Elektrik Piyasası ve

Organize Sanayi Bölgeleri

Muhsin ERSOYEPDK

Başkan Danışmanı

V. OSB Enerji Zirvesi26 Kasım 2011

KKTC

OSB Enerji Zirveleri

Türkiye Elektrik Piyasası

OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi

2

Sunum Planı

Rekabet ortamından en fazla faydalanabilecek tüketici grupları olan OSB’ler; ucuz, kaliteli, sürekli elektrik enerjisi sağlanabilecek en önemli oluşumlardır,

Beşincisi yapılan enerji zirveleri OSB katılımcılarının elektrik piyasasına bakış açısını değiştirmiş ve ufkunu açmıştır,

İlk zirvede katılımcıların tereddüdü son zirvelerde bilinçli bir arz / talebe dönüşmüştür.

3

OSB Enerji Zirveleri

Türkiye’de tüzel kişilik kazanmış, mevcut veya kuruluş aşamasında yaklaşık 264 adet OSB bulunmakta ve bunların 137 adeti OSBÜK üyesidir ve Kasım 2011 ayı itibarıyla 135 OSB’ye Kurul Kararı (EPDK) ile OSB Dağıtım Lisansı verilmiştir.

4

OSB Enerji Zirveleri

OSB elektrik piyasasında lisanslı faaliyet talebi, Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası

Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik, İletime doğrudan bağlı sistem kullanıcılığı, Serbest tüketici ve perakende satış hizmeti, Dağıtım bedeli.

5

OSB Enerji Zirveleri

Türkiye Elektrik Piyasası

6

www.epdk.gov.tr7

Elektrik Piyasa Yapısı

Serbest Olmayan Tüketiciler

Serbest Olmayan TüketicilerÜretimÜretim

PerakendeSatış

PerakendeSatışToptan

Satış Piyasası

Toptan Satış

Piyasası

Perakende

Satış

Piyasası

Perakende

Satış

PiyasasıSerbestTüketiciler

SerbestTüketiciler

İletimİletim DağıtımDağıtım

Düzenlenen Faaliyetler

Rekabetçi Faaliyetler

Serbest Tüketici Limiti Sıfırlandığında

-EÜAŞ-Yİ-YİD-İHD-ÖZEL ÜRETİCİ-OTOPRODÜKTÖR

-TETAŞ-Özel toptan satış şirketleri-İhracat, ithalat

1970

İletim

TEK

1994 2001

TEDAŞ

TEAŞ TETAŞ

TEİAŞ

EÜAŞ

TEDAŞ

Dağıtım

DikeyEntegrasyon

Üretim,İletim, Ticaret

Üretim

Toptan Satış-Ticaret

Dağıtım

Türkiye Elektrik Piyasası

8

Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri

1984 1994 2001 20061997 2003 2004

Özel sektörün elektrik faaliyeti

Kanunu: 3096

YİD Kanunu(No: 3996)

Yİ Kanunu(No : 4283)

Elektrik Piyasası Kanunu (No: 4628)8)

Mali Uzlaştırma

VeSerbest

tüketici Tebliği

Strateji Belgesi

Strateji Belgesi uygulaması

TEK

TEASTEDAS

EPDK

EÜAS

TEİAS

TETAS

2009

F-BSRDUY Nakdi

uygulama

2011

Gün öncesi piyasası-Teminat

mekanizması

2010

42 küçük HES siözelleştirilmesi

2013

% 100 Liberalleşme

(özelleştirme+Piyasa

mekanizmaları)

2008

Dağıtım şirketlerinin

özelleştirilmesi başlangıcı

Özel sektöre dağıtım ve

üretim, dağıtım

işletmeciliğinin önü açıldı.

YEK Değişikliği(No: 6094)

Elektrik Piyasası Reformu

2005

Yenilenebilir Enerji Kanunu

(YEK)(No:5346)

9

Strateji Belgesi

Kurulu Gücün Dağılımı

Kurulu güç 51.076 MW- Yenilenebilir % 36- Termik % 64

Petrol Ürünleri3,4%

Yerli Kömür16 ,9%

İthal Kömür6,4%

Doğal Gaz36 ,6%

Hidro33 ,1%

Rüzgar3,1%

Diğer0,4%

Eylül 2011

Elektrik Üretiminin Dağılımı

Üretim (son 1 yıl) 222.1 TWhYenilenebilir % 25Termik % 75Puant yük (2011) 36.122 MW

Petrol Ürünleri1,9%

Yerli Kömür18,4%

İthal Kömür9,3%

Doğal Gaz45,2%

Hidro22,9%

Rüzgar1,9%

Diğer0,5%

(Son 12 Ay - Eylül 2011)

12

Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh)Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh)

Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh)Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh)Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh)Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh)

Yüksek ve Düşük Senaryoya Göre Puant ve Enerji Talebi Tahmini

YIL

Yüksek Talep Düşük Talep

Puant Talep Enerji Talebi Puant Talep Enerji Talebi

MW Artış (%) GWh Artış (%) MW Artış (%) GWh Artış (%)

2010 32170 7,7 209000 7,7 32170 7,7 209000 7,7

2011 33780 5,0 219478 5,0 33780 5,0 219478 5,0

2012 36314 7,5 235939 7,5 36043 6,7 234183 6,7

2013 39037 7,5 253634 7,5 38458 6,7 249873 6,7

2014 41965 7,5 272657 7,5 41035 6,7 266615 6,7

2015 45112 7,5 293106 7,5 43784 6,7 284478 6,7

2016 48450 7,4 314796 7,4 46674 6,6 303254 6,6

2017 52036 7,4 338091 7,4 49754 6,6 323268 6,6

2018 55886 7,4 363110 7,4 53038 6,6 344604 6,6

2019 60022 7,4 389980 7,4 56539 6,6 367348 6,6

13

Yüksek Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

14

Düşük Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

15

Elektrik İletim

TEİAŞ Milli Yük Tevzi merkezi (Ankara) ve 9 Bölgesel Yük Tevzi Merkezi

İletim şebekesi ve enterkonneksiyon

KARADENİZ

AKDENİZ

ALTINKAYA

EREĞLİAMBARL

I

BULGARİSTAN

FILIPPI

H.UĞURLUKAYABAŞI

ÇANKIRI

TİREBOLU

BORÇKA

GÜRCİSTANBATUM

ERMENİSTAN

GUMRI

BALIKESİR

SOMA

ALİAĞA

DENİZLİ

YATAĞANKEMERKÖY

OYMAPINAR

SEYDİŞEHİR

KONYA

ADANAERZİN

G.ANTEP

ANDIRIN

ELBİSTAN

KANGAL

YEŞİLHİSAR

KAYSERİ

ÇAYIRHAN

GÖLBAŞI

KEBAN

KARAKAYA

ATATÜRK

DİYARBAKIR

Ş.URFA

BATMAN

HAKKARİ

KARS

ÖZLÜCEERZURUM

HORASAN

IĞDIR

D.BEYAZIT

DIMODICHEV

SURİYE

DERİNER

İSKENDERUN

İRAN

IRAK

HALEP

PS3ZAKHO

KESEK

KHOY

BAZARGAN

BABEK

KALKANDERE

KOCATEPE

TEİAŞ-APK 2008

220 kV EİH154 kV EİH

HES (PLANLANAN)HES (MEVCUT)

TS (MEVCUT)

TL (MEVCUT) TL (PLANLANAN)

TS (PLANLANAN)

Y.TEPE

ALİBEYKÖY

TUNÇBİLEK

D.PAŞA

KARABİGAADA-GEBZE

PAŞAKÖY OSMANCA

GÖKÇEKAYA

TEMELLİ

SİNCAN

BABAESKİHAMİTABA

T

ÜMRANİYE

BURSA

AYDIN

YENİKÖYBİRECİK

SEYİTÖMER

IŞIKLAR

ADAPAZARI

YUN

AN

İST

AN

KIZILTEPE

AĞRI

Z.KÖY

TEPEÖREN

UNIMAR

HİLVAN

ILISU DOĞANLI

ÇUKURCA

CİZRE

VAN

ERMENEK

MERSİN

HATAY

İKİTELLİ

A.ALANI

KAPTAN

UZUNDERE

HİSAR

GÜRSÖĞÜT

KARGI SİVASDEÇEKO

YUSUFELİ

KAVŞAK

İSDEMİR

BOYABATAMASRAKARABÜ

KX

BEYKOZÇARŞAMBA

HOPA

VARSAK

MANİSA

HABİPLER

SAMSUN DGKÇ

BORASCO

SAN-SEL TES

SAMSUN TES

CENGİZ

SİNOP TES

AKFEN

ÇAYLI TES

ÇAN

İÇDAŞ

İÇDAŞ

AKSA

SİLOPİ TES

K.KALE DGKÇ

İÇANADOLU DGKÇ

BAĞLUM

KAYRAKTEPE

YEDİGÖZE

İAKSU

ARKUN

AKINCI ORDU-2

TATVAN

ÇETİN

ARTVİN

2 500 MVA290 MVA

570 MVA

260 MVA

790 MVA

1 000 MVA

1 500 MVA

ENTSO-E kapsamında Avrupa şebekesi ile senkronize olan Türkiye elektrik sistemi, Türkiye’de elektrik arz kalitesi ve güvenliğini artıracak ve nihayetinde Avrupa Elektrik Piyasasına tam erişimi sağlayacaktır.

410 MVA

17

• EPDK Toptan Satış lisansına sahip olmak;• İhale Kuralları Dökümanı’nı imzalamak;• EIC koduna sahip olmak (TEİAŞ);• PMUM’a kayıtlı olmak,TEİAŞ’a borcu olmamak;• TEİAŞ’la enterkonneksiyon kullanım anlaşması imzalamış

olmak;• Müflis ya da tasfiye durumunda olmamak;• TEİAŞ tarafından ihalelerden, ikincil TİH (Ticari İletim

Hakkı) piyasasından ve Program Bildiriminden (Nominasyon) hariç bırakılmamış olmak.

SINIR ÖTESİ ELEKTRİK TİCARETİ İHALE KURALLARI

Türkiye Elektrik Piyasası

18

• Türkçe ve İngilizce• Kullanıcı İsmi ve Şifre• Her bir kullanıcı için istenirse statik IP• Teklifler elektronik imzalı• Tam Güvenlik• Teklifler İhale Operatörü tarafından bile görülemez

İhale Platformu (TCAT)

19

21 Dağıtım Bölgesi

20

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

75

633

49,240,638,6

3227,8 30

Serbest tüketici

Dengeleme Piyasası

Borsa dışı (OTC) Piyasalar

Spot (Gün öncesi) Piyasa

Gelecek Piyasaları

Borsa (Takas)

Ref: Challenges in Pricing of Electricity Risk, Juri Hinz

PMUM: Piyasa Mali Uzlaştırma

Merkezi

VOB:Vadeli

Opsiyon Borsası

Toptan satış piyasalarının yönelişi

Kurulu Güç ve Karşılanabilir Güç (MW)

www.epdk.gov.tr22

OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi

23

Türkiye kurulu gücüne 2011 yılında (Ekim’e kadar) 2.261 MW ilave tesis devreye alınmıştır,

5346 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimine İlişkin Kanun”(YEK Kanunu), kapsamında YEKDEM Yönetmeliği çıkarıldı,

ENTSO-E bağlantısı sonrası, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği yayımlanmış ticari elektrik enerjisi alışverişleri, Bulgaristan, Yunanistan ve Avrupa’dan Türkiye yönüne 400 MW’a, ters yönde de 300 MW’a kadar olmak üzere 2011 yılı Haziran ayında başlatılmıştır,

DUY değişikliği ile 1 Aralık 2011 tarihinde , piyasa katılımcılarının kendi portföylerini dengelemek ve sistem işletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sunmak amacıyla faaliyet gösterecek bir spot piyasa olan “Gün Öncesi Piyasası”na teminat sistemi ile birlikte başlanacaktır.

24

2011 gelişmeleri

2011 gelişmeleri

Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine Dair Yönetmelik çıkarılmış, TEİAŞ – PMUM ile uyumlu olacak şekilde gerekli düzenlemeler yapılmış ve Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin yapılacak Bağlantı ve Sistem Kullanım Usul ve Esasları çalışmasının ardından ilk uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir,

18 Mayıs 2009 tarihli ve 2009/11 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı eki Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi paralelinde serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmesi ve 2011 yılı sonu itibarı ile meskenler hariç tüm tüketicilerin, 2015 yılına kadar ise tüm tüketicilerin serbest tüketici olması beklenmektedir,

Yine Kanunun 3’üncü maddesi ile dağıtım şirketleri, üretim ve perakende satış faaliyetlerini, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren ancak ayrı tüzel kişilikler altında yürütebileceklerdir. 25

Kuruma sunulmayan veya onaylanmayan OSB’lerde Kurul tarafından re’sen belirlenen dağıtım bedellerinin uygulanması,

Dağıtım bedeli ile ilgili Tablo-1’de daha kapsamlı ve uygulamaya paralel değişiklikler,

Üretim tesisi sistem kullanım bedeli tahsili,

Sanayi katılımcısı ve Sanayi harici katılımcı ayrımı. 26

OSB Yönetmelik değişikliği taslağı

Yönetmeliğin 16’ncı maddesi; Lisans sahibi OSB tarafından, onaylı sınırları içerisinde yıllık olarak uygulanacak dağıtım bedeli önerisi, bu yönetmeliğin ekindeki Tablo-1’e uygun olarak her yıl Ekim ayı sonuna kadar hazırlanarak Kurul onayı alınmak üzere Kuruma sunulur.

2011 yılı için EPDK’ya OSB’lerce sunulan Dağıtım bedeli önerileri:

- Zamanında 104, Geç gelenler 19,

- Gelmeyen 4 adet OSB var.

27

Dağıtım bedeli

Dağıtım Bedeli Önerileri

28

Katılımcı sayısı ve önerilen 2010 dağıtım bedelleri

29

OSB Enerji Zirvesinden çıkarılacak sonuçlar:

EPDK’ya OSB Dağıtım lisansı için zamanında başvuruda bulunulmalı,

OSB’ler Yönetmelikte yer almayan abone grupları oluşturmamalı ve Dağıtım şirketlerinin OSB sınırları içerisinde aboneleri olmamalı,

OSB’ler Dağıtım bedeli önerilerini Yönetmelikte belirtilen son tarihten (Ekim ayı sonu) önce mutlaka EPDK’ya sunmalı,

4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerini eksiksiz uygulamalı.

30

Öneriler

31

Sorularınız

İlginize Teşekkürler