elaborat identifikacije kestenovih Šuma i Šumskih

Bosna i Hercegovina

Federacija Bosne i Hercegovine

Unsko-sanski kanton

OPĆINA BUŢIM

Bosanska Krupa, 2018. godina

Elaborat izradio

WALD – PROJEKT d.o.o.

BOSANSKA KRUPA

ELABORAT IDENTIFIKACIJE KESTENOVIH ŠUMA I ŠUMSKIH

ZEMLJIŠTA, NJIHOV KARTOGRAFSKI PRIKAZ I IZRADA GIS

BAZE PODATAKA ZA PODRUĈJE OPĆINE BUŢIM I CAZIN (za

općinu Cazin pripremni radovi)

u okviru Programa IPA INTERREG prekogranične saradnje HR-BA-ME 2014-2020 za realizaciju

projekta „Zaštita i promocija kestena“

Ova publikacija izraĊena je uz pomoć Evropske unije.

Sadrţaj publikacije iskljuĉiva je odgovornost općine Buţim i partnera na implementaciji

projekta „Zaštita i promocija kestena“, koji se realizira u okviru Programa IPA Interreg

prekograniĉna saradnja HR–BA–ME 2014-2020 i ni na koji naĉin ne odraţava nuţno gledište

Evropske unije.

NAZIV PROJEKTA:

ELABORAT IDENTIFIKACIJE KESTENOVIH ŠUMA I

ŠUMSKIH ZEMLJIŠTA, NJIHOV KARTOGRAFSKI PRIKAZ

I IZRADA GIS BAZE PODATAKA ZA PODRUĈJE OPĆINE

BUŢIM I CAZIN

(za općinu Cazin poglavlje III, faza I - pripremni radovi)

u okviru programa IPA INTERREG prekogranične saradnje HR-BA-

ME 2014-2020 za realizaciju projekta „Zaštita i promocija kestena“

NARUĈILAC:

Bosna i Hercegovina

Federacija Bosne i Hercegovine

UNSKO-SANSKI KANTON

OPĆINA BUŢIM

ELABORAT IZRADIO: „WALD-PROJEKT“ d.o.o. BOSANSKA KRUPA

BROJ UGOVORA: 02-05-1118/-10/18 od 23.05.2018. godine

AUTORI ELABORATA :

1. Ervin Herak, dipl. ing. šum.

2. Ismet Sendić, dipl. ing. šum.

3. mr. sci. Dţenan Bećirović, dipl. ing. šum.

4. mr. sci. Senada Germić, dipl.ing.šum.

5. Meho Imamović, dipl.ing.šum.

6. Igor Mazalica, GIS specijalista

Direktor:

______________________

Ervin Herak, dipl.ing.šum.

Projekt implementiraju partneri:

Općina Velika Kladuša

Hamdije Pozderca 3

77230 Velika Kladuša, Bosna i Hercegovina

Telefon: +387 37 770 025

E-mail: [email protected]

Poljoprivredni zavod Unsko-sanskog kantona

Omera Novljanina 4

77000 Bihać, Bosna i Hercegovina

Telefon: +387 37 316 124


Općina Buţim

505.Viteška 26

77245 Buţim, Bosna i Hercegovina

Telefon: +387 37 419 505


Općina Vojnić

Trg Stjepana Radića 1

47220 Vojnić, Hrvatska

Telefon: +385 047 883 020


Centar za šljivu i kesten iz Republike Hrvatske

Donja Baĉuga 108 C

44250 Petrinja, Hrvatska

Telefon: +385 44 826 096


Grad Karlovac

Banjavĉićeva 9,

47000 Karlovac, Hrvatska

Telefon: +385 47 628 111


PREDGOVOR

U okviru implementacije projekta „Zaštita i promocija kestena“ koji se finansira u okviru

programa IPA INTERREG prekograniĉne saradnje HR-BA-ME 2014-2020, izraĊen je

Elaborat identifikacije kestenovih šuma i šumskih zemljišta, GIS baza podataka i njihov

kartografski prikaz na podruĉju općina Buţim i Cazin (za općinu Cazin poglavlje III, faza I -

pripremni radovi). Provedba aktivnosti na izradi Elaborata je pokrenuta potpisivanjem

ugovora izmeĊu općine Buţim i IzvoĊaĉa radova „WALD-PROJEKT“ d.o.o. Bosanska Krupa

(Ugovor broj: 02-05-1118/-10/18 od 23.05.2018. godine). Elaborat ima za cilj da, na struĉnim

osnovama za upravljanje i gospodarenje šumskim resursima, prikaţe i analizira informacije o

staništima kestenovih šuma, i stvori preduslove za poduzimanje narednih mjera upravljanja i

gospodarenja ovim šumama na lokalnom nivou. U tom kontekstu su u Elaboratu prikazane i

analizirane površine šuma pitomog kestena na podruĉju općine Buţim. Za općinu Cazin

prikazane su samo orjentacione površine na osnovu pripremnih radova. Vaţno je napomenuti

da su, u skladu sa Projektnim zadatkom, za općinu Cazin provedeni i prikazani rezultati

pripremnih radova i identificirane površine šuma pitomog kestena. Za podruĉje općine Buţim

su prikazane površine po razliĉitim prostornim ureĊajnim jedinicama, te je izvršena njihova

analiza koja je propraćena odgovarajućim kartografskim prikazom. Prostorne ureĊajne

jedinice za drţavne šume su: podruĉje općine Buţim, gospodarske jedinice, odjel i odsjek.

Prostorne ureĊajne jedinice za privatne šume su: podruĉje općine Buţim, katastarska općina i

katastarska ĉestica (parcela). Pored prikaza površina, ovim Elaboratom su se analizirali i

ostali elementi bitni za upravljanje i gospodarenje šumama pitomog kestena na lokalnoj

razini. U tom kontekstu su prikazani: tipovi realne šumske vegetacije kestenovih šuma,

osnovni tipovi zemljišta, kao i osnovni tipovi šuma i osnovni šumskouzgojni tipovi. Pored

toga, izvršena je analiza namjene kestenovih šuma na podruĉju općine Buţim uz prikaz

preporuka za utvrĊivanje pokazatelja proizvodnje i ekonomske vrijednosti ovog resursa.

UtvrĊeno je da su šume pitomog kestena veoma vaţan prirodni resurs za analizirano podruĉje

i da svojim ekosistemskim uslugama doprinose unapreĊenju kvalitete ţivota lokalnog

stanovništva, te doprinose razvoju ekonomskih aktivnosti. U skladu s tim je naglašeno da

rezultati ovog Elaborata mogu posluţiti za donošenje odgovarajućih mjera o njihovom

korištenju na svim nivoima upravljanja. Prije svega, ovo se odnosi na administraciju na

lokalnom nivou koja na osnovnu prikazanih informacija moţe kreirati nove i dopunjavati

postojeće planove razvoja i odrţivog korištenja prirodnih resursa na teritoriji općine. Kako je

upravljanje i gospodarenje šumama na podruĉju Unsko-sanskog kantona u nadleţnosti

kantonalnih institucija (Uprava za šumarstvo USK i JP „Unsko-sanske šume“ d.o.o. Bosanska

Krupa) prikazane informacije, objedinjujući podatke o šumama pitomog kestena, daju osnovu

za njihovo integralno korištenje, te mogu doprinijeti boljoj saradnji izmeĊu navedenih

kantonalnih institucija i predstavnika lokalne zajednice. Precizne informacije o površinama na

kojima se nalaze sastojine pitomog kestena su preduslovi za poduzimanje aktivnosti na

kreiranju smjernica za unapreĊenje njihovog stanja i generalnu valorizaciju koristi koje ove

šume daju. Dalji napori na utvrĊivanju stanja šuma pitomog kestena dat će korisne

informacije za njihovo odrţivo korištenje i oĉuvanje, a za kestenove šume sa podruĉja općine

Buţim se kreira pretpostavka za ukljuĉivanje u globalne inicijative za zaštitu i oĉuvanje ove

ekološki vrijedne vrste. IzvoĊaĉ radova „Wald-Projekt“ d.o.o Bosanska Krupa iskazuje

iskrenu zahvalnost predstavnicima općine Buţim za korektnu saradnju u svim fazama izrade

Elaborata.

SADRŢAJ

1. UVOD ................................................................................................................................................. 1

2. METODIKA PRIKUPLJANJA, OBRADE I PRIKAZ PODATAKA ............................................... 3

2.1. Pripremni radovi za provoĊenje projekta i izradu elaborata ......................................................... 3

2.2. Analiza dostupnih podataka sekundarnog karaktera i provoĊenje terenskih radova .................... 4

2.3. Obrada prikupljenih podataka, njihovo strukturiranje i prikaz najvaţnijih aspekata gospodarenja

šumama pitomog kestena .................................................................................................................... 6

3. OSNOVNE INFORMACIJE O PITOMOM KESTENU (Castanea sativa Mill.) .............................. 8

4. PRIKAZ REZULTATA IDENTIFIKACIJE KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE

CAZIN ................................................................................................................................................... 10

5. PRIKAZ REZULTATA IDENTIFIKACIJE KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE

BUŢIM .................................................................................................................................................. 12

5.1. POVRŠINE KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM ................................ 16

5.1.1. POVRŠINE KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM VLASNIŠTVU ............................. 16

5.1.1.1. POVRŠINE DRŢAVNIH ŠUMA NA TERITORIJI OPĆINE BUŢIM PO

GOSPODARSKIM JEDINICAMA .......................................................................................... 17

5.1.2. POVRŠINE KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM VLASNIŠTVU ............................ 21

5.1.2.1. POVRŠINE PRIVATNIH ŠUMA NA TERITORIJI OPĆINE BUŢIM PO

KATASTARSKIM OPĆINAMA ............................................................................................. 23

5.1.3. KARTOGRAFSKI PRIKAZ I BAZA PODATAKA POVRŠINA ŠUMA KESTENA NA

PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM ..................................................................................................... 27

5.2. OSNOVNI TIPOVI REALNE ŠUMSKE VEGETACIJE KESTENOVIH ŠUMA NA

PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM ......................................................................................................... 29

5.2.1. PRIKAZ REALNE ŠUMSKE VEGETACIJE KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM

VLASNIŠTVU .............................................................................................................................. 29

5.2.2. PRIKAZ REALNE ŠUMSKE VEGETACIJE KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM

VLASNIŠTVU .............................................................................................................................. 31

5.3. OSNOVNI TIPOVI ZEMLJIŠTA NA KOJIMA SE NALAZE KESTENOVE ŠUME U

OPĆINI BUŢIM ................................................................................................................................ 32

5.3.1. PRIKAZ ZEMLJIŠTA KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM VLASNIŠTVU ............ 32

5.3.2. PRIKAZ ZEMLJIŠTA KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM VLASNIŠTVU ........... 32

5.4. PRIKAZ OSNOVNIH TIPOVA KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM 35

5.4.1. OSNOVNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM VLASNIŠTVU ................ 35

5.4.2. OSNOVNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM VLASNIŠTVU ................ 37

5.4.3. BAZA PODATAKA OSNOVNIH TIPOVA ŠUMA KESTENA NA PODRUĈJU

OPĆINE BUŢIM ........................................................................................................................... 40

5.5. PRIKAZ OSNOVNIH ŠUMSKOUZGOJNIH TIPOVA KESTENOVIH ŠUMA NA


5.5.1. OSNOVNI ŠUMSKOUZGOJNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM

VLASNIŠTVU .............................................................................................................................. 42

5.5.2. OSNOVNI ŠUMSKOUZGOJNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM

VLASNIŠTVU .............................................................................................................................. 44

5.5.3. BAZA PODATAKA OSNOVNIH ŠUMSKOUZGOJNIH TIPOVA ŠUMA KESTENA

NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM .............................................................................................. 46

5.6. ANALIZA POTENCIJALNIH POVRŠINA ŠUMA I ŠUMSKIH ZEMLJIŠTA ZA

PODIZANJE NOVIH ŠUMA KESTENA ........................................................................................ 48

5.7. ANALIZA TRENUTNE I POTENCIJALNE NAMJENE KESTENOVIH ŠUMA NA


5.7.1. TRENUTNA I POTENCIJALNA NAMJENA KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM

VLASNIŠTVU .............................................................................................................................. 49

5.7.2. TRENUTNA I POTENCIJALNA NAMJENA KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM

VLASNIŠTVU .............................................................................................................................. 51

5.7.3. BAZA PODATAKA NAMJENE KESTENOVIH ŠUMA ................................................. 53

5.6. IDENTIFIKACIJA I ANALIZA POKAZATELJA PROIZVODNJE I EKONOMSKE

VRIJEDNOSTI KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM ................................. 55

6. ZAKLJUĈCI I PREPORUKE ........................................................................................................... 58

LITERATURA ...................................................................................................................................... 61

PRILOZI ................................................................................................................................................ 63

LISTA TABELA

Tabela 1: Orijentacioni prikaz površina kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu na podruĉju općine

Cazin...................................................................................................................................................... 10

Tabela 2: Orijentacioni prikaz površina kestenovih šuma u privatnom vlasništvu za općinu Cazin .... 11

Tabela 3: Prikaz strukture površina drţavnih šuma kestena prema nadmorskoj visini ......................... 12

Tabela 4: Prikaz strukture površina privatnih šuma kestena prema nadmorskoj visini ........................ 14

Tabela 5: Prikaz strukture površina drţavnih šuma kestena prema ekspoziciji .................................... 14

Tabela 6: Prikaz ekspozicije privatnih kestenovih šuma u općini Buţim ............................................. 15

Tabela 7: Prikaz strukture površina drţavnih šuma kestena prema nagibu ........................................... 15

Tabela 8: Prikaz strukture površina privatnih šuma kestena prema nagibu .......................................... 16

Tabela 9: Površine drţavnih šuma kestena u općini Buţim po uţim kategorijama šuma ..................... 17

Tabela 10: Površine drţavnih šuma kestena u općini Buţim po širim kategorijama šuma ................... 17

Tabela 11: Površine drţavnih šuma kestena po gospodarskim jedinicama općine Buţim .................... 18

Tabela 12: Površine drţavnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u G.J. “Baštra – Ćorkovaĉa”

............................................................................................................................................................... 19

Tabela 13: Površine drţavnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u G.J. “Baštra – Ćorkovaĉa”

............................................................................................................................................................... 19

Tabela 14: Površine drţavnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u G.J. “Glinica” .................. 20

Tabela 15: Površine drţavnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u G.J. “Glinica” .................. 21

Tabela 16: Površine privatnih šuma kestena u općini Buţim po uţim kategorijama šuma .................. 22

Tabela 17: Površine privatnih šuma kestena u općini Buţim po širim kategorijama šuma .................. 22

Tabela 18: Površine privatnih šuma kestena po katastarskim općinama općine Buţim ....................... 24

Tabela 19: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Bag” ..................... 24

Tabela 20: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Bag” ..................... 24

Tabela 21: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Buţim” ................. 24

Tabela 22: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Buţim” ................. 25

Tabela 23: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Dobro selo” .......... 25

Tabela 24: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Dobro selo” .......... 25

Tabela 25: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Konjodor” ............ 25

Tabela 26: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Konjodor” ............ 25

Tabela 27: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Lubarda” .............. 26

Tabela 28: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Lubarda” .............. 26

Tabela 29: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Mrazovac” ............ 26

Tabela 30: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Mrazovac” ............ 26

Tabela 31: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Varoška rijeka” .... 26

Tabela 32: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Varoška rijeka” .... 27

Tabela 33: Atributivna tabela sloja karte površina šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za

podruĉje općine Buţim .......................................................................................................................... 28

Tabela 34: Atributivna tabela sloja karte površina šuma pitomog kestena u drţavnom vlasništvu za

podruĉje općine Buţim .......................................................................................................................... 28

Tabela 35: Prikaz realne šumske vegetacije drţavnih šuma kestena ..................................................... 29

Tabela 36: Prikaz realne šumske vegetacije privatnih šuma kestena .................................................... 31

Tabela 37: Prikaz zemljišta kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu .................................................. 32

Tabela 40: Osnovni tipovi kestenovih šuma u privatnom vlasništvu .................................................... 37

Tabela 41: Atributivna tabela sloja karte osnovnih tipova šuma pitomog kestena u privatnom

vlasništvu za podruĉje Općine Buţim ................................................................................................... 41

Tabela 42: Prikaz sastojina kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu prema porijeklu ......................... 42

Tabela 43: Strukturna izgraĊenost sastojina kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu ......................... 42

Tabela 44: Osnovne kategorije šumskouzgojnih oblika kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu ....... 43

Tabela 45: Prikaz sastojina kestenovih šuma u privatnom vlasništvu prema porijeklu ........................ 44

Tabela 46: Strukturna izgraĊenost sastojina kestenovih šuma u privatnom vlasništvu......................... 45

Tabela 47: Osnovne kategorije šumskouzgojnih oblika kestenovih šuma u privatnom vlasništvu ...... 45

Tabela 48: Atributivna tabela sloja karte osnovnih tipova šuma pitomog kestena u privatnom

vlasništvu za podruĉje Općine Buţim ................................................................................................... 47

Tabela 49: Atributivna tabela sloja karte potencijalnih površina šumskih zemljišta u privatnom

vlasništvu za podizanje novih šuma kestena na podruĉju općine Buţim .............................................. 48

Tabela 50: Prikaz trenutne i potencijalne namjene kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu ............... 50

Tabela 51: Prikaz trenutne i potencijalne namjene kestenovih šuma u privatnom vlasništvu .............. 51

Tabela 52: Atributivna tabela sloja karte namjene šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu na

podruĉju općine Buţim ......................................................................................................................... 54

Tabela 53 Podaci o prebrojanim šiškama u općini Buţim na naprijed navedeni naĉin ........................ 60

LISTA GRAFIKONA

Grafikon 1: Prikaz strukture površina drţavnih šuma po omjeru smjese .............................................. 16

Grafikon 2: Prikaz strukture površina drţavnih šuma po omjeru smjese u G.J. Baštra – Ćorkovaĉa ... 20

Grafikon 3: Prikaz strukture površina drţavnih šuma po omjeru smjese u G.J. Glinica ....................... 21

Grafikon 4: Prikaz strukture površina privatnih šuma po omjeru smjese ............................................. 22

Grafikon 5: Prikaz strukture tipova realne vegetacije kestenovih drţavnih šuma po omjeru smjese ... 30

Grafikon 6: Distribucija površina šuma kestena u privatnom vlasništvu po pojedinim tipovima tala .. 34

Grafikon 7: Distribucija osnovnih šumskouzgojnih tipova kestenovih drţavnih šuma ........................ 44

Grafikon 8: Distribucija osnovnih šumskouzgojnih tipova kestenovih privatnih šuma ........................ 46

Grafikon 9: Namjena kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu po omjeru smjese ............................... 50

Grafikon 10: Namjena kestenovih šuma u privatnom vlasništvu po omjeru smjese ............................. 51

Grafikon 11: Uporedni prikaz namjene kestenovih šuma u privatnom i drţavnom vlasništvu ............. 53

LISTA SLIKA

Slika 1: Pitomi kesten sa lokaliteta na podruĉju općine Buţim (Foto: E. Herak) ................................... 8

Slika 2: Kesten u cvatu i zametak ploda (Foto: E. Herak) ...................................................................... 9

Slika 3: Prikaz granica gospodarskih jedinica koje se nalaze na teritoriji općine Cazin ....................... 10

Slika 4: Prikaz granica katastarskih općina koje se nalaze na teritoriji općine Cazin ........................... 11

Slika 5: Pregled nadmorskih visina (grupisanih po visinama od po 100 m) u općini Buţim, dobijenih

GIS analizom digitalnog modela terena ................................................................................................ 13

Slika 6: Prikaz prostornog rasporeda gospodarskih jedinica na podruĉju općine Buţim ...................... 18

Slika 7: Prikaz prostornog rasporeda katastarskih općina na podruĉju općine Buţim .......................... 23

Slika 8: Isjeĉak karte površina šuma kestena u privatnom vlasništvu (KO Buţim) .............................. 27

Slika 8: Ilustracija kartografskog prikaza namjene kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu ............... 49

Slika 9: Ilustracija kartografskog prikaza namjene kestenovih šuma u privatnom vlasništvu .............. 52

1

1. UVOD

Korištenje šumskih ekosistemima, uslijed suoĉenosti sa trajnim izazovima (poput klimatskih

promjena i prekomjernog ljudskog uticaja) doţivljava promjenu i prilagodbu naĉina

upravljanja i gospodarenja. Pored razvoja tehnologije i globalizacije trţišta, sve su

intenzivnija nastojanja da se u proces korištenja šumskih ekosistema ukljuĉe sve

zainteresirane strane, ĉime se otvaraju mogućnosti za uspostavljanje trajnih partnerstava

usmjerenih ka oĉuvanju i unapreĊenju stanja šuma. Ovakav „otvoren“ pristup odgovara

principima odrţivog razvoja i omogućava da se breme odgovornosti za šume pravedno

raspodijeli na više zainteresiranih strana koje zajedniĉkim djelovanjem mogu postići zacrtane

ciljeve upravljanja i gospodarenja. U tom kontekstu do punog izraţaja dolazi vaţnost svih

raspoloţivih šumskih resursa, bez obzira na njihovu površinu, jer njihove ekosistemske

usluge doprinose kvaliteti ţivota ljudi od lokalnog do globalnog nivoa.

Šumski resursi predstavljaju vaţan faktor ekonomskog i društvenog razvoja Bosne i

Hercegovine (u daljem tekstu: BiH). Zanimljivo je napomenuti da, prema zvaniĉnim

podacima, od ukupne teritorije BiH preko 50% površine ili 2,73 miliona ha pripada kategoriji

šuma i šumskih zemljišta. Podaci novijih istraţivanja (Druga drţavna inventura šuma 2006. –

2009. godine) ukazuju na znaĉajan porast površine pod šumama (FAO, 2015). Visoka

biološka raznolikost i prirodna struktura je osnovana odlika bosanskohercegovaĉkih šuma,

koje se rasprostiru od priobalnog mediteranskog podruĉja pa do visoko-planinskih podruĉja u

centralnim dijelovima BiH. Znaĉaj šuma u BiH je višestruko izraţen, prvenstveno zbog

tradicionalne povezanosti lokalnog stanovništva sa šumom, kao prirodnim fenomenom,

nezamjenjivim za normalno odvijanje ţivota na lokalnoj razini. U tom kontekstu se

ekonomski razvoj i kvalitet ţivota mnogih lokalnih sredina bazira na korištenju šumskih

resursa za proizvodnju drveta i ostalih nedrvnih šumskih proizvoda, kreiranju radnih mjesta

za lokalno stanovništvo, ali i osiguranju finansijske stabilnosti lokalnih zajednica kroz

ostvarenje prava na finansijsku nadoknadu za korištenje šuma. U prilog prethodnoj

konstataciji ide ĉinjenica da preko 70% šuma i šumskih zemljišta u BiH pripada kategoriji

proizvodnih šuma (USAID, 2012), koje se uglavnom koriste za proizvodnju drveta. Vrlo

ĉesto se istiĉe da su najznaĉajnije ekonomske vrste drveća bukva i hrastovi kod lišćara, a jela,

smrĉa i borovi kod ĉetinara.

Usmjerenost na proizvodnju i intenzivno korištenje ekonomski vrijednih šumskih kompleksa

je u prošlosti dovelo do poduzimanja gospodarskih mjera koje su imale negativan efekat na

neke „ekonomski“ manje vrijedne vrste. S ciljem boljeg korištenja stanišnih potencijala u

prošlosti su ĉesto izdanaĉke šume lišćara, procesom direktne konverzije, prevoĊene u visoki

uzgojni oblika sadnjom ĉetinarskih vrsta. Ovaj proces je, izmeĊu ostalog, doveo do smanjenja

površina šuma nekih lišćarskih vrsta. Takav primjer je vrsta evropskog pitomog kestena (lat.

Castanea sativa Mill.), koja se u BiH pojavljuje na više lokaliteta i prema nekim procjenama

zauzima površinu od skoro 7.000 ha (Treštić, 2000). Procesu smanjenja površine sastojina

pitomog kestena doprinijeli su pojava uzroĉnika raka pitomog kestena (lat. Cryphonectria

2

parasitica Mur.) i u novije vrijeme pojava invazivne vrste kestenove ose šišarice (lat.

Dryocosmus kuriphilus). Imajući u vidu da je pitomi kesten ekološki vrijedna lišćarska vrsta

u BiH i da je u prethodnom periodu ugroţena djelovanjem biotskih, abiotskih i antropogenih

faktora, postoji potreba za adekvatnom identifikacijom i odgovarajućim prikazom informacija

o staništima kestenovih šuma, kao osnova za mjere upravljanja i gospodarenja ovim šumama

na lokalnoj razini. Kako je jedno od najznaĉajnijih prirodnih staništa sastojina pitomog

kestena u BiH podruĉje općine Buţim, ovim elaboratom se analiziraju informacije o stanju

šuma pitomog kestena i kartografski prikazuje njihova pozicija uz opis najznaĉajnijih

gospodarskih elemenata. Prikaz i analiza ovih informacija omogućava da se identificiraju

koristi od šuma pitomog kestena koje se, pored proizvoda od drveta, ogledaju i u raznim

drugim koristima poput proizvodnje ploda, meda, zaštite tla od erozije, oĉuvanje

bioraznolikosti i sliĉno.

Uzimajući u obzir ĉinjenicu da šume pitomog kestena predstavljaju znaĉajni prirodni resurs

za podruĉje općine Buţim i imaju veliku ekološku vrijednost za podruĉje BiH, rezultati koji

su prikazani u ovom elaboratu mogu koristiti donosiocima odluka na svim nivoima. Ovo se

prije svega odnosi na administraciju na lokalnom nivou koja na osnovnu prikazanih

informacija moţe kreirati nove i dopunjavati postojeće planove razvoja i odrţivog korištenja

prirodnih resursa na teritoriji ove općine. Kako je upravljanje i gospodarenje šumama na

podruĉju Unsko-sanskog kantona u nadleţnosti kantonalnih institucija (Uprava za šumarstvo

USK i JP „Unsko-sanske šume“ d.o.o. Bosanska Krupa) prikazane informacije, objedinjujući

podatke o šumama pitomog kestena, daju osnovu za njihovo integralno korištenje i mogu

doprinijeti boljoj saradnji izmeĊu navedenih kantonalnih institucija i predstavnika lokalne

zajednice. Pored donosilaca odluka, informacije prikazane ovim elaboratom su korisne za

sprovoĊenje konkretnih gospodarskih mjera kada je u pitanju gospodarenje sastojinama u

kojima se pojavljuje pitomi kesten, kao i kod postavljanja novih ciljeva gospodarenja.

UtvrĊivanjem preciznih informacija o površinama na kojima se nalaze sastojine pitomog

kestena stvorene su osnove za poduzimanje aktivnosti na kreiranju smjernica za unapreĊenje

njihovog stanja i generalnu valorizaciju koristi koje ove šume daju. Neupitno je da se

detaljnom analizom šuma pitomog kestena dobivaju korisne informacije za njegovo daljnje

korištenje i oĉuvanje, te se za lokalitete kestenovih šuma sa podruĉja općine Buţim kreira

pretpostavka za ukljuĉivanje u globalne inicijative za zaštitu i oĉuvanje ove ekološki vrijedne

vrste drveća.

3

2. METODIKA PRIKUPLJANJA, OBRADE I PRIKAZ PODATAKA

U cilju identifikacije šuma pitomog kestena i prikaza njihovih karakteristika, a u skladu sa

Projektnim zadatkom, razvijena je metodika za prikupljanje, obradu, analizu i prikaz

podataka. Metodika, koja će biti opisana u nastavku, se u osnovi bazira na izvornim

podacima koji su prikupljeni terenskim radovima na lokalitetima na kojima je identificirana

pojava pitomog kestena, odnosno na prikupljanju primarnih podataka. Tako prikupljeni

primarni podaci su upotpunjeni sa dostupnim informacijama šumarskog karaktera

(srednjoroĉni planovi za gospodarenje šumama u drţavnom i privatnom vlasništvu) i

administrativno-prostornog karaktera (GIS podloge i karte). Rezultati koji su prikazani u

ovom elaboratu su nastali kroz provoĊenje sljedećih faza:

1. Pripremni radovi za provoĊenje projekta i izradu elaborata. Ova faza obuhvata

podatke koji se odnose za teritoriji općina Buţim i Cazin, dok ostale faze prikazane u

nastavku obuhvataju samo teritorij općine Buţim.

2. Analiza dostupnih podataka sekundarnog karaktera i provoĊenje terenskih radova.

3. Obrada prikupljenih podataka, njihovo strukturiranje i prikaz najvaţnijih aspekata

gospodarenja šumama pitomog kestena.

2.1. Pripremni radovi za provođenje projekta i izradu elaborata

Sve aktivnosti provedene u ovoj fazi su se bazirale na analizi dostupnih informacija i

prikupljanju podataka neophodnih za rad u GIS okruţenju. U ovoj fazi su analizirane

teritorije općina Buţim i Cazin, te su korišteni isti postupci u cilju identifikacije izvora

podataka i generiranje informacija o površinama šuma pitomog kestena u drţavnoj i privatnoj

svojini. Kako informacije o šumama pitomog kestena nisu dostupne u jedinstvenoj

(integralnoj) formi, bilo je neophodno nabaviti i analizirati podatke iz razliĉitih institucija. U

skladu s tim je u prvom koraku nabavljen i analiziran GIS projekat za šumsko-gospodarsko

podruĉje - ŠGP „Unsko“, koji sadrţi informacije o površinama šuma u drţavnoj svojini u

administrativnim granicama općina Buţim i Cazin. Zatim se, u drugom koraku, pristupilo

analizi u GIS okruţenju, te su izdvojeni odsjeci koji sadrţe pitomi kesten, odnosno kestenove

sastojine na osnovu podataka iz ureĊajnih elaborata za drţavne šume. Kada su u pitanju šume

u privatnom vlasništvu identificirane parcele koje sadrţe kesten na osnovu podataka iz

ureĊajnog elaborata za privatne šume.

Pri prikazu i analizi podataka, na osnovu Projektnog zadatka, korištena je sljedeća distribucija

uĉešća pitomog kestena u omjeru smjese:

Sporadiĉna pojava pojedinaĉnih stabala (uĉeće kestena 10 – 20%)

Intenzivnija pojava stabala kestena (uĉeće kestena 21 – 30%)

Sastojine sa znaĉajnim udjelom kestena (31 – 50%)

Sastojine sa dominantnim uĉešćem kestena (uĉeće kestena 51 – 80%)

Ĉiste sastojine kestena (uĉeće kestena > 80%)

4

Vaţno je napomenuti da je na osnovu terenskih istraţivanja ustanovljeno da se pitomi kesten

sporadiĉno javlja i u drugim sastojinama koje nisu obuhvaćene ovim Elaboratom, jer je

njegovo uĉešće malo u odnosu na ostale zastupljene vrste drveća. U tim odsjecima i

parcelama, pitomi kesten se javlja uglavnom po rubnim dijelovima šuma.

Nakon izdvajanja gazdinskih klasa izvršeno je njihovo grupisanje u uţe i šire kategorije

šuma, te razvrstavanje po administrativnim granicama općina Buţim i Cazin. U trećem

koraku su analizirani GIS projekti za šume u privatnom vlasništvu i ponovljen je postupak

prikazan u prethodnom koraku. Prikaz rezultata iz ove faze je strukturiran u dva posebna

dijela. Prvi dio se odnosi na prikaz rezultata pripremnih radnji za općinu Cazin za koju je, u

skladu sa Projektnim zadatkom, i bilo predviĊeno izvoĊenje samo ove faze. Drugi dio se

odnosi na podatke za općinu Buţim na koju se odnosi prikaz i opis faza u nastavku.

2.2. Analiza dostupnih podataka sekundarnog karaktera i provođenje terenskih radova

Nakon provoĊenja pripremnih radnji pristupilo se konkretnoj analizi prikupljenih podataka i

njihovoj provjeri kroz terenske radove. Za potrebe terenskih radova pripremljen je Obrazac

za snimanje terenskih podataka (Prilog 1). Pored toga, pripremljeni su GIS slojevi za GPS

ureĊaje sa mobilnim GIS aplikacijama, i štampane osnovne pregledne karte za sigurno

kretanje po terenu sa ucrtanim minskim poljima, nakon ĉega su se prikupili neophodni

terenski podaci. Pri utvrĊivanju miniranih površina korišteni su podaci koji su pribavljeni od

Centra za uklanjanje mina u Bosni i Hercegovini - BH MAC. Preduzeće „Wald-Projekt“

d.o.o. Bosanska Krupa sa Centrom za uklanjanje mina u Bosni i Hercegovini - BH MAC

potpisalo je memorandum o saradnji (broj: DPA/02-36-4-494/18 od 09.03.2018. godine),

kojim je definisana saradnja vezana za razmjenu podataka, znanja i iskustava vezanih za

oblast mina. Prema navedenom sporazumu BH MAC je preduzeću „Wald-Projekt“ d.o.o.

Bosanska Krupa ustupio podatke o miniranim površinama u digitalnom obliku za potrebe

izrade šumskogospodarskih osnova i generalno za potrebe kartiranja vegetacije.

Paralelno sa naprijed navedenim aktivnostima analizirani su dostupni podaci i provedeni

sljedeći koraci:

1. Kreiranje jedinstvene baze podataka za općinu Buţim

Na osnovu izdvojenih površina drţavnih i privatnih šuma pitomog kestena kreirana je

nova jedinstvena bazu podataka. Ista sadrţi dva nezavisna sloja - SHP fajla. Prvi sloj

se odnosi na šume i šumska zemljišta pitomog kestena u drţavnoj svojini, a svi podaci

su sadrţani u atributivnoj tabeli. Atributivna tabela sadrţi sljedeće informacije:

Identifikacijski broj (ID), Šumskogospodarsko podruĉje, Gospodarska jedinica, Odjel,

Odsjek, Općina.

Drugi sloj se odnosi na šume i šumska zemljišta pitomog kestena u privatnoj svojini, a

atributivna tabela ima sljedeće podatke: Identifikacijski broj (ID), Općina, Katastarska

općina, Broj katastarske parcele, Nositelj prava, Naziv parcele, Sluţbena površina

parcele, Površina dijela parcele - kada se radi o višeklasnim parcelama i Primjedbe.

5

2. Klasifikacija šuma pitomog kestena sa fitocenološkog/tipološkog aspekta

U ovom koraku je izvršena podjela identificiranih šuma pitomog kestena na osnovne

fitocenološke, odnosno tipološke kategorije (tipove). Svrha ovog koraka je dobivanje

informacija za planiranje korištenja šuma kestena za proizvodnju ostalih nedrvnih

proizvoda i usluga, te opis opštekorisnih funkcija koje ove šume osiguravaju. Kako se

osnovni tipovi šuma sastoje od informacija o vegetaciji i zemljištu (poput „Ĉiste šume

pitomog kestena na kiselosmeĊem zemljištu“), kreirana je nova baza podataka, sa

slojem drţavnih šuma i slojem privatnih šuma. Atributivna tabela za ovaj korak sadrţi

sljedeće informacije: Identifikacijski broj (ID), Naziv osnovnog tipa kestenove šume,

Oznaka osnovnog tipa kestenove šume, Opis tipa vegetacije, Oznaka tipa vegetacije,

Opis tipa zemljišta i Oznaka tipa zemljišta. Nakon kreiranja baze podataka provedeni

su odgovarajući terenski radovi sa ciljem korekcije dobivenih podataka i taĉnijeg

utvrĊivanja pozicija pojedinih osnovnih tipova šuma pitomog kestena.

3. Klasifikacija šuma pitomog kestena po šumsko-uzgojnim oblicima

Pri razvrstavanju šuma pitomog kestena na šumsko-uzgojne oblike provedena su dva

koraka. Prvim korakom sve šume pitomog kestena su podijeljene na visoke i

izdanaĉke. U drugom koraku su visoke šume klasificirane prema razvojnim stadijima,

a izdanaĉke u dvije kvalitetne klase s obzirom na drvnu zalihu ili debljinsku strukturu.

Nakon toga je kreirana nova baza podatka, sa slojem drţavnih i slojem privatnih

šuma. Atributivna tabela ove baze sadrţi sljedeće informacije: Identifikacijski broj

(ID), Kategorija šume (visoka ili izdanaĉka), Razvojni stadij i Kvalitet. Nakon

kreiranja baze podataka provedeni su odgovarajući terenski radovi sa ciljem korekcije

dobivenih podataka i što preciznijeg razvrstavanja šuma pitomog kestena po šumsko-

uzgojnim oblicima.

4. Klasifikacija šuma pitomog kestena po namjeni

Podjela šuma pitomog kestena po namjeni je provedena u GIS okruţenju

preklapanjem geoinformacionih podataka o njihovim fitocenološkim/tipološkim i

šumsko-uzgojnim karakteristikama. UtvrĊeno je da su sve identificirane šume

pitomog kestena na podruĉju općine Buţim pogodne za višenamjensko korištenje, te

da mjere korištenja šuma, koje se prije svega odnose na sjeĉu i izradu šumskih drvnih

sortimenata, treba prilagoditi i ostalim oblicima korištenja poput proizvodnje ploda i

sjemena, proizvodnju meda i sliĉno. U tom kontekstu je pri klasifikaciji šuma po

namjeni identificirano da se sve šume mogu podijeliti na tri zone uvaţavajući

otvorenost istih primarnom mreţom putne infrastrukture. Te zone su navedene u

nastavku:

1. Zona za intenzivno korištenje šuma pitomog kestena koja se nalazi u

pojasu od 500 m od putne infrastrukture;

2. Zona za srednje intenzivno korištenje šuma pitomog kestena koja se

nalazi u pojasu od 500 do 1.000 m od putne infrastrukture;

6

3. Zona za ekstenzivno korištenje šuma pitomog kestena obuhvata sve

šume pitomog kestena koje su udaljene od puta preko 1.000 m.

Klasifikacija šuma kestena po namjeni je integrirana u postojeću bazu podataka uz

nadogradnju atributivne tabele sa informacijama o namjeni kestenovih šuma.

5. Izdvajanje površina šibljaka i goleti u pojasu šuma pitomog kestena

U cilju identifikacije potencijalnih površina, unutar pojasa kestenovih šuma, za

podizanje novih zasada pitomog kestena izvršeno je izdvajanje površina šibljaka i

goleti. Kao i kod prethodnih koraka kreirana je nova baza podataka sa slojevima šuma

u drţavnoj i privatnoj svojini. Atributivna tabela za ovaj korak je nastala

nadogradnjom atributivne tabele iz prvog koraka sa podacima o potencijalu za

podizanje budućih kestenovih šuma. I u ovom koraku su provedeni odgovarajući

terenski radovi kako bi se izvršila korekcija kreirane baze podataka i taĉnije utvrdile

površine koje pripadaju kategoriji šibljaka i goleti, a koje su pogodne za podizanje

novih zasada pitomog kestena.

2.3. Obrada prikupljenih podataka, njihovo strukturiranje i prikaz najvaţnijih

aspekata gospodarenja šumama pitomog kestena

U ovoj fazi je izvršena konaĉna korekcija kreiranih baza podataka i provjera generisanih

slojeva, odnosno pripadajućih atributivnih tabela. Pored toga, analizirani su numeriĉki

pokazatelji proizvodnje drveta i utvrĊeni dostupni podaci za obraĉun proizvodne vrijednosti

šuma kestena. Nakon obrade podataka izvršeno je njihovo strukturiranje u tematske cjeline i

kreiran prikaz najvaţnijih aspekata gospodarenja šumama pitomog kestena kako slijedi:

- Prikaz i analiza površina šuma pitomog kestena za podruĉje općine Buţim koja

obuhvata aspekte vlasništva, pripadnosti gospodarskim jedinicama i katastarskim

općinama. Kao prilog ovom prikazu kreirana je tematska karta u dva primjerka

štampana u boji, koja prikazuje površine kestenovih šuma u razmjeri 1:10.000 za

drţavne šume i 1:5.000 za privatne šume1.

- Prikaz i analiza realne šumske vegetacije šuma pitomog kestena na podruĉju općine

Buţim za šume u privatnom vlasništvu i za šume u drţavnom vlasništvu. Kao prilog

ovoj analizi u bazi podataka su kreirani posebni atributi kojima se ukazuje na

prisustvo zasebnih tipova realne šumske vegetacije. Ovi atributi su iskorišteni pri

kreiranju karte osnovnih tipova šuma. Pored toga izvršena je i analiza tipova zemljišta

na kojima se nalaze kestenove šume. Na kraju je dat prikaz i analiza osnovnih tipova

šuma pitomog kestena na podruĉju općine Buţim, uz odgovarajući kartografski prikaz

štampan u dva primjerka u boji, kojim su prikazani osnovni tipovi šuma pitomog

kestena u razmjeri 1:10.000 i 1:5.000 za privatne šume. 1Za privatne šume je odabrana krupnija razmjera jer se pri prikazu pojedinih katastarskih čestica u razmjeri

1:10.000 gubi kvalitet prikaza i dostupnost informacija.

7

- Prikaz i analiza osnovnih šumsko-uzgojnih oblika šuma pitomog kestena na podruĉju

općine Buţim predstavljena posebno za šume u privatnom i šume u drţavnom

vlasništvu uz odgovarajuću tematsku kartu štampanu u dva primjerka u boji, kojim su

prikazani osnovni šumsko-uzgojni oblici šuma pitomog kestena u razmjeri 1:10.000 i

1:5.000 za privatne šume.

- Prikaz i analiza potencijalnih površina šuma i šumskih zemljišta za podizanje novih

šuma kestena uz odgovarajuću tematsku kartu štampanu u dva primjerka u boji, kojim

su prikazane površine za podizanje novih šuma kestena u razmjeri 1:10.000 za

drţavne i 1:5.000 za privatne šume.

- Prikaz i analiza namjene kestenovih šuma na podruĉju općine Buţim predstavljena

posebno za drţavne i privatne šume, sa odgovarajućom tematskom kartom

štampanom u dva primjerka u boji, kojom je prikazana namjena kestenovih šuma u

razmjeri 1:10.000 za drţavne i 1:5.000 za privatne šume.

- Prikaz preliminarnog zdravstvenog stanja šuma kestena na podruĉju općine Buţim sa

odgovarajućom tematskom kartom štampanom u dva primjerka u boji u razmjeri

1:25.000.

- Analiza i identifikacija pokazatelja proizvodnje i ekonomske vrijednosti šuma

pitomog kestena na podruĉju općine Buţim.

8

3. OSNOVNE INFORMACIJE O PITOMOM KESTENU (Castanea sativa Mill.)

Pitomi kesten (lat. Castanea sativa Mill.), pripada rodu CASTANEA Miller u kome se nalaze

listopadne vrste drveća iz porodice Fagaceae. Areali vrsta iz ovog roda su rasprostranjeni na

podruĉjima Sjeverne Amerike, juţne Evrope, sjeverozapadne Afrike, zapadne i istoĉne Azije

(Treštić, 2000). Najpoznatije vrste iz ovog roda su svakako evropski pitomi kesten (C. sativa

Miller), ameriĉki (C. dentata Borkh.), japanski (C. crenata Sieb. Et Zucc) i kineski (C.

mollissima Blume).

Evropski pitomi kesten je stablo koje raste do 30 m visine, sa široko zaobljenom gustom

krošnjom, tankom i glatkom korom koja uzduţno puca (kod starijih stabala). Lišće pripada

kategoriji naizmjeniĉnih listova i po rubu je nazubljeno. Prikaz stabla kestena i njegovih

listova kao i habitusa je dat na Slici 1.

Slika 1: Pitomi kesten sa lokaliteta na podruĉju općine Buţim (Foto: E. Herak)

9

Plod pitomog kestena pripada kategoriji jaţica (kupula), odnosno predstavlja zbirni plod sa

gusto nazubljenim ovojem iz kojeg se nakon pucanja oslobaĊaju 1 – 3 kestena. Plod obiluje

hranjivim materijama i kroz historiju se koristio za ishranu ljudi i stoke. Zametak ploda i

cvijet kestena su prikazani na Slici 2.

Slika 2: Kesten u cvatu i zametak ploda (Foto: E. Herak)

10

4. PRIKAZ REZULTATA IDENTIFIKACIJE KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU

OPĆINE CAZIN

Kako je projektnim zadatkom predviĊeno identificiranje površina šuma pitomog kestena za

podruĉje općine Cazin i ilustracije njihove prostorne distribucije, u nastavku će se prikazati

tabelarni prikaz za šume u drţavnom i šume u privatnom vlasništvu. Prikazane površine

kestenovih šuma za općinu Cazin dobijene su u okviru pripremnih radova i imaju

orijentacioni karakter. Za preciznije informacije potrebne su detaljnije analize i terenski

radovi kako je to uraĊeno za općinu Buţim.

U okviru pripremnih radova, analizom postojećih podataka ustanovljeno je da šume pitomog

kestena u drţavnom vlasništvu općine Cazin, zauzimaju 939 ha (Tabela 1.), koje se prostorno

nalaze u ĉetiri gospodarske jedinice (Slika 3).

Tabela 1: Orijentacioni prikaz površina kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu na podruĉju općine

Cazin

Naziv gospodarske jedinice Površina (ha)

Glinica 82

Gomila 475

Kladušnica 32

Mutnica 350

Ukupno 939

Slika 3: Prikaz granica gospodarskih jedinica koje se nalaze na teritoriji općine Cazin

11

Kada su u pitanju privatne šume, u okviru pripremnih radova i analizom postojećih podataka,

ustanovljeno je da se one nalaze na površini od 631,1 ha (Tabela 2). Prikaz katastarskih

općina u kojima se nalaze šume pitomog kestena je dat na Slici 4.

Tabela 2: Orijentacioni prikaz površina kestenovih šuma u privatnom vlasništvu za općinu Cazin

Naziv katastarske općine Površina (ha)

BREZOVA KOSA 63,58 CAZIN 25,08 CAZIN GRAD 8,97 ĆORALICI 5,51 DONJA KOPRIVNA 33,27 GLOGOVAC 4,24 GNJILAVAC 2,85 GORNJA BARSKA 128,22 GORNJA KOPRIVNA 30,36 LISKOVAC 15,90 LJUBIJANKIĆI 14,64 OSTROŢAC 0,15 PEĆIGRAD 270,92 POLJE 1,82 PONJEVIĆI 13,60 SLATINA 0,23 STIJENA 9,59 VRELO 2,13

Ukupno 631,09

Slika 4: Prikaz granica katastarskih općina koje se nalaze na teritoriji općine Cazin

12

5. PRIKAZ REZULTATA IDENTIFIKACIJE KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU

OPĆINE BUŢIM

Prema zvaniĉnim podacima općina Buţim se nalazi na teritoriji od 129 km2 ili 12.900 ha

(FZS, 2017), a ukupan broj stanovnika prema podacima Popisa iz 2013. godine iznosi 19.340

(ASBiH, 2016). Kada su u pitanju šume i šumska zemljišta utvrĊeno je, na osnovu podataka

iz vaţećih planova za gospodarenje šumama u drţavnom i privatnom vlasništvu, da

zauzimaju površinu od 5.273 ha, odnosno 40,9% od teritorije općine. Šume i šumska

zemljišta u drţavnom vlasništvu zauzimaju površinu od 2.718 ha ili 52,5%, dok se privatne

šume i šumska zemljišta nalaze na površini od 2.555 ha odnosno na 48,5%. Distribucija šuma

po vlasništvu je atipiĉna za uslove u BiH gdje dominiraju šume u drţavnom vlasništvu dok su

u prosjeku šume u privatnom vlasništvu zastupljene sa relativnim uĉešćem od oko 20%.

Pored atipiĉnosti u distribuciji šuma po vlasništvu atipiĉan je i sastav šuma na ovom podruĉju

koji odlikuje relativno visoko uĉešće pitomog kestena. S tim u vezi je utvrĊeno da površina

šuma pitomog kestena za podruĉje općine Buţim iznosi 982,5 ha, odnosno šume kestena ĉine

18,6% od svih šuma i šumskih zemljišta koje se nalaze na teritoriji ove općine.

Kada je u pitanju visinska distribucija šuma pitomog kestena na podruĉju općine Buţim,

moţe se konstatovati da ista odgovara uobiĉajenoj visinskoj distribuciji za ovu vrstu drveća

koja se u granicama svog areala rasprostire u visinskom pojasu do 700 m.n.v. (Wraber,

1958). Pregled nadmorskih visina za terene na podruĉju općine Buţim je dat na Slici 5.

Za šume u drţavnom vlasništvu je, na osnovu struktura površina prema nadmorskoj visini,

utvrĊeno da se najveći procenat ovih šuma (74,9%) nalazi u pojasu od 300 - 400 m.n.v.,

nakon ĉega slijede šume u pojasu od 500 - 600 m.n.v. sa relativnim uĉešćem od 11,3%

(Tabela 3).

Tabela 3: Prikaz strukture površina drţavnih šuma kestena prema nadmorskoj visini

N. V. (m)

Površina u hektarima Ukupno

Omjer smjese kestena %

10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

200 - 300 22,43 3,22

25,65 4,87

300 - 400 124,36 87,75 23,43 110,11 48,41 394,06 74,88

400 - 500 3,22 28,62 10,14 5,13

47,11 8,95

500 - 600 45,06

2,56 11,84 59,46 11,30

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

13

Slika 5: Pregled nadmorskih visina (grupisanih po visinama od po 100 m) u općini Buţim, dobijenih

GIS analizom digitalnog modela terena

I za šume u privatnom vlasništvu odgovara sliĉan obrazac distribucije šuma prema

nadmorskoj visini. U tom kontekstu je utvrĊeno da se najveća površina šuma u privatnom

vlasništvu (292,1 ha ili 64,0%) nalazi u pojasu 300 - 400 m.n.v. (Tabela 4). Nakon toga se u

pojasu od 400 - 500 m.n.v. nalazi 121,1 ha, odnosno 26,5% privatnih šuma. Najmanje je

privatnih šuma kestena u pojasu od 500 - 600 m.n.v.

14

Tabela 4: Prikaz strukture površina privatnih šuma kestena prema nadmorskoj visini

Nadmorska

visina (m)


Omjer smjese kestena%

10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

200-300 0,51 15,47 0,73 18,45 1,49 36,65 8,03

300-400 0,23 142,48 1,11 85,80 62,53 292,14 64,04

400-500 0,12 34,85 47,71 38,38 121,06 26,54

500-600 1,03 5,29 6,33 1,39

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

Za drţavne šume pitomog kestena na podruĉju općine Buţim se moţe konstatovati da se u

najvećem procentu nalaze na ekspozicijama okrenutim sjeveroistoku odnosno sjeverozapadu.

Najveći procenat površina se nalazi na sjeveroistoĉnoj ekspoziciji (25,5%), nakon koje slijedi

sjeverozapadna ekspozicija sa relativnim uĉešćem od 20,6%, dok je najmanje šuma kestena

na istoĉnoj odnosno jugoistoĉnoj ekspoziciji (Tabela 5).

Tabela 5: Prikaz strukture površina drţavnih šuma kestena prema ekspoziciji

Ekspozicija



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Sjeverna ekspozicija

10,35

30,40

40,75 7,74

Sjeveroistoĉna ekspozicija 44,79 3,22 9,57 38,16 38,53 134,27 25,51

Istoĉna ekspozicija 9,76

4,34

14,10 2,68

Jugoistoĉna ekspozicija

17,61

2,37 19,98 3,80

Juţna ekspozicija

62,56

7,17 69,73 13,25

Jugozapadna ekspozicija 24,06 14,57 1,26 31,88 2,71 74,48 14,15

Zapadna ekspozicija 49,96 3,64 2,01

8,98 64,59 12,27

Sjeverozapadna ekspozicija 66,50 25,25 3,12 13,02 0,49 108,38 20,59

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,0

Kestenove šume u privatnom vlasništvu se najvećim procentom nazale na sjeveroistoĉnoj

ekspoziciji zauzimajući površinu od 81,8 ha odnosno 17,9% (Tabela 6). Znaĉajno je uĉešće

padina okrenutih sjeverozapadu (17,8%), sjeveru (12,6%), odnosno jugoistoku (15,6%) i

jugozapadu (10,8%).

15

Tabela 6: Prikaz ekspozicije privatnih kestenovih šuma u općini Buţim

Ekspozicija



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 8 0 ha %

Bez jasno izraţene ekspozicije 0,21 0,53 0,60 1,33 0,29

Sjeverna ekspozicija 0,13 34,85 0,78 12,42 9,36 57,54 12,61

Sjeveroistoĉna ekspozicija 0,43 46,83 19,80 14,75 81,81 17,93

Istoĉna ekspozicija 0,30 10,41 19,41 19,29 49,41 10,83

Jugoistoĉna ekspozicija 7,36 36,15 27,91 71,42 15,66

Juţna ekspozicija 5,29 7,38 10,28 22,96 5,03

Jugozapadna ekspozicija 21,28 1,05 16,27 10,83 49,43 10,84

Zapadna ekspozicija 14,77 21,60 4,94 41,32 9,06

Sjeverozapadna ekspozicija 51,79 19,43 9,73 80,95 17,75

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

Kada je rijeĉ o nagibu šuma kestena u drţavnoj svojini, utvrĊeno je da se iste rasprostiru na

breţuljkastim terenima nagiba u intervalu od 11º do 30º (Tabela 7). U pogledu distribucije

šuma prema nagibu se moţe konstatovati da se većina šuma (68,3%) nalazi na padinama

nagiba izmeĊu 21º i 30º i mogu se kategorisati kao šuma na strmim terenima, dok ostatak

zauzima padine blaţeg nagiba, odnosno umjereno strm teren.

Tabela 7: Prikaz strukture površina drţavnih šuma kestena prema nagibu

Nagib (º)



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Umjereno strm teren (10-20) 96,8 6,86 9,1 39,54 14,55 166,85 31,70

Strm teren (20-30) 98,27 112,73 24,47 78,26 45,70 359,43 68,29

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,0

Kada su u pitanju privatne šume utvrĊeno je da se iste rasprostiru u intervalu nagiba od 5º do

40º (Tabela 8). Dominiraju sastojine koje se nalaze na strmim terenima koje zauzimaju

površinu od 326,9 ha ili 71,6%, nakon ĉega po uĉešću u površini slijede šume umjereno

strmih terena sa površinom od 116 ha ili 25,4%.

16

Tabela 8: Prikaz strukture površina privatnih šuma kestena prema nagibu

Nagib



10 - 20 20 - 30 30 -

50 50 - 80 > 80 ha %

Blago nagnut teren (5-10)

0,21

0,41 1,36 1,98 0,43

Umjereno strm teren (10-20) 0,12 38,65

49,55 27,65 115,97 25,42

Strm teren (20-30) 0,23 147,90 1,83 98,24 78,68 326,87 71,66

Veoma strm teren (30-40) 0,51 6,05

4,79

11,36 2,49

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

5.1. POVRŠINE KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM

5.1.1. POVRŠINE KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM VLASNIŠTVU

Ukupna površina šuma i šumskih zemljišta u drţavnom vlasništvu na teritoriji općine Buţim

iznosi 2.718 ha (izvor: ŠGO za ŠGP „Unsko“). Površina drţavnih šuma, u kojima je uĉešće

kestena preko 10% prema omjeru smjese, na teritoriji ove općine iznosi 526,28 ha, što

predstavlja 19,36% od svih šuma u drţavnom vlasništvu ove općine. Posmatrano iz ugla

uĉešća kestena u omjeru smjese, najviše je onih šuma u kojima se isti pojavljuje u omjeru

smjese od 10 do 20%, a ovakve šume zauzimaju 195,07 ha ili 37,07% svih šuma kestena u

drţavnom vlasništvu na podruĉju općine Buţim. Kada je u pitanju omjer smjese od 21 do

30%, ovih šuma ima 119,59 ha ili 22,7%, dok je šuma u kojima se kesten nalazi u omjeru

smjese 31 do 50% najmanje i one zauzimaju površinu od 33,57 ha ili 6,4%. Šume u kojima

kesten ima relativno veliki procenat uĉešća u omjeru smjese (sa uĉešćem preko 51%)

zauzimaju površinu od 168,05 ha ili 33,8% (Grafikon 1).

Grafikon 1: Prikaz strukture površina drţavnih šuma po omjeru smjese

37,1%

22,7%

6,4%

22,4%

11,4%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0%

Sporadiĉna pojava pojedinaĉnih stabala

(uĉeće kestena 10 – 20%)

Intenzivnija pojava stabala kestena (uĉeće kestena

21 – 30%)

Sastojine sa znaĉajnim udjelom kestena (uĉešće

kestena 31 – 50%)

Sastojne sa dominantnim uĉešćem kestena



17

Tabela 9: Površine drţavnih šuma kestena u općini Buţim po uţim kategorijama šuma

Šifra UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1100 130,55 25,25

155,80 29,60

1400

0,22 4,80

5,02 0,95

3100

3,22

3,22 0,61

3400 12,98 3,37 2,01

18,36 3,49

4100 37,10 10,35

14,59

62,04 11,79

4400 14,44 77,40 31,34 98,41 60,25 281,84 53,55

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

Posmatrano po uţim kategorijama šuma najveće je uĉešće uţe kategorije izdanaĉkih šuma

hrastova (UK 4400) 281,84 ha ili 53,6% (Tabela 9). Površine gdje je kesten kao vrsta drveća

preovladava sa preko 80% uĉešća u omjeru smjese nalaze se upravo u ovoj uţoj kategoriji i

zauzimaju površinu od 60,25 ha. Sastojine sa dominantnim uĉešćem kestena (preko 50% u

omjeru smjese)su evidentirane u uţim kategorijama visokih šuma hrastova (UK 1400),

izdanaĉkih šuma bukve (UK 4100) i u spomenutoj uţoj kategoriji izdanaĉkih šuma hrastova

(UK 4400).

Analizom površina šuma kestena u drţavnom vlasništvu se došlo do zakljuĉka da najveći

procenat ovih šuma pripada široj kategoriji izdanaĉkih šuma koje zauzimaju površinu od

343,9 ha ili preko 65% površine (Tabela 10). Znaĉajno je i uĉešće šire kategorije visokih

šuma sa prirodnom obnovom koje zauzimaju površinu od 160,8 ha ili 30,5% šuma kestena u

drţavnom vlasništvu.

Tabela 10: Površine drţavnih šuma kestena u općini Buţim po širim kategorijama šuma

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1000 130,55 25,25 0,22 4,80 160,82 30,56

3000 12,98 6,59 2,01 21,58 4,10

4000 51,54 87,75 31,34 113,00 60,25 343,88 65,34

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

5.1.1.1. POVRŠINE DRŢAVNIH ŠUMA NA TERITORIJI OPĆINE BUŢIM PO

GOSPODARSKIM JEDINICAMA

Šume pitomog kestena u drţavnom vlasništvu na podruĉju općine Buţim teritorijalno

pripadaju gospodarskim jedinicama Baštra - Ćorkovaĉa i Glinica (Slika 6).

18

Slika 6: Prikaz prostornog rasporeda gospodarskih jedinica na podruĉju općine Buţim

Većina šuma kestena se nalazi u gospodarskoj jedinici Glinica na površini od 345,8 ha ili

65,7% (Tabela 11). Površina šuma u gospodarskoj jedinici Baštra - Ćorkovaĉa iznosi 180,4

ha, odnosno 34,3%.

Tabela 11: Površine drţavnih šuma kestena po gospodarskim jedinicama općine Buţim

Gospodarska

jedinica



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Baštra - Ćorkovaĉa 114,39 28,89 13,26 12,03 11,84 180,41 34,28

Glinica 80,68 90,70 20,31 105,77 48,41 345,87 65,72

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

19

Tabela 12: Površine drţavnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u G.J. “Baštra – Ćorkovaĉa”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1100 108,06 25,25

133,31 73,89

1400

4,80

4,80 2,66

3400 3,22

3,22 1,78

4100 3,11

3,11 1,72

4400

3,64 13,26 7,23 11,84 35,97 19,94

Ukupno 114,39 28,89 13,26 12,03 11,84 180,41 100,00

U G.J. Baštra - Ćorkovaĉa većina kestenovih šuma pripada uţoj kategoriji visokih šuma

bukve (primarne i sekundarne), koje zauzimaju površinu od 133,3 ha, odnosno 73,9% (Tabela

12). U ovoj kategoriji se kesten pojavljuje sporadiĉno (uĉešće kestena u omjeru smjese 10-

20%) na površini od 108 ha, a na površini od oko 25 ha pojava kestena je intenzivnija (uĉešće

kestena u omjeru smjese 21-30%). Znaĉajno je i uĉešće uţih kategorija izdanaĉkih šuma (UK

4100 – Izdanaĉke šume bukve, primarne i sekundarne i UK 4400 – Izdanaĉke šume hrastova)

koje zauzimaju površinu od oko 39 ha odnosno 21,6%.

Kako je prethodno navedeno u sastavu drţavnih šuma na podruĉju G.J. Baštra – Ćorkovaĉa

dominira šira kategorija visokih šuma sa prirodnom obnovom koje zauzimaju površinu od

138,1 ha (Tabela 13).

Tabela 13: Površine drţavnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u G.J. “Baštra – Ćorkovaĉa”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1000 108,06 25,25

4,80

138,11 76,55

3000 3,22

3,22 1,78

4000 3,11 3,64 13,26 7,23 11,84 39,08 21,66

Ukupno 114,39 28,89 13,26 12,03 11,84 180,41 100,00

Na osnovu prikaza u prethodnoj tabeli analizirana je struktura površina drţavnih šuma u G.J.

Baštra – Ćorkovaĉa po omjeru smjese (Grafikon 2), te se moţe konstatovati da se kesten u

ovoj G.J. uglavnom pojavljuje sporadiĉno i uĉestvuje u omjeru smjese od 10 do 20%.

Nasuprot tome relativno je mali udio ĉistih sastojina kestena koje u ovoj G.J. zauzimaju 6,6%

od njene ukupne površine.

20

Grafikon 2: Prikaz strukture površina drţavnih šuma po omjeru smjese u G.J. Baštra – Ćorkovaĉa

Kada je u pitanju G.J. Glinica, ukupna površina šuma pitomog kestena iznosi 345,8 ha, sa

dominacijom šuma koje pripadaju uţim kategorijama izdanaĉkih šuma hrastova (245,8 ha) i

izdanaĉkih šuma bukve (58,9 ha) – Tabela 14. Za razliku od prethodno analizirane G.J.

(Baštra – Ćorkovaĉa) uĉešće uţih kategorija visokih šuma bukve i visokih šuma hrastova je

relativno malo.

Tabela 14: Površine drţavnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u G.J. “Glinica”

Šifra UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1100 22,49

22,49 6,50

1400

0,22

0,22 0,06

3100

3,22

3,22 0,93

3400 9,76 3,37 2,01

15,14 4,38

4100 33,99 10,35

14,59

58,93 17,04

4400 14,44 73,76 18,08 91,18 48,41 245,87 71,09

Ukupno 80,68 90,70 20,31 105,77 48,41 345,87 100,00

Kao sumarni prikaz i nadopuna prethodnoj tabeli prikazane su površine drţavnih šuma

kestena po širim kategorijama koja potvrĊuje da kategorija izdanaĉkih šuma zauzima najveću

površinu u G.J. Glinica u iznosu od 304,8 ha ili 88,1% (Tabela 15).

63,4%

16,0%

7,3%

6,7%

6,6%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0%




21 – 30%)


kestena 31 – 50%)




21

Tabela 15: Površine drţavnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u G.J. “Glinica”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1000 22,49

0,22

22,71 6,57

3000 9,76 6,59 2,01

18,36 5,31

4000 48,43 84,11 18,08 105,77 48,41 304,80 88,13

Ukupno 80,68 90,70 20,31 105,77 48,41 345,87 100,00

Grafikon 3: Prikaz strukture površina drţavnih šuma po omjeru smjese u G.J. Glinica

Kada je rijeĉ o strukturi površina drţavnih šuma kestena po omjeru smjese za G.J. Glinica,

utvrĊeno je da najveći procenat šuma sadrţi sastojine sa znaĉajnim udjelom kestena (uĉešće u

omjeru smjese 51 – 80%). Ovakve šume se nalaze na površini od 105,7 ha, odnosno ĉine

30,6% šuma kestena u ovoj G.J. (Grafikon 3). Relativno visoko je i uĉešće kestenovih šuma u

kojima se ova vrsta pojavljuje sporadiĉno (23,3%), odnosno intenzivnije (26,2%). Površine

ĉistih kestenovih šuma iznosi 48,4 ha ili 14,0% od svih šuma kestena u G.J. Glinica.

5.1.2. POVRŠINE KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM VLASNIŠTVU

Površina svih privatnih šuma i šumskog zemljišta na podruĉju općine Buţim iznosi 2.555 ha

(izvor ŠGO za privatne šume općine Buţim) od ĉega šume pitomog kestena zauzimaju 456,2

ha odnosno 17,9%. Kada je u pitanju uĉešće kestena u omjeru smjese, najviše je onih šuma u

kojima se isti pojavljuje u omjeru smjese od 21 do 30%, i ove šume zauzimaju 192,8 ha ili

42,3% od svih privatnih šuma kestena na podruĉju općine Buţim (Grafikon 4). Moţe se

konstatovati da šume u privatnom vlasništvu, na podruĉju općine Buţim, karakteriše

intenzivnija pojava stabala kestena u njihovom sastavu. Ostale površine, većim dijelom,

pripadaju šumama u kojima dominiraju kestenove sastojine (uĉešće kestena u omjeru smjese

23,3%

26,2%

5,9%

30,6%

14,0%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0%




21 – 30%)


kestena 31 – 50%)




22

51 – 80%) koje zauzimaju površinu od 153,0 ha ili 33,5%, odnosno ĉiste sastojine kestena

koje se nalaze na površini od 107,7 ha ili 23,6% (Grafikon 4).

Grafikon 4: Prikaz strukture površina privatnih šuma po omjeru smjese

Na osnovu prikaza iz Tabela 16 i 17 moţe se konstatovati privatne šume kestena na teritoriji

općine Buţim pripadaju većinom uţim kategorijama izdanaĉkih šuma bukve (43,1%),

kategoriji ostalih izdanaĉkih šuma (56,5%). Drugim rijeĉima, moţe se zakljuĉiti da u

privatnim šumama kestena dominira šira kategorija izdanaĉkih šuma na površini od 454,3 ha

(Tabela 17).

Tabela 16: Površine privatnih šuma kestena u općini Buţim po uţim kategorijama šuma

Šifra UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3100 1,83 1,83 0,40

4100 192,80 3,96 196,76 43,13

4500 0,86 153,00 103,73 257,58 56,47

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

Tabela 17: Površine privatnih šuma kestena u općini Buţim po širim kategorijama šuma

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3000 1,83 1,83 0,40

4000 0,86 192,80 153,00 107,69 454,34 99,60

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

0,2%

42,3%

0,4%

33,5%

23,6%

-20,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0%




21 – 30%)


kestena 31 – 50%)




23

5.1.2.1. POVRŠINE PRIVATNIH ŠUMA NA TERITORIJI OPĆINE BUŢIM PO

KATASTARSKIM OPĆINAMA

U nastavku će biti analizirana distribucija površina šuma u privatnom vlasništvu za podruĉje

općine Buţim po katastarskim općinama (u daljem tekstu: K.O.) – Slika 7.

Slika 7: Prikaz prostornog rasporeda katastarskih općina na podruĉju općine Buţim

UtvrĊeno je da uĉešće kestenovih šuma i šumskih zemljišta u površini pojedinih katastarskih

općina razlikuje. Tako je najveća površina privatnih kestenovih šuma u K.O. Dobro Selo,

gdje one zauzimaju 145,0 ha, odnosno na ove šume otpada 31,8% svih kestenovih šuma u

privatnom vlasništvu u općini Buţim. Najmanja površina privatnih šuma kestena (oko 5,5 ha

ili 1,2%) se nalazi u K.O. Mrazovac (Tabela 18).

24

Tabela 18: Površine privatnih šuma kestena po katastarskim općinama općine Buţim

Naziv

katastarske

općine – K.O.



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Bag

47,44

3,91 9,29 60,64 13,29

Buţim 0,51 17,10 0,65 18,32 15,89 52,48 11,50

Dobro selo

86,75 58,28 145,03 31,79

Konjodor 0,12 49,66 1,11 1,47 15,55 67,90 14,88

Lubarda 0,23 39,81 0,07 28,24 2,21 70,56 15,47

Mrazovac

5,51

5,51 1,21

Varoška rijeka

38,79

8,80 6,47 54,06 11,85

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

U tabelama od 19 do 32 su prikazani podaci o distribuciji privatnih šuma kestena po uţim i

širim kategorijama šuma za pojedine katastarske općine.

Tabela 19: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Bag”

Šifra

UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4100 47,44 3,96 51,40 84,76

4500 3,91 5,33 9,24 15,24

Ukupno 47,44 3,91 9,29 60,64 100,00

Tabela 20: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Bag”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4000 47,44 3,91 9,29 60,64 100,00

Ukupno 47,44 3,91 9,29 60,64 100,00

Tabela 21: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Buţim”

Šifra UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3100 0,65 0,65 1,24

4100 17,10 17,10 32,59

4500 0,51 18,32 15,89 34,72 66,17

Ukupno 0,51 17,10 0,65 18,32 15,89 52,48 100,00

25

Tabela 22: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Buţim”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3000 0,65 0,65 1,24

4000 0,51 17,10 18,32 15,89 51,82 98,76

Ukupno 0,51 17,10 0,65 18,32 15,89 52,48 100,00

Tabela 23: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Dobro selo”

Šifra

UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4500 86,75 58,28 145,03 100,00

Ukupno 86,75 58,28 145,03 100,00

Tabela 24: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Dobro selo”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4000 86,75 58,28 145,03 100,00

Ukupno 86,75 58,28 145,03 100,00

Tabela 25: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Konjodor”

Šifra

UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3100 1,11 1,11 1,63

4100 49,66 49,66 73,14

4500 0,12 1,47 15,55 17,13 25,23

Ukupno 0,12 49,66 1,11 1,47 15,55 67,90 100,00

Tabela 26: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Konjodor”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3000 1,11 1,11 1,63

4000 0,12 49,66 1,47 15,55 66,79 98,37

Ukupno 0,12 49,66 1,11 1,47 15,55 67,90 100,00

26

Tabela 27: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Lubarda”

Šifra UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3100 0,07 0,07 0,10

4100 39,81 39,81 56,42

4500 0,23 28,24 2,21 30,67 43,47

Ukupno 0,23 39,81 0,07 28,24 2,21 70,56 100,00

Tabela 28: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Lubarda”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

3000 0,07 0,07 0,10

4000 0,23 39,81 28,24 2,21 70,49 99,90

Ukupno 0,23 39,81 0,07 28,24 2,21 70,56 100,00

Tabela 29: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Mrazovac”

Šifra UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4500 5,51 5,51 100,00

Ukupno 5,51 5,51 100,00

Tabela 30: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Mrazovac”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4000 5,51 5,51 100,00

Ukupno 5,51 5,51 100,00

Tabela 31: Površine privatnih šuma kestena po uţim kategorijama šuma u K.O. “Varoška rijeka”

Šifra

UK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4100 38,79 38,79 71,75

4500 8,80 6,47 15,27 28,25

Ukupno 38,79 8,80 6,47 54,06 100,00

27

Tabela 32: Površine privatnih šuma kestena po širim kategorijama šuma u K.O. “Varoška rijeka”

Šifra ŠK



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

4000 38,79 8,80 6,47 54,06 100,00

Ukupno 38,79 8,80 6,47 54,06 100,00

5.1.3. KARTOGRAFSKI PRIKAZ I BAZA PODATAKA POVRŠINA ŠUMA KESTENA

NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM

Pored naprijed navedenih informacija o površinama šuma pitomog kestena u drţavnom i

privatnom vlasništvu na teritoriji općine Buţim, izvršeno je sortiranje svih dostupnih

podataka u GIS bazu. Za šume u drţavnom vlasništvu su korišteni podaci o prostornim

ureĊajnim jedinicama sa aspekta šumarstva, a kod privatnih su sve analize provoĊene u

okviru politiĉko-administrativnih, odnosno imovinsko pravnih podjela (katastar). Radi lakše

buduće manipulacije podacima koje sadrţi ova baza u nastavku je prikazan njen sadrţaj

(Tabela 33 i 34). Na osnovu podataka sadrţanih u bazi kreirane su karte površina šuma

kestena u drţavnom i privatnom vlasništvu. Ilustracija (isjeĉak) karte površina privatnih šuma

je prikazana na Slici 8.

Slika 8: Isjeĉak karte površina šuma kestena u privatnom vlasništvu (KO Buţim)

28

Tabela 33: Atributivna tabela sloja karte površina šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za podruĉje općine Buţim

Opis Attributes of Karta površina šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za područje Općine Bužim

Naziv ID OPCIN

A_OZN

OPCINA

_NAZ

KO_OZ

NAKA

KO_N

AZIV

BRPA

RCEL

E

POD

BRO

J

BROJ

POD

BRO

SLUZ

B

POV

RS

POSJE

DNIK

NAZI

VPAR

CE

OS_

45

UK ŠK N_V

_M

EKSP

OZICI

J

NAGIB

_STEP

Tip

podatka

Short

integer Double String String String

Long

integre

Long

integr

e

String String String String Dou

ble

Stri

ng

Stri

ng

Doub

le

Double Double

Primjer 1 11240 Buţim 01 Bag 45 0 45 11577

VELIC

ZAIMA

SULEJ

MAN

(1/1)

BUNA

RI

20-

30

410

0

400

0 310 13 23

Tabela 34: Atributivna tabela sloja karte površina šuma pitomog kestena u drţavnom vlasništvu za podruĉje općine Buţim

Opis Attributes of Karta površina šuma pitomog kestena u državnom vlasništvu za područje Općine Bužim

Naziv ID OPCIN

A_OZN

OPCINA

_NAZ

SGP_OZN

AKA

SGP_

NAZI

V

GJ_O

ZNAK

A

GJ_NA

ZIV

ODJE

L

ODSJ

EK

OZNA

KA_OD

S

P_H

A

OS_

45

UK ŠK N_V

_M

EKSP

OZICIJ

NAGIB

_STEP

Tip

podatka

Short

integer Double String String String String

String String String String Dou

ble

Dou

ble

Stri

ng

Stri

ng

Doub

le

Double Double

Primjer 1 11240 Buţim 48 UNSK

O 04

BAŠTR

A-

ĆORK

OVAĈ

A

046 03 c 2,56 20-

30

410

0

400

0 310 13 23

29

5.2. OSNOVNI TIPOVI REALNE ŠUMSKE VEGETACIJE KESTENOVIH ŠUMA


U cilju utvrĊivanja strukture i raznolikosti pojavnih oblika sastojina i šuma pitomog kestena u

GIS okruţenju i kroz provjere na terenu je provedena analiza realne šumske vegetacije. Ova

analiza je provedena posebno za šume u drţavnom i za šume u privatnom vlasništvu, a

rezultati će biti prikazani u nastavku.

5.2.1. PRIKAZ REALNE ŠUMSKE VEGETACIJE KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM

VLASNIŠTVU

Kada su u pitanju šume kestena u drţavnom vlasništvu identificirano je da iste pripadaju

razliĉitim kategorijama realne šumske vegetacije. Znaĉajan procenat ovih šuma pripada

vegetaciji šuma kestena, kitnjaka i bukve koje zauzimaju površinu od 276,2 ha odnosno

52,5% (Tabela 35). Druge po zastupljenosti su sastojine koje pripadaju vegetaciji šuma

kestena i bukve, koje se prostiru na površini od 152,5 ha ili 28,9%. Pored ove dvije

najznaĉajnije kategorije realne šumske vegetacije, utvrĊeno je da šume u drţavnom

vlasništvu pripadaju i vegetaciji šuma kestena sa ĉetinarima (primjesa ĉetinara) površine 21,6

ha ili 4,1%, vegetaciji šuma kestena i kitnjaka površine 40,5 ha ili 7,7%, zatim vegetaciji

šuma kestena i ostalih lišćara površine 19,5 ili 3,7% i na kraju vegetaciji šuma bukve, kestena

i ostalih lišćara 13,0 ili 2,5%. Potrebno je naglasiti da se u drţavnom vlasništvu nalazi

zanemariva površina šuma koje pripadaju vegetaciji ĉistih kestenovih šuma koja iznosi 2,8 ha

odnosno zauzima svega 0,5% površine.

Tabela 35: Prikaz realne šumske vegetacije drţavnih šuma kestena

Vrsta vegetacije



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Pitomi kesten sa ĉetinarima

(primjesa ĉetinara) 12,98 6,59 2,01

21,58 4,10

Ĉiste kestenove šume

2,86 2,86 0,54

Šume kestena i kitnjaka

11,20

29,32

40,52 7,70

Šume kesten, kitnjaka i

bukve 122,37 91,45 11,05 35,20 16,15 276,22 52,49

Šume kestena i bukve 59,59 10,35 8,51 35,57 38,53 152,55 28,99

Šume kestena i ostalih

lišćara (tvrdi i mehki) 0,13

12,00 4,67 2,71 19,51 3,71

Šume bukve, kesten i

ostalih lišćara (tvrdi i

mehki)

13,04

13,04 2,48

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

30

Analiza uĉešća kestena u omjeru smjese za identificirane tipove realne vegetacije je

prikazana na Grafikonu 5 (od a. do e.). Ustanovljeno je da kesten u šumama bukve, kestena i

ostalih lišćara (tvrdi i meki) uĉestvuje u omjeru smjese u intervalu od 50 do 80%, dok ostali

oblici uĉešća kestena u omjeru smjese nisu prisutni. Kao što je i oĉekivano u ĉistim

kestenovim šumama uĉešće kestena u omjeru smjese je preko 80%. Kada su u pitanju ostali

tipovi realne vegetacije kestenovih šuma, detaljan prikaz strukture uĉešće kestena u omjeru

smjese ja dat na grafikonima u nastavku.

Grafikon 5: Prikaz strukture tipova realne vegetacije kestenovih drţavnih šuma po omjeru smjese

a.

b.

c.

d.

e.

60,1%

30,5%

9,3%

0,0%

0,0%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

10 do 20

20 do 30

30 do 50

50 do 80

preko 80

Om

jer

smje

se

Pitomi kesten sa ĉetinarima (primjesa ĉetinara)

0,0%

27,6%

0,0%

72,4%

0,0%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

10 do 20

20 do 30

30 do 50

50 do 80

preko 80

Om

jer

smje

se

Šume kestena i kitnjaka

44,3%

33,1%

4,0%

12,7%

5,8%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

10 do 20

20 do 30

30 do 50

50 do 80

preko 80

Om

jer

smje

se

Šume kesten, kitnjaka i bukve

39,1% 6,8%

5,6% 23,3%

25,3%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

10 do 2020 do 3030 do 5050 do 80

preko 80

Om

jer

smje

se

Šume kestena i bukve

0,7%

0,0%

61,5%

23,9%

13,9%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

10 do 20

20 do 30

30 do 50

50 do 80

preko 80

Om

jer

smje

se

Šume kestena i ostalih lišćara (tvrdi i mehki)

31

5.2.2. PRIKAZ REALNE ŠUMSKE VEGETACIJE KESTENOVIH ŠUMA U

PRIVATNOM VLASNIŠTVU

Kao i u prethodnom sluĉaju, za šume kestena u privatnoj svojini je utvrĊeno da pripadaju

razliĉitim kategorijama realne šumske vegetacije. Najveći procenat privatnih šuma pripada

vegetaciji šuma bukve i kestena (bukva je više zastupljena), koje zauzimaju površinu od

166,2 ha odnosno 36,4% (Tabela 36). Zatim, po zastupljenosti, dolaze sastojine koje

pripadaju vegetaciji ĉistih kestenovih šuma, koje se prostiru na površini od 107,5 ha ili

23,6%. Na trećem mjestu po zastupljenosti se nalaze sastojine koje pripadaju vegetaciji šuma

kestena i ostalih lišćara (tvrdi i mehki) koje zauzimaju 92,3 ha, odnosno 20,2%. Pored gore

navedenih, šume u privatnoj svojini pripadaju vegetacionim tipovima šuma bukve, kestena i

ostalih lišćara (tvrdi i mehki) površine od 86,2 ha ili 18,9%, šumama pitomog kestena sa

plemenitim lišćarima koje se nalaze na površini od 0,3 ha odnosno 0,08%, šumama kestena i

bukve koje zauzimaju 1,8 ha ili 0,4% i na kraju šumama pitomog kestena sa ĉetinarima

neznatne površine od 1,8 ha ili 0,4%.

Tabela 36: Prikaz realne šumske vegetacije privatnih šuma kestena

Vrsta vegetacije



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Pitomi kesten sa ĉetinarima

(primjesa ĉetinara) 1,83 1,83 0,40

Šume kestena i plemenitih

lišćara 0,34 0,34 0,08

Ĉiste kestenove šume 107,49 107,49 23,56

Šume kestena i bukve 1,83 1,83 0,40

Šume kestena i ostalih lišćara

(tvrdi i mehki) 92,26 92,26 20,22

Šume bukve i kestena (bukva

je više zastupljena) 164,77 1,23 0,20 166,20 36,43

Šume bukve, kestena i ostalih

lišćara (tvrdi i mehki) 0,51 28,03 57,67 86,22 18,90

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

Kada je u pitanju uĉešće kestena u omjeru smjese za identificirane kategorije realne

vegetacije ustanovljeno je da nema izraţene disperzije istog po pojedinim kategorijama

uĉešća u omjeru smjese. Prethodno vaţi za sve identificirane tipove realne vegetacije

kestenovih šuma, a detaljan prikaz je predstavljen u prethodnoj tabeli.

32

5.3. OSNOVNI TIPOVI ZEMLJIŠTA NA KOJIMA SE NALAZE KESTENOVE

ŠUME U OPĆINI BUŢIM

5.3.1. PRIKAZ ZEMLJIŠTA KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM VLASNIŠTVU

Generalno je utvrĊeno da se šume pitomog kestena pojavljuju na smeĊim kiselim zemljištima

na razliĉitim geološkim supstratima. Najveća površina šuma se nalazi na smeĊim kiselim

tlima na tufitnim škriljcima i pješĉarima ĉija površina iznosi 192,1 ha ili 36,5% (Tabela 37).

Tabela 37: Prikaz zemljišta kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu

Tip zemljišta



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

SmeĊe kiselo skeletno tlo na

pješĉarima i škriljcima 120,73 28,89 10,36 2,89 11,84 174,71 33,20

SmeĊe kiselo tlo na pješĉarima i

glincima 16,15

3,12 9,14

28,41 5,40

SmeĊe kiselo tlo na tufitnim

škriljcima i pješĉarima 40,12 28,14 20,09 55,38 48,41 192,14 36,51

SmeĊe tlo na dolomitima,

laporima i laporcima 9,89

19,99

29,88 5,68

SmeĊe degradirano, podzolasto

tlo na reliktnim crvenicama 62,56

30,40

92,96 17,66

SmeĊe tlo na glinama 8,18

8,18 1,55

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

Znaĉajan procenat šuma (33,2%) se nalazi i na smeĊim kiselim skeletnim tlima na pješĉarima

i škriljcima, te na smeĊim degradiranim, podzolastim tlima na reliktnim crvenicama (92,9 ha

ili 17,6%). Pored ovih navedenih tipova, šume kestena se pojavljuju i na smeĊim kiselim

tlima na pješĉarima i glincima, zatim smeĊim tlima na dolomitima, laporima i laporcima, te

na smeĊim tlima na glinama.

5.3.2. PRIKAZ ZEMLJIŠTA KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM VLASNIŠTVU

Za razliku od šuma kestena u drţavnom vlasništvu, privatne šume se pojavljuju na više tipova

zemljišta. Najzastupljenije su one na smeĊim kiselim tlima na tufitnim škriljcima i pješĉarima

koje zauzimaju površinu od 165,9 ha ili 36,4% (Tabela 38). Relativna distribucija površina

šuma kestena po pojedinim tipovima tala je prikazana na Grafikonu 6.

33

Tabela 38: Prikaz zemljišta kestenovih šuma u privatnom vlasništvu

Tip zemljišta



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Aluvijalno-deluvijalno glejno tlo 1,51 0,12 1,63 0,36

Crvenica posmeĊena duboka na

dolomitima 0,66 0,47 0,80 1,93 0,42

Crvenica posmeĊena i

opodzoljena duboka na

kreĉnjacima 7,89 7,89 1,73

PosmeĊena i opodzoljena duboka

crvenica i deluvijalno tlo vrtaĉa

na jedrim kreĉnjacima 26,02 5,77 31,79 6,97

Rendzina na dolomitima 1,00 1,00 0,22

SmeĊe bezkarbonatno preteţno

plitko i srednje duboko tlo na

kreĉnjacima i dolom 7,53 0,83 8,36 1,83

SmeĊe degradirano, podzolasto

tlo na reliktnim crvenicama 14,52 2,15 16,67 3,65

SmeĊe kiselo skeletno tlo na

pješĉarima i škriljcima 48,35 44,59 92,94 20,37

SmeĊe kiselo tlo na pješĉarima i

glincima 29,87 3,97 33,84 7,42

SmeĊe kiselo tlo na tufitnim

škriljcima i pješĉarima 0,61 101,61 1,46 46,66 15,53 165,87 36,36

SmeĊe plitko tlo na jedrim

kreĉnjacima 0,12 6,41 0,25 1,08 1,69 9,54 2,09

SmeĊe plitko, plitko skeletno tlo

na kvarcitima 0,40 0,40 0,09

SmeĊe tlo i smeĊe degradirano i

podzolasto tlo na glincima i

laporima 6,17 0,39 6,57 1,44

SmeĊe tlo na dolomitima 7,30 6,32 6,46 20,08 4,40

SmeĊe tlo na dolomitima,

laporima i laporcima 0,13 26,35 10,59 17,88 54,94 12,04

SmeĊe tlo na glinama 0,54 0,45 0,13 1,12 0,25

SmeĊe tlo na laporima 0,36 0,28 0,64 0,14 Ţuto-smeĊe opodzoljeno tlo na

glinama 0,95 0,95 0,21

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

34

Grafikon 6: Distribucija površina šuma kestena u privatnom vlasništvu po pojedinim tipovima tala

0,36

0,42

1,73

6,97

0,22

1,83

3,65

20,37

7,42

36,36

2,09

0,09

1,44

4,4

12,04

0,25

0,14

0,21

0 10 20 30 40

Ţuto-smeĊe opodzoljeno tlo na glinama

SmeĊe tlo na laporima

SmeĊe tlo na glinama

SmeĊe tlo na dolomitima, laporima i

laporcima

SmeĊe tlo na dolomitima

SmeĊe tlo i smeĊe degradirano i podzolasto

tlo na glincima i laporima

SmeĊe plitko, plitko skeletno tlo na

kvarcitima

SmeĊe plitko tlo na jedrim kreĉnjacima

SmeĊe kiselo tlo na tufitnim škriljcima i

pješĉarima

SmeĊe kiselo tlo na pješĉarima i glincima

SmeĊe kiselo skeletno tlo na pješĉarima i

škriljcima

SmeĊe degradirano, podzolasto tlo na

reliktnim crvenicama

SmeĊe bezkarbonatno preteţno plitko i

srednje duboko tlo na kreĉnjacima i dolom

Rendzina na dolomitima

PosmeĊena i opodzoljena duboka crvenica i

deluvijalno tlo vrtaĉa na jedrim kreĉnjacima

Crvenica posmeĊena i opodzoljena duboka

na kreĉnjacima

Crvenica posmeĊena duboka na dolomitima

Aluvijalno-deluvijalno glejno tlo

35

5.4. PRIKAZ OSNOVNIH TIPOVA KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU OPĆINE

BUŢIM

Na osnovu analize stanja realne šumske vegetacije i tipova tala na kojima s nalaze šume

pitomog kestena u općini Buţim, utvrĊeni su osnovni tipovi kestenovih šuma za ovo

podruĉje. Rezultati u vezi definisanih osnovnih tipova kestenovih šuma su prikazani za

drţavne i privatne šume u nastavku.

5.4.1. OSNOVNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM VLASNIŠTVU

Za analizirane šume u drţavnom vlasništvu koje se nalaze na teritoriji općine Buţim je

identificirano 20 osnovnih tipova šuma u kojima se pojavljuje pitomi kesten. Najveću

pojedinaĉnu površinu zauzima tip visokih šuma kestena, kitnjaka i bukve na smeĊem kiselo

skeletnom tlu na pješĉarima i škriljcima ĉija površina iznosi 117,4 ha odnosno 22,3% (Tabela

39). Nakon ovog tipa slijede Izdanaĉke šume kestena i bukve na smeĊem kiselom tlu na

tufitnim škriljcima i pješĉarima (104,4 ha) i izdanaĉke šume kestena, kitnjaka i bukve na

smeĊem degradirano, podzolastom tlu na reliktnim crvenicama (92,9 ha). Ostali osnovni

tipovi šuma uĉestvuju u površini kestenovih šuma u relativnom intervalu od 0,5 do 7,7%.

Tabela 39: Osnovni tipovi kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu

Osnovni tip šme



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

1. Visoke šume kestena, kitnjaka i

bukve na smeĊem kiselo

skeletnom tlu na pješĉarima i

škriljcima

91,91 25,25 0,22

117,38 22,30

2. Visoke šume kestena, kitnjaka i

bukve na smeĊem kiselom tlu na

pješĉarima i glincima

16,15

4,80

20,95 3,98

3. Visoke šume kestena i bukve na

smeĊem kiselo skeletnom tlu na

pješĉarima i škriljcima

22,49

22,49 4,27

4. Ĉiste izdanaĉke kestenove šume

na smeĊem kiselo skeletnom tlu

na pjesĉarima i škriljcima

2,86 2,86 0,54

5. Izdanaĉke šume kestena i

kitnjaka na smeĊem kiselom tlu

na tufitnim škriljcima i

pješĉarima

11,20

29,32

40,52 7,70

6. Izdanaĉke šume kestena,

kitnjaka i bukve na smeĊem

degradirano, podzolastom tlu na

reliktnim crvenicama

62,56

30,40

92,96 17,66



kiselo skeletnom tlu na

3,64 1,26

8,98 13,88 2,64

36

Osnovni tip šme



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %




kiselom tlu na tufitnim

škriljcima i pješĉarima

6,13

9,57

7,17 22,87 4,35


kitnjaka i bukve na smeĊem tlu

na glinama

8,18

8,18 1,55

10. Izdanaĉke šume kestena i bukve

na smeĊem kiselo skeletnom tlu

na pješĉarima i škriljcima

3,11

2,56

5,67 1,08


na smeĊem kiselom tlu na

tufitnim škriljcima i pješĉarima

33,99 10,35 8,51 13,02 38,53 104,40 19,84


na smeĊem tlu na dolomitima,

laporima i laporcima

19,99

19,99 3,80

13. Izdanaĉke šume kestena i ostalih

lišćara (tvrdi i mehki) na

smeĊem kiselo skeletnom tlu na


8,88 0,33

9,21 1,75



smeĊem kiselom tlu na tufitnim


2,71 2,71 0,51



smeĊem tlu na dolomitima,


0,13

0,13 0,02



smeĊem kiselom tlu na

pješĉarima i glincima

3,12 4,34

7,46 1,42

17. Izdanaĉke šume bukve, kestena i

ostalih lišćara na smeĊem



13,04

13,04 2,48

18. Pitomi kesten sa ĉetinarima

(kulture) na smeĊem kiselo


škriljcima

3,22

3,22 0,61


(kulture) na smeĊem kiselom tlu


pješĉarima

6,59 2,01

8,60 1,63


(kulture) na smeĊem tlu na

dolomitima, laporima i

laporcima

9,76

9,76 1,85

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

37

5.4.2. OSNOVNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM VLASNIŠTVU

Kada su u pitanju šume u privatnom vlasništvu na podruĉja općine Buţim utvrĊeno je 47

osnovnih tipova šuma u kojima se pojavljuje pitomi kesten (Tabela 40).

Tabela 40: Osnovni tipovi kestenovih šuma u privatnom vlasništvu

Osnovni tip šume



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %


(kultura) na smeĊem kiselom

tlu na tufitnim škriljcima i

pješĉarima

1,46 1,46 0,32


(kultura) na aluvijalno-

deluvijalno glejnom tlu 0,12 0,12 0,03


(kultura) na smeĊem plitkom

tlu na jedrim kreĉnjacima 0,25 0,25 0,06


plemenitih lišćara na smeĊem



0,10 0,10 0,02



tlu na dolomitima, laporima i

laporcima

0,13 0,13 0,03



plitkom tlu na jedrim

kreĉnjacima

0,12 0,12 0,03

7. Ĉiste izdanaĉke kestenove

šume na smeĊem

bezkarbonatno, preteţno

plitkom i srednje dubokom tlu

na kreĉnjacima i dolomitima

0,83 0,83 0,18


šume na crvenici posmeĊenoj

dubokoj na dolomitima 0,80 0,80 0,18


šume na crvenici posmeĊenoj

i opodzoljenoj dubokoj na

kreĉnjacima

7,89 7,89 1,73


šume na posmeĊenoj i

opodzoljenoj dubokoj

crvenici i deluvijalnom tlu

vrtaĉa na jedrim kreĉnjacima

5,77 5,77 1,27


šume na smeĊem

degradiranom, podzolastom

tlu na reliktnim crvenicama

1,95 1,95 0,43

38

Osnovni tip šume



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %


šume na smeĊem kiselo,


škriljcima

44,59 44,59 9,77


šume na smeĊem kiselom tlu


pješĉarima

15,53 15,53 3,40


šume na smeĊem tlu na


laporcima

17,88 17,88 3,92


šume na smeĊem tlo na

dolomitima 6,46 6,46 1,42


šume na smeĊem kiselom tlu

na pješĉarima i glincima 3,97 3,97 0,87


šume na smeĊem plitkom tlu

na jedrim kreĉnjacima 1,69 1,69 0,37


šume na smeĊem tlu na

glinama 0,13 0,13 0,03


bukve na crvenicama

posmeĊenim i dubokim na

dolomitima

0,47 0,47 0,10


bukve na smeĊem kiselom tlu


pješĉarima

0,56 0,56 0,12


bukve na smeĊem tlu na


laporcima

0,80 0,80 0,18



bezkarbonatnom preteţno

plitkom i srednje dubokom tlu

na kreĉnjacima i dolomitima

7,53 7,53 1,65



kiselo skeletnom tlu na


48,35 48,35 10,60





5,51 5,51 1,21


ostalih lišćara na rendzinama

na dolomitima

1,00 1,00 0,22

39

Osnovni tip šume



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %



kiselom tlu na pješĉarima i

glincima

29,87 29,87 6,55

27. Izdanaĉke šume bukve i

kestena na crvenici

posmeĊenoj i dubokoj na

dolomitima

0,29 0,29 0,06


kesten na posmeĊenoj i

opodzoljenoj dubokoj

crvenici i deluvijalno tlo

vrtaĉa na jedrim kreĉnjacima

17,91 17,91 3,93


kesten na smeĊe degradirano

- podzolastom tlu na reliktnim

crvenicama

13,28 0,20 13,48 2,95


kesten na smeĊem kiselom tlu


pješĉarima

94,34 1,23 95,57 20,95


kesten na smeĊem plitkom,

plitko skeletnom tlo na

kvarcitima

0,40 0,40 0,09


kesten na smeĊem tlu na


laporcima

21,76 21,76 4,77


kesten na smeĊem tlu na

dolomitima 4,61 4,61 1,01


kesten na ₧uto-smeĊe

opodzoljenom tlu na glinama 0,95 0,95 0,21


kesten na smeĊem plitkom tlu

na jedrim kreĉnjacima 5,93 5,93 1,30


kesten na smeĊem tlu i

smeĊem degradiranom i

podzolastom tlu na glincima i

laporima

5,31 5,31 1,16

37. Izdanaĉke šume bukve,

kesten i ostalih lišćara na

crvenicama posmeĊenim i

dubokim na dolomitima

0,37 0,37 0,08



posmeĊenim i opodzoljenim

dubokim crvenicama i

deluvijalnom tlu vrtaĉa na

jedrim kreĉnjacima

8,11 8,11 1,78

40

Osnovni tip šume



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %



smeĊem degradiranom,

podzolastom tlu na reliktnim

crvenicama

1,25 1,25 0,27



smeĊem kiselom tlu na

tufitnim škriljcima i

pješĉarima

0,51 7,27 39,36 47,15 10,34



smeĊem tlu na dolomitima,


4,59 9,79 14,37 3,15



smeĊem tlu na laporima 0,36 0,28 0,64 0,14



aluvijalno-deluvijalno

glejnom tlu

1,51 1,51 0,33



smeĊem tlu na dolomitima 2,69 6,32 9,01 1,97



smeĊem plitkom tlu na jedrim

kreĉnjacima

0,48 1,08 1,56 0,34



smeĊem tlu i smeĊem

degradiranom i podzolastom

tlu na glincima i laporima

0,87 0,39 1,26 0,28



smeĊem tlu na glinama 0,54 0,45 0,99 0,22

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

5.4.3. BAZA PODATAKA OSNOVNIH TIPOVA ŠUMA KESTENA NA PODRUĈJU

OPĆINE BUŢIM

Kartografski prikaz osnovnih tipova šuma je baziran na podacima koji su dostupni u GIS bazi

podataka. Radi lakše buduće manipulacije podacima koje sadrţi ova baza u nastavku je

prikazan njen sadrţaj (Tabela 41).

41

Tabela 41: Atributivna tabela sloja karte osnovnih tipova šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za podruĉje Općine Buţim

Opis Attributes of Karta osnovnih tipova šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za područje Općine Bužim

Naziv ID

OPCIN

A_OZ

N

OPCIN

A_NAZ

KO_O

ZNAK

A

KO_N

AZIV

BRP

ARC

ELE

POD

BRO

J

BRO

JPO

DBR

O

SLU

ZB

POV

RS

POSJE

DNIK

NAZI

VPAR

CE

OZ_T

IP_Z

EM

OP_TI

P_ZE

M

O

Z

N_

TI

P_

V

E

OP_

TIP_

VE

OZ

N_

OS

N_

TI

OP_OS

N_TI

Tip

podatka

Short


Long

integr

e

Long

integ

re

Strin

g

Strin

g String String

Doubl

e String

Str

in

g

Doub

le

Stri

ng String


7

VELIC

ZAIM

A

SULEJ

MAN

(1/1)

BUN

ARI 16

SmeĊe

kiselo

tlo na

tufitni

m

škriljci

ma i

pješĉari

ma

54

6

Šum

e

bukv

e i

keste

na

(buk

va je

više

zastu

pljen

)

i54

6/1

6

Izdanaĉ

ke šume

bukve i

kestena

na

smeĊem

kiselom

tlu na

tufitnim

škriljci

ma i

pješĉari

ma

42

5.5. PRIKAZ OSNOVNIH ŠUMSKOUZGOJNIH TIPOVA KESTENOVIH ŠUMA NA

PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM

Kada je rijeĉ o konkretnim uzgojnim i gospodarskim mjerama za kestenove šume provedena

je analiza i klasifikacija svih šuma prema osnovnim šumskouzgojnim tipovima. Ova analiza

je provedena posebno za šume u drţavnoj i privatnoj svojini, te prikazana u nastavku.

5.5.1. OSNOVNI ŠUMSKOUZGOJNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U DRŢAVNOM

VLASNIŠTVU

U cilju prikazivanja osnovnih šumskouzgojnih tipova kestenovih šuma u nastavku će biti

prikazani elementi u vezi porijekla sastojina, njihove strukturne izgraĊenosti i na kraju nazivi

konkretnih osnovnih tipova šuma Tabele 42 do 44.

Tabela 42: Prikaz sastojina kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu prema porijeklu

Porijeklo sastojine



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Visoke šume 143,53 31,84 2,23 4,80 182,40 34,66

Izdanaĉke šume 51,54 87,75 31,34 113,00 60,25 343,88 65,34

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

Tabela 43: Strukturna izgraĊenost sastojina kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu

Strukturna izgrađenost

sastojina



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Od raznodobnih sastojina

kestena 114,40 25,25

4,80

144,45 27,45

Od jednodobnih sastojina

kestena (prirodne

zajednice)

0,22

0,22 0,04

Vještaĉki Šumski zasadi

ĉetinara sa primjesama

kestena

29,13 6,59 2,01

37,73 7,17

Za prevoĊenje u viši

uzgojni oblik u

narednom ureĊajnom

periodu (loš kvalitet

kestena)

43,36 76,55 30,08 93,01 57,88 300,88 57,17

Ostale izdanaĉke šume

(dobar kvalitet kestena) 8,18 11,20 1,26 19,99 2,37 43,00 8,17

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

43

Za šume u drţavnom vlasništvu je utvrĊeno da površina od preko 180 ha pripada tipovima

visokih šuma izgraĊenim od raznodobnih sastojina (Tabela 44). Ovdje dominira osnovna

kategorija šumskouzgojnog oblika visokih šuma izgraĊenih od raznodobnih sastojina kestena

koje zauzimaju površinu od 144,4 ha. Pored njih na površini od 37,7 ha se nalaze visoke

šume izgraĊene od vještaĉkih šumskih zasada. Evidentno je da ostatak šuma pripada

osnovnim kategorijama šumskouzgojnih oblika izdanaĉkih šuma od kojih najveću površinu

zauzimaju izdanaĉke šume izgraĊene od sastojina koje su pogodne za prevoĊenje u viši

uzgojni oblik u narednom ureĊajnom periodu koje zauzimaju površinu od 300,8 ha.

Tabela 44: Osnovne kategorije šumskouzgojnih oblika kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu

Oznaka osnovne

kategorije

šumskouzgojnog

oblika



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

111 -Visoka šuma

izgraĊena od

raznodobnih sastojina

kestena

114,40 25,25

4,80

144,45 27,45

113 - Visoke šume

izgraĊene od vještaĉkih

šumskih zasada2

29,13 6,59 2,01

37,73 7,17

221 – Izdanaĉke šume

izgraĊene od sastojina

koje su pogodne za

prevoĊenje u viši

uzgojni oblik u

narednom ureĊajnom

periodu

43,36 76,55 30,08 93,01 57,88 300,88 57,17



dobrog kvaliteta

8,18 11,20 1,26 19,99 2,37 43,00 8,17

1123 – Visoke šume

izgraĊene od

jednodobnih sastojina

kestena (prirodne

zajednice koje se

nalaze u fazi

letvenjaka)

0,22

0,22 0,04

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

2 Kada je u pitanju ova kategorija šumskouzgojnog oblika važno je napomenuti da se radi o vještački

podignutim zasadima kultura četinara nastalim direktnom konverzijom izdanačkih šuma kestena. Zbog neprovođenja mjere njege, kesten se zadržao usljed izbojne snage panjeva kestena.

44

Na površini kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu su ustanovljene sljedeće kategorije

šumskouzgojnih oblika i njihova distribucija je prikazana na Grafikonu 7.

Grafikon 7: Distribucija osnovnih šumskouzgojnih tipova kestenovih drţavnih šuma

5.5.2. OSNOVNI ŠUMSKOUZGOJNI TIPOVI KESTENOVIH ŠUMA U PRIVATNOM

VLASNIŠTVU

Isti postupak pri kreiranju kategorija šumskouzgojnih oblika je proveden i kod analiziranja

šuma u privatnom vlasništvu. U tabelama od 45 do 47 su prikazani aspekti porijekla

kestenovih šuma u privatnom vlasništvu, zatim strukturna izgraĊenost sastojina i na kraju

oznake osnovnih kategorija šumskouzgojnih oblika.

Tabela 45: Prikaz sastojina kestenovih šuma u privatnom vlasništvu prema porijeklu

Porijeklo naziv



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Visoke šume

1,83

1,83 0,40

Izdanaĉke šume 0,86 192,80

153,00 107,69 454,34 99,60

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

27,45%

7,17%

57,17%

8,17%

0,04%

0,00% 20,00% 40,00% 60,00%

1

1123 – Visoke šume izgraĊene od jednodobnih

sastojina kestena (prirodne zajednice koje se nalaze u

fazi letvenjaka)

222 – Izdanaĉke šume izgraĊene od sastojina dobrog

kvaliteta

221 – Izdanaĉke šume izgraĊene od sastojina koje su

pogodne za prevoĊenje u viši uzgojni oblik u narednom

ureĊajnom periodu

113 - Visoke šume izgraĊene od vještaĉkih šumskih

zasada

111 - Visoka šuma izgraĊena od raznodobnih sastojina

kestena

45

Tabela 46: Strukturna izgraĊenost sastojina kestenovih šuma u privatnom vlasništvu

Strukturna izgrađenost

sastojina



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Vještaĉki šumski zasadi

ĉetinara sa primjesama

kestena

1,83

1,83 0,40

Ostale izdanaĉke šume

(dobar kvalitet kestena) 150,32

114,45 77,36 342,13 75,00


uzgojni oblik u narednom

ureĊajnom periodu (loš

kvalitet kestena)

0,86 42,48

38,54 30,33 112,21 24,60

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

Za šume u privatnom vlasništvu je ustanovljeno da površina od svega 1,8 ha pripada

kategoriji Visokih šuma izgraĊenih od vještaĉkih šumskih zasada. Ostale površine pripadaju

kategorijama izdanaĉkih šuma, njihova distribucija je prikazana na Grafikonu 8.

Tabela 47: Osnovne kategorije šumskouzgojnih oblika kestenovih šuma u privatnom vlasništvu

Oznaka osnovne

kategorije

šumskouzgojnog

oblika



10 -

20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

113 - Visoke šume

izgraĊene od vještaĉkih

šumskih zasada3

1,83 1,83 0,40



koje su pogodne za

prevoĊenje u viši

uzgojni oblik u

narednom ureĊajnom

periodu

0,86 42,48 38,54 30,33 112,21 24,60



dobrog kvaliteta

150,32 114,45 77,36 342,13 75,00

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

3 Kada je u pitanju ova kategorija šumskouzgojnog oblika važno je napomenuti da se radi o vještački

podignutim zasadima kultura četinara nastalim direktnom konverzijom izdanačkih šuma kestena. Zbog neprovođenja mjere njege, kesten se zadržao usljed izbojne snage panjeva kestena.

46

Grafikon 8: Distribucija osnovnih šumskouzgojnih tipova kestenovih privatnih šuma

5.5.3. BAZA PODATAKA OSNOVNIH ŠUMSKOUZGOJNIH TIPOVA ŠUMA

KESTENA NA PODRUĈJU OPĆINE BUŢIM

Kartografski prikaz osnovnih tipova šuma je baziran na podacima koji su dostupni u GIS bazi

podataka. Radi lakše buduće manipulacije podacima koje sadrţi ova baza u nastavku je

prikazan njen sadrţaj (Tabela 48).

0,40%

24,60%

75,00%

0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00%

222 – Izdanaĉke šume izgraĊene od sastojina dobrog kvaliteta

221 – Izdanaĉke šume izgraĊene od sastojina koje su pogodne

za prevoĊenje u viši uzgojni oblik u narednom ureĊajnom

periodu

113 - Visoke šume izgraĊene od vještaĉkih šumskih zasada

47

Tabela 48: Atributivna tabela sloja karte osnovnih tipova šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za podruĉje Općine Buţim

Opis Attributes of Karta osnovnih šumoskouzgojnih oblika šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu za područje Općine Bužim

Naziv ID

OPCIN

A_OZ

N

OPCIN

A_NAZ

KO_O

ZNAK

A

KO_

NAZI

V

BRP

ARC

ELE

POD

BRO

J

BRO

JPO

DBR

O

SLU

ZB

POV

RS

POSJE

DNIK

NAZI

VPAR

CE

POR_

OZN

POR_

NAZI

V

STR

_IZ

G_

OZ

STR_I

ZG_N

A

OZ_O

SN_K

AT

Tip

podatka

Short


Long

integr

e

Long

integ

re

Strin

g

Strin

g

String String Doub

le

String Stri

ng

Doubl

e

Double


7

VELIC

ZAIM

A

SULEJ

MAN

(1/1)

BUN

ARI 2

Izdana

ĉke

šume

22

Ostale

izdana

ĉke

šume -

dobar

kvalite

t

kesten

a

222

48

5.6. ANALIZA POTENCIJALNIH POVRŠINA ŠUMA I ŠUMSKIH ZEMLJIŠTA ZA

PODIZANJE NOVIH ŠUMA KESTENA

Kada su u pitanju površine šumskih zemljišta koje su pogodne za podizanje novih šuma

pitomog kestena ustanovljeno je da istih na podruĉju općine Buţim ima 13,38 ha. Od toga

8,36 ha pripada zemljištu koje je u drţavnom vlasništvu, dok 5,02 ha pripada zemljištu u

privatnoj svojini. Za ove površine je bitno naglasiti da se nalaze na pogodnim stanišnim

uslovima za podizanje novih zasada kestena gdje dominira klasa kambiĉnih dubokih tala.

Uz ovu analizu su pripremljeni kartografski prikazi sa preciznom pozicijom pojedinaĉnih

parcela, odnosno površina pogodnih za podizanje novih šuma kestena a struktura GIS baze

podataka je prikazana u Tabeli 49.

Tabela 49: Atributivna tabela sloja karte potencijalnih površina šumskih zemljišta u privatnom

vlasništvu za podizanje novih šuma kestena na podruĉju općine Buţim

Opis Attributes of Karta potencijalnih površina šumskih zemljišta u privatnom vlasništvu za

podizanje novih šuma kestena na području općine Bužim

Naziv ID

OPCI

NA_

OZN

OPCI

NA_N

AZ

KO_

OZN

AKA

KO_

NAZ

IV

BRP

AR

CEL

E

PO

DB

RO

J

BR

OJP

OD

BR

O

SL

UZ

B

PO

VR

S

POSJ

EDNI

K

NAZIVP

ARCE

Tip

podatk

a

Short

intege

r

Doub

le String String

Strin

g

Lon

g

integ

re

Lon

g

inte

gre

Stri

ng

Stri

ng String String

Primje

r 1 1240

BUŢI

M 01 Bag 130 2

130/

2 588

HOTIC

AHME

TA

AHME

T (1/1)

PANJIK

Vaţno je naglasiti da općina Buţim planira podizanje zasada kestena na površini od jednog

hektara u katastarskoj općini Dobro Selo i to na parceli broj 93/3 koja se prema katastru vodi

kao pašnjak 5. klase. U blizini je i voda koja će se koristiti za zalijevanje sadnica, a planirano

je i ograĊivanje navedenog zasada.

49

5.7. ANALIZA TRENUTNE I POTENCIJALNE NAMJENE KESTENOVIH ŠUMA


5.7.1. TRENUTNA I POTENCIJALNA NAMJENA KESTENOVIH ŠUMA U

DRŢAVNOM VLASNIŠTVU

Na osnovu prethodno usvojene metodike izvršena je podjela šuma pitomog kestena po

namjeni. Ovaj korak je proveden u GIS okruţenju preklapanjem geoinformacionih podataka

o njihovim fitocenološkim/tipološkim i šumsko-uzgojnim karakteristikama. Rezultati su

prikazani kartografski, a ilustracija kartografskog prikaza je data na Slici 8, sa koje su vidljive

površine drţavnih šuma i njihova pripadnost pojedinim zonama korištenja.

Slika 8: Ilustracija kartografskog prikaza namjene kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu

50

Najveći procenat šuma pitomog kestena u drţavnom vlasništvu se nalazi u blizini puteva na

udaljenosti do 500 m i pripadaju zoni za intenzivno višenamjensko korištenje kestenovih

šuma. U ovoj zoni se nalazi 329,6 ha odnosno 62,4% od svih šuma u drţavnom vlasništvu

(Tabela 50). U pojasu od 500 do 1.000 m se nalazi 27,5% šuma kestena u drţavnom

vlasništvu, a njihova površina iznosi 145,0 ha. Relativno mala površina šuma kestena se

nalazi na udaljenosti od preko 1.000 m od puteva i njihovo uĉešće u ukupnoj površini je

9,8%.

Tabela 50: Prikaz trenutne i potencijalne namjene kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu

Namjena



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Zona za intenzivno

višenamjensko

korištenje kestenovih

šuma (do 500 m)

164,61 94,82 30,23 18,77 21,23 329,66 62,64

Zona za srednje

intenzivno korištenje

kestenovih šuma (od

500-1000 m)

30,46 24,77 3,34 86,01 0,49 145,07 27,57

Zona za ekstenzivno


šuma (preko 1.000 m)

13,02 38,53 51,55 9,80

Ukupno 195,07 119,59 33,57 117,80 60,25 526,28 100,00

Grafikon 9: Namjena kestenovih šuma u drţavnom vlasništvu po omjeru smjese

49,9%

21,0%

0,0%

28,8%

17,1%

0,0%

9,2%

2,3%

0,0%

5,7%

59,3%

25,3%

6,4%

0,3%

74,7%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

Zona za intenzivno višenamjensko korištenje

kestenovih šuma (do 500 m)

Zona za srednje intezivno korištenje kestenovih šuma

(od 500-1000 m)

Zona za ekstenzivno korištenje kestenovih šuma (preko

1.000 m)

10 do 20 20 do 30 30 do 50 50 do 80 preko 80

51

5.7.2. TRENUTNA I POTENCIJALNA NAMJENA KESTENOVIH ŠUMA U

PRIVATNOM VLASNIŠTVU

Kada su u pitanju šume kestena u privatnom vlasništvu ustanovljeno je da su i u ovom sluĉaju

one smještene u blizini puteva i samim time odgovaraju intenzivnom višenamjenskom

korištenju. Šuma u ovoj zoni je 302,3 ha odnosno 66,3% (Tabela 51). U zoni za srednje

intenzivno korištenje šuma pitomog kestena se nalazi 116,4 ha odnosno 25,5% privatnih

šuma, dok se ostatak šuma površine od 37,5 ha (8,2%) nalazi u zoni za ekstenzivno korištenje

šuma kestena.

Tabela 51: Prikaz trenutne i potencijalne namjene kestenovih šuma u privatnom vlasništvu

Namjena



10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 80 > 80 ha %

Zona za intenzivno

višenamjensko korištenje

kestenovih šuma (do 500

m)

0,86 132,60 0,98 90,71 77,16 302,30 66,27

Zona za srednje

intenzivno korištenje

kestenovih šuma (od 500-

1000 m)

54,99 35,80 25,57 116,36 25,51

Zona za ekstenzivno


šuma (preko 1.000 m) 5,22 0,86 26,49 4,95 37,52 8,22

Ukupno 0,86 192,80 1,83 153,00 107,69 456,18 100,00

Grafikon 10: Namjena kestenovih šuma u privatnom vlasništvu po omjeru smjese

43,9%

47,3%

13,9%

0,3%

0,0%

2,3%

30,0%

30,8%

70,6%

25,5%

22,0%

13,2%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

Zona za intenzivno višenamjensko korištenje kestenovih

šuma (do 500 m)

Zona za srednje intezivno korištenje kestenovih šuma

(od 500-1000 m)

Zona za ekstenzivno korištenje kestenovih šuma (preko

1.000 m)

10 do 20 20 do 30 30 do 50 50 do 80 preko 80

52

Pored tabelarnog prikaza, u nastavku je data ilustracija kartografskog prikaza privatnih

kestenovih šuma na podruĉju općine Buţim (Slika 9).

Slika 9: Ilustracija kartografskog prikaza namjene kestenovih šuma u privatnom vlasništvu

Na osnovu uporednog prikaza distribucije namjene kestenovih šuma u drţavnom i privatnom

vlasništvu (Grafikon 11), vidljivo je da se privatne šume u većem procentu nalaze u zoni uz

putne komunikacije u odnosu na drţavne šume. Generalno se moţe zakljuĉiti da stanje

otvorenosti šuma šumskom putnom infrastrukturom nije na zadovoljavajućem nivou što

53

oteţava njihovo korištenje. U tom kontekstu je za sve šume koje se nalaze udaljene od putne

mreţe potrebno investirati dodatna novĉana sredstva u cilju lakšeg korištenja ovih površina.

Grafikon 11: Uporedni prikaz namjene kestenovih šuma u privatnom i drţavnom vlasništvu

5.7.3. BAZA PODATAKA NAMJENE KESTENOVIH ŠUMA

Kartografski prikaz namjene šuma pitomog kestena je, kao i kod prethodnih sluĉajeva,

baziran na podacima koji su dostupni u GIS bazi podataka. Radi lakše buduće manipulacije

podacima koje sadrţi ova baza u nastavku je prikazan njen sadrţaj (Tabela 52).

62,63%

27,57%

9,80%

66,30%

25,50%

8,20%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

Zona za intenzivno višenamjensko

korištenje kestenovih šuma (do 500

m)

Zona za srednje intezivno

korištenje kestenovih šuma (od

500-1000 m)

Zona za ekstenzivno korištenje

kestenovih šuma (preko 1.000 m)

Drţavne šume Privatne šuma

54

Tabela 52: Atributivna tabela sloja karte namjene šuma pitomog kestena u privatnom vlasništvu na podruĉju općine Buţim

Opis Attributes of Karta namjene šuma pitomog kesetena u privatnom vlasništvu na području općine Bužim

Naziv ID OPCIN

A_OZN

OPCINA

_NAZ

KO_OZ

NAKA

KO_N

AZIV

BRPA

RCEL

E

POD

BRO

J

BROJ

POD

BRO

SLUZ

B

POV

RS

POSJE

DNIK

NAZI

VPAR

CE

UTIC_Z

ONA

OZ_NA

MJENE

OP_NA

MJENA

Tip

podatka

Short


Long

integre

Long

integr

e

String String String String Double Double String


VELIC

ZAIMA

SULEJ

MAN

(1/1)

BUNA

RI 500 1

Zona za

intenziv

no

višenam

jensko

korištenj

e

55

5.6. IDENTIFIKACIJA I ANALIZA POKAZATELJA PROIZVODNJE I

EKONOMSKE VRIJEDNOSTI KESTENOVIH ŠUMA NA PODRUĈJU

OPĆINE BUŢIM

Identifikacijom aspekata za upravljanje i gospodarenje šumama pitomog kestena i njihovim

detaljnim prikazom u prethodnim poglavljima su se stvorile pretpostavke za poduzimanje

daljih mjera za odrţivo korištenje ovih šuma. Kako se radi o informacijama koje su vezane za

prostornu poziciju šumskih kompleksa kestena, kroz samu realizaciju projekta su se

prikupljale informacije o stanišnim uslovima i administrativnim pozicijama šumskih

kompleksa, dok su informacije o njihovoj proizvodnji izostale. U tom kontekstu se pristupilo

analiziranju vaţećih planskih dokumenata šumarskog karaktera u cilju ustanovljavanja

proizvodnih informacija. UtvrĊeno je da su ove informacije dostupne u izvornom obliku u

arhivama institucija koje su provele inventure šuma na malim površinama, a iste nisu bile

dostupne za potrebe ovog projekta. Neophodno je naglasiti da bi u narednim aktivnostima

koje se odnose na upravljanje i zaštitu kestena svakako trebalo precizno utvrditi sve

proizvodne elemente za šume pitomog kestena na podruĉju općine Buţim. S tim u vezi će se

u nastavku opisati niz metoda kojima bi se na bazi elemenata proizvodnje i dopunskih

primarnih istraţivanja korisnika usluga šuma pitomog kestena mogla utvrditi ukupna

ekonomska vrijednost šuma kestena na podruĉju općine Buţim.

Kako je proces ekonomskog vrednovanja usluga šumskih ekosistema relativno nova oblast u

našem govornom podruĉju, prije konkretnog prikaza metoda ukratko će se izloţiti osnovne

smjernice ovog procesa. Potreba za vrednovanjem usluga šumskih ekosistema se kao nauĉno-

istraţivaĉka oblast pojavljuje od samih poĉetaka organizovanog upravljanja i gospodarenja

šumskim resursima. Ekonomsko vrednovanje je kroz historiju bilo više vezano za proizvodne

vrijednosti šumskih resursa i uglavnom se fokusiralo na drvo kao glavni proizvod šumarstva.

Društveni napredak i ekonomski razvoj su doveli do promjena u ovoj oblasti, pa se danas pod

pojmom ekonomskog vrednovanja usluga šumskih resursa podrazumijeva nastojanje da se

svim ekosistemskim uslugama šumskih resursa pridruţi izvjesna monetarna i/ili nemonetarna

vrijednost. Izvori koji su usmjereni na oblast vrednovanja šumskih resursa u BiH su novijeg

datuma. Ukazivanjem na osnovne postulate sveukupnog vrednovanja šuma, te prikazom

primjene metoda za provoĊenje ovog postupka u praksi (Delić, 2003) se prvi put, u nauĉnoj i

struĉnoj javnosti u BiH, pojavljuju informacije o konceptu ukupne ekonomske vrijednosti

šumskih resursa. Ovim radom se istiĉe da je iskazivanje vrijednosti za opštekorisne funkcije

šuma neophodno i sigurno doprinosi dugoroĉnom oĉuvanju šuma. Pored toga, ukazano je na

potrebu što realnije procjene ekonomske vrijednosti, upotrebom i prilagoĊavanjem postojećih

metoda koje se bave vrednovanjem netrţišnih usluga šumskih resursa. Ukazivanjem na

znaĉaj i potrebu za ukupnim vrednovanjem šuma kroz primjenu savremenih metoda

vrednovanja, te potrebu za izradom metodike sveukupnog vrednovanja prilagoĊene za uslove

u BiH, aktualizirano je pitanje ekonomskog vrednovanja šumskih resursa u BiH (Delić i

Bećirović, 2012). Identificirane su preporuke za dalja istraţivanja u ovoj oblasti i naglašeno

da, prije svega, treba odrediti svrhu (namjenu) vrednovanja i nastojati da se kroz rezultate

56

istraţivanja doprinese odrţivom gospodarenju šumskim resursima. U okviru aktivnosti na

izradi strateškog okvira sektora šumarstva u Federaciji Bosne i Hercegovine obraĊeno je i

pitanje vrijednosti šuma i šumskog zemljišta (Delić i Pozderac, 2011). I kroz ove aktivnosti je

naglašeno da postoji potreba za kreiranjem metodika za sveukupno vrednovanje šumskih

resursa i naglašeno je da je potrebno kategorizirati šume na bazi njihove vrijednosti i znaĉaja

kako bi se kroz postojeće institucionalno-organizacione aranţmane moglo osigurati dovoljno

sredstava za ulaganje u šumske resurse i unapreĊenje njihove ukupne vrijednosti.

Realizacijom nauĉno-istraţivaĉkog projekta „Metodika utvrĊivanja proizvodne vrijednosti

šuma kao osnova za objektivnu procjenu iznosa nadoknade za korištenje šuma“ (Delić et al.,

2012), date su smjernice za procjenu proizvodne vrijednosti šuma. Naglašeno je da se

kalkulacijama u razmatranje uzela samo ekonomska vrijednost proizvoda od drveta dok ostali

proizvodi i usluge nisu razmatrani, te je preporuĉeno da za njih treba primijeniti posebne

metode kalkulacije. Pored toga, prikazani su i opseţni zakljuĉci o neophodnim

pretpostavkama za primjenu ovakvog naĉina raĉunanja rente u sektoru šumarstva u Bosni i

Hercegovini. U nastojanju da se ukaţe na sveukupne štete koje nastaju pri šumskim poţarima

razmatran je sluĉaj općine Prozor-Rama (Delić et al., 2013). U radu je primijenjen metodski

pristup za procjenu sociološko-ekonomskih uticaja šumskih poţara (Pettenella et al., 2008) na

bazi kojeg je dobijena sveukupna vrijednost šteta od šumskih poţara na istraţivanom

podruĉju.

Na bazi prethodnog se moţe zakljuĉiti da oblast ekonomskog vrednovanja šumskih resursa

nije na odgovarajući naĉin razvijena na podruĉju BiH i da treba poduzimati korake da se

rezultati vrednovanja povezuju sa procesom donošenja odluka na svim nivoima. U tom

kontekstu je vaţno naglasiti da se proces ekonomskog vrednovanja i donošenja odluka moţe

sumirati u nekoliko meĊusobno povezanih koraka koji poĉinju sa konkretnim nauĉno-

istraţivaĉkim aktivnostima vezanim za ekosistemske usluge i njihovu percepciju od strane

razliĉitih interesnih strana, a završavaju odlukama ĉiji su ciljevi novi instrumenti politike za

unapreĊenje stanja ekosistemskih usluga (Ruckelshaus et al., 2015). Ovakvi instrumenti

politike trebaju uvaţiti percepciju vrijednosti korisnika ekosistemskih usluga, dok sa druge

strane institucionalno-organizacioni aranţmani trebaju biti dovoljno fleksibilni da ukljuĉe

zainteresirane strane u proces donošenja odluka. U tom kontekstu se pojavljuju novi koncepti

u procesu upravljanja i gospodarenja prirodnim resursima (Moore et al., 2017) koji se

baziraju na jasnoj identifikaciji i vrednovanju ekosistemskih usluga prirodnih resursa (eng.

Ecosystem Based Natural Resources Management). Pored nauĉno-istraţivaĉkog karaktera,

ova problematika ima i širi kontekst. S tim u vezi, uspostavljene su mnoge meĊunarodne

inicijative poput MeĊuvladine nauĉno-politiĉke platforme za biodiverzitet i ekosistemske

usluge (engl. Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem

Services - IPBES) koja ima za cilj da poveţe nauĉnike i donosioce odluka i kreira

pretpostavke za korištenje nauĉnih saznanja u procesu donošenja odluka. Ova i sliĉne

inicijative su praćene nastojanjima globalnih nevladinih organizacija (poput WWF) i

internacionalnih organizacija (poput Svjetske banke) da u svoje programe ukljuĉe aktivnosti

u vezi ove problematike. Sa druge strane, izvjesno je da nedostaje praktiĉnih primjera i

57

globalno prihvatljivih modela po kome se postupak vrednovanja moţe integrirati u proces

donošenja odluka, i preporuĉuje se da pri provoĊenju ekonomskog vrednovanja trebaju

uvaţiti geopolitiĉke, socioekonomske i ekološke karakteristike istraţivanog podruĉja.

Generalno se moţe zakljuĉiti da, kada su u pitanju šume pitomog kestena, zbog svoje

višenamjenske upotrebe proces ekonomskog vrednovanja se mora odvijati višefazno. U

nastavku će se dati prikaz metoda kojima bi se u budućnosti trebalo izvršiti vrednovanje

ekosistemskih usluga šuma pitomog kestena na podruĉju općine Buţim. Vaţno je istaknuti da

šume pitomog kestena društvu pruţaju usluge trţišnog i netrţišnog karaktera. Usluge trţišnog

karaktera se ekonomski vrednuju kroz korake kvantifikacije upotrebe odgovarajuće trţišne

cijene da bi se dobila ukupna vrijednost (npr. vrijednost ogrijevnog drveta). Sa druge strane,

vrednovanje netrţišnih dobara i usluga je neophodno jer se u ovom sluĉaju ne moţe

primijeniti logika neoklasiĉne cjenovne teorije, po kojoj se cijena za odreĊeno dobro ili

usluge kreira na trţištu i pod uticajem trţišnih parametara. Ovo je vaţno jer u sluĉaju šumskih

ekosistema, pored trţišnih dobara (koja se razmjenjuju na trţištu po odreĊenim cijenama)

postoji niz ostalih dobara i usluga za koje trţište ne postoji. Kada je rijeĉ o ovakvim dobrima

i uslugama, ekonomsko vrednovanje se zasniva na pretpostavci da potrošaĉi (konzumenti,

korisnici) iskazuju sklonost (preferencije) prema odreĊenim dobrima i uslugama trţišnog ili

netrţišnog karaktera (Flores, 2003). Stoga se sve metode koje se mogu upotrijebiti za

vrednovanje šuma pitomog kestena mogu podijeliti na sljedeće kategorije:

1. Metod vrednovanja baziran na trţišnoj cijeni za odreĊeno dobru ili uslugu.

2. Metode transfera korisnosti (eng. Benefit transfer method).

3. Metode otkrivenih sklonosti (preferencija) koje se zasnivaju na statistiĉkom

analiziranju stvarnog izbora korisnika odreĊenog dobra ili usluge na trţištu. U ovu

grupu spadaju sljedeće metode:

o Metoda putnih troškova (eng. Travel cost method);

o Metoda analize troškova štete (eng. Damage costs method).

4. Metode iskazanih sklonosti (preferencija) koje se zasnivaju na izreĉenim sklonostima

korisnika spram odreĊenih dobara i usluga. U ovu grupu spadaju sljedeće metode:

o Metode istovremenog vrednovanja više dobara/usluga (eng. Multiple good

valuation).

58

6. ZAKLJUĈCI I PREPORUKE

Imajući u vidu znaĉaj pitomog kestena kao biljne vrste i znaĉaj njegovih šuma kao bitnog

resursa za lokalni razvoj, ovim Elaboratom su se identificirali i analizirali aspekti za

provoĊenje upravljaĉko-gospodarskih mjera na podruĉju općine Buţim. UtvrĊeno je da se u

prošlosti nije posvećivala dovoljna paţnja, u smislu provoĊenja odgovarajućih uzgojnih

mjera, ovoj vrsti drveća što je rezultiralo smanjenjem kvaliteta ovih šuma. Pored toga, pojava

štetnih biotskih i abiotskih faktora je dodatno ugrozila njegov opstanak i narušila zdravstveno

stanje ove vrste. Identificirajući aspekte za provoĊenje upravljaĉko-gospodarskih mjera za

šume pitomog kestena ukazano je na moguće smjernice za poduzimanje budućih aktivnosti

na unapreĊenju stanja ove vrste za analizirano podruĉje. Stoga će se u nastavku prezentirati

najvaţniji zakljuĉci i preporuke:

Površina šuma pitomog kestena na podruĉju općine Buţim iznosi 526,28 ha za šume u

drţavnom vlasništvu i 456,18 ha za šume u privatnom vlasništvu. Relativno veliko

uĉešće šuma pitomog kestena u ukupnoj teritoriji općine Buţim ukazuje na potrebu za

dodatnim angaţmanom u cilju njegove zaštite i generalnog unapreĊenja stanja

sastojina pitomog kestena. Stoga se moţe zakljuĉiti da je za poduzimanje budućih

mjera na korištenju ovog resursa neophodan dodatni angaţman šireg spektra

zainteresiranih strana i njihovo aktivnije uĉešće u provoĊenju svih budućih aktivnosti.

To se prije svega odnosi na one interesne skupine koje posjeduju šume kestena i na

one koji imaju neku ekonomsku aktivnost zasnovanu na korištenju ovih šuma.

Preporuĉuje se da nadleţne institucije odgovorne za provoĊenje upravljaĉko-

gospodarskih mjera provedu aktivnosti na kreiranju informacija o znaĉaju šuma

pitomog kestena, njihovom stanju i planovima za provoĊenje budućih aktivnosti na

njihovoj zaštiti.

Analizirajući teritorijalni raspored površina šuma pitomog kestena ustanovljeno je da

se radi o velikom broju zasebnih administrativno-vlasniĉkih cjelina što oteţava

provoĊenje integralnih mjera zaštite i korištenja. Stoga se moţe zakljuĉiti da je

neophodno poduzimanje koraka na dodatnom informisanju lokalnog stanovništva,

prije svega vlasnika privatnih šuma kestena, o vaţnosti pravovremene reakcije na

pojave narušavanja zdravstvenog stanja kestena.

U tom kontekstu se preporuĉuje pokretanje aktivnosti na uspostavljanju udruţenja

vlasnika privatnih šuma kestena koji bi na taj naĉin postali nezaobilazna strana u

procesu donošenja i provoĊenja upravljaĉko-gospodarskih mjera. Pored politiĉkog

lobiranja, udruţenje vlasnika privatnih šuma bi svojim ĉlanovima moglo osiguravati i

dodatne informacije o trţištu proizvoda koje kestenove šume daju, kao i eventualnim

finansijskim mogućnostima za implementaciju razliĉitih projektnih ideja.

59

Šume pitomog kestena se nalaze na dobrim stanišnim uslovima, ali stanišni potencijal

nije u najboljoj mjeri iskorišten jer se šume pitomog kestena nalaze u nepovoljnom

šumsko-uzgojnom obliku u formi izdanaĉkih šuma. Vaţno je napomenuti da u

kontekstu šumsko-uzgojnih aktivnosti treba teţiti prevoĊenju ovih šuma u viši uzgojni

oblik koristeći sadni materijal lokalnog porijekla i metode indirektne konverzije.

Kreirane GIS baze podataka su osnova za provoĊenje daljih aktivnosti na zaštiti i

unapreĊenju stanja kestenovih šuma. Objedinjujući informacije o stanju šuma

pitomog kestena stvorile su se neophodne pretpostavke za lakši pristup informacijama

za svaku posebnu teritorijalnu jedinicu na kojoj se nalaze ove šume. Pored toga,

predstavnici lokalne zajednice mogu na jednostavniji naĉin informacije o šumama

kestena uĉiniti dostupnim svim zainteresiranim stranama, te na taj naĉin podstaknuti

interes razliĉitih interesnih skupina za ovu problematiku.

Zbog pojave novih negativnih biotiĉkih faktora koji narušavaju stanje šuma pitomog

kestena neophodno je pokrenuti aktivnosti na utvrĊivanju zdravstvenog stanja ovih

šuma. U tom kontekstu se preporuĉuje uspostavljanje mreţe stalnih kontrolnih

površina (oglednih ploha) i kreiranje protokola za kontinuiran nadzor zdravstvenog

stanja šuma pitomog kestena.

Identifikacijom površina koje bi se mogle koristiti za podizanje novih zasada kestena i

utvrĊivanjem potrebe za intenziviranje šumsko-uzgojnih mjera prevoĊenja izdanaĉkih

šuma u viši uzgojni oblik, ukazano je na potrebu za lokalnim sadnim materijalom.

Stoga se preporuĉuje provoĊenje aktivnosti na utvrĊivanju morfološko-genetskih

karakteristika reprezentativnih stabala pitomog kestena i selekcija onih primjeraka

koji mogu koristiti kao podloge za proizvodnju sjemena odnosno reznica.

Adekvatnom selekcijom stabala se mogu iznaći one forme koje su otporne na

promjenjive uslove sredine i uticaj negativnih biotiĉkih i abiotiĉkih faktora.

Kako plod kestena ima znaĉaj za ekonomske aktivnosti na lokalnoj razini preporuĉuje

se da se paralelno sa genetskom karakterizacijom stabala kestena izvrši i analiza

sadrţaja ploda i identificiraju one forme stabala koje imaju znaĉajne prinose.

Generalan zakljuĉak koji proistiĉe iz naprijed navedenih informacija i analiza je da se

šumama pitomog kestena ne moţe upravljati i gospodariti na uobiĉajen naĉin i da postoji

snaţna potreba za inoviranjem upravljaĉko-gospodarskih mjera. Stoga se preporuĉuje

provoĊenje aktivnosti na utvrĊivanju i analiziranju legislativnih pretpostavki kojima bi se

omogućilo i formalno izdvajanje šuma pitomog kestena od uobiĉajenog naĉina korištenja i

stavljanje u poseban upravljaĉko-gospodarski reţim. Na taj naĉin bi se doprinijelo odrţivom

korištenju šuma pitomog kestena i njegovom dugotrajnom oĉuvanju.

60

Prema zahtjevu općine Buţim (naruĉioca izrade ovog Elaborata) prikupljeni su i podaci o

prisustvu kestenove ose šiškarice koja se smatrana jednim od najznaĉajnijih štetnika pitomog

kestena. U općini Buţim prikupljeni su podaci o prisustvu kestenove ose šiškarice na dva

lokaliteta u katastarskoj općini Buţim na lokalitetu Brankovaĉa i u katastarskoj općini Dobro

Selo na lokalitetu Obrovac. Odabrani su lokaliteti koji će reprezentirati podruĉje općine.

Lokalitet Obrovac je u blizini granice sa Republikom Hrvatskom. Prikupljanje podataka o

prisustvu kestenove ose šiškarice izvršeno je na osnovu prebrojavanja šiški kestenove ose

šiškarice. Na navedenim lokalitetima sluĉajnim uzorkom odabrano je po 20 stabala u radijusu

od oko 30 metara. Svakom stablu GPS ureĊajem su snimljene koordinate, izmjeren preĉnik

na 1,3 m, visina stabla i uzeto je sluĉajnim uzorkom po 5 grana duţine od 50 cm na kojima su

izbrojane šiške kestenove ose šiškarice. To znaĉi da je na oba lokaliteta sakupljeno po 100

grana na kojima su izbrojane šiške kestenove ose šiškarice. Sva stabla sa kojih su skupljane

šiške kestenove ose šiškarice na oba lokaliteta su obiljeţena sa rednim brojevima i to sprejem

i ploĉicom. Na svakom lokalitetu redni broj stabla poĉinje od 1. Na osnovu navedenih

podataka kreirana je GIS baza podataka koja sadrţi informacije o svakom stablu sa kojeg su

prikupljene informacije. GIS baza podataka stabala sa kojih su sakupljanje šiške kestenove

ose šiškarice sadrţi sljedeće informacije: šifra općine, naziv općine, šifra katastarske općine,

naziv katastarske općine, naziv lokaliteta, ID stabla, redni broj stabla (na svakom lokalitetu

poĉinje od 1), prsni preĉnik stabla u cm, visina stabla u m, X koordinata, Y koordinata, broj

sakupljenih grana sa stabla (sa svakog je uzeto po 5), broj šiški stabla koje su izbrojane na 5

odabranih grana i datum sakupljanja. U Tabeli broj 53. prikazani su podaci o lokalitetima sa

kojih su prebrojavana šiške kestenove ose šiškarice.

Tabela 53 Podaci o prebrojanim šiškama u općini Buţim na naprijed navedeni naĉin

Šifra

KO Naziv KO Lokalitet

X

koordinata

Y

koordinata

Broj

šiški

Datum

sakupljanja

02 Buţim Brankovaĉa 6344415 4991910 819 15.7.2018

03 Dobro selo Obrovac 6353260 4994905 1843 15.7.2018

Navedeni podaci mogu posluţiti prilikom daljnjih istraţivanja prisustva kestenove ose

šiškarice.

Osim toga sakupljani su listovi, cvjetovi i kora stabala pitomog kestena.

61

LITERATURA

1. Agencija za statistiku BiH (2016): Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u BiH u 2013.

godini. [dostupno na: www.statistika.ba/].

2. Delić, S. (2003): Sveukupno vrednovanje šuma, Radovi Šumarskog fakulteta Univerziteta u

Sarajevu, No. 1, pp. 29 – 39.

3. Delić, S. i Bećirović, Dţ. (2012): Znaĉaj i potreba ukupnog ekonomskog vrednovanja šuma,

Nauĉna konferencija “Šume – indikator kvaliteta okoliša”, Zbornik radova, Posebna izdanja,

Odjeljenje prirodnih i matematiĉkih nauka, Knjiga 19, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i

Hercegovine, Sarajevo, 2012, pp. 121 – 130.

4. Delić, S. i Pozdreac, M. (2011): Vrijednost šuma i šumskog zemljišta. Završni izvještaj

studije. Centar za podršku odrţivom gazdovanju šumskim resursima, Sarajevo, pp. 5 – 44.

5. Delić, S., Bećirović, Dţ., Jurić, V., Mutabdţija, S., Marić, B., Mujezinović, O., Kvesić, S. i

Avdibegović, M. (2013): Total economic valuation of the damages from forest fires: case

study Prozor-Rama Municipality, Works of the Faculty of Forestry No. I, 39-53.

6. Delić, S., Lojo, A. i Musić, J. (2012): Metodika utvrĊivanja proizvodne vrijednosti šuma kao

osnova za objektivnu procjenu iznosa nadoknade za korištenje šuma. Šumarski fakultet u

Sarajevu, pp. 5 – 45.

7. FAO (2015):Analiza sektora šumarstva u Bosni i Hercegovini. Priprema analiza sektora

šumarstva i ribarstva u Bosni i Hercegovini u svrhu IPARD-a [Dostupno na:

http://www.fao.org/3/a-au015o.pdf].

8. FZS – Federalni zavod za statistiku FBiH (2017): Statistiĉki godišnjak/ljetopis Federacij

Bosne i Hercegovine. [dostupno na: http://fzs.ba/index.php/publikacije/statisticki-

godisnjaciljetopisi/].

9. Moore, W. D., Booth, P., Alix, A., Apitz, E. S., Forrow, D., Huber-Sannwald, E. i

Jayasundara, N. (2017): Application of Ecosystem Services in Natural Resource Management

Decision Making, Integrated Environmental Assessment and Management Volume 13 - No 1,

pp. 74 – 84.

10. Pettenella, D., Marchetti, M.m Marino, D., Marucc, A., Ottaviano, M. i Lasserre, B. (2008):

Proposal for a harmonized methodology to assess socio-economic damages from forest fires

in Europe. [Dostupno na: www.effis.hrc.ec.europa.eu.].

11. Ruckelshaus, M., McKenzie, E., Tallis, H., Guerry, A., Daily, G., Kareiva, P., Polasky, S.,

Ricketts, T., Bhagabati, N., Wood, A. S. i Bernhardt, J. (2015): Notes from the field: Lessons

learned from using ecosystem service approaches to inform real world decisions, Ecological

Economics 115 (2015), 11–21.

http://www.statistika.ba/

http://www.fao.org/3/a-au015o.pdf

http://fzs.ba/index.php/publikacije/statisticki-godisnjaciljetopisi/

http://fzs.ba/index.php/publikacije/statisticki-godisnjaciljetopisi/

62

12. Treštić, T. (2000): Rak pitomog kestena u Bosni i Hercegovini s posebnim osvrtom na

populacionu strukturu patogena. Magistarski rad odbranjen na Šumarskom fakultetu u

Sarajevu.

13. USAID (2012): Mogućnost korištenja niskovrijednih drvnih sortimenata i pretvorba

izdanaĉkih šuma u Bosni i Hercegovini.

14. Wrabner, M. (1958): Biljnosociološki prikaz kestenovih šuma Bosne i Hercegovine.

Godišnjak Biološkog instituta Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, Broj: 1-2, pp. 138-182.

15. Šumskogospodarska osnova za šumskogospodarsko podruĉje „Unsko“ sa rokom vaţnosti

1.1.2012. do 31.12.2021. (izradio JP „Unsko-sanske šume“ d.o.o. Bosanska Krupa)

16. Šumskogospodarska osnova za privatne šume općine Buţim sa rokom vaţnosti od 1.1.2013.

do 31.12.2022. (izradio „Wald-Projekt“ d.o.o. Bosanska Krupa)

17. Šumskogospodarska osnova za privatne šume općine Cazin sa rokom vaţnosti od 1.1.2018.

do 31.12.2027. (izradio „Wald-Projekt“ d.o.o. Bosanska Krupa)

63

PRILOZI

Prilog 1:

OBRAZAC ZA SNIMANJE TERENSKIH PODATAKA DRŢAVNIH ŠUMA

KESTENA

PODACI ZA KORAK A I KORAK D,PROJEKTNOG ZADATKA – OPŠTI PODACI

Tabela 1. Objedinjeni podaci koraka A i D

ŠGP/ŠPP GJ/PJ Odjel

Odsjek Nadmorska visina Ekspozicija Nagib












PODACI ZA KORAK B,PROJEKTNOG ZADATKA– TIPOLOŠKE OSNOVE

Tabela 2. Tipološke karakteristika – korak B


Odsjek Napomena/Kom.

Oznaka tipa veg. Oznaka tipa zemljišta Oznaka osnovnog tipa šume























64

PODACI ZA KORAK C, PROJEKTNOG ZADATKA – ŠUMSKO-UZGOJNI OBLIK

Tabela 3. Uzgojne karakteristike sastojina kestena


Odsjek Naziv StrukturnaizgraĊenost- kodosn. kat. *












* Osnovni tip 112 dijelimo dalje na 1 – mladik, 2 – guštik i 3 letvenjak.

ZAPAŢANJA SA TERENA – KOREKCIJA POSTOJEĆIH PODATAKA

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

SKICA

DEFINICIJE I ŠIFRE POJMOVA ZA OBRAZAC TERENSKIH SNIMANJA

DEFINICIJE I ŠIFRE ZA KORAK A I KORAK D

OBRAZAC ZA SNIMANJE TERENSKIH PODATAKA PRIVATNIH ŠUMA

65

PODACI ZA KORAK A I KORAK D, PROJEKTNOG ZADATKA – OPŠTI

PODACI

Tabela 1. Objedinjeni podaci koraka A i D

OPĆINA KO

Br parcele Nadmorska visina Ekspozicija Nagib












PODACI ZA KORAK B,PROJEKTNOG ZADATKA– TIPOLOŠKE OSNOVE

Tabela 2. Tipološke karakteristika – korak B

OPĆINA KO

Br parcele Napomena/Kom.
























66

PODACI ZA KORAK C, PROJEKTNOG ZADATKA – ŠUMSKO-UZGOJNI OBLIK

Tabela 3. Uzgojne karakteristike sastojina kestena

OPĆINA KO

Br parcele Naziv Strukturna izgraĊenost- kod osn. kat. *












* Osnovni tip 112 dijelimo dalje na 1 – mladik, 2 – guštik i 3 letvenjak.

ZAPAŢANJA SA TERENA – KOREKCIJA POSTOJEĆIH PODATAKA

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

SKICA

Klasifikacija šuma i šumskog zemljišta prema ekspoziciji

67

ŠIFRARNIK ZA OBRASCE TERENSKIH SNIMANJA

Tabela 1. Ekspozicije

Ekspozicija

Oznaka Opis

11 Bez jasno izraţene ekspozicije (nagib< = 10%)

12 Sjeverna ekspozicija

13 Sjeveroistoĉna ekspozicija

14 Istoĉna ekspozicija

15 Jugoistoĉna ekspozicija

16 Juţna ekspozicija

17 Jugozapadna ekspozicija

18 Zapadna ekspozicija

19 Sjeverozapadna ekspozicija

DEFINICIJE I ŠIFRE ZA KORAK B

Klasifikacija šuma prema glavnim vrstama drveća na vrste šuma

Tabela 2. Vegetacijske karakteristike

ŠIFRARNIK VEGETACIJE

Oznaka tipa veketacije Opis tipa vegetacije

540 Ĉiste kestenove šume

541 Šume kestena i kitnjaka

542 Šume kitnjaka i kestena (kitnjak je više zastupljen)

543 Šume kesten, kitnjaka i bukve

544 Šume kestena i bukve

545 Šume kestena i ostalih lišćara (tvrdi i mehki)

546 Šume bukve i kesten (bukva je više zastupljen)

547 Šume bukve, kestena i hrasta kitnjaka

548 Šume bukve, hrasta kitnjaka i kestena

549 Šume bukve, kesten i ostalih lišćara (tvrdi i mehki)

450 Pitomi kesten sa ĉetinarima (primjesa ĉetinara)

451 Šume kestena, bukve i ostalih lišćara (tvrdi i mehki)

452 Šume kestena, bukve i kitnjaka

453 Šume kestena, bukve, kitnjaka i ostalih lišćara

454 Šume kitnjaka, kestena i bukve

455 Šume kestena, kitnjaka i ostalih lišćara

456 Šume kestena i plemenitih lišćara

*Napomena: Šume se razvrstavaju prema učešću glavnih vrsta drveća, tako npr. Šume kestena,

kitnjaka i bukve se odnose prema omjeru smjese: 50%-kesten; 30%-kitnjak i 20%-bukva. Oznaka n

pored tipa šume označava da se radi o niskim, odnosno izdanačkim šumama, tako npr. oznaka 544n

predstavlja niske šume kestena i bukve, gdje dominira kesten. Konačni broj sastojina kestena i

68

kombinacija sa drugim vrstama drveća utvrdit će se nakon završenih terenskih radova, stoga je

predviđeno proširenje oznaka tipa vegetacije da se pored broja 54 x doda novi redni broj i formira

novi tip vegetacije.

Klasifikacija šumskih zemljišta prema vrsti matiĉne podloge i kvaliteti zemljišta.

ŠIFRARNIK ZEMLJIŠTA

Oznaka tipa zemljišta Opis tipa zemljišta

1 SmeĊe bezkarbonatno preteţno plitko i srednje duboko tlo na

kreĉnjacima i dolomitima

9 Crvenica posmeĊena duboka na dolomitima

10 Crvenica posmeĊena i opodzoljena duboka na kreĉnjacima

11 SmeĊe degradirano, podzolasto tlo na reliktnim crvenicama

12 PosmeĊena i opodzoljena duboka crvenica i deluvijalno tlo vrtaca na

jedrim kreĉnjacima

15 SmeĊe kiselo skeletno tlo na pješĉarima i škriljcima

16 SmeĊe kiselo tlo na tufitnim škriljcima i pješĉarima

17 SmeĊe plitko, plitko skeletno tlo na kvarcitima

22 SmeĊe tlo na dolomitima, laporima i laporcima

23 SmeĊe tlo na laporima

24 Aluvijalno-deluvijalno glejno tlo

27 Rendzina na dolomitima

28 SmeĊe tlo na dolomitima

41 Ţuto-smeĊe opodzoljeno tlo na glinama

44 SmeĊe kiselo tlo na pješĉarima i glincima

48 SmeĊe plitko tlo na jedrim kreĉnjacima

61 SmeĊe tlo i smeĊe degradirano i podzolasto tlo na glincima i laporima

70 SmeĊe tlo na glinama

Napomena: Zbog heterogenosti područja u smislu matičnog supstrata i zemljišta, prilikom

terenskih istraživanja šifrarnik se može proširiti prema novim saznanjima i identificiranim

tipovima zemljišta na terenu.

69

Osnovni tipovi šuma i njihova podjela su dio kancelarijskih radova.

DEFINICIJE I ŠIFRE ZA KORAK C

Klasifikacija šuma i šumskog zemljišta sa uzgojnog aspekta

Tabela 5. Uzgojne karakteristike

Porijeklo Strukturna izgrađenost / kvalitet Oznaka osnov.

kateg. Naziv Oznaka Naziv Oznaka

Visoke šume 1

Od raznodobnih sastojina

kestena 11 111

* Od jednodobnih sastojina

kestena (prirodne zajednice) 12 112

Vještaĉki šumski zasadi

kestena (kulture) 13 113

Degradirane šume kestena 14 114

Izdanaĉke

šume 2


uzgojni oblik u narednom

ureĊajnom periodu – loš

kvalitet kestena

21

221

Ostale izdanaĉke šume –

dobar kvalitet kestena 22 222

Šibljaci 3 Šibljaci sa primjesama

pitomog kestena 31 331

* 112

1 – mladik (njega)

2 – guštik (njega)

3 – letvenjak (proreda)

12 1121

1122

1123

* Kod osnovne kategorije 112 - Visoke šume izgrađene od jednodobnih sastojina kestena na

terenu i u prirodi mogu se javiti još i sljedeći stadiji: mladik, guštik i letvenjak. Stoga je ovu

kategoriju neophodno dodatno podijeliti na subkategorije, radi njihovog kvalitetnijeg

razvrstavanja.

Izdanačke šume se dijele u dvije kvalitetne klase sa obzirom na drvnu zalihu i debljinsku

strukturu. Tako naprimjer osnovna kategorija 221 koja se odnosi na Izdanačke šume za

prevođenje u viši uzgojni oblik u narednom uređajnom periodu su šume manjih drvnih zaliha,

tanje debljinske strukture na dubokim zemljištima (dobar potencijal staništa).

70

Prilog 2:

Prikaza šifara uţih i širih kategorija šuma koje su korištene u ovom elaboratu

Šifrarnik uţih kategorija šuma

Šifra uţe kategorije Naziv uţe kategorije šuma

1100 Visoke šume bukve primarne i sekundarne

1400 Visoke šume hrastova

1500 Visoke šume ostalih lišćara

3100 Šumski zasadi (culture) u pojasu šuma bukve

3400 Šumski zasadi (kulture) u pojasu šuma hrastova

4100 Izdanaĉke šume bukve

4400 Izdanaĉke šume hrastova

4500 Ostale izdanaĉke šume

Šifrarnik širih kategorija šuma

Šifra šire kategorije Naziv šire kategorije šuma

1000 Visoke šume sa prirodnom obnovom

3000 Šumski zasadi (kulture)

4000 Izdanaĉke šume

71

Prilog 3:

Prikaz skraćenica korištenih u atributivnoj tabeli pri kreiranju GIS baza podataka za privatne

šume

R.B.

OZNAKA U

ATRIBUTNOJ

TABELI

PUNI NAZIV OZNAKE U

ATRIBUTNOJ TABELI

1 ID Identifikacijski broj

2 OPCINA_OZN Općina oznaka

3 OPCINA_NAZ Općina naziv

4 KO_OZNAKA K.O. oznaka

5 KO_NAZIV K.O. naziv

6 BRPARCELE Broj parcele

7 PODBROJ Podbroj

8 BROJPODBRO Broj i podbroj

9 SLUZBPOVRS Sluţbena površina (m2)

10 POSJEDNIK Posjednik

11 NAZIVPARCE Naziv parcele

12 OS_45 Omjer smjese pitomog kestena

13 UK Uţa kategorija

14 ŠK Šira kategorija

15 N_V_M Nadmorska visina (m)

16 EKSPOZICIJ Ekspozicija

17 NAGIB_STEP Nagib u stepenima

18 OZ_TIP_ZEM Oznaka tipa zemljišta

19 OP_TIP_ZEM Opis tipa zemljišta

20 OZN_TIP_VE Oznaka tipa vegetacije

21 OP_TIP_VE Opis tipa vegetacije

22 OZN_OSN_TI Oznaka osnovnog tipa

23 OP_OSN_TI Opis osnovnog tipa

24 POR_OZN Porijeklo oznaka

25 POR_NAZIV Porijeklo naziva

26 STR_IZG_OZ Strukturna izgraĊenost oznaka

27 STR_IZG_NA Strukturna izgraĊenost naziv

28 OZ_OSN_KAT Oznaka osnovne kategorije

29 UTIC_ZONA Uticajna zona

30 OZ_NAMJENE Oznaka namjene

31 OP_NAMJENA Opis namjene

72

Prikaz skraćenica korištenih u atributivnoj tabeli pri kreiranju GIS baza podataka za drţavne

šume

R.B. OZNAKA U ATRIBUTNOJ

TABELI

PUNI NAZIV OZNAKE U ATRIBUTNOJ

TABELI 1 ID Identifikacijski broj 2 OPCINA_OZN Općina oznaka 3 OPCINA_NAZ Općina naziv 4 SGP_OZNAKA Šumsko-gospodarsko podruĉje oznaka

5 SGP_NAZIV Šumsko-gospodarsko podruĉje naziv

6 GJ_OZNAKA Gospodarska jedinica oznaka

7 GJ_NAZIV Gospodarska jedinica naziv

8 ODJEL Odjel

9 ODSJEK Odsjek

10 OZNAKA_ODS Oznaka odsjeka

11 P_HA Površina u hektarima

12 OS_45 Omjer smjese pitomog kestena

13 UK Uţa kategorija

14 ŠK Šira kategorija

15 N_V_M Nadmorska visina (m)

16 EKSPOZICIJ Ekspozicija

17 NAGIB_STEP Nagib u stepenima

18 OZ_TIP_ZEM Oznaka tipa zemljišta

19 OP_TIP_ZEM Opis tipa zemljišta

20 OZN_TIP_VE Oznaka tipa vegetacije

21 OP_TIP_VE Opis tipa vegetacije

22 OZN_OSN_TI Oznaka osnovnog tipa

23 OP_OSN_TI Opis osnovnog tipa

24 POR_OZN Porijeklo oznaka

25 POR_NAZIV Porijeklo naziva

26 STR_IZG_OZ Strukturna izgraĊenost oznaka

27 STR_IZG_NA Strukturna izgraĊenost naziv

28 OZ_OSN_KAT Oznaka osnovne kategorije

29 UTIC_ZONA Uticajna zona

30 OZ_NAMJENE Oznaka namjene

31 OP_NAMJENA Opis namjene

73

Prikaz GIS baze podataka stabala sa kojih su sakupljane šiške kestenove ose šiškarice


TABELI

PUNI NAZIV OZNAKE U ATRIBUTNOJ

TABELI


2 SIFRA_OPCI Općina oznaka

3 NAZIV_OPCI Općina naziv

4 SIFRA_KO Šifra katastarske općine

5 NAZIV_KO Naziv katastarske općine

6 BR_LOKALIT Broj lokaliteta

7 LOKALITET Naziv lokaliteta

8 ID_STABLA Identifikacijski broj stabla

9 BR_STABLA Redni broj stabla

10 D1_3_CM Prsni preĉnik stabla

11 H_M Visina stabla (m)

12 X_GK6 X koordinata GK6

13 Y_GK6 Y koordinata GK6

14 BR_GRANA Broj grana sa kojih su izbrojane šiške

15 BR_SISKI Broj izbrojanih šiški po stablu

16 DATUM_SAKU Datum sakupljanja/ prebrojavanja šiški

Prikaz GIS baze podataka lokaliteta sa kojih su sakupljane šiške kestenove ose šiškarice


TABELI PUNI NAZIV OZNAKE U ATRIBUTNOJ TABELI


2 SIFRA_OPCI Šifra općine

3 NAZIV_OPCI Naziv općine

4 SIFRA_KO Šifra katastarske općine

5 NAZIV_KO Naziv katastarske općine

6 BR_LOKALIT Redni broj lokaliteta

7 LOKALITET Naziv lokaliteta

8 X_GK6 Srednja X koordinata lokaliteta sakupljanja GK6

9 Y_GK6 Srednja Y koordinata lokaliteta sakupljanja GK6

10 BR_SISKI Ukupan broj izbrojanih šiški na lokalitetu

11 DATUM_SAKU Datum sakupljanja/ prebrojavanja šiški

elaborat identifikacije kestenovih Šuma i Šumskih

Documents