiujkulminisenfiasko.Proniabengalabofiloniekhaviskontaktojnkunmultajbangladeŝanoj,kieskulturopartefascinisnin.Kelkajeliliplanisfondisocietonkajpetismianhelpon.Tionvolontemifariskajmiajproponojplaĉisalili,sedalmineplaĉiskeilivolispersvadiminfariĝiprezidanto;finetamenmiakceptispostenondevicprezidanto.Estisjabonaideo,helpedegerman-bengalasocietoproksimigiladukulturojn.Kionmitamenneglektis,estiskverelojinterminimumedubengalajgrupoj,kiujakriĝistiom,keonitelefonemurdminacisla(bengalan)prezidonton,tielkefondkunvenodevisokazisubpolicaprotekto.Fidantealasertojde„niaj”bengaloj,enlafondkunvenopublikemidirislanomondelaĉefkontraŭulo,denuncantelinpromurdminaco.Tioestisfatalaeraro,fatalapormi.

Sedunuelalaborodelanovasocietoevoluisbone;miredaktisinform-bultenon,kiukomprenebleestisprofesiefarita.Nikomencisnianprogramonpergrandapublikaprezentaĵokunbengalajmuziko,dancojkajmanĝaĵoj,kiunĉeestiseĉreprezentantodel’ambasadejodeBangladeŝo.Sekvismultajislamajfestoj,alkiujniinvitislagermananpublikon,kunrelativebonaeĥo.Sedbaldaŭmontriĝis,kedialogointerladukulturojestisegemalfacila,nenurĉartremalmultajbengalojsciisgermananlingvon(spitealmultjararestadoenAŭgsburgo)sedprecipeĉarilihavisabsolutenenianinteresonprigermanakulturo,nevolis,nekapablisadaptiĝi.Kiammieksciis,keeĉlasufiĉeinteligentaprezidantobatassianedzinon,miperceptiskeiliestiskompletefiksitajensiajbangladeŝajtradicioj,kvankamiliasertisrespektidemokration.

Punotribunala

Kiamlabengalodenuncitakielmurdminacintoakuzisminprokalumniokajpelisminenproceson,mikolektisatestojndetiuj,kiujaŭdislaminacojn.Sed,hove!Montriĝis,kelafaktojraportitajdeilineneprekongruiskunrealajfaktojlaŭeŭropajuro,domiafidoprilaverolaŭbengalaskribmanieroestisiomnaiva.Miaadvokatodokonsilis,proponikompromison.Lajuĝistinoenlaprocesoadmonis,kemi„nerajtasasertiion,kionminepovaspruvi”kajadoptisniankompromis-proponon,kionkunhezitoakceptisankaŭlaakuzinto.Midevisenniainform-bultenodementi,kelimurdminacis,kajpagirelativealtanpunmononkajplejgrandanpartondelatribunalspezoj.Entutetiuĉijustic-aferokostisalmikelkmilmarkojn,kvankamlaadvokato–edzodebrazilaamikinodeHilde–rezignisprigrandapartodesiahonorario.Sekvemipetis,kemiajbengalaj„amikoj”repagualmialmenaŭgrandanpartondelaperditamono,ĉarjailiestislaverajkulpulojkajminurpropekakapro.Efektiveili,konsterniteprilagermanajustico(!),kolektisiomdamonopormi,sednenielmontriĝispretajpagilapostulitansumon.Kiamkromelaprezidantomanipulisestrar-elektojntiel,kelidenoveestroslasocietonkontraŭrezistodekelkajmembroj,kiujmalkovrisiujnliajnfinancajnekspluatojn,midefinitiverezignaciis,demisiisdemiapostenokajrompisĉiujnkontaktojn.

Dialogomalfacila

Tiuĉimalagrablaaventuroestispliapruvopormi,keveradialogointerkulturojnefacilassenkomunabazo,kiunprovizasEsperantokajlaideojligitajalĝi.MijakutimisinterparolikunanojdelaEsperanto-komunumokajinterkompreniĝikuniliperneŭtralakomunikilo,kiesvortojporĉiujelnihavasalmenaŭgrandpartesamajnsignifojn–kajsene,nifacilepovaseltrovieventualajnnuancojndenocioj.Kromeesperantistojkieltiajjahavasinteresonprialiajhomoj,aliajsocioj,aliajkulturojkajtradicioj,dorenkontasilinnefirmefiksitajenpropraideologio,sedapertajporĉio„fremda”,toleremaj,akceptemaj,komprenemaj.Ilinevolas„defendi”siajnproprajnkonvinkojn,sedklarigiilinalaliaj.

Kontrastealtiujkondutojdeesperantistoj,kajbengalojkajgermanojenlasocietoparolissiajnproprajnlingvojn,kajeĉseonitradukis,samajvortojhavisdiversajnsignifojnporunujkajaliaj.Certe,germanojhavisplidainteresoprilaaliakulturo,tamenmankedebonefunkciantakomunikilo(Esperanto)multonnepovissciikajkomprenikajdofoje

moketispriiujbengalajvivmanierojkajkondutoj,anstataŭesplori,kialekzempleilimanĝaspermanojkajneperforkokajkuleroaŭkialiliajbebojne(kielgermanaj)ludassurplankosedĉiamestastenatajsursinoaŭbrako.Promankodekomunalingvo,germanojarogantejuĝispribengalojlaŭsiajkriterioj,ĉarestistromalfacile,parteneeble(ankaŭnepertradukado),ekkonikriteriojndelaaliaj.(Cetere,dialogoestismalfacilaeĉkunlamalmultajbengaloj,kiujrelativebonelernislagermanan.)

DumeMonatodaŭrigissianvojon,ĝistamenen1998aperiskelkajartikolojkunkalumniojkajofendoj,kiujĉagrenisplurajnhomojn;unuelili,WilliamAuld,eĉfuriozigiteforlasissianpostenonderedaktoro.AliaskandaletoestistekstodeTyburcjuszTyblewski,kiuflarisjeantisemitismo,kvankam–kielmieksciisperinterparolokunli–pritiolitutenekonsciisnekintencistiantendencon;tamenliaartikoletoestisminimumemiskompreneblakajnedevusaperientiaformo.Tiujmisaĵojalarmismin,kajŝajnisalmi,kesubfaktaĉefredaktorotiajskandaletoj,kiujdifektisrenomondelamagazino,neokazus.Ĉartiammiretiriĝisenmiaprofesialaborodetablistoalplitrankvilapozicio,mipovusrevenialpostenodeĉefredaktorodeMonatokunreduktitatasko,precipekontrola.PaulPeeraertskajlaeldonejoakceptistiunĉipropononmajstrilakrizon,kajdoekde1999midenoveplenumastiunĉifunkcionkajpovisen2004kunfestila25-jaranjubileondelarevuoensamaposteno,kiunmihaviskielkunfondinto.

Fiaskoneatendita

Aliankrizonminemajstristielbone.Laŭlastatutomidevisrezigni,postduoficperiodoj,en1999prilapostenodeFAME-prezidanto.Nidoserĉisposteulonkajtrovisesperantiston,kiu(laŭkomprenodeniestraranoj)deklarissinpretakandidati.Sedhove!EnlakunvenodumlaUKenBerlinotiuhomodeklaris,keneniellidiriskelikandidatoskielprezidantosednurkielestrarano.Sekvisgrandaembaraso,ĉarninehavisaliankandidaton.Mijamtimis,keprovizore–kvankamkontraŭstatute–midevosdaŭrigi,ĝisaperisdemando,ĉu(ĉeestanta)WernerBormanneblepretaselektiĝi.Postiomdahezitoliakceptis,kajdonievitiskompletanfiaskon.(Amuzeestis,ke–revenintehejmen–mirelegislastatutonkajtrovis,kemieraris:mijesrajtuselektiĝiportriaperiodo.)

TamensekvisfiaskopriFAME.Dumlamembrokunvenoonikonstatisneklaraĵojnenlabuĝeto,kiujnlakasistonesukcesisklarigikontentige.Onidokomisiislanovanestraron,detaleesplorilaaferonhelpedefakuloj.Eltiuesplororezultis,keefektiveokazismanipulojkajkemankiskonsiderindamonoprobankrotiĝodekreditoro,prikiusciislakasistosedinformisneklaaliajnestraranojnneklarevizorojn.Kialliagistiel,ĝishodiaŭminekomprenas.Sedĉarmi–kunlakasisto–posedislabankorajtojn,vole-nevolemideviseksigilakasistonkajforprenilianbankorajton,porevitiplianfinancandamaĝonporlafondaĵo.Tiokompreneblevundislianreputacion;protionunoniriproĉisalmimallojaleconkontraŭamiko,nekomprenantekeminehavisalianeblecon.Do,kiamlaaferofineestisreordigitahelpedeeksterakontrolisto,kunnaŭzetomipovisfermilaĉapitronFAME,porkiumikunelanokajĝojoagadistiommulte,sedkiufiniĝispormikielpliapersonafiasko.

Tamennesufiĉis,atendisminaliajdegenerokajfiasko:en2003midevisproponimortigialiandemidorlotitanorganizaĵon,fakasocionTEĴA.Kvankamĝipostrefondoen1992evoluisbonege,jamen1996nombrodemembrojfalisdeantaŭe130alnur80,tielkemankismonoporkonstanteeldonilafakorganonInternaciaĴurnalisto.Kromekontinuemalkreskisinteresodemembroj:neniuaktivekontribuision,nurdumkunvenojkadredeUKaperisrelativemultajinteresitajhomoj.Fineestisnurĉ.30pagantajmembroj–lokajEsperanto-klubojkutimehavasplida.Domiargumentis,ketionepravigasekzistondeorganizaĵetokunbombastanomo„TutmondaAsocio”,kajproponismalfondon.Ĝinakceptisgrandaplimultodevoĉdonintoj,kajtieldola31-andedecembro2003tradiciafakasociomortispromalinteresokajmalatento.Ŝajnas,kekrommipreskaŭneniuploretis.

Kontrastealtiujfiaskoj,almenaŭunusukcesetonenEsperantujomitamenhavis.InstigitedeamikoAldod’Giorgi,mikandidatisporAkademiodeEsperanto(AdE),kajonielektisminen1998kielmembron.TujmiproponisstarigienedeAdEkonsultejon;tiononiakceptiskajkomisiismin,gvidilakonsultankomisionon.Efektivetiuĉiservoestisboneakceptita,kvankamnetreoftealvenasveregravajkajkomplikajdemandoj.

Pensiiĝoantaŭtempa

DumelasituacioenAZpormifariĝisplikajplideprima;nurkunabomenomiiristienkajtujfuĝishejmen,kiammipovis.Nenielplukongruiskunmiakonceptopribonakajseriozaĵurnalismo,kielonigvidiskajorganizistiungazeton.Domikaptisŝanconofertitandel’eldonejoporantaŭtempapensiiĝo.Kvankampreskribojkajleĝajpostulojestistrekomplikaj,laprincipoestisrelativesimpla:dujarojnonilaborisjeduonasalajrodumduonatempoolnormalekajpostepovisiĝipensiulo,ankaŭseonineatingislaleĝanlimonde65jaroj.Eĉpliavantaĝe,onipovisaranĝilaaferontiel,kedumunueltiujdujarojonilaboraskompletekielantaŭe(tamenkunduonasalajro)kajdumladuajarotuteneplu(tamendaŭrericevassalajronduonan).Mipetis,elkalkulipormitianplanon,porvidiĉufinancenieltenos–kajjemiakontentomontriĝis,kenetemidisponospripreskaŭsamasumokielantaŭe(ĉar,kunreduktitasalajro,mipagosankaŭreduktitanimposton).Domielektisladuanalternativonkajkunsopiroatendismianlastanlabortagonenseptembro2001!

Intencodetiuleĝoflankedel’politikajinstancojestis,enperiododealtgradasenlaborecoliberigilaborlokojndemaljunulojporjunajhomoj;kondiĉoporentreprenojdoestis,anstataŭelirantapensiulodungijunanhomon,tamennenepresursamaposteno(dopormionipovisdungiankaŭiun,kiunurstaplasprospektojn...)–kajefektiveoni,kompreneble,nedungisnovanpolitikanredaktoronpostmiaforiro.Ĉarlagrandaavantaĝoporeldonejoestis,keoniliberigissindebonegesalajritahomokajperdungodemalplikostalaborantogajniskonsiderinde–oniŝpariskompletajntrijarojndemiasalajro!(Cetere,ĉarentreprenojekspluatisĝustetiunŝparefikon,oniintertempenuligislaleĝon.)

Spertoplejterura

Kielajn,komencedeseptembro2001mijamkomencisordigimiajnaferojnenlaredaktejo,ĉarfinedelamonatomipovosĝuiankoraŭkelkajnliberajntagojn.Sedhove!Entiuverelastafazodemiaprofesiavivoatendisminunuelmiajplejterurajteroraĵoj,kiujnpovasspertiredaktorodeĵurnalo:lakatastrofaatencode11-adeseptembroenUsono.Kiamalvenislaunuajfulminformoj,miankoraŭkredisjeakcidento,sedmallongeposteestisklare,ketemispriplejkruelakajbarbarakajbrutalaterorismo.Neoftedummiaprofesiavivomidevisplori,kiamatingisminkatastrofinformo,ĉarporredaktorotioestasrutinaĵo,sedĉi-okazemiestisvereparalizita.Estisnurunukonsoleta

punktopormi:nekieldumantaŭajjarojmitroviĝisenlacentrodeĵurnalismataskoporplejboneinformilegantojnpritiaevento.Sedmineimagis,ketielfiniĝosmiaprofesiakariero.

Kiamalvenislalastatagodedeĵoro,lakarajkolegojkunsincerabedaŭroadiaŭismin.Sedjemiagrandamiroaperiseĉlaĉefredaktoroporpersonainterparolokajesprimissianrespekton,dirantei.a.kesendubemankosenlagazetomiajbonegajkajinspirajkomentarioj.Ĉuveretiuĉibanaluloposedisankoraŭkernondeĵurnalistaetiko?Mirespondisnurperkelkajĝentilajfrazoj.Kutimeentiajokazojoniadiaŭispergrandafesto,alkiuoniinvitisĉiujnĉefojnkajkolegojn.Mihavisbonanpretekston,nefarition,ĉarmidevasprepariĝipormanoperaciotujkomencedeoktobro.Iujsubkomprenis,ketiafestodookazospliposte,ĉarjaankoraŭdumunujaromirestosdungito.Altiujminediris,keilieraras.Faktemiinvitisnurlaplejbonajnkajŝatatajnkolegojnaladiaŭavespermanĝoenbonarestoracio.Ilidonacisalmivalor-biletonporlibrovendejokunaltasumo;pertiumonomipovisaĉetiplurajnaktualajnleksikonojn(interilianglanvortaron,ĉarsenĝimineplukapablaslegigermanajngazetojn,enkiujabundasusonanglajesprimoj).Cetere,ekdemiademisiomistrikterifuzislegilaĵurnalon–nunmineplubezonisscii,kionĝipublikigas...

Lamanoperaciopasiskontentige,sedkompreneblepostlasesafojolamanobezonistrelongantemponporkompleterekuraciĝi.Niajnfinancojnnipovisaranĝitiel,kekomparealmultajaliajgermanoj,nivivaskomfortekajpovasĝuitrankvilanvivonpoststreĉojkajpremojdeprofesiavivo.Nihavasnunplimultantemponporlafamilio,precipelakvingenepoj,elkiujtriparolasEsperanton,kajtiujaferoj,kiujnniŝatas.Eĉmikomencisdenovepentri–tiunhobiondummultajjardekojminepovispraktiki.Seneaperaspligravajsanproblemojolnihavasĝisnun,eblenipovosvivikontentigeankoraŭmultajnjarojn.Firmemiasertas,ketionnimeritas.

PostparoloNeestismiaintencoverkimembiografion,sedmivolismontrikielkajkialduprecipajliniojdemiavivo,ĵurnalismokajesperantisteco,interplektiĝiskajinfluissinreciproke.Neevitebleentiapriskribomiabiografiojenkajjenludasfojegravan,fojeakcesoranrolon.Sendubeestisesencajporambaŭkampojspertojkajtravivaĵojdumkajpostladuamondmilitoenmiainfanaĝo,elkiujrezultismiaakrasentemopriĉiajmaljustaĵoj.Batalokontraŭmaljustaĵojkarakterizismianĵurnalistanimpetonsamekielmianengaĝiĝonporlalingvointernacia,ĉarekzemplemisentaskielfortanmaljustaĵon,kehomojnaskitajkunlauson-anglakielgepatralingvoenniamondohavasgigantajnavantaĝojnspitealĉiujkonvenciojkajtraktatoj,kiujpostulassamajnrajtojnporĉiujhomoj.Simileenĉiujmiajĵurnalistajlaborojmiprovisdefendikajprotektihomojnsuferantajnmaljustaĵojn.Enmiaprofesiaagadodoĉiamenestistiuinternaideodehumanakajdemokratalingvointernacia,kiunZamenhofmemkarakteriziskielhomaranismon.

Certe,originemivenisalEsperantoperlaprovo,eskapielvivokiunmisentismallibera(domaljusta),kajtiamnejamhavisideonpriĵurnalismo.Sedtrebaldaŭkajrapideenlasocietodeesperantistojmieksentistiunbelanetosondeliberecokajklopodoprijusteco,akiranteamikecondemultaj„samideanoj”,homojkiujpensassamekielmiprilamondo,kajkiujakceptasmintia,kiamiestas,senantaŭjuĝojkajrezervoj.Aldoniĝismianaturatalentodeĵurnalisto,dotokajgraco,prikiuminekonsciiskomence,sedkiunvivofinemiperceptastuteklare.Seviatentelegislalibron,vimemoras,kemineniamkajneniellernisĵurnalismon–simplemihavislaportionecesajnkvalifikojn,kiokomprenebleneestismiameritoseddonacodelanaturo.

Aliflankeestisprecipemiaprofesiode(„verda”)ĵurnalisto,prokiumiakirismultajngravajnkajkarajnamikojnenEsperantujo.DumvojaĝojtraekzempleJugoslavio,Israelo,JapanioaŭBrazilomiaperisalesperantistojkielĵurnalisto,kiuprotieskonfidoeksciismultepliolneesperantistagermanaĵurnalistopovussperti,ĉartiunepovuseniriprivatajnsferojnkielmi.SedprecipekielredaktorodeMonatomipovis

gajniagnoskonkajamikecondemultegajhomojenlaesperant-kulturasocieto.TiuĉisendubeplejgravaelĉiujmiajiniciatojenEsperantujonaskiĝisĝusteankaŭpromiabatalokontraŭmaljustaĵoj,kiujnmispertisenmiaĉiutaga(neesperantista)profesialaboro.

Alĉiujtiujamikoj,elkiujplurajbedaŭrindejamnepluvivas,kiammiverkastiujnĉiliniojn,miŝuldasgrandandankon;altiuj,kiujnmiĉagrenispromiafojeakramanierodefendimiajnprincipojn,mipetaspardonon.Enlabilancodetiumiaĵurnalistakajesperantistavivojenestassukcesetoj,jenfiaskoj,elkiujpreskaŭĉiujtredolorigismin.

Ĝeneralemivolasresumi,surbazedemiajspertoj,keenlanunasituacio,kiamtiufama„finavenko”deEsperantoneestasvidebla,homofariĝasadeptodelalingvointernaciakajlanoblajideojligitajalĝiprecipeprotio,keentieskarakterokajvivospertoviglasĝustetiujideojkajidealoj,unualinielafortasentoprijustecokajmaljustaĵoj.Semikapablispermialibroiommontrikajklarigitionallegantoj,ĉuilikonasminpersoneaŭne,miestostrekontenta.

Kionmikonkludaselmiajspertojde40-jaraĵurnalistalaboro?Ĝeneraleeltiomiakirislakonvinkon,kelahomarokielhomaroestasstulta.Portionpruvi,sufiĉastrisimplajfaktoj,kiujnĉiupovasmemkontroli.Selahomaroneestusstulta,ninehavusmilitojn,nemortusĉiutagemilojdahomojperordinaratrafikokajseĝineestusstulta,lahomaroparolusEsperanton.Juĝumem,ĉumiestaspesimistoaŭrealisto!

Fino

LibrojdeStefanMaulStefanMaul,Germanaĵurnalistokomentas–KvarPrelegojdeStefanMaulenJapanujo(kunjapanatraduko).EldonaSocietodeNagoyaEsperanto-Centro,1981;35p.,15/21cm.

LaJaro1981–praktikapoŝkalendarodeMONATO.Unuaeldonodekalendaro,kiuposteaperisseninterrompeĝishodiaŭ.Kalendarokunfestotagojdeŝtatojkajgrandajreligioj,listodelalandojdel’mondokajmultajaliajutilajinformoj.128p.,10,5/14,5cm.TK/Stafeto,Brasschaat,1981(nunFlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen).

JudithJunger/StefanMaul,ManlibropriĴurnalismo.Teoriodeĵurnalismokajpraktikajkonsilojporverkado,redaktado,eldonadokajpublikarilatoj;kunfakterminareto.1-aeldonoTK/Stafeto1982;2-aeldonokunkontribuojdeClaudePironkajIstvánNagy.FlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen,1989.94p.,14,5/20,5cm;ISBN90-71205-25-8.

Esperanto-Schnell-KursvonHansKoch–NeuauflagebesorgtvonStefanMaul.1-aeldonoTK/Stafeto,Brasschaat,1983;2-aeldonoFlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen,1989.Kompaktakajkompletagermanlingvakursokuninternaŝlosilokajampleksavortaro,taŭgaprecipeporintensajkursojkajaŭtodidaktoj.85p.,10/14,5cm,ISBN90-71205-28-2.

StefanMaul,Prikelkajgravajproblemojdel’Esperanto-movado.Represodeartikol-serioaperintaenMONATO1986(okazedelacentjarajubileodeEsperanto).31p.,14,5/21cm.FlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen,1987.ISBN90-71205-17-7.

WilliamAuld/StefanMaul(red.),Sublasignodesociamuzo–Antologio–Poemojkajeseoj.KunilustraĵojdeGeorgoKamaĉo.VerkojellaunuajcentjarojdeEsperanto,kiujtraktassociajn,socialajnkajpolitikajntemojn.120p.,15/21cm.Serio„Stafeto”,n-ro2.FlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen,1987.ISBN90-71205-16-9.

StefanMaul,Vortaj(A)ludoj.Ŝercoj,satiraĵoj,vortludoj.111p.,14,3/

20,4cm.FlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen,1987.ISBN3,14159265.

StefanMaul,Falsajamikoj–SchwierigkeitenimWortschatzEsperanto-Deutsch.Ĉ.600vortoj.ProEsperanto,Vieno,1992.SerioInstruo.26p.,14,5/21cm

StefanMaul(editoro),DeklingvaManlibropriPolitiko.Enciklopedietokunekzemplojdeuzadokajgravajinternaciajorganizaĵojkajinstitucioj;1150kapvortojenEsperantokajlalingvojangla,ĉina,franca,germana,hispana,japana,nederlanda,portugalakajrusa.Verkitade22kunlaborantojel14landoj.230p.,14,5/20,2cm.FlandraEsperanto-Ligo,Antwerpen,1994.ISBN90-71205-50-9.

Monografioj

StefanMaul,Ĉueblasrevoluciigilainternacianinform-sistemonhelpedelainternacialingvoEsperanto?KonkludojellaspertojpriMonato,magazinosendependaporpolitiko,ekonomiokajkulturo.DepresoelSertaGratvlatoriainHonoremJuanRégulo/IIEsperantismo,UniversidaddeLaLaguna,LaLaguna1987,p.407–433(26p.),16,5/24,5cm.

StefanMaul,Enkondukoenlaartonskribi.SciencajAktojVolumo3/6.2–ActaSanmariensiaAcademiaeScientiariumInternationalis,akademialibroservo„Libro”deAkademioInternaciadeSanmarino(AIS),JeleniaGóra,1993.14,5/20cm,17p.ISBN83-85033-07-3.

Sonkaseto

RevolucioenInformadoperEsperanto–spertojkajproponoj.PrelegodeStefanMaulokazedelaKulturaKunvenodelaParizaSAT-rondoenPompidou-Centrola12-andefebruaro1989.MagnetofonaServodeSAT-Amikaro,Paris.

Esperanto-gazetojredaktitajdeStefanMaul

Birdo/LaAltaFlugo,organodelajunularasekciodeInternaciaKatolikaUnuiĝoEsperantista,1960–1963.

KristanaEkumeno–interkonfesiacirkulero,1963–1965.

Kontakto,revuodeTutmondaEsperantistaJunularaOrganizo,1966–1967.

EsperoKatolika,organodeInternaciaKatolikaUnuiĝoEsperantista,1966–1971.

Monato,sendependamagazinointernaciaporpolitiko,ekonomiokajkulturo,1980–1991/1999-

LaStrobilo,kongresakurierodela70-aUK1985enAugsburg.

InternaciaĴurnalisto,organodeTutmondaEsperantistaĴurnalistaAsocio,1991–2004.

KolofonoTitoloElvervavivoĵurnalista

AŭtoroStefanMaul

KovriloHugoFontyn

TekstaranĝoErikD’HondtkajPaŭlPeeraerts

ISBN97877066187

UDK82.3.892

NUR680

LeĝadeponoD/2005/2924/4

FlandraEsperanto-Ligo

LangeBeeldekensstraat169-2060Antverpeno

www.retbutiko.be

©2004FEL,Antverpeno

Tiuĉiekranlibroestasnurpartodelaoriginalalibro.Ĝipovasestiliberekopiata.

el verva vivo ĵurnalista - retbutiko · vilaĝeton kaj avĉjo komencas voki: „jaja! jaja!”...

Documents