electoral system design in the context of constitution ... · 4 international idea...

36

Upload: others

Post on 05-Nov-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ
Page 2: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

Andrew Ellis

Page 3: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

© ဒမ�ကရေ�ေစနင� �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငောအကရေအည�ပ��ေ� န�ငငတကရောအဖ�� (International IDEA) ၂ဝ၂ဝ ခ�နစ မပ�ငဖြဖစသည။

အဂ�လပဘာာသာဖြဖင� �ေ�သာ�ထားာ��သာစာတမ�ကရေ� ၂၀၁၈ ခ�နစ မပ�ငခင�ဖြဖင� ထား�တ�ဝသည။

International IDEA မ ထား�တ�ဝ�သာ စာအ�ပစာတမ�မ�ာ�သည န�ငငတစခ�ခ�၏ အကရေ���စ�ပာ�၊ န�ငင�ေ�အကရေ���စ�ပာ�မ�ာ�မ

သ�ဖြခာ�ကရေင�လတပါသည။ ဤစာအ�ပတင �ဖာဖြပထားာ��သာ သ�ဘာာထားာ�အဖြမငသည International IDEA၊ International

IDEA ဘာ�တအဖ�� သ��မဟ�တ International IDEA �ကရောငစဝငမ�ာ�၏ သ�ဘာာထားာ�အဖြမငကရေ� ထားငဟပ�စမညမဟ�တပါ။

အငတာာနေ�ရင�ယ အ�ငဒယာ

စတနး�စ�ဘာာဂ

SE- ၁ဝ၃၃၄၊ စ�တာ�ဟ�မ�မြမ��၊ ဆဒငန�ငင

ဖ�နး�နးပါတ- +၄၆၈ ၆၉၈၃၇ဝဝ

ဖကရေစ- +၄၆၈ ၂ဝ၂၄၂၂

အ��မ�လ- [email protected]

ဝဘာဆ�ကရေ- www.idea.int

ဤစာအ�ပ အလကရေထား�ောနးစဖ�ငကရေ� Creative Commons Attribute-NonCommercial-ShareAlike 3.0 (CC BY-NC-SA

3.0) လ�ငစငဖြဖင�ေယန�ငပါသည။ လတလပစာကရေ�ယဖြဖနး�ခ�ဖြခင�၊ �ပ�ပ��ဖြခင�၊ ဖြဖတညပ�ပါင�စပ�ဖာဖြပဖြခင�၊ ဆ�လ�ာ �အာင

ဖြပ�ဖြပငဖြခင�မ�ာ� လ�ပ�ဆာငန�ငပါသည။ သတမတခ�ကရေအ�နးဖြဖင� အဖြမတအစနး�ေေေနး စ�ပာ�ဖြဖစလ�ပ�ဆာငဖြခင� မဟ�တဘာ�

မေင�စာအ�ပကရေ�လည� သင�တင��လ�ာကရေပတစာ ေညညနး��ဖာဖြပလ�ကရေအလာ�တလ�ငစငခင�ဖြပ�ခ�ကရေဖြဖင� ဖြပနးလည ဖြဖနး��ဝ

ေနး ဖြဖစပါသည။ ဤလ�ငစငနင� စပလ�ဉး�၍ �နးာကရေထားပအခ�ကရေအလကရေ ေယလ�ပါကရေ Creative Commons ဝကရေဘာဆ�ကရေ

<http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/> တင �လ�လာန�ငပါသည။

ဤစာတမ�သည Global Justice Academy ၏န�ငင�ေ��ဖြဖေင�ခ�ကရေသ��တသနးအစအစဉး (www.politicalsettlements.

org) ၏အစတအပ�င�တစေပဖြဖစမြပ� Foreign Commonwealth and Development Office (FCDO) မ ေနးပ��င�ထားာကရေပ�

ထားာ�သည။ ဤစာတမ�တငပါေ�သာအဖြမငမ�ာ� သ��မဟ�တ သတင�အခ�ကရေအလကရေမ�ာ� သ��မဟ�တ ယင�တ��အ�ပ�ထားာ�ေသည�

မညသည�သ�ဘာာထားာ�ခ�ကရေမဆ� Foreign Commonwealth and Development Office (FCDO) နင� မသကရေဆ�ငပါ။

Booktype အမ���အစာ�ဖြဖင� ဖြပ�လ�ပသည - <https://www.booktype.pro>

Cover design: International IDEA

ဖြမနးမာဒဇ�င�- ဖြမင�စ��ဦး�

DOI: <https://doi.org/10.31752/idea.2020.40>.

Page 4: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

�ကရေ��ဇ�တငလာ ................................................................................................................... ၄

အနစခ��ပ ............................................................................................................................ ၅

၁။ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င� - အ�ထား�ထား�တ�ေခ�ကရေမ�ာ� .................................................. ၈

၂။ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�နးသည�အဖြပငအဆငေ�ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င� ... ၁၁

၃။ ယ�ကြကရေညမဆ�ငော�မ�ခနး� ........................................................................................... ၁၈

၄။ ဖြပဿနးာအ�သ�စတ ................................................................................................... ၂၀

၅။ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�နင� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငောမ�ဘာာငဒဇ�င� ..................... ၂၂

၆။ ဖြပညပ�ောကရေန�ငငသာ�မ�ာ�၏အခနး�ကရေဏဍ ................................................................... ၂၅

၇။ အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလ၏ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ�ာ�တင �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော

စမခနး�ခ�မ .................................................................................................................... ၂၇

ကရေ��ကရော�ခ�ကရေမ�ာ� ................................................................................................................. ၃၁

စာ�ေ�သအ�ကြကရောင� ........................................................................................................... ၃၂

အဖ��အစည�မ�ာ�အ�ကြကရောင� ................................................................................................. ၃၃

Page 5: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA4

ဤစာတမ�သည ၂၀၁၇ ခ�နစ ဒဇငဘာာလ ၄-၅ ေကရေတင မြ�တနးန�ငင၊ Edinburgh မြမ��၌ကရေ�င�ပ

ခ���သာ စတ�တထအကြကရေမ�ဖြမာကရေ ပဋပကရေခအလနးဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ တည�ဆာကရေဖြခင�ဆ�ငော

Edinburgh စကရော�ဝ�င�တင စာ�ေ�သတငဖြပခ���သာ တငဖြပခ�ကရေကရေ�အ�ဖြခခထားာ��ေ�သာ�ထားာ�ဖြခင�

ဖြဖစပါသည။

အလ�ပရ��ဆ��န�ပ�တင ပါဝငသမ�ာ�၏ တနးဖ��ေ�သာအသအဖြမငမ�ာ�နင� ဤပ�ကရေ�ဖြဖစ�ဖြမာကရေ

�အာင လ�ပ�ဆာင�ပ��သာ Edinburgh တကရေကသ�လေ ကရေန�ပတ��၏မတဖကရေမ�ာ�ဖြဖစ�သာ Edinburgh

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငောစငတာ (ECCL) နင� ကရေမာာလ��ဆ�ငော တော�မတ�ေ�အကရေယဒမ (GJA)

ကရေ� International IDEA အဖ��မ �ကရေ��ဇ�တငေပါသည။

လ�ပငနး�စဉးအဆင�တ�င�တင ပါဝငပ�ပ���ပ�မနင� လမ�ညနးမ�ပ��သာ Sumit Bisarya နင�

Kimana Zulueta-Fülscher၊ နင� ဤအစေငခစာအမြပ�သတမအတကရေကရေည�ပ��သာ International

IDEA ပ�နပထား�တ�ဝ�ေ�အဖ��တ��ကရေ� �ကရေ��ဇ�အထား�တငေပါသည။

Page 6: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA 5

• န�ငင�ေ�ဆ�ငော �ဖြပလညမလ�ပငနး�စဉးမ�ာ�တင �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�သည အခော

ကရေ�သည� အခနး�ကရေဏဍတစခ�အဖြဖစ လ�ပ�ဆာငသည။ သ���သာ၄င�သည အသငကရေ��ဖြပာင�

မမ�ာ�ေန�ငင�ေ� ပါဝငသမ�ာ�နင� အခ����သာအတ�င�အတာတစခ�အထား ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ

ဥပ�ဒဆ�ငော အသ�င�အဝ�င�ကရေ�ယတ�ငပင အကရေမ�ဝငမအကရေနး�အသတ မကြကရောခဏေ�နး

�သာ ကရေမာာကြကရေ�တစခ�ဖြဖစသည။

• �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမသည ကရေ�ယဖြပနး��သာေညေးယခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� ပ�ပ���ပ�မည ဖြဖစ

�သာလည� လ�ခ�င�သာေညေးယခ�ကရေမ�ာ�အာ�လ��ကရေ� တမြပ�ငနးကရေသသာထားငော�စာ ေေ

�စမည မဟ�တ�ပ။ ထား��ဖြပင မညသည�ေညေးယခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� အလ�ခ�ငဆ��ဆ�သည�

ထားငဖြမငခ�ကရေနင�ပတသကရေ၍ သ�ဘာာထားာ�ကရေ�လ�မမ�ာ� ေန�ငသည။ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ

ဒဇ�င�တင ဦး�စာ��ပ�မမ�ာ�ကရေ��ေး�ခ�ယဖြခင� ပါဝငသည။ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည

�ဆာကရေဖြခင�လ�ပငနး�စဉးသည အာ�လ��ပါဝငမနင� �ပါင�စည�ညညတမကရေ� အ�လ�ထားာ�

�လ�ေ�သာလည� �ေး��ကရောကရေခလတ�တာကရေ ဥပ�ဒဖြပ�လ�ပငနး�၏ အခနး�ကရေဏဍကရေ�လ�ပ

�ဆာငသည�အခါ အ�ပခ��ပ�ေ�အစ��ေ၏ လ�ပ�ဆာငမ၊ ကြကရေ�ကြကရေပမတ��နင� သကရေဆ�င�သာ

အ�ေ�ကရေစစမ�ာ�ကရေ� ထားည�သင�စဉး�စာ�ေနး လ�အပန�ငသည။ ဒမ�ကရေေကရေတစ�ေး��ကရောကရေပ�

မ�ာ�သည �ေး��ကရောကရေခအဖ��နင� ၄င�တ��၏လ�ပငနး�တာဝနးမ�ာ� နစခ�စလ��၏ တော�ဝငမ

ကရေ� ဖြမင�တငေနးဖြဖစသည။

• အာဏာေငစနးစ အ�နးအထားာ�ေ�ေး��ကရောကရေပ�နင�မတဘာ� ဒမ�ကရေေကရေတစ �ေး��ကရောကရေပ�

မ�ာ�သည အ�ဖြခခအာ�ဖြဖင� မ�သခ�ာမ�ေောမမ�ာ�ေသည။ သ���သာ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ

ဥပ�ဒဆ�ငော အသငကရေ��ဖြပာင��ေ�ဖြဖစစဉးမ�ာ�ေ ယ�ကြကရေညမအဆင�မာအလနးနးည�သည။

ဖြဖစစဉးအတင� ပါဝငလ�ပ�ဆာငကြကရေသမ�ာ�မ လကရေခန�င�လာကရေမည� မ�သခ�ာမ�ေောမ

ပမာဏသည မညသည�အခ�နးတငမဆ� ကရေနး�သတခေန�ငမြပ� ထား�မတစဆင� ဒမ�ကရေေကရေတစ

�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� ဦး�တညသည��ဆာငေးကရေမမ�ာ�နင�စပလ�ဉး�သည� �ေး�ခ�ယစောမ�ာ�

လည� ကရေနး�သတခေန�ငမညဖြဖစသည။ အကရေယ၍ အသငကရေ��ဖြပာင��ေ�ကရောလအတင�

ယ�ကြကရေညမအဆင��ဖြပာင�လ�၍ ကြကရေ�ထားာ�လာပါကရေ �ေး�ခ�ယစောအသစမ�ာ� ဖြဖစ�ပ�လာ

န�ငသည။ အသငကရေ��ဖြပာင��ေ�ကရောလသည �ေး��ကရောကရေပ�စကရေဝနး�မ�ာ�စာထား ကြကရောေည

န�ငမြပ� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�စာအတင� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစတစခ�ထားကရေမကရေ �ဖြပာင�လ�မလည�

ပါဝငန�ငသည။

• �ေး��ကရောကရေပ�စနးစမ�ာ�၏ လကရေ�တ�သကရေ�ောကရေမသည အ�ဖြခအ�နးနင�သကရေဆ�င�နး

သည။ အဖြခာ��နးောမ တငသင�လာ�သာ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစတစခ�သည မလ�နးောတင

Page 7: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

6 International IDEA

အလ�ပလ�ပ သကရေ��သ�� အ�ဖြခအ�နးသစ တစခ�တင အလ�ပလ�ပလမ�မညဟ� ယဆဖြခင�သည

ပညာမ��ော�ောကရေသည။ သမာရ��ကရေ�ရ��ောဖြဖစ�သာ သ��မဟ�တ အကရေမ�တဝငဖြဖစ�သာ

�ေး��ကရောကရေပ�စနးစကရေ� ဖြပနးလညကရေ�င�သ��ဖြခင�သညလည� အသ��ဝငမညမဟ�တ�ပ။ �စ�စပ

ညနင�မမ�ာ�တင အဓကရေလ�ပ�ဆာငသမ�ာ�အကြကရော� ညနင�မမ�ာ�သည သဟဇာတေ�သာ

မ�ဘာာငမ�ာ�ကရေ� �ဖာ�ဆာင�ပ�န�ငသည။ သ���သာ ထား�သ��ဖြပ�လ�ပေနးအာမခခ�ကရေမေ�ပ။

• �ေး��ကရောကရေပ�စနးစတစခ�အတင� တကရေ��သာအ�သ�စတ နးည�ပညာအ�ဖြပာင�အလ�မ�ာ�

သည �ေး��ကရောကရေပ�ေလဒမ�ာ�ကရေ�ကြကရေ�ကြကရေ�မာ�မာ� အ�ဖြပာင�အလ�ဖြဖစ�စန�ငသည။ ထား���ကြကရောင�

န�ငင�ေ�သမာ�မ�ာ�သည ကရေ�ယတ�ငအ�နးဖြဖင� �နးာကရေကရေယေ နးည�ပညာေငမ�ာ�၏ လကရေ

ထား�တင လ��ဝအပထားာ�မည�အစာ� နးည�ပညာေပမ�ာ�၏ ဖြဖစန�င�သာအကရေ���ဆကရေမ�ာ�ကရေ�

နးာ�လညေနး အ�ေ�ကြကရေ�သည။

• �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမကရေ� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ဘာာင၏ အဖြခာ�အစတအပ�င�မ�ာ�ဖြဖင�

ကရေနး�သတထားာ�န�ငမြပ� ယင�တ��မအခ���သည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အ�ေ�ကရေစစေပ

မ�ာ�နင� ဆကရေစပ�နးန�ငသည။ ဖြပညပ/နးယနးမတဖြပငပမတဆင� မ��ပ�ဖြခင� �ေး��ကရောကရေပ�

လ�ပငနး�စဉးမ�ာ�တင ဖြပညပ�ောကရေန�ငငသ/သာ�မ�ာ�၏ ပါဝငမတညေဖြခင�နင� ပါဝငမပ�စ

တ��သည အထား�အ�ေ�ပါ�သာ ဥပမာတစခ� ဖြဖစသည။

• ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒအသငကရေ��ဖြပာင�မတစေပ၏ အခ�နး၊ အဆင�မ�ာ�နင� �ေ��နးာကရေ

အစအစဉး သတမတမမ�ာ�သည �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမနင� သကရေဆ�ငသညဟ�

ထားငမတေ�သာလည� လကရေေအခ�နးတင ၄င�တ��အကြကရော�ေ ခ�ငမာသည�ဆကရေစပမ မ�တ�

�သ�ပါ။ ဖကရေဒေယဖြပည�ထားာငစ�နင� တစဖြပည�ထားာငစ�စနးစအကြကရော� �ေး�ခ�ယမသ��မဟ�တ

သမမတစနးစ၊ တစစတတစပ�င�သမမတစနးစနင� ပါလမနးအဖ��အစည�မ�ာ�အကြကရော� �ေး�ခ�ယ

မတ��နင� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ �ေး�ခ�ယမတ��ကြကရော� လကရေ�တ�တငဆကရေစပမေမေနင� ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒ�ေ�ဆ��ေ�အဖ�� (�ေး�ခ�ယတင�ဖြမာကရေခေခ�နး) အတကရေသ��မဟ�တ ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အသင�ကရေ��ဖြပာင��ေ�မ ထားကရေ�ပ�လာ�သာ ဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာ

အတကရေ ဆကရေစပမေမေဆ�သည� သကရေ�သအ�ထားာကရေအထားာ�လည�မေပါ။

• လကရေ�တ�တင န�ငင�ေ�အေ �ဖြဖေင�မလ�ပငနး�စဉးမ�ာ�အေ �ဒသအဆင� �ေး��ကရောကရေပ�

မ�ာ�ကရေ� အမ���သာ�အဆင��ေး��ကရောကရေပ� မတ�ငမကရေ�င�ပေနးမာ ော�ပါ�သည။ ယင�သ�� ဖြဖစ

ေဖြခင�မာ လ�ပငနး�စဉးတငပါဝင�နး�သာ အမ���သာ�အဆင� ပါဝင�ဆာငေးကရေသအ�နးဖြဖင�

၄င�၏ ကရေ�ယပ�ငတော�ဝငမကရေ� ဉး�စာေလ�ဖြခင� သ��မဟ�တ န�ငင�ေ�အေ အသအမတဖြပ�

မည� အဖြခာ�လမ��ကြကရောင�မ�ာ� �ပ��ပါကရေလာမညကရေ� ဖယထား�တေနး ဆနဒေဖြခင��ကြကရောင�

ဖြဖစန�ငသည။ န�ငင�ေ�ပါဝငပတသကရေသမ�ာ�နင� အဖ��အစည�ဆ�ငော မ�ဘာာငပ�စ �ေ�ဆ�

သမ�ာ�အတကရေ �ေး�ခ�ယမတစခ�ေ�သာလည� လကရေ�တ�တင အမ���သာ�အဆင��ေး�

�ကရောကရေပ�မ�ာ�ဉး�စာကရေ�င�ပေနး သ��မဟ�တ အမ���သာ�အဆင�နင� �ဒသနတေအဆင� �ေး�

�ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� တစမြပ�ငနးကရေကရေ�င�ပေနးအတကရေ ကရေနး�သတခ�ကရေမ�ာ�ေသည။

Page 8: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

7International IDEA

• တော�ဝငမနင� ယ�ကြကရေညမေ�သာ �ေး��ကရောကရေပ�တစခ�တင �ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�စဉး

အတကရေ တနး�တအခင�အ�ေ�ေေနး မ�ကြကရောကရေမေး�လတလပစာကြကရေ��ပမ�သည� �ေး��ကရောကရေပ�

စမခနး�ခ��ေ�အဖ�� (EMB) တစဖ��လ�အပသည။ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ �ေ�ဆ��ေ�အဖ��

တစဖ�� သ��မဟ�တ ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာအတကရေ �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ�င�ပောတင အာ�လ��

နး�ပါ�အသ��ဖြပ�သည�စပ�စသည ကရေနးဉး� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော စာေးကရေစာတမ�တင

လတလပသည�ပ�စဖြဖင� EMB အဖ��တစဖ��ကရေ� သတမတထားာ�ဖြခင�ဖြဖစသည။ အသငကရေ�

�ဖြပာင��ေ�အဆ��တင ထားကရေ�ပ�လာသည� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော �ဖြဖေင�မမ�ာ�

တင ထားငသာဖြမငသာေ�သာပ�စမာ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင သငဖြပငအေလတလပ

�သာ EMB ထားည�သင��ဖာဖြပထားာ�ဖြခင�ဖြဖစသည။ သ��မဟ�တ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင

ပါဝငဖြခင�မေသည� (�တ�ေနးည��သာ) ကရေ�လ�နး�ခတရ��ော �ေး��ကရောကရေပ�စမခနး�ခ�မကရေ�

ဖြပနးလညကရေ�င�သ��ဖြခင�တ�� ဖြဖစသည။

Page 9: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA8

‘�ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�’ ဟ�သာစကရော�စ�ကရေ� �ေး��ကရောကရေပ�တစခ�တင အန�ငေ�သာပါတမ�ာ�

နင� ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ�၏ ဆနဒမ�မ�ာ�ကရေ� ကရေ�ယစာ�လယ�နးောအဖြဖစသ�� �ဖြပာင�လ�လ�ကရေ

�သာမ�ဘာာငနင� လ�ပငနး�စဉးအဖြဖစ ဤစာတမ�တင အသ��ဖြပ�ထားာ�သည။ အဓကရေကရေ�သည� အခ�ကရေ

မာ �ေး�ခ�ယမအ�ဖြခခသ�ဘာာတော�တစခ�ဖြဖစသည။ အန�ငေသမ�ာ�သည တစနးည�နးည�ဖြဖင� ဆနဒမ�

အမ�ာ�ဆ��ေေသညဟ� ဆ��ဖြဖတ�သာအ�ဖြခအ�နးဖြဖစသည� အ�ဖြခခအာ�ဖြဖင� အမ�ာ�စ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�

သဘာာဝဖြဖင� �ေး�ခ�ယဖြခင�၊ ပါဝငသမ�ာ�မ ယင�တ��ေေ�သာ �ထားာကရေခမအဆင�အလ�ကရေ အကြကရေမ�ဖ�င�

အခ���ခ�သည�ပ�စဖြဖင� မ�ဝ�သာအခ���ကရေ�သဘာာဝဖြဖင� �ေး�ခ�ယဖြခင�၊ သ��မဟ�တ အစတအပ�င�တစခ�

ထားကရေမကရေပါဝငမြပ� မ�ဆနဒေငတစဉး�စသညကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�ကရေ� အမ�ာ�စ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မ သ�ဘာာ

တော�အေ�ော အခ���ကရေ�သ�ဘာာတော�အေပါ ပ�စနစမ���ဖြဖင��ပါင�စပ�ေး�ခ�ယဖြခင�တ�� ဖြဖစသည။

ဤအမ���အစာ�မ�သဖယသည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစမ�ာ�အနးည�ငယေ�သာလည� လကရေေအမ�ာ�စ�

အသ��ဖြပ��နး�သာ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစအာ�လ��နး�ပါ�သည ဤစနးစအတင�ဖြဖစသည။ ဤအဓကရေ

အစတအပ�င�မ�ာ�နင�အတ အဖြခာ�ဆ��ဖြဖတခ�ကရေမ�ာ�သညလည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�တငအဓကရေ

ကရေ�သည။ ၄င�တ��အနးကရေအ�ေ�ကြကရေ�ဆ��မာ မ�ဆနဒေငမ�ာ�သည န�ငင�ေ�ပါတ/လပော�မအကြကရော��ေး�

ခ�ယမလာ�သ��မဟ�တ ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ�အကြကရော��ေး�ခ�ယမလာ�ဆ�သည�အခ�ကရေဖြဖစသည။

ကရေ�ဖြပာ�ဖြခာ�နးာ��သာ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစသည တည�သာ မ�ဆနဒအ�ေအတကရေမ မတည�သာ

လမ�ာ�ကရေ� �ေး��ကရောကရေတင�ဖြမာကရေ�စ�သာ�ကြကရောင� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�သည အ�ေ�ပါသည။

ထား���ကြကရောင� ၄င�သည ကရေနး�ဂဏနး�နင� ပထားဝအ�နးအထားာ�နးာ�လညသေမ နးည�ပညာဆ�ငောလ�ပ

�ဆာငမတစခ�ကရေ��သ�� ထားငမတေ�သာလည� အမနးတကရေယတငနးကရေရင��သာ န�ငင�ေ�သကရေ�ောကရေ

မမ�ာ�ေသည� လ�ပငနး�စဉးတစေပဖြဖစသည။ ထား���ကြကရောင� န�ငင�ေ�ေညေးယခ�ကရေမ�ာ� �ဖာထား�တဖြခင�

နင�ဆ�င�သာ�မ�ခနး�သည �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ ဒဇ�င��ေ�ဆ�သမ�ာ�၏ စမတဖြဖစသည။ ပထားဝဝင

အ�နးအထားာ�ဆ�ငော၊ အ�တ�အ�ခ�ဆ�ငော၊ သတမတ�ဖာဖြပခ�ကရေဆ�ငော (ဥပမာ ကရေ�ာ�/မ၊ အသကရေ

အစေသဖြဖင�) သ��မဟ�တ ပ�ဂလ�ေ�ဆ�ငော ဖြဖစတညမကရေ�ယစာ�ဖြပ�ဖြခင�၊ အစ��ေ သ��မဟ�တ တစဉး�

ခ�င�ကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�၏ တာဝနးယတာဝနးခမ၊ ေငကြကရော��စ��ေ�နင� ညနး��ပါင�ဖ��ဖြခင�အတကရေ

မကရေလ��မ�ာ�၊ အစ��ေ၏တညမြငမမနင� ထား�ောကရေမ၊ ဥပ�ဒဖြပ�အတ�ကရေအခနင� ကြကရေ�ကြကရေပမကရေ�ဖြမင�တင

ဖြခင�၊ န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ� တ��တကရေဖ�မြဖ��မကရေ� အာ��ပ�ဖြခင�နင� �ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�စဉး၏ ရ��ေင�မ

နင��ေေညတညတ�မတ��အပါအဝင ဖြဖစန�င�ခ�အမ�ာ�အဖြပာ�ေသည။ စနး�ခ�ခ�ကရေမာ ယင�တ��အာ�

လ��ကရေ� တစမြပ�ငနးကရေတည� မေေန�ငဖြခင� ဖြဖစသည။ ဤေညေးယခ�ကရေမ�ာ�ထား�မ တစခ�သ��ဉး�တညလ�ပ

�ဆာငမသည အဖြခာ�တစခ�နင� �ဝ�ကရောသာ�ဖြခင�ဖြဖင� ဒနးတ��လ�ေသည။ ေညေးယခ�ကရေမ�ာ� �ဖာ

ထား�တဖြခင�သည ဦး�စာ��ပ�အောကရေ� �ေး�ခ�ယဖြခင�ဖြဖစသည။

Page 10: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

9International IDEA

�ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော မ�ဘာာငမ�ာ�အာ�လ��သည ပါဝငမအတကရေ မကရေလ��မ�ာ��ပ�သကရေ��သ��

အတာ�အဆ�မ�ာ�လည� ဖြဖစ�စန�ငသည။ ကရေစစေပအမ�ာ�စ�တင န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�သ��မဟ�တ အဖ��

မ�ာ�သညအဓကရေအခနး�ကရေဏဍမပါဝငမြပ� �ေး��ကရောကရေပ�တင ၄င�တ��ဖ��စည�မ၊ လ�ပ�ဆာငမနင� ပါဝင

မနင�ဆ�င�သာစည�မ�ဉး�မ�ာ�သည လအခ���ကရေ�ပါဝင�စမြပ� အဖြခာ�သမ�ာ�ကရေ� ဖယကရေ�ဉးမဖြဖစ�စန�င

သည။ န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�/အဖ��မ�ာ�နင�၄င�တ��၏ ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ�အကြကရော�ေ ဆကရေဆ�ေ�

သည ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ� �ေး�ခ�ယခေဖြခင�နင� အဆ�ဖြပ�ခေဖြခင�အခ�နးနင� �ေး��ကရောကရေတင

�ဖြမာကရေခေသည� အခ�နးနစခ�စလ��တင အလနးအ�ေ�ကြကရေ�သည။ န�ငင�ေ� ေနးပ��ငနင�ဆ�င�သာ

စည�မ�ဉး�မ�ာ�သည န�ငင�ေ�ဆ�ငော�ဖြပလညမလ�ပငနး�စဉးတင အ�ေ�ပါမ�လ�ာ�နးည��လ� ေ�သာ

လည� �ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�စဉးတင �င�ကြကရေ�သညအဓကရေအခနး�ကရေဏဍ တစခ�အဖြဖစ လ�ပ�ဆာင

န�ငသည။ ၄င�သည အမ���အစာ�မတည�သာ ပါတမ�ာ�ကရေ�ကရေညဖြခင� သ��မဟ�တ ဟနး�တာ�ဖြခင�ဖြပ�

လ�ပန�ငသည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစတ�င�၏ လကရေခဏာတစေပဖြဖစသည။ ဥပမာအာ�ဖြဖင� - ပါတကြကရေ�

မ�ာ�၊ ပါတငယမ�ာ� သ��မဟ�တ �ဒသဆ�ငောအထား�ဖြပ�ပါတမ�ာ�။

မနးကရေနး�သာ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င� ေေမသည န�ငင�ေ�အဖ�အစည�မ�ာ�၏ �အာငဖြမငမကရေ�

အာမမခ�ပ။ သ���သာ ည��သာ�ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�သည အမြမ�တမ�နး�ပါ�ကရေ�ရ�မညမာ �သခ�ာ

သည။ အစ��ေလ�ပငနး�တစခ�သည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒအသငကရေ��ဖြပာင��ေ� လ�ပငနး�စဉးမတဆင�

တ��တကရေ�ဖြပာင�လ�သာ�သညနင�အည မ�ဆနဒေငမ�ာ�နင� န�ငင�ေ�လပော�သမ�ာ�သည စနးစအတင�

တည�ဆာကရေထားာ��သာ မကရေလ��မ�ာ�ကရေ� နးာ�လညမတ��တကရေလာမြပ� ၄င�တ��မ အကရေ���မ�ာ�ေယေနး

မဟာ���ဟာမ�ာ�ခ�မတလာန�ငသည။ ထား��ဖြပငန�ငင�ေ�ပါဝငပတသကရေသမ�ာ�အ�နးဖြဖင� �ေး��ကရောကရေပ�

စနးစကရေ� �ဖြပာင�လ�ေနးအတကရေ ဖြပငဆင�ေ�လ�ပငနး�စဉးကရေ� အသ��ဖြပ�ေနးကြကရေ��စာ�န�ငသည။ န�ငင�ေ�

ဆ�ငော �ဖြပလညမလ�ပငနး�စဉးကရေ� ကရေ�ယကရေ�ယဖြပနး�ဖြပနး��ထားာကရေခသမ�ာ�အတကရေ မကရေလ��မ�ာ�သည

အကရေနး�အသတမေ�ပ။ အဖ�ကရေအ�မာကရေသမာ�မ�ာ�သညလည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစအတင� ထားည�

သင�တည�ဆာကရေထားာ��သာ မကရေလ��မ�ာ�ကရေ�ကြကရေည�မြပ� အ�ဖြခအ�နးအလ�ကရေ လ�ပငနး�စဉးကရေ�ပ�ကရေဆ�

�စမည� �နးာကရေထားပေညေးယခ�ကရေမ�ာ� ခ�မတလ�ပ�ဆာငမညဖြဖစသည။ လ�ပငနး�စဉးကရေ�ကရေ�ယကရေ�ယ

ဖြပနး�ဖြပနး��ထားာကရေခသမ�ာ�ပင ၄င�တ��၏ ဂ�ဏ�ဂဏအာ�သာခ�ကရေကရေ�ေေေနး သ��မဟ�တ ထားနး�သမ�ေနး

အတကရေ ၄င�တ��၏လ�ပပ�ငခင�ကရေ� တစခ�နးခ�နးတငအသ��ဖြပ�လ�သည�ဆနဒ ေန�ငသည။ ဆ�လ�သညမာ

�ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမသည တစကြကရေမတစခါတည� ဆ��ဖြဖတေမည�အောမဟ�တဘာ� မမတ��၏

အခနး�ကရေဏဍကရေ�အသ��ဖြပ�၍�ေး��ကရောကရေပ�ကရေ� �နာင�ယကရေေနး သ��မဟ�တ ဖ�ကရေဆ�ေနးကြကရေ��ပမ�သမ�ာ�

ကရေ� တ��ဖြပနးန�ငေနးအတကရေ အကရေ�အ�ဖြပာင� တ��တကရေလာသညနင�အမ ဖြပနးလညသ��သပ�နးေမည�

အောဖြဖစသည။ �ဖြပာင�လ�မမ�ာ�လ�ပ�ဆာငောတင သကရေဆ�ငသမ�ာ�အကြကရော� �စ�စပညနင�မ လ�အပ

န�ငမြပ� အာဏာပ�ငမ�ာ�အကြကရော� န�ငင�ေ�အကရေ���စ�ပာ�အ�ပ�အယသည အမြမ�တမ�တင အကရေ�နးလ��

တစသတမတတည�ဖြဖစ�နးန�ငမည မဟ�တပါ။

�နးာကရေဆ��အ�နးဖြဖင� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစတ�င�၏ လ�ပငနး�လညပတမသည �ဒသအ�ဖြခအ�နး

အ�ပ�တင မတညသည။ ဥပမာအာ�ဖြဖင� - အမ�ာ�စ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစဖြဖစ�သာ အန�ငေသအကရေ�နးယ

စနးစသည န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�အာ��ကရောင��သာ န�ငငဖြဖစသည� မ�လ�ော�န�ငငတငကြကရေ�ခ��ေသကရေ��သ��

န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ� အာ�နးည��သာန�ငငဖြဖစသည� �ဆာလမနးကရေနး�စ�မ�ာ�န�ငငတင တည�သာ

Page 11: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

10 International IDEA

အကရေ���သကရေ�ောကရေမ မေ�ပ။ န�ငင�ေ�စနးစတင �ဒသဆ�ငောအစတအပ�င�မ�ာ� အာ��ကရောင�မ

ေ�သာ ကရေ�နးဒါနင�အနဒယကရေ��သ���သာ န�ငငမ�ာ�တငလည� ကရေ�ဖြပာ�ဖြခာ�နးာ�စာလ�ပ�ဆာငသည။

�ဒသသစတစခ�တင အလ��စ�ဖြပနးလညအသ��ခ�သည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစတစခ�သည ၄င�၏မလ

�နးောတင ထား�ောကရေစာလ�ပ�ဆာငသကရေ��သ�� အတအကရေ�လ�ပ�ဆာငန�ငဖယ မေ�ခ�။

Page 12: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA 11

ဤ�ဆ��န�ခ�ကရေစာတမ�သည ပဋပကရေခလနး ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ တည�ဆာကရေဖြခင�ဆ�ငော

စတ�တထအကြကရေမ�ဖြမာကရေ Edinburgh စကရော�ဝ�င�တင တငဖြပခ���သာတငဖြပခ�ကရေတစခ�ကရေ� အ�ဖြခခ

ထားာ�သည။ �ခါင�စဉးမာ ‘တော�ဝင�သာတညမြငမမအတကရေ ောပ��တာ - ထားလယေလယနင�

ပဋပကရေခဒဏသကရေ�ောကရေမေ�သာန�ငငမ�ာ�၏ အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလေ�ေး��ကရောကရေပ�နင� ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒမ�ာ�အကြကရော� အဖြပနးအလနးန�နယပတသကရေမ’ (Underwood, Bisarya နင� Zulueta-

Fülscher ၂၀၁၈ ကရေ�ကြကရေည�ပါ) ဖြဖစသည။ ထား�စာတမ�တင အထား�သဖြဖင� ၁၉၉၀ ခ�နစမစ၍ ထားလယ

ေလယနင�ပဋပကရေခဒဏခအ�ဖြခအ�နးေ န�ငင�ေ�ဆ�ငော�ဖြပလညမလ�ပငနး�စဉးမ�ာ�ကရေ� �လ�လာထားာ�

မြပ� ၄င�ဖြဖစေပမ�ာ�အနးကရေ တစခ�မအပအာ�လ��သည ‘�နးာကရေဆ��’ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတစခ�ဖြဖင�

အဆ��သတ�ကြကရောင� �တ�ေေသည။ ၄င�ဖြဖစေပမ�ာ�အနးကရေမ ၂၃ ခ�သည ဒ�တယအကြကရေမ�ဖြမာကရေ

Edinburgh စကရော�ဝ�င�၏ေလဒအဖြဖစ �ေ�သာ�ထားကရေေထားာ��သာ န�ငင�ေ��ဖြဖေင�ခ�ကရေလ�ပငနး�စဉး

တင မြငမ�ခ�မ��ေ�သ�ဘာာတညခ�ကရေမ�ာ�နင� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ�ာ�ကရေ� �ေ��နးာကရေစစဉး�ဆာင

ေးကရေဖြခင� မဝါဒစာတမ�တင �လ�လာ�ဖာဖြပထားာ�သည (Bell and Zulueta-Fülscher 2016)။

လကရေေစာတမ�သည ထား�ဖြဖစေပ ၂၃ ခ�ပါဝင�သာအ�ပစ�ထား� လစ��ာ�နင�တနး�ော�တ��ကရေ� ထားည�သင�ထားာ�

မြပ� ဆ�မာလယာေ လ�ပ�ဆာင�နးဆ�လ�ပငနး�စဉးကရေ�လည� ထားည�သင�ထားာ�သည။ ထား���ကြကရောင� ဤ

�လ�လာခ�ကရေသည အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလေ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေဖြခင�ဖြဖစေပ ၂၇

ခ�ကရေ� အ�ဖြခခသည (ဇယာ� ၁ တငကြကရေည�ပါ) ။

ဇယာ� ၁ တင�ဖာဖြပထားာ��သာဖြဖစေပမ�ာ�အနးကရေ ၁၀ န�ငငသည အကရေ�အ�ဖြပာင�လ�ပငနး�စဉး

အတင� တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာ၊ ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာ (အခ���ဖြဖစေပမ�ာ�တငတည�သာအဖ��)၊

သ��မဟ�တ ၄င�တ��နစခ�စလ��အတကရေ သ�သနး�စ �ေး��ကရောကရေပ�တစေပ ကရေ�င�ပခ��သည။ ၆ ခ�သည

စာေင�လ�ကရေအခ���ကရေ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစ (PR) ပ�စအခ���ကရေ� သ�သနး�အသ��ဖြပ�ခ��သည။ ၃ န�ငငဖြဖစ

�သာ အဂ�စ (၂၀၁၂)၊ နး�ပါနင� အ�ေ�တ�မာန�ငငတ��သည ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစ (parallel system)

တစခ�ကရေ�အသ��ဖြပ�ခ��သည။ လစ��ာ�န�ငငသည ၄င�တ��၏ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာအတကရေ အန�ငေ

သအကရေ�နးယ စနးစ (FPTP) နင� လ��ဖြပာင�၍မေ�သာ တစမ�တည��ပ�စနးစ (SNTV) တ��ကရေ� �ပါင�စပ

အသ��ဖြပ�ခ��မြပ� ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာအတကရေမ ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစကရေ� အသ��ဖြပ�ခ��သည။

ဤလ�ပငနး�စဉးမ�ာ�၏ ေလဒကရေ��ေ�ဆကရေကြကရေည�ောတင ၁၁ န�ငငတ��သည စာေင�လ�ကရေ PRစနးစ

ပ�စကရေ�ကရေ�င�သ��ခ��သည။ ငါ�န�ငငသည ကရေ�လ�နး�ခတမ အမ�ာ�စ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစကရေ� ဆကရေလကရေ

ကရေ�င�သ��သည။ ၄င�တ��အနးကရေမ ကရေငညာနင� ကရေ�ယပ�ငအ�ပခ��ပခင�ေဘာ�ဂ���လသည မြ�တသမေယ

သည� FPTP စနးစကရေ�ကရေ�င�သ��မြပ� ခ�ဒ၊ ကရေ�မ�ရ�စနင� �ဟ�အာဖေကရေသမမတန�ငငတ��သည ဖြပငသစမေယ

သည� နစ�ကရေ�ာ�ဖြပနးစနးစ (two round system) ကရေ� ကရေ�င�သ��သည။ ဂနး (ကရေနးာကရေေ)၊ နး�ပါ၊ အ�ေ�တ

Page 13: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

12 International IDEA

�မာနင�ဇငဘာာ�ဘာ �လ�န�ငငတ��သည ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစကရေ� �ေး�ခ�ယသည။ ကရေနးဂ�ဒမ�ကရေေကရေစတစ

သမမတန�ငင၊ အဂ�စ (၂၀၁၄) နင� မာဒါဂကရေစကရော သ��န�ငငတ��သည အခ���ပထားဝဝင�ဒသမအဖ��ဝင

မ�ာ�ကရေ� စနးစတစခ�ဖြဖင�အသ��ဖြပ�၍ �ေး�ခ�ယတင�ဖြမာကရေမြပ� အဖြခာ��ဒသမ�ာ�ကရေ� အဖြခာ�စနးစကရေ�င�သ��

မြပ� �ေး��ကရောကရေတင�ဖြမာကရေသည� �ပါင�စပစနးစမ�ာ�ကရေ� ကရေ�င�သ��ခ��သည။ အာဖဂနးနးစစတနးန�ငင

သည အထား�သဖြဖင� န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�နင� အဖ��မ�ာ�အာ�နးည��သာ�နးောမ�ာ�တင အမ���အစာ�ခ�ေနး

ခကရေခ�မြပ� ၄င�၏ေလဒမ�ာ�ကရေ� ကြကရေ�တငခနး�မနး�၍ မေန�င�သာစနးစဖြဖစသည� လ��ဖြပာင�၍မေ�သာ

တစမ�တည��ပ�စနးစကရေ� အသ��ဖြပ�သည။ ဤစာတမ�ကရေ� �ေ�သာ��နးခ�နးတင လစ��ာ�န�ငင၏

လ�ပငနး�စဉးသည အဆ��ထားမ�ောကရေေ�သ�ဘာ� ဆ�မာလယာန�ငငသည ဆ��ဖြဖတခ�ကရေခ�မတသည�

လ�ပငနး�စဉးတင�ောကရေေလ�ကရေေမြပ� တ�ကရေရ�ကရေ�ေး��ကရောကရေပ�ကရေ�င�ပသည� အဆင�သ�� မ�ောကရေ�သ�

�ပ။

န�ငငတကရောမတနး�အာ��ပ�လ�ပ�ဆာင�သာ အကရေ�အ�ဖြပာင�မ�ာ� (ဥပမာ - ကရေ�မာာဒ�ယာ�နင�

အေတ) တင �ယဘာ�ယ�ရ��ေင�လယကရေမြပ� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� အဖြခာ�နးည�လမ�မ�ာ�ထားကရေစာလင

ပ�၍လငဖြမနးစာ ကရေ�င�ပန�င�စသညဟသည� အ�ကြကရောင�ဖြပခ�ကရေမ�ာ�ဖြဖင� စာေင�လ�ကရေ (list) PR စနးစ

ကရေ� ကရေ�င�သ��န�င�ခ�ေသည။ ော�ပါ��သာ သ��မဟ�တ လ��ဝမေ�သာ အကရေ�အ�ဖြပာင�မတ�ငခင မကြကရော

�သ�မကရောလကရေ �ေး��ကရောကရေပ�ကရေ�င�ပခ���သာဖြဖစေပ ၁၀ ခ�တင ၆ ခ�သည စာေင�လ�ကရေ (list) PR

စနးစကရေ�အသ��ဖြပ�ခ��သည။ ကရေနးဂ�ဒမ�ကရေေကရေတစသမမတန�ငငတင ကရေ�င�သ��သည� စာေင�လ�ကရေ PR

သည စ��ပါင�စနးစ၏ တစစတတစပ�င�ဖြဖစသည။

ဇယာ� ၁။ အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလအတင�ေ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�ေ�ဖြဖစေပမ�ာ�

ဖြ�စရပ ���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒအတာက

နေ�ာကဆး���တာာဝ�

ရနေ�ာအ���

���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒတာညးနေဆးာက

နေရ�အ��� (CMB)

အတာကနေရး�နေကာက

ပ�စ�စ

ကြားကာ�ဖြ�တာ

လတာနေတာာ

(အကယ၍ CMB မ

��ဖြ�ာ�ဖြ�စလျင)

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

အကး�အနေဖြပာင�

အဆး���၌လတာနေတာာ

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

အာဖဂနးနးစစတနး*

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ ဥပ�ဒဆ�ငော ညလာခ

တ�ကရေရ�ကရေမဟ�တ�သာ �ေး��ကရောကရေပ�

မသကရေဆ�င SNTV

�ဘာာ�စနး�ယာ�နင�ဟာဇဂ��နးာ�

မြငမ�ခ�မ��ေ� �ဆ��န�ပ�

�ေး��ကရောကရေခ��ဖြခင� မေ

စာေင�လ�ကရေ PR စေငစ�

စာေင�လ�ကရေ PR စေငစ�1

ဘာ�ဂ���လ (PNG)*

တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

ခနး�အပခ��သည တစစတတစပ�င� သယဝ�ကရေ�ေး��ကရောကရေ တင �ဖြမာကရေ၊ တစစတတစပ�င� ခနး�အပခ��သည

အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP)

Page 14: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

13International IDEA

ဖြ�စရပ ���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒအတာက

နေ�ာကဆး���တာာဝ�

ရနေ�ာအ���

���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒတာညးနေဆးာက

နေရ�အ��� (CMB)

အတာကနေရး�နေကာက

ပ�စ�စ

ကြားကာ�ဖြ�တာ

လတာနေတာာ

(အကယ၍ CMB မ

��ဖြ�ာ�ဖြ�စလျင)

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

အကး�အနေဖြပာင�

အဆး���၌လတာနေတာာ

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

ဘာေးနးဒ* အကရေ�အ�ဖြပာင� ဆ�ငော အမ���သာ� ညလာခ

တစစတတစပ�င� �ေး��ကရောကရေ တင�ဖြမာကရေ (ေနင�မြပ� ၁၉၉၃ တင စာေင�လ�ကရေ PR န�ငငလ��စနးစဖြဖင��ေး��ကရောကရေခ)၊ တစစတတစပ�င� ခနး�အပခ��သည

မသကရေဆ�င စာေင�လ�ကရေ PR စေငစ�

ကရေ�မာာဒ�ယာ�

တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

စာေင�လ�ကရေ PR စေငစ�

မသကရေဆ�င စာေင�လ�ကရေ PR စေငစ�

�ဟ�အာဖေကရေ သမမတန�ငင*

အသငကရေ��ဖြပာင��ေ� အမ���သာ� �ကရောငစ

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င နစ�ကရေ�ာ�ဖြပနး (TRS)

ခ�ဒ* အခ��ပအဖြခာ အာဏာပ�င အမ���သာ�ညလာခ

သ��ပင�ဆ�င�ကရောမေငမ သယဝ�ကရေ၍�ေး��ကရောကရေခ��

ခနး�အပခ��သည နစ�ကရေ�ာ�ဖြပနး (TRS)2

ကရေ�လဘာယာ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

စာေင�လ�ကရေ PR န�ငငလ��

စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င (ေနင�မြပ� �ေး��ကရောကရေခ အဖ��)

စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င

ကရေ�မ�ရ�စ သ��ပင�ဆ�င �ကရောမေင

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င နစ�ကရေ�ာ�ဖြပနး (TRS)

ကရေနးဂ�ဒမ� ကရေေကရေစတစ သမမတန�ငင*

အမ���သာ� ညလာခနင� အထားကရေ လတ�တာ (ဆ�နးတ)

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP) နင� စာေင�လ�ကရေ PR

အဂ�စ (၂၀၁၂) တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

ခနး�အပခ��သည ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င၏အစတအပ�င�

အဂ�စ (၂၀၁၄)*

အဖ��ဝင (၅၀) ဉး�ပါ ဖ��စည�ပ� အ�ဖြခခဥပ�ဒ ဆ�ငော�ကရောမတ

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င TRS/BV နင� PBV

အယလဆာ����ဒါ

မြငမ�ခ�မ��ေ� �ဆ��န�ပ�မ�ာ�

�ေး��ကရောကရေခ��ဖြခင�မေ စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င (ေနင�မြပ� �ေး��ကရောကရေခ အဖ��)

စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င

Page 15: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

14 International IDEA

ဖြ�စရပ ���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒအတာက

နေ�ာကဆး���တာာဝ�

ရနေ�ာအ���

���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒတာညးနေဆးာက

နေရ�အ��� (CMB)

အတာကနေရး�နေကာက

ပ�စ�စ

ကြားကာ�ဖြ�တာ

လတာနေတာာ

(အကယ၍ CMB မ

��ဖြ�ာ�ဖြ�စလျင)

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

အကး�အနေဖြပာင�

အဆး���၌လတာနေတာာ

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

ဂနးနးာ (ကရေနးာကရေေ)*

အသငကရေ� �ဖြပာင��ေ� အမ���သာ��ကရောငစ

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေ PR န�ငင၏ အစတအပ�င�

အေတ အကရေ�အ�ဖြပာင� ဆ�ငော အမ���သာ� ညလာခ

တစန�ငငလ��ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

မသကရေဆ�င တစန�ငငလ��ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

ကရေငညာ* အမ���သာ� ညလာခ အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP) (ေနင�မြပ� �ေး��ကရောကရေခအဖ��)

မသကရေဆ�င အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP)

ကရေ�ဆ���* ညလာခ တစန�ငငလ��ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR (ေနင�မြပ� �ေး��ကရောကရေခအဖ��)

မသကရေဆ�င တစန�ငငလ��ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

လစ��ာ� တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP) နင� လ��ဖြပာင�မေ�သာ တစမ�တည��ပ�စနးစ (SNTV)

ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င၏ အစတအပ�င�

မသကရေဆ�င

မာဒါဂကရေ စကရော*

အကရေ�အ�ဖြပာင� ဆ�ငော အစ��ေ

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP) နင� စာေင�လ�ကရေ PR

မ�ဇမဘာစ ဖြပညသ�လတ�တာ ဖြပညနးယလတ�တာမ�ာ�မ သယဝ�ကရေ�ေး��ကရောကရေပ� (ေနင�မြပ�အဖ��)

မသကရေဆ�င ခရ�ငအဆင�ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

နး�ပါ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေPR န�ငင၏အစတအပ�င�

မသကရေဆ�င ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေPR န�ငင၏အစတအပ�င�

ေဝမဒါ* အကရေ�အ�ဖြပာင� ဆ�ငော အမ���သာ� ညလာခ

ခနး�အပခ��သည မသကရေဆ�င တစန�ငငလ��ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

ဆ�မာလယာ (၂၀၁၂)

န�ငငလ��ဆ�ငော တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

သယဝ�ကရေ�ေး��ကရောကရေပ�

မသကရေဆ�င

�တာငအာ ဖေကရေ

အမ���သာ� ညလာခ စာေင�လ�ကရေ PR န�ငငလ��

မသကရေဆ�င တစန�ငငလ�� နင� ဖြပညနးယဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

Page 16: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

15International IDEA

ဖြ�စရပ ���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒအတာက

နေ�ာကဆး���တာာဝ�

ရနေ�ာအ���

���စညး�ပ��အနေဖြ���

ဥပနေဒတာညးနေဆးာက

နေရ�အ��� (CMB)

အတာကနေရး�နေကာက

ပ�စ�စ

ကြားကာ�ဖြ�တာ

လတာနေတာာ

(အကယ၍ CMB မ

��ဖြ�ာ�ဖြ�စလျင)

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

အကး�အနေဖြပာင�

အဆး���၌လတာနေတာာ

အတာက

နေရး�နေကာကပ�စ�စ

အ�ေ�တ�မာ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေ PR န�ငင၏အစတအပ�င�

မသကရေဆ�င ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေ PR န�ငင၏အစတအပ�င� 3

တနး�ော� န�ငငလ��ဆ�ငော တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ

စာေင�လ�ကရေ PR ခရ�င မသကရေဆ�င ခရ�ငအဆင�ဆ�ငော စာေင�လ�ကရေ PR

ဇငဘာာ�ဘာ လတ�တာ အန�ငေသ အကရေ�နးယ (FPTP) (ေနင�မြပ� �ေး��ကရောကရေခ အဖ��)

မသကရေဆ�င ပ�တ�စငမြပ�င - စာေင�လ�ကရေ PR ဖြပညနးယ၏အစတအပ�င� (အမ��� သမ�မ�ာ�၏ကရေ�ယစာ�လယ�နးော)

* မကြကရေမ��ေ�ဆ�မဖြပငဆငေနးအတကရေ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ�ေ�ဆ��ေ�အဖ��ကရေ� ဖြပငပမခနး�ထားာ��သာ �ကရောမေငမ

ကရေည�ထားာကရေပ��ပ�ခ��သည။ �ကရောမေင၏အခနး�ကရေဏဍသည ကရေနးဉး�မကြကရေမ�ကရေ� အဆ�ဖြပ�ဖြခင�မ �ဆ��န�ညနင�မ

မ�ာ�ကရေ� ကြကရေ�ကြကရေပ�ပ�မအထားအမ���မ���အဖ�ဖ�ေသည။

BV = ကရေ�ယစာ�လယ�ဟ�ဖြပ��ဟ�/အမ�ာ�စ�စနးစ; FPTP = အန�ငေသအကရေ�နးယစနးစ; PBV = ပါတ�ဟ�ဖြပ� �ဟ�/

အမ�ာ�စ�စနးစ; PR = အခ���ကရေ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစ; SNTV = လ��ဖြပာင�၍မေ�သာတစမ�တည��ပ� စနးစ; TRS = နစ

�ကရေ�ာ�ဖြပနးစနးစ

အေင�အဖြမစ - စာ�ေ�သမစ�စည�တငဖြပသည

မတာစ�မျာ�-

၁။ �ဘာာ�စနး�ယာ�နင� ဟာဇဂ���နးာ�တ��၏ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစသည ၂၀၁၀ ခ�နစအထား န�ငငအတင�ေ န�ငင�ေ�အစ�

အဖ��နစခ�အာ� PR မ�ဆနဒနးယမ�ာ�အဖြဖစ အသ��ဖြပ�ခ��သည။ ၂၀၁၄ ခ�နစတင စာေင�လ�ကရေ PR စနးစကရေ��ဖြပာင�လ�

လ�ကရေသဖြဖင� လတ�တာအဖ��ဝငအမ�ာ�စ�ကရေ� ခရ�ငမ�ဆနဒနးယမ�ာ�မ�ေး��ကရောကရေခ��မြပ� ကရေ�နးအဖ��မ�ာ�ကရေ� �ဘာာ�စနး�

ယာ�နင� ဟာဇဂ���နးာ�မ �ေး��ကရောကရေခ��သည။

၂။ ခ�ဒန�ငင၏အသင�ကရေ��ဖြပာင��ေ�သည ၁၉၉၀ ခ�နစ မ ၁၉၉၇ ခ�နစထားဖြဖစသည။ �နးာကရေဆကရေတ� ဖြဖစေပမ�ာ�တင

FPTP နင� PBV/စာေင�လ�ကရေ (list)PR စနးစတ��ကရေ�ကရေ�င�သ��သည� ၂၀၀၉ �ေး��ကရောကရေပ�ဥပ�ဒ သစပါဝငသည။

၃။ အ�ေ�တ�မာ၏�နးာကရေဆကရေတ� ၂၀၀၆ �ေး��ကရောကရေပ�ဥပ�ဒသညစာေင�လ�ကရေ (list) PR စနးစကရေ��ဖြပာင�လ�ခ��သည။

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ တည�ဆာကရေသည�အ�ဖြခအ�နးတင အခ���ဖြဖစန�င�ခ�ေ�သာ �ေး�

�ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�၏ ေညေးယခ�ကရေမ�ာ�သည အဖြခာ�ဒဇ�င�ထားကရေပ�၍ သင��လ�ာဟနးေသည။

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေဖြခင�တင အာ�လ��ပါဝင�ေ�ကရေ� စဉး�စာ�ော�ဖော၌ �ေး��ကရောကရေ

တင�ဖြမာကရေခေသည�အဖ��မ�ာ�သည ထား�ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�ေ� လ�ပငနး�စဉးတင

ဖြပညသကရေ� ကရေ�ယစာ�ဖြပ�သည� ‘ကရေ�ယစာ�လယ’ ဖြဖစေမညဆ�သည�အခ�ကရေကရေ� �ဖာထား�တခ��သည။

ေညေးယခ�ကရေမာ �ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�စဉးကရေ�နး �ေး�ခ�ယတင�ဖြမာကရေလ�ကရေသည� လတ�တာတင

Page 17: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

16 International IDEA

အ�ေ�ပါ�သာသမ�ာ�အာ�လ��ပါဝငမ �သခ�ာ�စေနးဖြဖစသည။ မ�ာ��သာအာ�ဖြဖင� ဤေညေးယခ�ကရေ

ေေ�အာငဖြမငမသည PR စနးစ သ��မဟ�တ အ�ောစနးစ အသ��ဖြပ�ဖြခင�ကရေ� ညနးဖြပ�လ�ေမြပ�ထား�သ��အသ��

ဖြပ�ောတင လကရေ�တ�၌ စာေင�လ�ကရေ PR စနးစ၏မကရေ�တစခ�ဖြဖစ�သာ အခ���ကရေ�အစတအပ�င�ကရေ�

အသ��ဖြပ�သည။

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�ေ�တင အာ�လ��ပါဝင�ေ�မသည အမ���သမ�မ�ာ�နင� လ

နးည�စ�အဖ��ဝငမ�ာ�ကရေ� ခ�တမ�စနးစမတစဆင� �ေး��ကရောကရေတင�ဖြမာကရေမေေ�သခ�ာ�စေနး ကြကရေ��ပမ�

မမ�ာ� ဖြဖစ�စသည။ အမနးတကရေယပင အမ���သမ�မ�ာ�နင� အခင�အလမ�နးည�ပါ��သာ မတ�သာလ

အ�ပစ� ၅ အ�ပစ�အတကရေ ခ�တမ�စနးစကရေ� တမြပ�ငနးကရေလညပတ�စေနးဖြဖစန�င�ကြကရောင� နး�ပါန�ငငကရေ

ဖြပသခ��သည။ သ���သာ ထား�သ�� ေေေနးအတကရေ န�ငင�ေ�ပါတတစခ�စမ အန�ငေ�သာအမတ�နးောမ�ာ�

တင မညသည�အမ���သမ�နင� မညသည�လနးည�စ�ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ�ကရေ� ထားည�သင�မညကရေ�

ထားနး�ခ��ပေနးမာ ပါတမ�ာ�ကရေ�လ��လ��အပနင�ခ��သည။ ဆ�လ�သညမာ ခ�တမ�လ�အပခ�ကရေမ�ာ�နင� အဖင�

စာေင�စနးစမ�ာ� (open lists) အကြကရော� ဝ�ောဓအလာ�အလာတစခ�ေသည။ ၄င�မာ အဖင�စာေင�

စနးစကရေ� အသ��ဖြပ��သာ မ�ဆနဒေငမ�ာ�သည ပါတကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ�ကရေ� အစအစဉးလ�ကရေ�ေး�

ခ�ယမ��ပ�ောတင ခ�တမ�လ�အပခ�ကရေကရေ�မထားငဟပ�သာ မ��ပ�မမ�ာ�ေန�ငသညဆ�သည� အခ�ကရေဖြဖစ

သည။ ၄င�သညမညသည�အဖင�စာေင�စနးစမဆ� ဤအ�ဖြခအ�နးတငလကရေ�တ�မကရေ�မဖြဖစ�စသည။

�ဒသဖြပနး�န�စာ ကရေ�ယစာ�ဖြပ�ဖြခင�သည အ�ေ�ကြကရေ�န�ငသည။ ဆ�လ�သညမာ န�ငင�ေ�ပါတတစခ�

သ��မဟ�တ လပော�မမ�ေး��ကရောကရေခအဖ��ဝငအ�ပစ�သည ပါတ သ��မဟ�တ လပော�မ၏ အငအာ�အေ

ဆ�� �နးောမ�ာ�မ အဖ��ဝငမ�ာ�ဖြဖင�သာဖ��စည�ဖြခင� သ��မဟ�တ အ�ဖြမာကရေအမ�ာ�ဖြဖင� ဖ��စည�ဖြခင�ထားကရေ

တစန�ငငလ�� သ��မဟ�တ �ဒသအမ�ာ�စ�မလမ�ာ�ကရေ� ထားည�သင�ေနးပ�မ�ဖြဖစန�ငသည။ အကရေယ၍

န�ငင�ေ�တော�ဝငမသည မတညမြငမမ သ��မဟ�တ ခြခင�ခ�ကရေေပါကရေ �ေး��ကရောကရေခလတ�တာအတင�

န�ငင�ေ�ကရေ�ဖြပာ�မမ�ာ�သည �ဒသဆ�ငောဖြခာ�နးာ�ခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� သာ��ောကရေထားငဟပကရော �ဒသတင�

ပ�မ�ကရေ�ဖြပာ�မမ�ာ�ဖြဖစ�စန�ငသည�စနးစထားကရေ �ဒသတင�မလေင�ဖြမစမ�ာ�ကရေ� ဖြဖတ�ကရေ�ာ�သာေလဒ

မ�ာ�ေသည�စနးစကရေ� �ေး�ခ�ယဖြခင�သည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ�ဘာာငသစကရေ� အမ�ာ�သ�ဘာာတ

ဘာ�လကရေခမေေ�အာင တည�ဆာကရေောတင အ�ေ�ကြကရေ�သည� အခ�ကရေတစခ�ကရေ ဖြဖစန�ငသည။ ၄င�

သည စာေင�လ�ကရေ PR စနးစသ��မဟ�တ စာေင�လ�ကရေ PR စနးစကရေ� အဓကရေအစတအပ�င� တစခ�အဖြဖစ

ပါဝငသည�စနးစတစခ�ကရေ� အသ��ဖြပ�ေနးေညညနး�သည� ဒ�တယအခ�ကရေဖြဖစသည။

စာေင�လ�ကရေ PR စနးစကရေ��ေး�ခ�ယော၌ အ�ေ�ကြကရေ�သည� ဒ�တယဆ��ဖြဖတခ�ကရေတစခ�မာ

ကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�အာ�တစဦး�ထားကရေပ�၍�ေး�ခ�ယခင�ေ�သာ မ�ဆနဒနးယမ�ာ� (multimember

electoral districts) ကရေ� သတမတသည�အဆင�ဖြဖစသည။ �တာငအာဖေကရေန�ငငတင လတ�တာ/

တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာ�ေး��ကရောကရေပ�ကရေ�င�ပေနးအတကရေ (single national district) တစန�ငင

လ��ကရေ� မ�ဆနဒနးယတစခ�တည�အဖြဖစသတမတကရောအသ��ဖြပ�ခ��သည။ လတ�တာတစေပ�ေး��ကရောကရေ

တင�ဖြမာကရေဖ��ေနးအတကရေ န�ငငတကရော၏ စမခနး�ခ�မ�အာကရေတင ကရေ�င�ပခ���သာ အေတနင� ကရေ�ဆ���

န�ငငတ��၏ �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�တငလည� အလာ�တပင တစန�ငငလ��ကရေ� မ�ဆနဒနးယတစခ�တည�

အဖြဖစသတမတကရော အသ��ဖြပ�ခ��သည။ ထား��အဖြပင ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစမ�ာ�ကရေ�ကရေ�င�သ���သာ�နးောတ�င�

တင အမ���သာ�အဆင� မ��ပ��ေး�ခ�ယန�င�သာကရေ�ယစာ�လယ�လာင�စာေင� (single national

Page 18: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

17International IDEA

list) ကရေ� အခ���ကရေ�စနးစကရေ�င�သ���သာ အပ�င� (proportional component) အတကရေ အသ��ဖြပ�ခ��

သည။ သ���သာ ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစကရေ�င�သ��သည� ဇငဘာာ�ဘာန�ငငတငမ အမ���သမ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မကရေ�

ဖြမင�တငေနးအတကရေ ဤယနတော�ကရေ� ဖြပညနးယအဆင�၌ အသ��ဖြပ�ခ��သည။ အဖြခာ� စာေင�လ�ကရေ PR

စနးစမ�ာ�တင (ဥပမာအာ�ဖြဖင� ကရေ�မာာဒ�ယာ�နင�တနး�ော�န�ငငမ�ာ�တင) လတ�တာ/တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�

လတ�တာ �ေး��ကရောကရေတင�ဖြမာကရေေနးအတကရေ ကရေ�ယစာ�လယတစဦး�ထားကရေပ�၍ �ေး�ခ�ယခင�ေ

�သာ မ�ဆနဒနးယမ�ာ�၏ အေးယအစာ�ကရေ� ပ�မ��သ�ငယစာ သတမတခ��ကြကရေသည။ မ�ာ��သာအာ�ဖြဖင�

ဖြပညနးယအဆင�တင သတမတကရေ�င�သ��ခ��သည။ အ�ကြကရောင�ေင�မာ ပထားဝဝငအ�နးအထားာ�ဆ�ငော

ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မတ��ဖြမင�ေနးနင� န�ငငအန�မအဖ��ဝငမ�ာ�၏�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� ဖြမင�တငေနးဖြဖစသည။

အမ���သာ�အဆင� မ��ပ��ေး�ခ�ယန�င�သာ ကရေ�ယစာ�လယ �လာင�စာေင�ကရေ� ကရေ�င�သ��သည�

ခ�ည�ကရေပမနးည�လမ�သည အ�ပခ��ပစမ�ေ�အတကရေ ပ�မ�လယကရေရ��ေင�သည။ ထား��ဖြပင ပ�မ��သ�

ငယ�သာ ခရ�ငတစခ�စအတကရေ ကရေ�ယစာ�လယ�နးော အ�ေအတကရေသတမတောတင �ပ��ပါကရေ

လာ�လ�ေ�သာ ပထားဝဝငအ�နးအထားာ�အလ�ကရေ�နးထား�ငသည�လဦး��ေစာေင�ဇယာ�တကရေ�မနင� ၎င�

စာေင�ဇယာ�အ�ပ�ယ�ကြကရေညမနင� ပတသကရေ�သာ�မ�ခနး�မ�ာ�ကရေ�လည��ောငော�န�ငမညဖြဖစသည။

သ���သာ ဖြဖစန�င�ခ�ေ�သာအကရေ���ဆကရေမာ ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�စာေင�ကရေ� န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�၏

�ဟ��ခါင��ဆာငပ�င�မ လ��လ��လ�ာ�လ�ာ� �ေ�ဆ�ထားာ�ဖြခင�ဖြဖစ�သာ�ကြကရောင� မြမ���တာအ�ဖြခစ�ကရေ

�ေး��ကရောကရေခကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�ကရေ� အထား�အ�လ��ပ�ဖြခင�နင� န�ငင�ေ�အဖ��အတင�ေ�ဒသဆ�ငော

အသမ�ာ�ကရေ� �လ�ာ�ကရေ��စမမ�ာ� ဖြဖစ�ပ��စန�ငသည။ ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစသ��ောတင �ဒသအန�အဖြပာ�

ကရေ�ယဖြပနး�ပ��န�စာ ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မသည အမ�ာ�စ�စနးစကရေ�င�သ���သာအဖြခမ�မ ပ�မ�၍ထားကရေ�ပ�လာန�င�ခ�

ေသည။

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ ဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�ေ�တင န�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�၊ လပော�မမ�ာ� သ��မဟ�တ

စ��ဝ�မမ�ာ�၊ တစဉး�ခ�င� ကရေ�ယေညကရေ�ယ�သ� သ��မဟ�တ ကရေ�ယစာ�လယ�လာင�မ�ာ�၏ ဆကရေစပ

အ�ေ�ပါမသည �နးာကရေထားပစဉး�စာ�ေမည� ကရေစစေပတစခ�ဖြဖစသည။ အကရေယ၍ �ေး��ကရောကရေတင

�ဖြမာကရေထားာ�သည� လတ�တာအတင�ေ အဖ��မ�ာ��ပါင�စည�ဖြခင�သည ဖြဖစန�ငဖယေသညဟ�

စဉး�စာ�ပါကရေ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမသည စာေင�လ�ကရေ PR အစစနင�ရ��ေင�စနးစ (list PR

pure and simple)၊ သ��မဟ�တ အ�ောစနးစ သ��မဟ�တ အဓကရေ PR အစတအပ�င�တစခ�ပါဝင�သာ

�ပါင�စပစနးစ စ�သာ အခ���ကရေ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မစနးစတစခ�ခ�ကရေ� အသ��ဖြပ�ေနး ဆ��ဆာငန�ငသည။ ‘မ�မ

တစဆင�ကရေ�ယစာ�လယ�နးောသ��’ ဆ�သည��မ�ခနး�အတကရေ �ဖြပာ�နးဖြခင�မဟ�တ�သာလည� န�ငင�ေ�

အဖ��မ�ာ�နင� ၄င�တ��၏ �ေး��ကရောကရေခကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�အကြကရော�ေ ဆကရေနယမ (အဖ��ဝငမ�ာ�ကရေ�

ညနးကြကရော�ေနး သ��မဟ�တ ဖယော�ေနးအတကရေပငအဖ��မ�ာ�ကရေ� အာဏာအပနင�မညလာ�) သညလည�

ဤကရေစစနင�ပတသကရေ၍ အ�ေ�ကြကရေ�သည။

Page 19: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA18

ဒမ�ကရေေကရေတစ�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�အာ�လ��တင မ�သခ�ာမ�ေောမပါဝငသည။ သ���သာဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အကရေ�အ�ဖြပာင� လ�ပငနး�စဉးတင အဓကရေပါဝငလ�ပ�ဆာငသမ�ာ�အကြကရော�ေ

ယ�ကြကရေညမအဆင�သည နးမ�ကရေ�ဖယေသည။ ထား���ကြကရောင� န�ငင�ေ�အဖ��မ�ာ�အ�နးဖြဖင�၄င�တ��၏အကရေ���

စ�ပာ�အကရောအကရေယ�ပ�မ ေမေနင� �ေး��ကရောကရေပ�မြပ��နးာကရေ ၄င�တ��၏ ဩဇာလမ�မ��မ ယခငကရေ��သ��

ေ မေကရေ� �မ��လ�ေ သည။ ထား���ကြကရောင� �ပ��ပါကရေလာသည��ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�၏ ေညေးယခ�ကရေ

တင စနးစသည အဓကရေပါဝင�ဆာငေးကရေသမ�ာ�ကရေ� သသသာသာအာမခခ�ကရေ�ပ�မညဟ� (သယဝ�ကရေ

သ��မဟ�တ မ�ဖာဖြပသည�ပ�စတစခ�ဖြဖင�)နးာ�လညသ�ဘာာ�ပါကရေကြကရေသည။

ယင�ကရေ��သ���သာအဖြဖစအပ�ကရေသည ဥပမာအာ�ဖြဖင� ဆ�မာလန�ငင၏ ၂၀၂၀ ခ�နစတငကရေ�င�ပ

မည� အကရေ�အ�ဖြပာင�ဆ�ငော �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�နင� ပတသကရေ�သာ�ဆ��န�မမ�ာ�တင အဓကရေဖြဖစ

ခ��သည။ မ���နယစ�ဖြဖစတညမ ခ�ဖြခာ�သတမတဖြခင� အလနးအမင�ဖြပင�ထားနး�သာ အဖ��အစည�တစခ�

တင ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာကရေ� ‘၄.၅ မ’ကရေ� အ�ဖြခခ၍ ၂၀၁၆ ခ�နစတငတည�ထားာငခ��သည။ ၄င�မမာ

မ���နယစ�ကြကရေ��လ�စ�စမ ညမ�သာကရေ�ယစာ�ဖြပ�မနင� �နးောအမ�ာ�အဖြပာ�ေမ���နယစ�ငယမ�ာ� စ��ပါင�

၍ တစဝကရေကရေ�ယစာ�ဖြပ�ဖြခင�ဖြဖစသည။ ပတသကရေဆကရေနယသ အမ�ာ�အဖြပာ�အ�နးဖြဖင� မ���နယစ�

ကရေ�ယစာ�ဖြပ�ဖြခင�မကရေ� ဖ�ကရေသမ�လ��ကြကရောင� ေင�လင��သာဆနဒေ�သာလည� ယင�ကရေ��သ���သာလ�ပ

�ဆာငခ�ကရေအ�ေး�သည န�ငင�ေ��ခါင��ဆာင အမ�ာ�အဖြပာ�အတကရေ အလနး�ဝ�ကရော�သာ�ဖြခလမ�

တစခ�ဖြဖစန�ငသည� မ�သခ�ာမ�ေောမကရေ� ကရေ�ငတယေနး လ�အပပါလမ�မည။ ပထားဝဝငအ�နးအထားာ�

မေင�လင�သည� အ�ဖြခအ�နးတငလတစဉး�၊ မ�တစမ�၊ တနးဖ��တစခ�အ�နးဖြဖင� အ�ကရောငအထားည�ဖာ

ဖြခင��ကြကရောင� ဖြဖစန�င�သာသကရေ�ောကရေမနင� မ���နယစ�မ�ာ�၏ အမနးတကရေယပမာဏမညမေ�ကြကရောင�

ဘာ�နးာ�လညမပငမေ�သာ�ကြကရောင� �ေး��ကရောကရေပ�မတပ�တငဖြခင�နင� ပတသကရေ�သာ�ဆ��န�မမ�ာ�

ဒနးတ�မသည မ�သခ�ာမ�ေောမကရေ� ပ�မ�ဆ��ဝါ��စသည။

အဓကရေအ�ဖြပာင�အလ�ကြကရေ�တစခ�ကရေ� လအမ�ာ�စ� �ယဘာ�ယ��ထားာကရေခဖြခင�သည အဆ�ဖြပ�လာ

န�ငဖယေသည� အ�သ�စတအ�ဖြပာင�အလ�တစခ�ခ�င�စတ�င�ကရေ�လည� လအမ�ာ�စ��ထားာကရေခသည

ဟ� မဆ�လ�န�ငပါ။ �ဆ��န�မမ�ာ� ပ�မြပ�အ�သ�စတဖြဖစလာသညနင�အမ မ�သခ�ာမ�ေောမနင� မ

ယ�ကြကရေညမအဆင�တ��ကရေ မ���နယစ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မကရေ� အာမခ�သာ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ ကရေ�င�သ��မကရေ�

ဖြဖစ�စသည။ (ဤခ�ဉး�ကရေပမကရေ� ကရေ�င�သ��ခ���သာ ဖြဖစေပမ�ာ�သည အလနးနးည��သာလည� ၂၀၁၈ ခ�

နစ လကရေဘာနနးန�ငငတင �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ �ဖြပာင�လ�ေနးအထားဖြဖစ�စခ���သာ �ဆ��န�ပ�မ�ာ�သည

သကရေဆ�င�သာသာဓကရေပငဖြဖစသည။) ၄င�သညဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အကရေ�အ�ဖြပာင�၏

ဥပမာမဟ�တ�သာလည� လထား�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မနးကရေရင�စာ အဖြမစတယ�နးသည�အ�ဖြခအ�နးတစခ�

ဖြဖစသည။ အသငကရေ��ဖြပာင��ေ�ဆ�ငော �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�တင ခ�တမ�မဝါဒသည အမ���သမ�မ�ာ�

Page 20: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

19International IDEA

နင�လနးည�စ�မ�ာ�၏ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မကရေ��သခ�ာ�စေနးသာမကရေ ၄င�တ��၏သ�ဘာာထားာ�ထား�တ�ဖာမမ�ာ�

ကရေ� ကရောကရေယောတင �ေောမမေသည�အ�ဖြခအ�နးကရေ� ကရေနး�သတ�လာ�ခ�ေနး အခ�ငအမာ�ဖြပာဆ�

�သာသမ�ာ�၏ အ�လာ�အတင��တာင�ဆ�မမ�ာ�ကရေ�လည� လကရေခမေေ�စသည။

Page 21: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA20

အကရေ�အ�ဖြပာင�လ�ပငနး�စဉးတင �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�အ�ဖြခခမမ�ာ�နင� ေင�န�ကရေမ�ဝင

�သာ ပါဝငသအ�ေအတကရေမာ မ�ာ��သာအာ�ဖြဖင� အကရေနး�အသတေမြပ� တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာ

ဆ�ငော �ေး��ကရောကရေပ�ဒဇ�င��ေ�ဆ�မတင ပါဝငသမ�ာ�တင ယင�ကရေ��သ���သာ�ဟ�သ�တေသအ�ေ

အတကရေ ပ�၍ပင နးည�ပါ�န�ငဖယေသည။ တစခ�နးတည�မာပင အ�သ�အမာ�ဟ�ထားငေ�သာ နးည�

ပညာဆ�ငော ကရောဖြခာ�ခ�ကရေမ�ာ�သည �ေး��ကရောကရေပ�ေလဒနင� �နးာကရေပ�င�ဆကရေစပအဖြဖစအပ�ကရေ

မ�ာ�ကရေ� အဓကရေဩဇာသကရေ�ောကရေ�စန�ငသည။

တနး�ော�န�ငငတင န�ငင�ေ�ပါတနင� လမအဖ��အစည�အဖ��မ�ာ�၏ ကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�ဖြဖင� ဖ��စည�

ထားာ��သာ �ကရောမေငသည အမ�ာ�စ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစထားကရေ အဖြပည�အခ���ကရေ� (fully proportional)

ကရေ�ယစာ�ဖြပ��ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�အ�ပ�နင� တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာ�ေး��ကရောကရေပ�ကရေ� ကရေ�င�ပေနး

အတကရေ စာေင�လ�ကရေ PR စနးစအ�ပ� ကရေ�ယကရေ�ယဖြပနး�ဖြပနး� သ�ဘာာတညမေေခ��သည။ သ���သာ

အခ���ကရေ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစတင ဆနဒမ�မကရေ�ယစာ�လယ�နးောသ�� �ဖြပာင�လ�လ�ကရေ�သာ နးည�အမ���

မ���ေသည။ အဓကရေခ�ဉး�ကရေပပ�နစမ���မာ အမ�ာ�ဆ��လကရေကရေ�နးမ� (largest remainder) စနးစမ�ာ�နင�

အဖြမင�ဆ��ပ�မ�မမ� (highest average) စနးစမ�ာ� ဖြဖစသည။ �ယဘာ�ယ�အာ�ဖြဖင� အမ�ာ�ဆ��လကရေကရေ�နး

မ� (largest remainder) စနးစသည အဖြမင�ဆ��ပ�မ�မမ� (largest remainder) (highest average)

စနးစမ�ာ�ထားကရေ ပါတငယမ�ာ�အတကရေ ကရေ�ယစာ�ဖြပ�မပ�မ�ဖြမင�မာ��စသည။ ဤ�ဝါဟာေ၏ အဓပါါယ

ဖင�ဆ�ခ�ကရေအနစခ��ပကရေ� Reynolds et al. (2005: 177-78)တငကြကရေည�ပါ။

တနး�ော�တင ၂၀၁၁ ခ�နစ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာ �ေး��ကရောကရေပ�အတကရေ �ေး��ကရောကရေပ�

စနးစသတမတခ�နး၌ ဤအ�သ�စတအခ�ကရေအလကရေအဆင�မ�ာ� �ဆ��န�ခ��ဖြခင�ေမေကရေ�မ ေင�ေင�

လင�လင�မေ�ပ။ ေင�လင�သည�အခ�ကရေမာ အမ�ာ�ဆ��လကရေကရေ�နးမ� (largest remainder) စနးစဖြဖစ

�သာ Hare quota ကရေ� အသ��ဖြပ�ေနး�ေး�ခ�ယမမာ အလနးအ�ေ�ကြကရေ�ခ��သည။ ဇယာ� ၂ တင အမနး

တကရေယေလဒနင� အဖြမင�ဆ��ပ�မ�မမ� (largest remainder) (highest average) နးည�လမ�၏ မ

တည�သာဘာ�ပ�စနစမ����အာကရေတငတည�သာ မ�အ�ေအတကရေအ�ပ�အ�ဖြခခ၍ ထားကရေ�ပ�လာ

မည�အဖြခာ�ေလဒကရေ� နင�ယဉးဖြပထားာ�သည။ မညသည�နးည�လမ�မဖြပည�စ��သာ အခ���ကရေ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�

မကရေ�မ�ပ� (သ��မဟ�တမ�ပ�န�င)ပါ။ ၂၀၁၁ ခ�နစတငေေခ���သာ အမနးတကရေယစ�စ��ပါင�ဆနဒမ�သည

အခ���ကရေ�ကရေ�ယစာ�ဖြပ�သညဟ� အသအမတဖြပ�ထားာ��သာစနးစတစခ�မ လကရေ�တ�တင အခ���ကရေ�မမ

အလနးအလမ��ဝ��သာကရေ�ယစာ�ဖြပ�မကရေ�ဖြဖစ�ပ��စသည� သာဓကရေတစခ�ဖြဖစသည။ လကရေ�တ�တင

Ennahda မ�ကရောကရေယခ���သာ ဆနဒမ�၏ ၃၇%သည ကရေ�ယစာ�လယ�နးော၏ ၄၁% အဖြဖစ�ဖြပာင�

လ��စလ�ကရေဖြခင�ဖြဖစမြပ� ၄င�အခ�ကရေကရေ အစ��ေအ�နးဖြဖင� ပါတစ�သ�ဘာာတညမကရေ� တည�ဆာကရေေနး

လ�အပ�ကြကရောင� ဖြပ�နးသည။ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော ဆ��ဖြဖတခ�ကရေမ�ာ�အတကရေ လ�အပသည

Page 22: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

21International IDEA

ဟ� သ�ဘာာတညခ��ကြကရေ�သာ သ��ပ�နစပ� အမ�ာ�စ��ထားာကရေခမ�ကရေ� ထားည�သင�စဉး�စာ�ောတင ထား�သ��

သ�ဘာာတညမတည�ဆာကရေေနး ပ�၍လ�အပသည။ အဖြမင�ဆ��ပ�မ�မမ� (largest remainder) (highest

average) စာေင�လ�ကရေ PR စနးစ၏အမ�ာ�ဆ��အသ��ဖြပ��သာ အမ���အစာ�ဖြဖစသည� D’Hondt စနးစ

ကရေ�အသ��ဖြပ�ေနး �ေး�ခ�ယခ��လ�င Ennahda သည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒအသစကရေ� တဖကရေသတ

�ေ�ဆ�သာ�န�ငခ��မညဖြဖစသည။ ၄င�မာတည�သာ ၃၇% မ�ဆနဒသည အမတ�နးော၏ ၆၉% အဖြဖစ

�ဖြပာင�လ�သာ�မကရေ�အ�ဖြခခ၍ဖြဖစသည။

အကရေ�အ�ဖြပာင�မ�ာ�တင အဓကရေ�နးော၌ပါဝင�သာသအမ�ာ�အဖြပာ�သည ပငကရေ�ယသခ��ာ

ပညာေငမ�ာ� မဟ�တကြကရေ�ပ။ ကရေ�ယကရေ�ယဖြပနး�ဖြပနး�ကြကရေ��တ��နးေ�သာ အဖြခာ�အခကရေအခ�ဖြပဿနးာ

မ�ာ�၊ အဖြဖစအပ�ကရေမ�ာ�နင�အတ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ၏အ�သ�စတနင�ပတသကရေ၍ နးည�ပညာပ�င�

ဆ�ငော ကရေစစေပသကရေသကရေအဖြဖစသာ ရဖြမင�လ�ေမြပ� သခ��ာနးည�ပညာေငမ�ာ�နင� �နးာကရေကရေယေ

ကရေမ�ကရေ�ငသမ�ာ�ကရေ�အပထားာ��လ�ေသည။ တနး�ော�န�ငငသည ဖြဖစလာန�ငသည�အစနး��ောကရေဥပမာ

တစခ�ဖြဖစ�သာလည� ၄င�သညန�ငင�ေ� ပတသကရေဆကရေနယသမ�ာ�အ�နးဖြဖင� �ဘာ�အနတောယနင�

ပတသကရေ�သာအ�သ�စတအခ�ကရေအလကရေမ�ာ�ကရေ�လစလ��ရထားာ��ကြကရောင�ကရေ�ေညညနး�ဖြပ�နးသည။

ဇယာ� ၂ - မတည�သာ PR နးည�လမ�မ�ာ�ဖြဖင� ၂၀၁၁ ခ�နစတနး�ော�န�ငငအမ���သာ�ညလာခ

�ေး��ကရောကရေပ�၏ေလဒမ�ာ�

Hare quota အမျာ�ဆး���

လကကျ�မ� (largest

remainder)

Sainte Laguë အဖြမင

ဆး���ပျမ�မမ� (highest

average)

D’Hondt

အဖြမငဆး��� ပျမ�မမ�

(highest average)

န�ငင�နေရ�

ပါတာ

ဆးနဒမ�

%

က�ယစာ�

လယ နေ�ရာ

အနေရအတာက

က�ယ

စာ�

လယ

နေ�ရာ %

က�ယစာ�

လယ နေ�ရာ

အနေရအတာက

က�ယ

စာ�

လယ

နေ�ရာ %

က�ယစာ�

လယ နေ�ရာ

အနေရအတာက

က�ယ

စာ�

လယ

နေ�ရာ %

Ennahda ၃၇% ၈၉ ၄၁% ၁၁၉ ၅၅% ၁၅၀ ၆၉%

သမမတန�ငင အတကရေ ကရေနးဂေကရေ

၉% ၂၉ ၁၃% ၂၇ ၁၂% ၂၁ ၁၀%

Ettakatol ၇% ၂၀ ၉% ၁၈ ၈% ၁၄ ၆%

Popular Petition

၇% ၂၆ ၁၂% ၂၃ ၁၁% ၁၈ ၈%

တ��တကရေ�သာ ဒမ�ကရေေကရေ တစ ပါတ

၄% ၁၆ ၇% ၉ ၄% ၂ ၁%

Initiative Party List

၃% ၅ ၂% ၆ ၃% ၈ ၄%

အဖြခာ� ၃၃% ၃၂ ၁၅% ၁၅ ၇% ၄ ၂%

အေင�အဖြမစ - Carey, J., ‘Party Systems and the Choice Sets Voters Confront in Transitions to Democracy (ဒမ�ကရေ�ေစသ��အကရေ�အ�ဖြပာင�တငမ�ဆနဒေငမ�ာ�ေငဆ�ငေသည�ပါတစနးစမ�ာ�နင��ေး�ခ�ယမ)’, Paper presented at the Workshop on Democracy and Regime Change, Sabanci University, Istanbul, Turkey, 17 June 2014 <http://aceproject.org/ero-en/misc/party-systems-and-the-choice-sets-voters-confront/view>, accessed 3 August 2018.

Page 23: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA22

�ေး��ကရောကရေပ�စနးစမ�ာ�သည အခ�ည�န�သကရေသကရေအ�ဖြခအ�နးတင မလ�ပ�ဆာငပါ။ ထား��ဖြပင

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ တည�ဆာကရေ�ေ�အဖ��အတကရေ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစမ�ာ� �ေး�ခ�ယောတင

အငစတကရေ���ေင�သစမ�ာ�နင� အကရေ�အ�ဖြပာင�လ�ပငနး�စဉးနစခ�စလ��အတကရေ ပ�မ�ကရေ�ယဖြပနး��သာ

မ�ဘာာငမ�ာ�၏ အစတအပ�င�မ�ာ�နင� ခ�တဆကရေ�သာ ဖြဖစန�င�ခ�ပ�စမ�ာ�ေမေကရေ� စဉး�စာ�ထား�ကရေ

သည။ မြငမ�ခ�မ��ေ�သ�ဘာာတညခ�ကရေမ�ာ�မ �နးာကရေဆ��ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ�ာ�သ�� ဖြဖစေပမ�ာ�

ကရေ� �ေ��နးာကရေစစဉးသတမတဖြခင�သည ယင�ကရေ��သ���သာ အစတအပ�င�တစေပဖြဖစသည။

ဖြဖစေပ�လ�လာမမ�ာ�ကရေ�ခ�ဖြခမ�သ��သပဖြခင� (Bell နင� Zulueta-Fülscher ၂၀၁၆) သည ဇယာ�

၃ တင အနစခ��ပ�ဖာဖြပထားာ�သည�အတ�င� ပ�စ�လ�မ���ဖြဖင�ခ�ဖြခာ�န�ငသည။ ဤပ�စ�လ�မ���နင�

ခ�တဆကရေ�နး�သာ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမပ�စတစခ� ကရေ�နးာ�လညေနးဖြဖစန�ငပါသလာ�။ သသာ

�သာဖြဖစတနး�ခ�ေသည� ယဆခ�ကရေမေ�ပ။ နးမနးာဖြဖစေပ၏ကရေနး�သတ အေးယအစာ�နင� လ�ပငနး�စဉး

မ�ာ�ကြကရော�ကရေ�ဖြပာ�ဖြခာ�နးာ�မကရေ� တစသာ�တည�ဖြဖစ�စသည�အတ�င�အတာသည အ�ကရောင�ဆ���သာ

အစမ�အကြကရေဖြပ�ခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� ဖြဖစ�စမညဖြဖစသည။

ဖြဖစေပ�လ�လာမမ�ာ�ကရေ� အမ���အစာ�ခ�ေနးအဖြခာ�ခ�ဉး�ကရေပနးည�လမ�သည ဖြဖစန�င�ခ�ေ�သာ

�ေး��ကရောကရေပ�ပါဝငသမ�ာ�အ�ပ� အာရ�စ�ကရေသည။ န�ငငအခ���တင အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလေအဓကရေ

န�ငင�ေ�သမာ�မ�ာ�သည ပဋပကရေခနင�လ��လ��မသကရေဆ�ငသည� အယအဆ/န�ငင�ေ�ကရေ�ဖြပာ�မနင� မတ

ဖြခာ�နးာ�မမ�ာ�ကရေ� �ဖာထား�တဖြပ�လ�ေမြပ� န�ငင�ေ�နးယပယတင တည�ထားာငထားာ�မြပ��သာအစဉး

အလာေန�ငင�ေ�ပါတမ�ာ�နင� လကရေနးကရေကရေ�ငအဖ��မ�ာ�မ�ပ�ထားကရေလာသည� န�ငင�ေ�ပါတအသစ

မ�ာ�အကြကရော� မြပ�ငဆ�ငမပါဝငသည။ ကရေ�လဘာယာ၊ အယလဆာ����ဒါ၊ မာဒါဂကရေစကရောနင� နး�ပါ

တ��သည ဥပမာဖြဖစသည။ ဒ�တယပ�စမာ အာဖဂနးနးစစတနး၊ ဘာ�ဂ���လနင� လစ��ာ�ကရေ��သ�� န�ငင�ေ�

ပါတမ�ာ�အလနးအာ�နးည�မြပ� န�ငင�ေ�အမ�ာ�စ�ကရေ�ကရေ�ယပ�ငဟနးဖြပ�မနင� �ဒသဟနးဖြပ�သည�အ�ဖြခ

အ�နးဖြဖစသည။ တတယအ�နးဖြဖင� အမ�ာ�ဆ���တ�ေ�သာပ�စမာ အယအဆ/န�ငင �ေ� ကရေ�ဖြပာ�မ

မ�ာ�သည ပဋပကရေခနင� လ��လ��လ�ာ�လ�ာ�သကရေဆ�င�နး�သာ သ��မဟ�တ အဓကရေအာ�ဖြဖင�သကရေဆ�င�နး

�သာ အ�ဖြခအ�နးမ�ာ�တငဖြဖစ�ပ�သည။ ထား�အခါ အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလအတင� အဓကရေပါဝငသမ�ာ�

သည မ�ာ��သာအာ�ဖြဖင� ကရေ�ယပ�ငလကရေခဏာ (identity )သ��မဟ�တတ�င�ေင�သာ�လမ���စ�ကရေစစေပတ��

၏ တနး�အာ��ပ�မဖြဖင� လ�ပ�ဆာငကြကရေသည။ သ���သာ တဖနး �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမနင�

တ�ကရေရ�ကရေဆကရေစပပတသကရေသည�အယအဆတစခ�ဟ� မဆ�န�င�ပ။

�ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမနင�ပ�မ�ကရေ�ယဖြပနး��သာဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ�ဘာာငအကြကရော�

ဖြဖစန�င�ခ�ေ�သာ ဆကရေစပမမ�ာ�ကရေ�လည�စဉး�စာ�သင�သည။ �လ�လာခ���သာ�လ�န�ငငသည ဆ�မာ

Page 24: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

23International IDEA

လယာန�ငငကရေ��သ��ပင ဖကရေဒေယစနးစကရေ�ကရေ�င�သ��ခ��မြပ� ၄င�သည�ဖြပလည�ေ�လ�ပငနး�စဉး၏ အစ

မတဖြဖစသည။ ကရေ�နးန�ငငမ�ာ�သည တစဖြပည�ထားာငစနးစဖြဖစသည။ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစပ�စတစခ�၏

သကရေ�သအ�ထားာကရေအထားာ�မေ�သာလည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစကရေ�ဆ��ဖြဖတခ���သာ ဖကရေဒေယ�လ�

န�ငငတင စာေင�လ�ကရေ PR စနးစနစမ���ဖြဖစ�သာ ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစနင�နစ�ကရေ�ာ�ဖြပနးစနးစကရေ��တ�ေ

သည။ န�ငင၏ပ�စမ�ာ�ဖြဖစ�သာ သမမတစနးစနင� တစစတတစပ�င�သမမတစနးစ သ��မဟ�တ ပါလမနး

စနးစနင��ေး��ကရောကရေပ�စနးစဖြဖင� �ေး�ခ�ယ�သာစနးစအကြကရော�တငလည� သသာ�သာဆကရေစပမမေ�ပ။

ဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာတစေပကရေ� ပ�စ�ေ�ဆ�ောတင တညမြငမ�သာ၊ ထား�ောကရေ�သာနင�တာဝနး

ယမ တာဝနးခမေ�သာ အစ��ေတစေပဖြဖစေနးနင� အတ�ကရေအခဖြပ�ဖြခင�၊ �စာင�ကြကရေည�ထားနး��ကရေ�ာင�

ဖြခင�တ��ကရေ�ဖြမင�တငေနး ေညေးယခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� �ကရောင�စာထားည�သင�စဉး�စာ�န�ငသည။ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�

လတ�တာ၏လ�ပငနး�မ�ာ�ကရေ� �ေး��ကရောကရေခအဖ��တစဖ��မ ဖြဖည�ဆည�သည��နးောတင အာ�လ��ပါဝင

�ေ�နင� �ပါင�စည�ညညတမဆ�သည�ေညေးယခ�ကရေသည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�ေ�

လ�ပငနး�စဉးကရေ� စဉး�စာ�သည��နးောတင လမ�မ��န�ငမြပ�အ�ေ�ပ��ပ�န�ငသည။ သ���သာ အကရေယ၍

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒကရေ� အဖြခာ��နးောတငမကြကရေမ��ေ�ဆ�မြပ� �ေး��ကရောကရေခလတ�တာ၏လ�ပငနး�

သညဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာအဖြဖစသာ အဓကရေသ��မဟ�တသ�သနး�ဖြဖစပါကရေ အာ�လ��ပါဝင�ေ�နင��ပါင�

စည�ညညတမဆ�သည�အ�ေ�ကရေစစမ�ာ�သည လ�ပ�ဆာငန�င�ခ��လ�ာ�နးည�သာ�န�ငသည။

လကရေ�တ�တင �ေး��ကရောကရေခလတ�တာသည ဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာနင� တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�

လတ�တာအ�နးဖြဖင� နစခ�စလ��ကရေ�တာဝနးထားမ��ဆာငေသည� �နးောမ�ာ�ဖြဖစ�သာ ကရေ�မာာဒ�ယာ�၊

�တာငအာဖေကရေနင� တနးော�သ��န�ငငတင စာေင�လ�ကရေ PR စနးစကရေ�အသ��ဖြပ�မြပ� နး�ပါနင�အ�ေ�တ

�မာ နစန�ငငတင ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစကရေ�ကရေ�င�သ��ခ��သည။ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာတစေပအဖြဖစ

တာဝနးမထားမ��ဆာင�သာ ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာတစေပ �ေး��ကရောကရေခ��သည� အဂ�စန�ငငသည

ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစကရေ�ကရေ�င�သ��ခ��မြပ� �ဘာာ�စနး�ယာ�၊ အေတနင� ကရေ�ဆ���န�ငငတ��၏ န�ငငတကရောကရေ

ကြကရေ�မာ�စာဉး��ဆာင�သာ အကရေ�အ�ဖြပာင�တင စာေင�လ�ကရေ PR စနးစကရေ�ကရေ�င�သ��ခ��သည။ ကရေ�လ

ဘာယာ၏ ဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာမဟ�တ�သာ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ� လတ�တာ�ေး��ကရောကရေပ�တင စာေင�

လ�ကရေ PR စနးစကရေ� အသ��ဖြပ�ခ��သည။ အဖြဖစအပ�ကရေအနးည�ငယနင� ဖြဖစန�င�ခ�ေ�သာဖြပငပလမ�မ��မ

မ�ာ�ဖြဖစသည� န�ငငတကရောပါဝငသမ�ာ�မ စမအ�ပခ��ပမကရေ�ရ��ေင��စလ�ဖြခင�နင� အခ�နးဇယာ�ပ�မ�

တ��တာင��စလ�ဖြခင�ကရေ��သ���သာ အခ�ကရေနစခ�စလ���ကြကရောင� �ေး��ကရောကရေခအဖ��၏ လ�ပငနး�မ�ာ�မ

သ�ဘာာတေယထားာ�သည� ေညေးယခ�ကရေမ�ာ� ဖြပည��ဖြမာကရေ�စန�ငမည� �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�ကရေ�

တည�ဆာကရေေနး အခကရေအခ�ဖြဖစ�စသည။

လစ��ာ�န�ငငသည သ�ဖြခာ��ေး��ကရောကရေခ အဖ��နစဖ��ကရေ�တည�ထားာငခ��သည� လတတ�လာ

ဥပမာဖြဖစသည။ တစဖ��သညဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာ (ပ�တ�စငမြပ�ငစနးစဖြဖင��ေး��ကရောကရေခ��) ဖြဖစမြပ�

အဖြခာ�တစဖ��မာ တ�င�ဖြပ�ဖြပညဖြပ�လတ�တာ (FPTP နင� SNTV တ��ပါဝင�သာ �ပါင�စပအမ�ာ�စ�

ကရေ�ယစာ�ဖြပ�စနးစဖြဖင��ေး��ကရောကရေခ��) ဖြဖစသည။ ဤပ�စသညလကရေ�တ�တင အလ�ပမဖြဖစ�ပ။ ရပ

�ထား�မနင�အာဏာလနးဆ�မမ�ာ�ဖြဖစ�ပ�မြပ� တစဖ��၏တော�ဝငမမာ အဖြခာ�တစဖ��တညေမ�ကြကရောင�

�လ�ာ�နးည�သာ�သည။

Page 25: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

24 International IDEA

ဇယာ� ၃ - ၁၉၉၀ ခ�နစမစ၍ န�ငင�ေ��ဖြပလညမလ�ပငနး�စဉးမ�ာ�

ပ��စ� နေ�ာဖြပ�ျက ဥပမာမျာ�

၁ မြငမ�ခ�မ��ေ��ဆ��န�ပ�မ�ာ�မ ဖ��စည�ပ� အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော �ဖြပလညမသ�� တ�ကရေရ�ကရေဉး�တည

�ဘာာ�စနး�ယာ�နင�ဟာဇဂ���နးာ�၊ ကရေ�လဘာယာ၊ အယလဆာ����ဒါ၊ မ�ဇမဘာစ

၂ အကရေ�အ�ဖြပာင�ဆ�ငောန�ငင�ေ�အစအစဉးမ �နးာကရေဆ��ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒသ�� တ�ကရေရ�ကရေဉး�တည

ဘာ�ဂ�င���လ (ပါပဝါနးယ�ဂနး)၊ ကရေ�မာာဒ�ယာ�၊ ကရေ�မ�ရ�စ၊ ဂနး (ကရေနးာကရေေ)၊ ကရေငညာ၊ အ�ေ�တ�မာ၊ တနး�ော�၊ ဇငဘာာ�ဘာ

၃ အပစအခတေပစ��ေ�သ��မဟ�တ တစစတတစပ�င� မြငမ�ခ�မ��ေ�သ�ဘာာတညခ�ကရေမ ကြကရော�ဖြဖတဖ��စည�ပ� အ�ဖြခခဥပ�ဒ၊ ကြကရော�ဖြဖတဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ �နးာကရေဆ��ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ

ခ�ဒ၊ ကရေနးဂ�ဒမ�ကရေေကရေတစသမမတန�ငင၊ အဂ�စ၊ လစ��ာ�၊ မာဒါဂကရေစကရော၊ နး�ပါ၊ �တာငအာဖေကရေ

၄ အကရေ�အ�ဖြပာင�ဆ�ငောန�ငင�ေ�အစအစဉးမ ကြကရော�ဖြဖတဖ��စည�ပ� အ�ဖြခခဥပ�ဒ၊ ကြကရော�ဖြဖတဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒမ �နးာကရေဆ��ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ

အာဖဂနးနးစစတနး၊ ဘာေးနးဒ၊ �ဟ�အာဖေကရေသမမတန�ငင၊ ကရေ�ဆ���၊ အေတ၊ ေဝမဒါ

အေင�အဖြမစ - စာ�ေ�သမ စ�စည�တငဖြပသည။

Page 26: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA 25

ဖြပညပ�ောကရေန�ငငသာ� အာ�လ��ပါဝငမေ�စန�င�ေ�ဆ�သည� အ�ထား�ထား အ�ကြကရောင�ဖြပခ�ကရေ

မ�ာ�နင�တကရေ ၎င�တ��၏အသမ�ာ�၊ �င�ကြကရေ�မ�ာ�အာ�ဖြဖင� အမနးတကရေယလမ�မ��ထားာ�မသည ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေ�ေ�အပါအဝင �ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�စဉးမ�ာ�တင ဖြပညပ�ောကရေန�ငင

သာ�မ�ာ�ပါဝင�သာ အခနး�ကရေဏဍကရေ� တဖြဖည�ဖြဖည�ပ�မ�ကြကရေ�ထားာ�လာ�စသည။ တ�င�ဖြပညဖြပငပ/

နးယနးမတဖြပငပမ ဆနဒမ��ပ�ဖြခင�သည မညသကရေ�မညသ��ပါဝင�စေနး ဆ�သည��မ�ခနး�မ�ာ�ဖြဖစ�စ

သညသာမကရေ �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမ အ�ပ�လကရေ�တ�ကရေ��သာ အကရေနး�အသတမ�ာ�ခ�မတ

န�ငသည။ ယင�ကရေ��သ���သာ နးယနးမတဖြပငပ�ောကရေ ဆနဒမ��ပ�ဖြခင�အတကရေ ဒဇ�င�ပ�စ�ေ�ဆ�ဖြခင�နင�

အ�ကရောငအထားည�ဖာဖြခင�သည မလယကရေ�ပ။ �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငောရ��သာ�မ၊ အာ�လ��ပါဝင�ေ�၊

ကရေ�နးကရေ�စေတနင� အခ�နးဇယာ�စသည�အ�ေ�ကရေစစတ��ကရေ� �ဖြဖေင�ေနးလ�သည။ ထား��ဖြပင �ေး��ကရောကရေပ�

ဆ�ငောယနတော�ဖ��စည�ဖြခင�နင� န�ငငဖြခာ�တ�င�ဖြပညမ�ာ�တင �ေး��ကရောကရေပ�မ�ဆယစည�ရ���ေ�ကရေ�

လကရေခဖြခင�နင� ပတသကရေ�သာကရေ�ငတယေမည� သတမနး�ေ�ောနင�ကရေ�င�ဝတဆ�ငော�မ�ခနး�ေသည။

န�ငငအမ�ာ�စ�သည ဖြပညပ�ောကရေန�ငငသာ�မ�ာ�ဆနဒမ��ပ�ဖြခင�အတကရေ �ေး��ကရောကရေပ�ဥပ�ဒ

အေ ပ�ပ��ထားာ�မြပ� တစခါတစေဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင ပါဝငသည။ ကရေ�လဘာယာ၊ အဂ�စနင� တ

နး�ော�န�ငငတ��၏ အကရေ�အ�ဖြပာင�အ�ဖြခအ�နးတင ဖြပညပ�ောကရေဆနဒမ��ပ�ဖြခင�ပါဝင�သာ အထား�

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော ဖြပဋဌာာနး�ခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� ဖြပ�လ�ပခ��သည။ ကရေငညာန�ငင၏ ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒတင ထား�ဖြပဋဌာာနး�ခ�ကရေကရေ� တဖြဖည�ဖြဖည�စတငထားည�သင��ဖာဖြပလာသည။ ဘာ�ဂ���လ

မြငမ�ခ�မ��ေ�သ�ဘာာတညခ�ကရေတင န�ငငတင�မ�နးထား�င�သာ ဘာ�ဂ���လန�ငငသာ�မ�ာ�အတကရေ

အခင�အ�ေ�အဖြဖစ လတလပ�ေ�အတကရေ ဖြပညသ�ဆနဒခယပ�မ��ပ�ေနး ပါဝငသည။ သ���သာ အဖြခာ�

�ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�စဉးမ�ာ�အတကရေ အကရေ���ဝငမေမေဆ�သညမာ အနးာဂတဥပ�ဒဖြပ�လတ�တာ

အတကရေ ကရေစစတစခ�ဖြဖစသည။

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင ဖြပညပ�ောကရေဆနဒမ��ပ��ေ�နင�ပတသကရေ�သာ ဖြပဋဌာာနး�ခ�ကရေမ�ာ�

ကရေ� ထားည�သင�ေနးစဉး�စာ�ောတင �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငောလ�ပငနး�မ�ာ�၏ လကရေ�တ�ကရေ��သာ �မ�ခနး�

မ�ာ�ကရေ� စတထား�တငမတသာ�ထားာ�ေမည။ ၄င�တ��အနးကရေ အခ���သည �ေး��ကရောကရေပ�စနးစ�ေး�ခ�ယမ

နင�ဆကရေစပ�နးသည။ ဥပမာအာ�ဖြဖင� ဖြပညပ�ောကရေသမ�ာ� လပ�ဂ�လကရေ�ယတ�ငမ�ဆနဒ�ပ�မသည

(လ�ပငနး�အ�ကရောင အထားည�ဖာမတင န�ငငတကရောပါဝငမ�ဆာငေးကရေမမေပါကရေ) �ေး��ကရောကရေပ�

လ�ပငနး�စဉးကရေ�သတမနး ကရေ�ယစာ�လယမ�ာ� ကရေ�ငတယန�ငစမ�တင မတညသည။ မ�ဆနဒနးယတစခ�

လင ကရေ�ယစာ�လယတစဦး�သာ မ� �ပ�ေသည�ပ�စတင ဖြပညပ�ောကရေမ�ဆနဒေငမ�ာ�သည မညသည�

မ�ဆနဒနးယနင� သကရေဆ�ငမြပ� ၎င�တ��အာ� မနးကရေနး�သာသကရေဆ�ငောဆနဒမ� လကရေမတထား�တ�ပ�ေနး

စစစသတမတေနးလ�အပ�သာ�ကြကရောင� ၎င�စနးစထားကရေ မ�ဆနဒေငမ�ာ�အာ�လ�� တည�သာ ဆနဒမ�

Page 27: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

26 International IDEA

လကရေမတေေ�သာ တစန�ငငလ��အတကရေ ကရေ�ယစာ�လယစာေင�တစခ�တည�ဖြဖင� လ�ပ�ဆာငသည�

စာေင�လ�ကရေ PR စနးစသည ပ�မ� ရ��ေင�လယကရေသည။

Page 28: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA 27

အခ���ပညာေငမ�ာ�နင� �လ�လာသ��သပသမ�ာ�ကရေ �ဒသဆ�ငော�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� ဉး�စာ

ကရေ�င�ပမြပ� အမ���သာ�အဆင� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� �နးာကရေကရေ�မကရေ�င�ပဖြခင�ဖြဖင� �အာကရေမအထားကရေ

သ��တကရေသည��ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငောမ�ဘာာငကရေ�တည�ဆာကရေေနး လ�လာ��ကြကရောင�အကြကရေဖြပ�ကြကရေသည။

အယအဆမာ �ဒသဆ�ငောဝနး�ဆာငမမ�ာ� (နင��ဒသတင�အ�ဖြခခအ�ဆာကရေအအ�မ�ာ� ဖြပနးလည

တည�ဆာကရေေနး) ကရေ��ထားာကရေပ�ေနး ပ��ပါင��ဆာငေးကရေမကရေ� အာ��ပ�ဖြခင�သည ပဋပကရေခ၏ကရေ�ဖြပာ�

မမ�ာ�ကရေ�ဖြဖတ�တာကရေပစသည� ဆကရေဆ�ေ�ကရေ�တ��တကရေ�စေနး အ�ထားာကရေအကရေဖြဖစ�စန�ငသည။

သ���သာ ဘာေးနးဒန�ငငတစန�ငငတည�သာ မကြကရော�သ�မနစမ�ာ�အတင�မ အကရေ�အ�ဖြပာင�မ�ာ�တင

ဤလမ��ကြကရောင�ကရေ�ေင�ေင�လင�လင� လ�ကရေ�လာကရေခ��သည။ လကရေ�တ�တငမ�ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော

မ�ဘာာငမ�ာ�သည အမ���သာ�အဆင� ပါဝင�ဆာငေးကရေသမ�ာ�အကြကရော� �ဆ��န�မမ�ာ�၏ အစအစဉး

ဖြဖစ�နးသညမာ �သခ�ာသ�လာကရေဖြဖစသည။

ထား���ကြကရောင� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အကရေ�အ�ဖြပာင�ပ�စ �ေ�ဆ�သမ�ာ�သည အကရေ�အ�ဖြပာင�

ကရောလအတင� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ�ကရေ�င�ပမည�အခ�နးနင� အကရေ�အ�ဖြပာင�မြပ�ဆ��မြပ�ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ

ဥပ�ဒဖြပဋဌာာနး�မြပ��နးာကရေ ပထားမဆ��အမ���သာ�နင� �ဒသဆ�ငော�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ�င�ပမည� အခ�နး

နစေပလ��ကရေ�စဉး�စာ�ောတင �ေး�ခ�ယမတစခ�ေငဆ�ငေ�လ�ေသည။ လကရေ�တ�တင ကြကရော�ဖြဖတ အဆင�

�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� အမ���သာ�အဆင�တငသာ အမြမ�တမ�နး�ပါ�အဓကရေထားာ� လ�ပ�ဆာင�လ�ေ

သည။ အသငကရေ��ဖြပာင�မအဆ��၌ လကရေ�တ�တင အမ���သာ�နင� �ဒသ�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� တစ

မြပ�ငတည�ကရေ�င�ပဖြခင� သ��မဟ�တ အမ���သာ�အဆင��ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� ဉး�စာကရေ�င�ပဖြခင�အကြကရော�

�ေး�ခ�ယမ ထားကရေ�ပ�လာ�လ�ေသည။

တစမြပ�ငတည�ကရေ�င�ပဖြခင�သည �ဒသဆ�ငော�ေး��ကရောကရေခအာဏာပ�ငမ�ာ�ကရေ� ပ�မ��စာလ�င

စာ လ�ပကရေ�င�ဆာငေးကရေန�င�စမြပ� စည�ရ���ေ�၊ အ�ပခ��ပ�ေ�၊ ဘာဏဍာ�ေ�နင� လသာ�အေင�အဖြမစ

ဆ�ငောအခကရေအခ�မ�ာ�လ�အပခ�ကရေ နးည�ပါ� �စသည။ သ���သာ အမ���သာ�အဆင�နင� န�ငင�ေ�အယ

အဆကရေ�ဖြပာ�ဖြခာ�နးာ�မမ�ာ��ကြကရောင� �ေး��ကရောကရေပ�ပ�စတင �ဒသအဆင�အ�ေ�အောမ�ာ� ဖယကြကရေဉးခ

ေန�ငသညကရေ��တ�ေသည။ အဖြပနးအလနးအာ�ဖြဖင� အမ���သာ�အဆင� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�မြပ��နးာကရေ

သ�ဖြခာ�ကရေ�င�ပသည� �ဒသဆ�ငော�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�တင �ဒသဆ�ငောကရေစစေပမ�ာ�သည ပ�မ�ေင�

လင�မြပ� သသာသည�အခနး�ကရေဏဍဖြဖစ�စန�င�သာလည� သ�ဖြခာ��ေး��ကရောကရေပ�နစေပကရေ�င�ပဖြခင�

သည အေင�အဖြမစပ�မ�လ�အပ�စသည။ အမ���သာ�အဆင��ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ� ကရေ�င�ပမြပ�သည�အခါ

အမ���သာ�အဆင� န�ငင�ေ�သမာ�မ�ာ�အ�နးဖြဖင� �ဒသ�ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�ကရေ� ဉး�စာ��ပ�တစခ�အဖြဖစ

မသတမတသည�အဖြပင အဖြခာ�န�ငင�ေ�သမာ�မ�ာ�၏ အထားငအဖြမငနင�ယ�ကြကရေညမမ�ာ�ေေန�ငသည�

Page 29: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

28 International IDEA

ဒ�တယလမ��ကြကရောင�ထားကရေ�ပ�လာမညကရေ�ပ�ပ��ေနး စတအာ�ပငမထားကရေသနးန�ငမ စ�သာအနတောယေ

န�ငသည။

�ေး��ကရောကရေပ�စမခနး�ခ�မဒဇ�င�၏ အ�ထား�ထားအ�ဖြခခမမ�ာ�သည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ�ေ�ဆ�

�ေ�အဖ��မ�ာ�တင�ဖြမာကရေေနးကရေ�င�ပသည� �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�အ�ပ� အဘာယ�ကြကရောင� တညစာအ

ကရေ��� ဝငသကရေ�ောကရေမမေေသလ�ဆ�သည� �မ�ခနး�အတကရေ အ �ကြကရောင�ေင�မာ ခ�ငခ�ငမာမာ မေ�ပ။

ထား���ကြကရောင� EMB သည �ေး��ကရောကရေပ�ပါဝငသမ�ာ�အာ�လ��တနး�တညစာ ပါဝငမေ�စန�ငေနးအတကရေ

�ေး��ကရောကရေပ�မ�ဘာာငကရေ� ဖြပဌာာနး�အ�ကရောငအထားည�ဖာ�ဆာငေးကရေကရော ၎င�သည လကရေ�တ�တင

လတလပစာတညေ�ကြကရောင�ကရေ� မ�ကြကရောကရေမေး� ဖြပသေမညဖြဖစသည။ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင

ဤအ�ဖြခခမမ�ာ� ခ�ငမာစာအဖြမစတယတညေ�နးမသည လ�ပငနး�စဉးကရေနးဉး�အစကရေတည�မာပင

အ�ထားာကရေအကရေဖြဖစ�စန�ငသညဟ� ထားပမအဖြငင�ပာ�န�ငသည။

ဤစာတမ�တင ထားည�သင�စဉး�စာ�ထားာ��သာ အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလအတင� အသ��ဖြပ�သည�

�ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငောစမခနး�ခ�မပ�စမ�ာ�ကရေ� ဇယာ� ၄ တင�ဖာဖြပထားာ�သည။ လကရေ�တ�တင န�ငင

တကရော အဖ��အစည�မ�ာ�မလ�ပငနး�စဉးမ�ာ�ကရေ�တ�ကရေရ�ကရေထားနး�ခ��ပ�သာ�နးောမ�ာ�မလ�၍ တ�င�ဖြပ�

ဖြပညဖြပ� လတ�တာ နင�/သ��မဟ�တ ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာမ�ာ�၏ �ေး��ကရောကရေပ�မ�ာ�အတကရေ စစဉး

�ဆာငေးကရေေနး တာဝနးေသည�အဖ��ကရေ� သ�ဖြခာ�လတလပ�သာပ�စဖြဖင�ဖ��စည�မြပ� အကရေ�အ�ဖြပာင�

ကရောလတစ�လာကရေလ��တင ဆကရေလကရေတညေခ��သည။ အဂ�စမလ�၍ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ

ဆ�ငော စာေးကရေစာတမ�ေသည��နးောအာ�လ��တင လတလပ�သာ EMB အတကရေ ဖြပဋဌာာနး�ခ�ကရေမ�ာ�

ပါဝငသည။ အဖြခာ��သာ အခ���န�ငငမ�ာ�ဖြဖစသည� ကရေ�ဆ���၊ လစ��ာ�နင��တာငအာဖေကရေန�ငငတ��

တငမ �ကရောမေငတညေမကရေ� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင ထားည�သင�ထားာ��သာလည� အ�သ�စတ

အခ�ကရေအလကရေမ�ာ�ကရေ� အနးည�ငယသာ�ဖာဖြပ သ��မဟ�တ လ��ဝမ�ဖာဖြပပါ။ ပ�မ�အ�သ�စတကရေ�သည�

အခ�ကရေမ�ာ�ကရေ� ဥပ�ဒမ�ာ�တငသ�သနး��ဖာဖြပခ��သည။

ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အကရေ�အ�ဖြပာင�လ�ပငနး�စဉး မြပ�ဆ��သာ�မြပ��နးာကရေ �ေး�

�ကရောကရေပ� စမအ�ပခ��ပ�ေ�၏ လတလပမကရေ� ခ�ငမာစာအဖြမစတယလာ�စမသည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ

ဥပ�ဒဆ�ငောအကရေ�အ�ဖြပာင�မ ကရေ�င�သ��ခ���သာပ�စတ��နင� လ��ဝဆကရေစပသည� လကရေခဏာမ�တ�ေ

�ပ။ အသငကရေ��ဖြပာင�မအမ�ာ�စ�တင လတလပ�သာ�ေး��ကရောကရေပ� စမအ�ပခ��ပမသည ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငောအဖြမစတယ ခ�ငမာမဖြဖင� အဆ��သတသာ��သာလည� ဖြပငသစ သ��မဟ�တ �ပ�

တဂ ကရေ�လ�နးအ�မအနစန�ငင အမ�ာ�အဖြပာ�တင ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒအေ အဖြမစတယခ�ငမာ

သည� လတလပ�သာ�ေး��ကရောကရေပ�စမခနး�ခ�မမ�ာ� မေ�ပ။ ယခငကရေ�လ�နးအာဏာစနးစ၏ �ေး��ကရောကရေပ�

စမခနး�ခ�မ�ပါင�စပပ�စကရေ� ဆကရေလကရေကရေ�င�သ���လ�ေသည။ �ဘာာစနး�ယာ�သည ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ

ဥပ�ဒဆ�ငော လတလပ�သာ EMB ကရေ�ကရေ�င�သ��ေနး �နးာကရေထားပ ထားငော��သာခြခင�ခ�ကရေတစခ� ဖြဖစ

ခ��သည။

Page 30: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

29International IDEA

ဇယာ� ၄။ အကရေ�အ�ဖြပာင�ကရောလအတင� �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငောစမခနး�ခ��ေ�အဖ��အတကရေ ဖ��စည�ပ�

အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငောဖြပဋဌာာနး�ခ�ကရေ

ဖြ�စရပ တာ�င�ဖြပဖြပညးဖြပ

လတာနေတာာနင/

���မဟ�တာ ကြားကာ�

ဖြ�တာလတာနေတာာ

နေရး�နေကာကပ�မျာ�

အတာက EMB ပ��စ�

ကြားကာ�ဖြ�တာ ���စညး�ပ��

အနေဖြ��� ဥပနေဒတာင

ဖြပဋဌာာ��ထားာ� �လာ�။

နေ�ာကဆး��� EMB ၏

ပ��စ�

နေ�ာကဆး��� ���စညး�ပ��

အနေဖြ��� ဥပနေဒတာင

ဖြပဋဌာာ��ထားာ�

�လာ�။

အာဖဂနးနးစစတနး

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

�ဘာာ�စနး�ယာ�နင� ဟာဇဂ���နးာ�

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ မြငမ�ခ�မ��ေ�သ�ဘာာတညခ�ကရေအေလ�ပ�ဆာင�သာ နးငငတကရောဉး��ဆာငအဖ��1

မဖြပဋဌာာနး�ပါ

ဘာ�ဂ���လ (PNG)

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ဘာေးနးဒ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ကရေ�မာာ ဒ�ယာ�

န�ငငတကရောအဖ�� မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည မဖြပဋဌာာနး�ပါ 2

�ဟ�အာဖေကရေ သမမတန�ငင

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည မဖြပဋဌာာနး�ပါ

ခ�ဒ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ �ပါင�စပ မဖြပဋဌာာနး�ပါ

ကရေ�လဘာယာ လတလပသည မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ကရေ�မ�ရ�စ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ �ပါင�စပ မဖြပဋဌာာနး�ပါ

ကရေနးဂ�ဒမ�ကရေေကရေတစ သမမတန�ငင

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

အဂ�စ လတလပသည မဖြပဋဌာာနး�ပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

အယလဆာ����ဒါ

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ဂနး (ကရေနးာကရေေ)

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

အေတ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ကရေငညာ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ကရေ�ဆ��� လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည 3 လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

လစ��ာ� လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည 3 လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည4

မာဒါဂကရေစကရော

မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

Page 31: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

30 International IDEA

ဖြ�စရပ တာ�င�ဖြပဖြပညးဖြပ

လတာနေတာာနင/

���မဟ�တာ ကြားကာ�

ဖြ�တာလတာနေတာာ

နေရး�နေကာကပ�မျာ�

အတာက EMB ပ��စ�

ကြားကာ�ဖြ�တာ ���စညး�ပ��

အနေဖြ��� ဥပနေဒတာင

ဖြပဋဌာာ��ထားာ� �လာ�။

နေ�ာကဆး��� EMB ၏

ပ��စ�

နေ�ာကဆး��� ���စညး�ပ��

အနေဖြ��� ဥပနေဒတာင

ဖြပဋဌာာ��ထားာ�

�လာ�။

မ�ဇမဘာစ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ �ပါင�စပ မဖြပဋဌာာနး�ပါ

နး�ပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ေဝမဒါ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ဆ�မာလယာ လတလပသည 5 ဖြပဋဌာာနး�သည 5

�တာငအာဖေကရေ

လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည 3 လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

အ�ေ�တ�မာ န�ငငတကရောအဖ�� မသကရေဆ�ငပါ �ပါင�စပ မဖြပဋဌာာနး�ပါ

တနး�ော� လတလပသည မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

ဇငဘာာ�ဘာ မသကရေဆ�ငပါ မသကရေဆ�ငပါ လတလပသည ဖြပဋဌာာနး�သည

အေင�အဖြမစ - စာ�ေ�သမဖြပ�စ�သည

မတာစ�မျာ�

၁။ လတ�တာမတဆင�ဖြပဋဌာာနး�ခ���သာ လတလပ�သာ �ေး��ကရောကရေပ��ကရောမေငပ�စတစခ�ဖြဖင� ၂၀၀၁ ခ�နစတင

အစာ�ထား��ခ��သည။

၂။ ၂၀၁၄ခ�နစတင �ေး��ကရောကရေပ��ကရောကရေမေငကရေ� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင သ�ဖြခာ�လတလပ�သာ အဖ��အဖြဖစ

ထားည�သင�ခ��သည။

၃။ ကြကရော�ဖြဖတဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒသည �ေး��ကရောကရေပ��ကရောမေငကရေ� အမညအာ�ဖြဖင�သာ ေညညနး��ဖာဖြပထားာ�မြပ�

ဖ��စည�မနင�အာဏာမ�ာ�ကရေ� လတ�တာကရေ�အပနင�ထားာ�သည။ �နးာကရေဆ�� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတငမ �ေး�

�ကရောကရေပ��ကရောမေင၏ ဖ��စည�မနင� အာဏာမ�ာ�ကရေ� ထားည�သင�ဖြပဌာာနး�ထားာ�သည။

၄။ မကြကရေမ�တငထားည�သင�ထားာ�မြပ� ဤစာတမ��ေ�သာ�ခ�နးတင အတညမဖြပ�ေ�သ��ပ။

၅။ ကြကရော�ဖြဖတဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတင လတလပ�သာ�ေး��ကရောကရေပ��ကရောမေငပ�စကရေ� တည�ထားာငခ���သာလည�

ကြကရော�ဖြဖတလတ�တာ၏ သယဝ�ကရေ�သာ �ေး��ကရောကရေပ� (indirect election) အတကရေ တာဝနးမေ�ပ။

Page 32: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA 31

Bell, C. and Zulueta-Fülscher, K., Sequencing Peace Agreements and Constitutions in the Political Settlement Process, International IDEA Policy Paper No. 13 (Stockholm: International IDEA, 2016), <https://www.idea.int/publications/catalogue/sequencing-peace-agreements-and-constitutions-political-settlement-process?lang=en>, accessed 3 August 2018

Carey, J., ‘Party Systems and the Choice Sets Voters Confront in Transitions to Democracy’, Paper presented at the Workshop on Democracy and Regime Change, Sabanci University, Istanbul, Turkey, 17 June 2014, <http://aceproject.org/ero-en/misc/party-systems-and-the-choice-sets-voters-confront/view>, accessed 3 August 2018

Reilly, B., ‘Postwar elections: Uncertain points of transition’, in A. Jarstad and T. Sisk (eds), From War to Democracy (Cambridge: Cambridge University Press, 2008)

Reynolds, A., Reilly, B. and Ellis, A., Electoral System Design: The New International IDEA Handbook (Stockholm: International IDEA, 2005), <https://www.idea.int/publications/catalogue/electoral-system-design-new-international-idea-handbook?lang=en>, accessed 3 August 2018

Töpperwein, N., ‘Participation and representativeness in constitution making processes’, in International IDEA, Constitution Building: A Global Review (2013) (Stockholm: International IDEA, 2014), <https://www.idea.int/publications/catalogue/constitution-building-global-review-2013?lang=en>, accessed 3 August 2018

Underwood, W., Bisarya, S. and Zulueta-Fülscher, K., Interactions between Elections and Constitution-Building Processes in Fragile and Conflict-affected States (Stockholm: International IDEA, 2018), <https://www.idea.int/publications/catalogue/elections-constitution-building-processes-fragile-conflict-affected-states?lang=en>, accessed 3 August

Page 33: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA32

Andrew Ellis သည �ေး��ကရောကရေပ�စနးစမ�ာ�၊ လ�ပငနး�စဉးမ�ာ�နင� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခမ�ဘာာငမ�ာ�

ဒဇ�င�ခ�မတဖြခင�နင� အ�ကရောငအထားည�ဖာ�ဆာငေးကရေဖြခင�၊ ဒမ�ကရေ�ေစအကရေ�အ�ဖြပာင�နင� တည

�ဆာကရေ�ေ�အတကရေ ပ�ပ��ကရေညေနး န�ငင�ေ�စကရော�ဝ�င�မ�ာ� �ဆ��န�ကရေ�င�ပဖြခင�ဆ�ငော အကြကရေ�

တနး�အကြကရေ�ပ�တစဦး�ဖြဖစပါသည။ ၂၀၀၄ ခ�နစမတ�ငမ အ�စာပ�င�အထား International IDEA ၏

အာေပစဖတ�ဒသဆ�ငော ဒါရ�ကရေတာ၊ လ�ပငနး�ကြကရေ�ကြကရေပ �ေ�ဒါရ�ကရေတာနင� �ေး��ကရောကရေပ�လ�ပငနး�

စဉးဆ�ငောအစအစဉး၏ အကြကရေ�အကရေ�အဖြဖစ �ဆာငေးကရေခ��ပါသည။ သသည �ေး��ကရောကရေပ�စနးစဒဇ�င�

- International IDEA လကရေစ�စာအ�ပအသစ အပါအဝင International IDEA မ ထား�တ�ဝ�သာ

စာတမ�မ�ာ�စာတင တ�ဖကရေစာ �ေ�ဆောအဖြဖစ ပါဝင�ေ�သာ�ပါသည။

Ellis သည ဒမ�ကရေ�ေစအကရေ�အ�ဖြပာင�ေ �ေး��ကရောကရေပ�နင� အငစတကရေ���ေင�ဆ�ငော အကြကရေ�ပ�

တစဦး�အဖြဖစ အ�တ�အကြကရေ�မ�ာ�စာ ေပါသည။ ၁၉၉၉ ခ�နစမ ၂၀၀၃ ခ�နစတင အငဒ�နး�ော�န�ငငေ

National Democratic Institute တင အကြကရေ�တနး�အကြကရေ�ပ�အဖြဖစ �ဆာငေးကရေခ��မြပ� အငဒ�နး�ော�

န�ငင လတ�တာကရေ�ယစာ�လယမ�ာ�နင� အတတ�ကရော ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ ဖြပငဆငဖြခင�ဆ�ငော

လ�ပငနး�စဉး၊ �ေး��ကရောကရေပ�နင� န�ငင�ေ�ဥပ�ဒမ�ာ� ဖြပငဆင�ဖြပာင�လ�ဖြခင�၊ ကရေ�ာ�/မ ကရေ�ယစာ�ဖြပ�

ဖြခင�ဆ�ငောကရေစစေပမ�ာ�နင� �ဟ�ခ��ပကရေ�ငမ�လာ�ခ�ဖြခင�ဆ�ငော လကရေ�တ�ကရေ�မ အစေသည�ကရေစစေပ

မ�ာ�အတကရေ �ဆာငေးကရေခ��ပါသည။ အဖြခာ��သာ အဓကရေအ�တ�အကြကရေ�မ�ာ�မာ ၂၀၁၆ ခ�နစတင မငဒါ

နးာအ�ေ ကရောတာစငတာ �ေး��ကရောကရေပ��လ�လာ�စာင�ကြကရေည��ေ�လ�ပငနး�စဉးကရေ� ဦး��ဆာငခ��ဖြခင�၊

၁၉၉၆ ခ�နစတင ပါလကရေစတ�င��ေး��ကရောကရေပ��ကရောမေင ပညာေပဆ�ငောအကြကရေ�ပ�အောေခ��ပ

အဖြဖစ တာဝနးထားမ��ဆာငဖြခင�နင� ၁၉၉၈ ခ�နစ ကရေ�မာာဒ�ယာ�န�ငင �ေး��ကရောကရေပ�အတကရေ ဥ�ောပ

�ကရောမေင၏ �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော အ�ထားာကရေအပ�အစအစဉးမ�ာ�ကရေ� �ေ�ဆ�ဖြခင�တ��ဖြဖစပါသည။

Page 34: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

International IDEA 33

ယခ�စာတမ�ကရေ� Edinburgh Dialogues on Post-Conflict Constitution Building (ပဋပကရေခ

လနး ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒတည�ဆာကရေဖြခင�ဆ�ငော အဒငဘာာ��ဆ��န�ပ�၊ International IDEA၊

အဒငဘာာောတကရေကသ�လ န�ငင�ေ��ဖြဖေင�ခ�ကရေမ�ာ� သ��တသနးအစအစဉး (Political Settlements

Research Programme of the Global Justice Academy) န�င ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ ဥပ�ဒ �ေ�ော အ

အငဘာာော �ဟ�ဌာာနး (Edinburgh Centre for Constitutional Law at the University of

Edinburgh) တ��မ ပ��ပါင�စစဉးဖြခင� ဖြဖစသည။

International IDEA

ဒမ�ကရေ�ေစနင� �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော အကရေအည�ပ��ေ�န�ငငတကရောအဖ��အစည� (International

IDEA) သည ကရေမာာတစလာ�တင �ေေညတညတ��သာ ဒမ�ကရေ�ေစစနးစ �ပ�ထားနး��ေ�ကရေ� အ�ထားာကရေ

အပ��ပ�ေနး ေညမနး��ဆာငေးကရေ�နးသည� အစ��ေမ�ာ�အကြကရော� ခ�တဆကရေ�ဆာငေးကရေ�နး�သာ အဖ��

အစည�တစခ�ဖြဖစပါသည။ အလာအသ�သ�ေ ဒမ�ကရေေကရေတစန�ငင�ေ� အငစတကရေ���ေင�မ�ာ�နင�

ဖြဖစစဉးမ�ာ� တည�ဆာကရေေနး ၊အကရောအကရေယေေေနးနင� အာ��ကရောင��စေနး �ထားာကရေပ��ပ�လကရေ ေ

ပါသည။ International IDEA ၏�မာမနး�ခ�ကရေမာ ဒမ�ကရေ�ေစဖြဖစစဉးမ�ာ�၊ အငအာ�စ�မ�ာ�နင� အငစ

တကရေ���ေင�မ�ာ�သည အာ�လ��ပါဝငန�ငမြပ� တာဝနးခယမလည�ေကရော �ေေညတညတ�သာဖ�မြဖ��မ

�ဆာငကရေ�ဉး��ပ�န�ငသည ကရေမာာတစခ�တည�ဆာကရေေနး ဖြဖစပါသည။

International IDEA သည �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော၊ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ တည�ဆာကရေဖြခင�

ဆ�ငော၊နင� န�ငင�ေ�ပါဝငခင�နင� ကရေ�ယစာ�ဖြပ�ခင�လ�ပငနး�မ�ာ�ကရေ� အဓကရေသ��ပ�င�ခ�ဖြခာ�လ�ကရေ�ဆာင

ေးကရေပါသည။ ကရေ�ာ�-မ အခနး�ကရေဏဍနင� လတ�င�အကရေ���ဝင ပါဝငခင�ေဖြခင�၊ ပဋပကရေခကရေ� အ�လ�ထားာ�

ဂရ�ဖြပ�ဖြခင�နင� �ေေညတညတ��သာ ဖ�မြဖ��ဖြခင�အ�ကြကရောင�အောမ�ာ�ကရေ� လ�ပငနး�နးယပယအာ�လ��

တင ထားည�သင�လ�ပ�ဆာငလကရေေပါသည။ International IDEA သည န�ငငတကရော ဒမ�ကရေေကရေတစ

အ�လ�အကရေ�င��ကရောင�မ�ာ�ကရေ� နင�ယဉး�လ�လာ၍ အသပညာ�ပ�ဖြခင�၊ ဒမ�ကရေေတတစ အငအာ�စ�

မ�ာ�ကရေ� ဒမ�ကရေ�ေစ ဖြပ�ဖြပင�ဖြပာင�လ�မစမ�ေညနင�နးည�ပညာဆ�ငော �ထားာကရေပ��ပ�ဖြခင�၊ ဒမ�ကရေ�ေစ

နင� ဒမ�ကရေ�ေစ တည�ဆာကရေဖြခင�ဆ�ငော အ�ကြကရောင�အောမ�ာ�တင လအမ�ာ�သေနးာ�လည �ဆ�

�န�န�ငမည� အခင�အကရေ�င� ဖြပငဆင�ပ�ဖြခင� စသညတ��ကရေ� ဖြဖည�ဆည��ပ�လကရေ ေပါသည။

International IDEA သည စ�တာ�ဟ�မ�မြမ��တငရ��စ�ကရေမြပ� အာဖေကရေ၊ အာေ-ပစဖတ၊ လကရေတင

အ�မေကရေနင� ကရော�ေဘာယ�ဒသမ�ာ�တင ရ��မ�ာ�ဖင�လစထားာ�ေပါသည။ International IDEA သည

ကရေ�လသမဂတင အမြမ�တမ� �လ�လာသနင� Eurepean Union ၏ အသအမတဖြပ� အဖ��အစည�

လည�ဖြဖစပါသည။

<http://idea.int>

Page 35: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ

34 International IDEA

Global Justice Academy

The Global Justice Academy သည ပညာေပစ� ကရေနးေကရေတစခ�ဖြဖစမြပ� ကရေမာာတော�စေငမ

မ�ာ�အာ� သ��တသနးဖြပ�ဖြခင�၊ သငကြကရော�ဖြခင�နင� အသပညာ�ဝမဖြခင�တ��ကရေ� ပ�ပ���ပ�လကရေေပါသည။

အဒငဘာာောတကရေကသ�လေ ပ��ပါင�လ�ပငနး�မ�ာ�နင� စငတာလ�ပငနး�မ�ာ�တင အ�ဖြခခ၍ ကရေ�ယဖြပနး�

�စေနးလ�ပ�ဆာငလကရေေပါသည။ The Global Justice Academy သည အဓကရေအာ�ဖြဖင� �အာကရေ

ပါလ�ပငနး�မ�ာ�ကရေ� လ�ပ�ဆာင�နးပါသည။

• ကရေမာာလ��ဆ�ငော တော�မတမနင� စပလ�ဉး�၍ ပညာေပစ�ဌာာနးတစခ� ဖြဖစေနး

• တော�မတ�သာ ကရေမာာကြကရေ�ဖြဖစ�ေ�အတကရေ စတကရေ�အ�တ�အဖြမငမ�ာ� �ဆ��န�ဖလယ

ော �နးောတစခ�ဖြဖစေနး

• �ဒသတင�နင� ကရေမာာအန� တော�မတ�ေ� လ�ပငနး�လ�ပ�ဆာင�နးသမ�ာ�အကြကရော� �ဆ��န�

န�ငမည�ဖ�ေမ အဖ��အစည�တစခ�ဖြဖစေနး

The Global Justice Academy သည တစသ�ပ�ဂလ ပညာေင၊ ပညာ�ေ�ဌာာနးမ�ာ�နင� ကရေနးေကရေ

မ�ာ�၎င�တ��၏�လ�လာမကရေ�ယဖြပနး��စေနး �ဆ��န�န��နာမမ�ာ�ကရေ� ဖြဖည�ဆည��ပ�လကရေေပါသည။

အဓကရေ ေညေးယခ�ကရေမာ Global Justice Academy ၏ အဖ��ဝငမ�ာ� သ��တသနးဆ�ငော၊ သင

ကြကရော�ဖြခင�နင� အသပညာ�ဝမဖြခင�ဆ�ငော နးယပယတ��တင ပ�မ�၍သကရေမ�နးာ�လည�စေနးဖြဖစသည။

ယခ�လ�ပ�ဆာငမဖြဖင� ကရောလမကြကရောမအတင� ပ��ပါင�သ��တသနးဖြပ�သည� စမကရေနး�မ�ာ�၊ သငကြကရော�

�ေ�ဆ�ငော အစအစဉးသစမ�ာ�နင� လထား�ဖြဖင�ထား�တ�ခ�တဆကရေဖြခင� ပ�စသစမ�ာ� �ပ�ထားကရေလာ�စ

ေနး �မာလင�လကရေ ေပါသည။

<http://www.globaljusticeacademy.ed.ac.uk>

Edinburgh Centre for Constitutional Law

အဒငဘာာော တကရေကသ�လေ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော အဒငဘာာောဌာာနးသည ဖြပညသ�

ဥပ�ဒနင�ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒသအ�ေဆ�ငော သ��တသနးဖြပ�ဖြခင�မ�ာ�အတကရေဆ�ခ�ကရေတစခ�လည�

ဖြဖစကရော မြ�တနးနင� အဖြခာ��သာ�ဒသမ�ာ�ေ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော ဖ�မြဖ��တ��တကရေမမ�ာ�ကရေ�

�လ�လာသ��သပ�နးပါသည။

ဌာာနးတင ဖြပညသ�ဥပ�ဒ၊ EU ဥပ�ဒ၊ န�ငငတကရော ဥပ�ဒနင� ဥပ�ဒ�ေ�ောသအ�ေ စသည�တ��တင

လ�ပ�ဆာင�နးသမ�ာ�ကရေ အဖ��ဝငမ�ာ�အဖြဖစ ပါဝငမေကြကရေသည။ အဓကရေထားာ�ဖြပ�လ�ပ�သာ သ��တ

သနးနးယပယ�လ�ခ�မာ - �ေး��ကရောကရေပ�ဆ�ငော ဥပ�ဒနင� ဖြပညသ�ဆနဒခယဖြခင�ဆ�ငောဥပ�ဒ၊ ဖကရေ

ဒေယနင� ဖြပညနးယစ�တ�င�ဖြပညဆ�ငော၊ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒဆ�ငော သအ�ေနင� ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခ

ဥပ�ဒကရေ� လ�ကရေနးာ�သာ၀�ါဒစသညတ�� ဖြဖစသည။

အဖ��ဝငမ�ာ�သည ဖ��စည�ပ�ဆ�ငောဥပ�ဒ၊ ဖ��စည�ပ�အ�ဖြခခဥပ�ဒ�ေ�ဆ�ဖြခင�၊ မြငမ�ခ�မ��ေ�

တည�ဆာကရေဖြခင�၊ လ�အခင�အ�ေ�နင� သဘာာဝပတဝနး�ကရေ�ငဥပ�ဒ စသည�နးယပယတ��၏ �နးာကရေဆ��

ဖြဖစ�ပ�တ��တကရေမမ�ာ�အကြကရော� လ�ပ�ဆာငလကရေ ေသည။

<http://www.centreforconstitutionallaw.ed.ac.uk/>

Page 36: Electoral System Design in the Context of Constitution ... · 4 International IDEA ဤစီာတမို့ သညီ့ ၂၀၁၇ ခု နှှ ဒီီစီ့ဇိုင့့်ဘာာလိ